مقررات ملی مبحث سوم حفاظت ساختمان ها در مقابل حريق

مقدمه ویرایش سوم (1395)

محافظت ساختمان ها در برابر آتش سوزی از ابعاد ایمنی جانی، مالی و منافع ملی از ضروری ترین نیازها و الزامات در طرح و اجرای ساختمان ها است. علوم و مهندسی ایمنی در برابر آتش از موضوعات مهمی محسوب می شود که در دهه های اخیر در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دانش فنی و فناوری های ایمنی در برابر آتش در دنیا به سرعت در حال رشد است. این موضوع فقط به ساختمان های متعارف محدود نمی شود و زمینه های متعدد دیگر در کشور مانند سیستم های حمل و نقل و سازه های خاص همگی نیازمند تحقیقات و فناوری های ایمنی در برابر آتش هستند. علاوه برآن با توجه به نیازهای متعدد در صنعت ساختمان کشور و رویکرد به سمت اهدافی نظیر سبک سازی، مقاوم سازی، عایق کاری حرارتی و کاربرد مواد پلیمری و کامپوزیت ها در ساختمان که باعث افزایش خطرپذیری حریق شده، از مراکز تحقیقاتی انتظار می رود راه حل های کاربردی برای ایمنی این محصولات در برابر آتش ارائه نمایند. از جمله تهیه مقررات، استانداردها، دستورالعمل ها و آیین نامه های تخصصی برای تأمین سطح مناسب ایمنی در برابر آتش در ساختمان ها و ترویج فناوری های محافظت در برابر آتش ضروری است. به این موضوع باید گرایش های جدید مقررات و استانداردها در دنیا به سمت الزامات پایه عملکردی و راه حل های مهندسی را اضافه کرد که در سال های اخیر حوزه های جدید و تخصصی را در تحقیقات مهندسی آتش گشوده است و در کشور ما نیز باید در آینده نزدیک مورد توجه جدی تری قرار گیرد.

ویرایش حاضر از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان نسبت به ویرایش های قبلی به نحوی قابل توجهی تکمیل شده تا به صورت بهتری پاسخگوی نیازهای جامعه مهندسی و ایمنی آحاد جامعه باشد. پیش از هر چیز، ساختار مبحث در این ویرایش به صورت مفهومی نظم داده شده، مطالب در فصل های تخصصی مربوط به خود ارائه شده است. دسته بندی تصرف ها که برای بسیاری از الزامات مورد نیاز است، در این ویرایش ارائه شده است. دسته بندی ساختارها از نظر مقاومت در برابر آتش،محدودیت های ابعادی ساختمان ها بسته به مقاومت عناصر آنها در برابر آتش، نصب سیستم های کشف و اعلام حریق، مشخصات راه های خروج، رفتار مصالح نازک کاری و نما در برابر آتش، کنترل و محافظت مصالح پلیمری از نظر خطرپذیری در برابر آتش، مقاومت در برابر آتش برای اجزای سازه ای و جداکننده ها، آتش بندی فضاهای جداسازی شده، محافظت در برابر دود، نصب سیستم های اطفا و سایر مسائل مهم در یک فصل بندی منطقی و مفهومی ارائه شده اند. به علاوه ضوابط مربوط به برخی فضاها و ساختمان های خاص مانند آتریوم ها، ساختمان های عمیق و پارکینگ ها در این ویرایش ارائه شده است. همچنین تجربیات و بازخوردهای جامعه مهندسی در سال های قبل از طرق مختلف دریافت و بهره برداری شد. برخی اصلاحات مورد نیاز در ویرایش های قبلی (اعم از رفع اشکال، تعدیل سطح الزامات، افزودن گزینه های طراحی و یا شفاف سازی برخی بندها) در این ویرایش انجام شده است. همچنین هماهنگی های بیشتری با کمیته های تخصصی سایر مباحث از جنبه های فنی و واژه شناسی صورت گرفت.

یکی از پیشرفت های مهم در این ویرایش، تدوین ضوابط دسته بندی مصالح نازک کاری و نما از نظر رفتار در برابر آتش و تعیین الزامات کاربردی برای آنها بود. این موضوع همچنین برای مصالح فوم پلیمری صورت گرفت و ضوابط آنها ارائه شده است. نیازی به توضیح نیست که یکی از مهم ترین عوامل گسترش حریق در ساختمان ها و تلفات و خسارات ناشی از آنها، کاربرد مصالح قابل اشتعال و یا استفاده ناصحیح از مصالح با جزئیات اجرایی غلط است که در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، برای اولین بار ضوابط آنها تا حدود زیادی ارائه شده و قدم مهمی در جهت ارتقاء سطح ایمنی در برابر آتش در کشور تلقی می گردد.

در این ویرایش تلاش شد تا سطح الزامات و نیز دامنه اجباری شدن آنها در یک فرآیند منطقی و با در نظر گرفتن شرایط کشور از جنبه های مختلف اقتصادی، فنی و دسترسی به فناوری های مورد نیاز در نظر گرفته شده، برخی از الزامات تنها برای ساختمان های عمومی و یا با ارتفاع زیاد اجباری شده است. بدیهی است با پیشرفت سطح فناوری و عمومی تر شدن کاربرد محصولات محافظت کننده در برابر آتش و دریافت بازخوردهای مناسب از این جهت، می توان در ویرایش های بعدی دامنه اعمال مقررات ملی ساختمان را به نحو متناسب افزایش داد.

با وجود پیشرفت های به عمل آمده در سالهای اخیر، هنوز مقررات تخصصی محافظت در برابر آتش و مدارک فنی پشتیبان آن نیاز به توسعه و تکمیل دارد که امید است در سال های پیش روی با سرعت بیشتری نسبت به قبل شاهد آن باشیم. قطعاً بازخورد اثر ها و نظرهای متخصصین و دست اندرکاران، راهگشای تکمیل و توسعه مبحث در ویرایش های بعدی خواهد بود.در حال حاضر تهیه دستورالعمل های طراحی و نصب برای سیستم های اطفاء خودکار و لوله های قائم آتش نشانی در زیرکمیته های تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در دست تدوین است که امید است به زودی و پس از تصویب نهایی در شورای تدوین مقررات ملی ساختمان تحت عنوان مدارک فنی پشتیبان مبحث به جامعه فنی ارائه شود. قطعاً تهیه راهنما برای مبحث نیز از اولویت مهم برخوردار است و از جمله ارائه اطلاعات در خصوص مصالح و سیستم های متعارف برای کاهش هزینه ها و تسهیل طراحی در راهنمای مبحث مورد توجه قرار خواهد گرفت.

در اینجا لازم است تا از نظرات و راهنمایی های شورای محترم تدوین مقررات و به ویژه رئیس محترم شورا، جناب آقای دکتر محمد تقی احمدی، قدردانی گردد. کمک ها و پشتیبانی کارشناسان دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان، به ویژه سرکار خانم مهندس سهیلا پاکروان شایسته قدردانی می باشد. همچنین کمیته تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان از نظرات روسای محترم سایر کمیته های تخصصی و جامعه مهندسی در جهت رفع اشکالات و ارتقاء این مبحث کمال تشکر را دارد.

امید است این ویرایش از مبحث در جهت ارتقاء ایمنی جانی و مالی شهروندان، کاهش خسارات ناشی از حریق و حفظ سرمایه های ملی به بهترین نحو مؤثر باشد.

کمیته تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان سال 1395

3-1 کلیات

3-1-1 تعاریف

آتریوم: یک گشودگی قائم و باز که دو یا چند طبقه را به یک دیگر مرتبط می سازد و در انتهای بالایی آن بسته است. این گشودگی به غیر از پلکان دوربسته، آسانسورها، چاه آسانسورها، بالابرها، تأسیسات برقی، مکانیکی یا سایر تجهیزات است. طبقاتی که در این تعریف به وسیله آتریوم به هم مرتبط می شوند، شامل بالکن های موجود در تصرف تجمعی یا میان طبقه نیست.

آتش سوزی: آتشی است که از کنترل خارج شده و برای موجود زنده، ساختمان و محتوای درون آن زیان آور و خطرناک است. در این مبحث، برای اختصار و یا برای روانی بهتر متن، در برخی قسمت ها از واژه "آتش" به جای"حریق" یا "آتش سوزی" استفاده شده است.

آتش استاندارد: منحنی استاندارد دما- زمان مطابق استاندارد ملی ایران شماره 12055، که افزایش دما بر حسب زمان را برای آزمایش های مقاومت در برابر آتش مشخص می کند. در این مقررات منظور از آتش استاندارد عمدتاً آتش استاندارد سلولزی است و چنانچه استانداردهای دیگری (مانند آتش هیدروکربنی یا منحنی تونل) مورد نظر باشد، تصریح خواهد شد.

آزمایش آتش استاندارد: آزمایش یا آزمایش های استاندارد ویژه برای تعیین مقاومت و رفتار مصالح،فرآورده ها، اعضاء و اجزای ساختمانی در برابر آتش سوزی. آزمایش های آتش عمدتاً شامل دو گروه اصلی "واکنش در برابر آتش" و "مقاومت در برابر آتش" می شود.

ارتفاع ساختمان: فاصله قائم تراز متوسط زمین تا تراز متوسط بالاترین بام. در ساختمان هایی که دارای چند بام با ارتفاع های متفاوت است، ارتفاع ساختمان برابر با ارتفاع متوسط بالاترین بام در نظر گرفته می شود.

ارتفاع طبقه: فاصله قائم از روی کف تمام شده یک طبقه تا روی کف تمام شده طبقه بالاتر است. ارتفاع طبقه آخر بنا، حد فاصل کف تمام شده آن طبقه تا کف تمام شده متوسط سطح بامساختمان می باشد.

افزایش بنا: هرگونه عملیات ساختمانی که سطح یا حجم یک بنا را افزایش دهد.

اعضای باربر: اعضایی از ساختمان که بار مرده و زنده ساختمان را به شالوده ها انتقال می دهند.

بار تصرف: تعداد افرادی که راه خروج ساختمان یا بخشی از آن، برای آنها طراحی می شود.

بالابر: اتاقک یک سکویی که به مکانیسم بالا و پائین رفتن در مسیر قائم و ثابت مجهز باشد.

بنای موجود: بنایی که مطابق مقررات و قوانین گذشته اجرا و تکمیل شده است.

پارکینگ باز: یک ساختمان یا بخشی از آن، که به پارک کردن اتومبیل های شخصی اختصاص یافته و دارای شرایط زیر است: برای تهویه طبیعی پارکینگ، حداقل دو سمت خارجی آن دارای بازشوهایی با توزیع یکنواخت است. در هر طبقه مجموع مساحت گشودگی های خارجی حداقل برابر با 20 درصد مساحت کل دیوارهای پیرامونی پارکینگ در همان طبقه و مجموع طول بازشوهای خارجی نیز دست کم برابر با 40 درصد طول کل دیوارهای پیرامونی پارکینگ در آن طبقه باشد.

همچنین دیوارهای داخلی پارکینگ باید دارای حداقل 20 درصد گشودگی با توزیع یکنواخت باشد.

پارکینگ بسته: به هر پارکینگی که باز نباشد، پارکینگ بسته گفته می شود.

پارکینگ مکانیزه: به پارکینگ هایی اطلاق می شود که فاقد طبقه بوده و خودروها بدون حضور راننده و به وسیله تجهیزات مکانیزه کنترل و در محل خود جای می گیرند.

پله: تغییر در تراز ارتفاع، شامل یک یا چند مرتبه صعود.

پلکان: بخشی از مجموعه راه خروج، شامل تعدادی پله با پاگردها و سکوهای لازم، که رفت و آمد از یک طبقه به طبقه دیگر را بدون تداخل و برخورد با مانع امکان پذیر می کند.

پلکان خارجی: پلکانی که حداقل یک طرف آن به جز بخش های لازم برای ایستادگی و حفاظت، باز است. فضاهای باز مجاور باید حیاط یا معبر عمومی باشد.

پلکان برقی: وسیله ای است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آنها در دو طبقه غیر هم سطح به کار می رود و به وسیله پله که توسط نیروی محرکه برقی به حرکت در آورده می شود، سبب جابجایی افراد می گردد.

پلکان قیچی: دو راه پله متقاطع که تشکیل دهنده دو مسیر خروج مجزا است و در یک دوربندپلکان واقع شده است. اگر دو راه پله متقاطع با موانع مناسب آتش از یکدیگر جدا شوند، دیگر پلکانقیچی تلقی نمی شود.

پلکان مارپیچ: پلکانی که در تصویر افقی (پلان) دارای شکل دایره بسته است و کف پله هایی با مقطع همسان دارد که در اطراف یک ستون نگهدارنده، به صورت شعاعی، متصل شده اند.

پنجره آتش: پنجره ای با ساختار و شیشه کاری مناسب است که بتواند محافظت لازم به منظور جلوگیری از انتقال آتش سوزی را، در حد الزامات مربوط، تأمین نماید. در این مبحث، به منظور سادگی و اختصار، به جای عبارت "پنجره مقاوم در برابر آتش"، عبارت کوتاه تر "پنجره آتش" به کار رفته است.

پنجره چشمی: پنجره ای که فقط برای تأمین دید به فضای مجاور تعبیه شده باشد.

پوشش مانع حرارتی: مصالحی که عمدتاً برای محافظت فوم های پلیمری در برابر آتش به کار می روند (به فصل 3-7 مراجعه شود). طبق تعریف، پوشش های مانع حرارتی مصالحی هستند که پس از 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض منحنی استاندارد آتش (منحنی دما - زمان استاندارد 12055 ISIRI)، دمای پشت آنها حداکثر به 120 درجه سلسیوس برسد. پوشش مانع حرارتی باید به نحوی نصب شود که در مدت این 15 دقیقه در جای خود باقی بماند و دچار ریزش نشود.

تأیید شده، تصویب شده: تأیید و تصویب مصالح، لوازم و تأسیسات ساختمانی، یعنی تأیید و تصویب آنها توسط مرجع قانونی صدور گواهینامه فنی (مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی)واستاندارد (سازمان ملی استاندارد)که مطابق ضوابط، استانداردها و مقررات این مبحث، با آزمایش و سایر ارزیابی های لازم صورت می گیرد.

تخلیه خروج: مراجعه شود به راه خروج.

تراز زمین (یا تراز متوسط زمین): سطح مبنا که متوسط تراز زمین مجاور ساختمان هم مرز با دیوارهای خارجی را نشان می دهد. اگر سطح زمین به طور شیب دار از دیوارهای خارجی دور شود، سطح مبنا باید در پائین ترین نقاط درون مساحت بین ساختمان و حد مالکیت زمین در نظر گرفته شود و یا در صورتی که فاصله حد مالکیت زمین از ساختمان بیش از 180 سانتی متر باشد، باید بین ساختمان و نقطه ای در 180 سانتی متری ساختمان در نظر گرفته شود.

تصرف: نوع بهره گیری از بنا یا بخشی از آن که برای مقاصد معلوم در دست بهره برداری است و یا قرار است برای آن مقاصد مورد استفاده قرار گیرد (توضیح: از آن جا که در یک ساختمان، با کاربری مشخص، فضاهایی با انواع بهره برداری های متفاوت وجود دارد، از نظر مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، استفاده از کلمه کاربری به جای تصرف، دقیق تلقی نمی شود. به عنوان مثال در ساختمانی با کاربری هتل، انواع تصرف های مسکونی، تجمعی، انبار و ... وجود دارد).

تصرف های پرخطر: بناهایی که به علت نوع بهره برداری از آنها، دارای مواد ومصالح بسیار آتش زا، سمی، خورنده، انفجاری و مشابه آن باشند. با توجه به تنوع و نیاز به طراحی کاملاً تخصصی ساختمان های پر خطر، اصولاً مقررات کامل آنها در این مبحث پوشش داده نشده است، برای اینگونه تصرف ها، در نبود مقررات و آیین نامه های مصوب داخلی، طراحان و مجریان موظف هستند، از آیین نامه ها و مدارک تخصصی معتبر بین المللی بهره گیری نمایند. مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان نیز می تواند برای اینگونه ساختمان ها تطبیق با مقررات تخصصی، نظیر کدهای مرتبط NFPA و مشابه آن را خواستار شود.

تغییرات: هرگونه دگرگونی یا تغییر و تبدیل در ساختمان، در راه های خروج از ساختمان و در تأسیسات مکانیکی و برقی ساختمان که به قصد افزایش ساختمان صورت نگیرد.

جایگاه: در این مبحث به معنی تسهیلات نشیمن ردیفی به کار رفته است.

حفاظ یا نرده محافظ: یک قطعه ساختمانی یا مجموعه ای از قطعات ساختمانی که در سمت باز سطوح مرتفع قابل تردد یا نزدیک آنها قرار گرفته است و امکان سقوط را به حداقل می رساند.

حیاط: فضای باز بدون سقف و بدون تصرف، که از دو یا چند طرف، با دیوارهای خارجی بنا، محصور باشد.چنانچه یک حیاط از همه طرف به دیوارهای خارجی بنا محصور شود، به آن حیاط داخلی گفته می شود.

خانه: فضای زندگی حداکثر با دو طبقه ارتفاع که به منظور سکونت یک یا دو خانوار در نظر گرفته شده باشد.

خروج: مراجعه شود به راه خروج.

خروج افقی: مراجعه شود به بند 3-6-3-3-19.

خودبسته شو: به در خودبسته شو مراجعه شود.

خودکار: اصطلاح "خودکار" در مورد تجهیزات محافظت در برابر حریق و وسایل و دستگاههایی به کار می رود که در برابر برخی از محصولات احتراق واکنش نشان داده و خود به خود و بدون دخالتانسان فعال شوند.

خودکار بسته شو: به در خودکار بسته شو مراجعه شود.

خیابان: هر نوع راه عبور و مرور عمومی در فضای باز، اعم از کوچه، خیابان یا بلوار، که دست کم دارای 0.9 متر عرض باشد و به گونه ای طرح شده باشد که امکان استفاده واحدهای آتش نشانی برای خاموش کردن آتش سوزی را فراهم آورد. معابر داخل فضاهای بسته و تونل ها اگرچه مورد استفاده عبور و مرور عمومی قرار گرفته و ماشین رو باشند، به عنوان خیابان لحاظ نمی شوند.

در آتش: مجموعه ای از عناصر شامل لنگه در، چارچوب، یراق آلات و دیگر اجزایی که مجموعاً یک درجه مشخص از محافظت در برابر آتش را تأمین می نماید. در این مبحث به جای عبارت "سیستم در مقاوم در برابر آتش"، اصطلاحاً از عبارت کوتاه تر "در آتش" استفاده شده است.

در بادبزنی: در مجهز به یک وسیله دو محوری که طوری طراحی شده است که در هنگام باز شدن، حرکت بادبزنی دارد.

در خود بسته شو: در محافظت شده در برابر آتش که مجهز به سیستمی است که سبب بسته شدن خود به خود در، پس از باز شدن آن می شود. اصولاً اصطلاح "خودبسته شو" هنگامی که در مورد درهای حریق یا سایر بازشوهای حفاظتی به کار برده شود، به مفهوم بسته بودن در (یا بازشو) در حالت عادی و بسته شدن آن پس از عبور است که برای اطمینان از انجام این عمل، در به یک وسیله مکانیکی تأیید شده مجهز می شود.

در خودکار بسته شو: در محافظت شده در برابر آتش که مجهز به سیستمی است که به هنگام آتش سوزی، در اثر واکنش به برخی از محصولات احتراق (مانند دود) و فرمان گرفتن از سیستم اعلام حریق، سبب بسته شدن در می شود.

در/ دریچه آتش کف: مجموعه ای از لنگه در یا دریچه، چارچوب، یراق آلات و دیگر اجزای نصب شده در سطح افقی، که مجموعاً یک درجه مشخص از محافظت در برابر آتش را در یک منفذ، موجود در یک کف دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش تأمین کند.

درجه بندی شده از نظر مقاومت در برابر آتش، عنصر ساختمانی: یک عنصر ساختمانی

(مانند دیوار، سقف یا غیره) که مطابق با این مبحث، باید دارای یک مقدار الزامی مقاومت در برابر آتش باشد و برای این منظور دارای نتایج آزمون یا گواهینامه معتبر می باشد.

درجه محافظت در برابر آتش: مدت زمانی که یک بازشوی محافظت شده (مانند در آتش)، مطابق با آزمون استاندارد قادر به مقاومت در برابر انتقال آتش باشد. درجه بندی محافظت در برابر آتش بر حسب ساعت یا دقیقه بیان می شود.

درز: گشودگی خطی داخل یک عنصر ساختمانی، مانند درز انبساط، که برای حرکت مستقل ساختمان در صفحات مختلف (ناشی از حرارت، زمین لرزه، باد یا هرگونه نیروی دیگر) طراحی شده است. در صورت وجود درز در یک عنصر ساختمانی دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش، باید از سیستم درزبندی مقاوم در برابر آتش استفاده شود.

درزبندی آتش، سیستم: مجموعه ای از مواد، یا فرآورده های ویژه، که برای ایجاد مقاومت در برابر سرایت آتش، داخل درزهای تعبیه شده درون یا بین مجموعه های ساختمانی دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش قرار گرفته است. در این مبحث به جای عبارت »درزبندی مقاوم در برابر آتش«، اصطلاحاً از عبارت کوتاه تر »درزبندی آتش« استفاده شده است.

دسترس خروج: مراجعه شود به راه خروج

دسته گیره محافظ: لوله، چوب یا هر پروفیلی که در طول راه پله و بالکن برای گرفتن دست و نلغزیدن انسان نصب شود.

دماغه یا لبه پله: لبه جلو آمده کف پله ها و پله پاگردها.

دمپر: وسیله ای که جریان هوا یا محصولات احتراق و مقدار آنها را با فرمان دستی یا خودکار تنظیم می کند. مراجعه شود به دمپر آتش، دمپر آتش/ دود یا دمپر دود.

دمپر آتش: دمپر دارای گواهینامه معتبر از مرجع قانونی صدور گواهینامه فنی، نصب شده در کانال ها و گشودگی های انتقال هوا یا سیستم های کنترل دود که به محض کشف حرارت به صورت خودکار مسدود و مانع عبور هوا می شود و عبور شعله را محدود می کند.

دمپر آتش/دود: دمپر دارای گواهینامه معتبر از مرجع قانونی صدور گواهینامه فنی، نصب شده در کانال ها و گشودگی های انتقال هوا که با دریافت علامت از سیستم کشف حریق بسته می شود و در برابر عبور هوا / دود مقاوم است. این وسیله باید طوری نصب شود که به طور خودکار عمل کرده و در صورت لزوم بتوان آن را از یک ایستگاه فرماندهی در ساختمان در محلی دور از دمپر کنترل کرد (در این مبحث به جای عبارت »دمپر مقاوم در برابر آتش/ دود«، اصطلاحاً از عبارت کوتاه تر »دمپر آتش/ دود« استفاده شده است).

دمپر دود: دمپر دارای گواهینامه معتبر از مرجع قانونی صدور گواهینامه فنی، نصب شده در کانال ها و گشودگی های انتقال هوا که برای مقاومت در برابر عبور هوا و دود طراحی شده است. این دمپرها طوری نصب می شوند که به طور خودکار و تحت کنترل سیستم کشف دود عمل کنند و در صورت لزوم بتوان آن را از یک ایستگاه فرماندهی در ساختمان کنترل نمود (در این مبحث به جای عبارت »دمپرمقاوم در برابر عبور دود«، اصطلاحاً از عبارت کوتاه تر »دمپر دود« استفاده شده است).

دوربند خروج: جزئی از خروج که از دیگر فضاهای داخل ساختمان یا سازه به وسیله ساختار دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش و محافظت کننده های بازشو جدا شده است و مسیر عبور محافظت شده ای را به سمت یک تخلیه خروج یا به یک معبر عمومی تأمین می کند (همچنین مراجعه شود به راه خروج).

دوربند شفت: دیوارهای تشکیل دهنده مرزهای (بدنه) اطراف شفت (همچنین مراجعه شود به شفت)، که عمدتاً طبق ضوابط این مبحث نیاز است تا متناسب با نوع بهره برداری و مشخصات شفت، دارای درجه مقاومت در برابر آتش مشخص باشند.

دیوار جان پناه: بخش امتداد یافته دیوارهای خارجی بنا در بام که برای ایمنی و تفکیک از ساختمان مجاور اجرا می شود.

دیوار جداکننده آتش: دیوار جداکننده ای که برای جلوگیری از گسترش آتش سوزی از یک طرف به طرف دیگر دیوار طراحی و بازشو های آن در برابر آتش محافظت شده است (همچنین مراجعه شود به 3-8-4).

دیوار خارجی: دیوار باربر یا غیرباربر که به عنوان دیوار محصور کننده ساختمان استفاده می شود.

دیوار کتیبه: بخشی از دیوار خارجی ساختمان که پایین یا بالای پنجره (یا بازشو) واقع می شود.

دیوار مشترک: دیواری که در مرز مالکیت دو ساختمان برای بهره گیری مشترک ساخته می شود.

راه پله: مراجعه شود به پلکان.

راه خروج: مسیر ممتد و بدون مانعی که برای رسیدن از هر نقطه ساختمان به یک معبر عمومی در نظر گرفته شود. راه خروج از سه بخش مجزا و مشخص »دسترس خروج«، »خروج« و »تخلیه خروج« تشکیل می شود.

تخلیه خروج: بخشی از "راه خروج" که بین انتهای خروج و معبر عمومی واقع است.

تراز تخلیه خروج: تراز نقطه ای که خروج در آنجا پایان می یابد و تخلیه خروج آغاز می شود.

دسترس خروج: بخشی از "راه خروج" که از هر بخش تحت تصرف در یک ساختمان یا سازه به یک خروج منتهی شود. همچنین مراجعه شود به 3-6-3.

خروج: قسمتی از "راه خروج" که با ساختار و تجهیزاتی دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش، بر اساس این مقررات از دیگر فضاهای ساختمان جدا و ایمن شده و مستقیم یا از طریق تخلیه خروج به معبر عمومی منتهی می شود. خروج شامل درهای خروجی در تراز همکف، پلکان دوربندی شده خروج، گذرگاه های خروج، پله های بیرونی خروج، شیبراه های بیرونی خروج و خروج های افقی است. همچنین مراجعه شود به 3-6-3.

خروج افقی: یک مسیر عبور از یک ساختمان به مکانی در ساختمان دیگر (دارای یک مالکیت) در تراز تقریباً برابر، یا مسیر عبور از میان یا پیرامون یک دیوار یا جداکننده به مکانی در تراز تقریباً برابر در همان ساختمان (یا ساختمان دیگر دارای یک مالکیت)، که ایمنی از آتش و دود موجود در مکان وقوع و مکان های مرتبط با آن را تأمین می کند.

راه خروج قابل دسترس: راه خروج پیوسته و بدون مانع که از هر نقطه در یک ساختمان یا تأسیسات کشیده می شود و مسیری قابل دسترس را به یک مکان امن، یک خروجی افقی یا یک معبر عمومی فراهم می سازد (همچنین مراجعه شود به قابل دسترس).

راهرو: بخشی از راه خروج که در بین ردیف های اصلی صندلی ها، نشیمن ها، میزها و سایر مبلمان موجود در فضاهای تجمعی، رد می شود و امکان عبور از میان آنها و یا دسترسی به آنها را فراهم می کند.

دسترس راهرو: بخشی از دسترس خروج که به یک راهرو می رسد. اینها راهروهای فرعی هستند که امکان حرکت و عبور در اطراف میزها، صندلی ها و سایر مبلمان موجود در فضاهای تجمعی را امکان پذیر می سازد.

زیرزمین: بخشی از ساختمان که به صورت کامل یا بیش از نیمی از ارتفاع کف تا سقف آن، پایین تر از زمین واقع شده است.

ساختمان بلند مرتبه: ساختمانی که ارتفاع بالاترین کف طبقه قابل بهره برداری آن بیش از 23 متر از تراز متوسط زمین باشد. برای ساختمان های مخاطره آمیز این ارتفاع را می توان به تشخیص مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان، کمتر از این مقدار در نظر گرفت.

سکوی تجهیزات صنعتی: سکوی تصرف نشده مرتفع در یک تصرف صنعتی که منحصراً برای تجهیزات سیستم های مکانیکی یا فرآیند صنعتی استفاده شده و شامل سطوح قابل تردد مرتفع، پلکان ها و نردبان های ضروری برای دسترسی به سکو می شود.

شفت: فضای محصور امتداد یافته بین یک یا چند طبقه از یک ساختمان که به صورت قائم گشودگی های طبقه ها را در بر می گیرد، مانند شفت پلکان، شفت آسانسور و داکت های تأسیسات.

شیبراه: سطح تردد که دارای شیبی بیشتر از 5 درصد است.

طبقه: بخشی از ساختمان که بین دو کف تمام شده متوالي قرار دارد (همچنین مراجعه شود به تعاریف واژه های زیرزمین و میان طبقه).

طبقه خیابان: طبقه ای از بنا که از کف خیابان یا محوطه خارج بنا حداکثر با شش پله قابل دسترس باشد. در مواردی که دو یا چند طبقه ساختمان بتوانند در اثر تغییرات تراز مستقیماً به خیابان یا محوطه اطراف راه یابند، ساختمان به همان تعداد دارای طبقه خیابان خواهد بود. به همین ترتیب، چنانچه هیچ یک از طبقات بنا نتوانند با شرایط یاد شده امکان دسترسی به خیابان و محوطه خارج داشته باشند، ساختمان بدون "طبقه خیابان" منظور می گردد.

طبقه تراز تخلیه: پایین ترین طبقه ای از بنا که حداقل 50 درصد از بار تخلیه متصرفین از آن به معبرعمومی تخلیه شوند. در صورت عدم وجود شرایط فوق، پایین ترین طبقه ای که دارای یک یا دو خروج با ارتباط مستقیم عمومی باشد، به عنوان طبقه یا تراز تخلیه شناخته می شود.

فضای انتظار: فضای مشترک و همگانی در بناهای تجمعی که به منظور سپری کردن اوقات پیش از موعد برای ورود به یک سالن اجتماعات در نظر گرفته می شود.

فضای پناه دهی: فضایی که در مقابل حریق به میزان مشخصی مقاومت می نماید و به منظور پناه گرفتن موقت افراد تا رسیدن نیروهای نجات یا موقعیت مناسب برای خروج از ساختمان استفاده می شود.

فضای ورودی: فضای مشترک و همگانی در بناها که به منظور کنترل و ایجاد تسهیلات برای ورود و خروج افراد در نظر گرفته می شود.

فاصله مجزاسازی حریق: عبارت از فاصله اندازه گیری شده از نمای ساختمان تا نزدیک ترین خط داخلی مالکیت زمین، یا تا خط وسط خیابان، کوچه یا معبر عمومی، یا تا یک خط فرضی بین دو ساختمان موجود در یک ملک یا یک زمین مشترک می باشد. این فاصله باید نسبت به دیوار ساختمان تحت زاویه قائمه اندازه گیری شود.

فضای پیرامونی: فضای باز پیرامون یک عنصر نفوذکننده است.

قابل دسترس: فضایی که افراد معلول جسمی و حرکتی، صرف نظر از محدودیت های جسمی خود، بدون نیاز به کمک دیگران بتوانند از آن استفاده کنند (مراجعه شود به ضوابط و مقررات شهرسازی برای افراد معلول جسمی ـ حرکتی).

کريدور: یک جزء محصور از "دسترس خروج" که یک مسیر عبور به یک خروج را فراهم می کند.

گذرگاه خروج: جزئی از خروج که از تمامی فضاهای داخلی ساختمان یا سازه به وسیله ساختار درجه بندی شده مقاوم در برابر آتش و محافظت کننده های بازشو جدا شده است و مسیر عبور محافظت شده ای را در جهت افقی به سمت یک تخلیه خروج یا به یک معبر عمومی تأمین می کند.

مانع آتش: یک عنصر ساختمانی افقی (مانند سقف) یا قائم (مانند دیوار) با درجه بندی مقاومت در برابر آتش که برای جلوگیری از گسترش آتش سوزی طراحی شده و دارای بازشو های محافظت شده در برابر آتش است. برای دیوار مانع آتش، مراجعه شود به 3-8-4.

مانع دود: یک پوسته پیوسته قائم یا افقی، مانند دیوار یا سقف که برای محدود کردن حرکت دود طراحی و ساخته شده است.

محوطه (حیاط) خروج: یک محوطه یا حیاط که دسترسی به یک معبر عمومی را برای یک یا چند خروج فراهم می کند.

مساحت ساختمان: مساحتی که در میان دیوارهای خارجی بدون در نظر گرفتن شفت های تهویه و حیاط ها واقع شده است. فضاهایی از ساختمان که در حد فاصل دیوارهای اطراف ساختمان قرار ندارند، در صورتی که درون تصویر افقی بام یا کف بالایی قرار داشته باشند، باید در محاسبه مساحت ساختمان در نظر گرفته شوند.

مساحت کف (سطح اشغال)، ناخالص: مساحت کف واقع در داخل دیوارهای خارجی ساختمان، بدون در نظرآوردن مساحت کانال های قائم تهویه و محوطه های باز، و بدون کم کردن مساحت کريدور ها، راه پله ها، کمدها، ضخامت دیوارهای داخلی، ستون ها یا سایر قسمت های برجسته نمایان.

مساحت کف، خالص: مساحت سطح اشغال شده واقعی که شامل مساحت قسمت های فرعی بدون متصرف، مانند کريدور ها، راه پله ها، سرویس های بهداشتی، اتاق تأسیسات مکانیکی و کمدها نمی شود.

مسدودکننده حريق: مصالح ساختمانی نصب شده برای مقاومت در برابر عبور آزاد شعله به دیگر نواحی ساختمان از میان فضاهای پنهان.

مسیر مشترک تردد: بخشی از دسترس خروج که متصرفان باید طی کنند تا به محلی برسند که از آن جا، دو مسیر مجزا و در جهت مختلف برای رسیدن به دو خروج جداگانه وجود دارد. این مسیر مشترک باید در محاسبه مسافت مجاز تردد در نظر گرفته شود.

معبر عمومی: خیابان، کوچه یا پاره ای از زمین با عرض و ارتفاع آزاد حداقل 0.3 متر که به هوای آزاد (بیرون) و خیابان راه دارد و به صورت دائم برای تردد مردم آزاد است.

مقاومت در برابر آتش: به صورت کلی، خواصی از مصالح، مجموعه یا سیستم ساختمانی که از عبور حرارت زیاد، گازهای داغ یا شعله تحت شرایط کاربرد جلوگیری می کند یا آن را به تأخیر می اندازد.

درجه مقاومت در برابر آتش: مدت زمانی که یک جزء، مجموعه یا سیستم ساختمانی قادر به ادامه وظیفه عملکردی خود در شرایط آتش استاندارد باشد. به عبارت دیگر، مدت زمانی که یک جزء یا مجموعه ساختمانی قادر است یک آتش سوزی با شدت استاندارد را در فضای وقوع محبوس کرده، یا به عملکرد سازه ای خود تحت شرایط آتش استاندارد ادامه دهد و یا هر دو. این مدت زمان بر اساس نتایج آزمایش های استاندارد یا مقادیر داده شده در راهنمای مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (یا سایر مدارک پشتیبان مصوب) تعیین می شود.

منطقه حريق: بخشی از فضای داخل ساختمان که از اطراف و سقف و کف به وسیله اجزای ساختمانی مقاوم در برابر آتش (مانند دیوارهای مانع آتش، دیوارهای جداکننده آتش و سیستم های کف/ سقف مقاوم در برابر آتش) محدود می شود.

میان طبقه: طبقه ای واقع در بین هر یک از طبقات اصلی ساختمان که حداکثر یک سوم مساحت طبقه زیر خود را داشته باشد، به جز در موارد خاص صنعتی، که مجموع مساحت میان طبقه در یک طبقه می تواند بیشتر از یک سوم مساحت کل همان طبقه شود.

مقاومت حريق: مقاومت در برابر آتش

مکان پناه گرفتن (پناهگاه): فضایی است که افرادی که قادر به استفاده از پله ها در هنگام تخلیه اضطراری هستند، می توانند تا رسیدن کمک یا دستورالعمل های لازم در آنجا منتظر بمانند.

ميله دستگرد: ميله يا نرده افقي يا مايل كه براي دست گرفتن به عنوان تكيه گاه يا هدايت، تأمين شده است.

نرده محافظ: حايل حفاظتي و ايمني كه براي جلوگيري از سقوط از ارتفاع طراحی شده باشد.

نفوذكننده، عنصر: عنصري مانند لوله، كابل يا غيره كه از طريق يك منفذ به درون يك عنصر ساختماني داراي درجه بندي از نظر مقاومت در برابر آتش نفوذ كرده است.

واحد زندگي (واحد مسكوني): فضا، اتاق يا اتاق هايي كه به عنوان محل زندگي يك شخص يا خانواده در نظر گرفته شده و دارای وسایل زندگی باشد.

واحد تصرف: حداکثر مساحت مجاز کف به ازای یک نفر بهره بردار (متصرف) می باشد.

هتل: بنایی که اتاق های آن برای سکونت مسافران استفاده می شود. این تعریف شامل متل و سایر بناهایی با امکانات سکونتی موقت نیز می گردد.

هوابند: هرگونه مصالح، ابزار یا وسیله ساختمانی که برای محدود کردن جریان هوا در داخل فضاهای باز در قسمت های پنهان اجزای ساختمان، مانند فضاهای دسترسی و بازدید تأسیسات، مجموعه های کف - سقف یا بام - سقف و اتاق های زیر شیروانی نصب گردد.

3-1-2 علائم اختصاری

A_a = مساحت مجاز کف (متر مربع)، پس از افزایش های مجاز

A_t = مساحت مجاز کف (متر مربع) مطابق جدول 3-4-2

I_f = افزایش مساحت (درصد) به سبب فاصله از ساختمان های مجاور

I_s = افزایش مساحت (درصد) به سبب محافظت با شبکه بارنده خودکار

F = آن بخش از محیط ساختمان (سانتی متر) که رو به معبر عمومی یا رو به فضای باز با حداقل 600 سانتی متر پهنا باشد.

P = محیط کل ساختمان (سانتی متر)

W = پهنای معبر عمومی یا فضای باز (سانتی متر) مطابق بخش 3-4-5-2

م. ن: محدودیت ندارد

غ. م: غیر مجاز

3-1-3 هدف و دامنه کاربرد

هدف از این مبحث کاهش خسارات جانی و مالی در اثر حوادث آتش سوزی است. دامنه کاربرد کلی مبحث در این قسمت ارائه شده است. همچنین دامنه کاربرد هر فصل در صورت ضرورت در همان فصل ارائه شده است.

3-1-3-1 دامنه کاربرد

3-1-3-1-1 دامنه کاربرد ضوابط اختصاصی ساختمان های بلندمرتبه

در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ضوابط اختصاصی ساختمان های بلند مرتبه، برای ساختمان های آپارتمانی مسکونی، با حداکثر 8 طبقه روی تراز زمین اجباری نیست.

3-1-3-1-2 دامنه کاربرد ضوابط فصل 3-7

در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ضوابط مربوط به جدول 3-7-3-2، تنها برای ساختمان های زیر اجباری می باشد:

الف-ساختمان های با کاربری های تجاری یا تجمعی و نیز فضاهای تجمعی بیش از 100 نفر درکلیه ساختمان ها

ب-ساختمان های بلند مرتبه (با در نظر گرفتن توضیحات بند 3-1-3-1-1)

پ-ساختمان های آموزشی و نیز کلیه مراکز و مؤسسات آموزشی در هر رده سنی

ت-ساختمان های با تصرف درمانی/ مراقبتی

ث-ساختمان های با تصرف م-1 (هتل و مشابه آن)

ج-مراکز حساس و ساختمان های مهم دولتی مانند نیروگاه ها، مراکز مخابرات و ساختمان هایی که برای امداد و نجات در هنگام بحران مورد نیاز هستند.

چ- سایر ساختمان ها به تشخیص مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان که در مرحله صدور پروانه به صورت کتبی به کارفرما یا نماینده قانونی وی ابلاغ شده باشد.

3-1-3-1-3 دامنه کاربرد ضوابط فصل 3-8

در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ضوابط ارائه شده در فصل 3-8 تنها برای ساختمان های زیر اجباری می باشد:

الف-ساختمان های با کاربری های تجاری یا تجمعی (ساختمان های دارای فضاهای تجاری، بازی و سرگرمی، رستوران، فود کورت، سینما و مشابه آن)

ب-ساختمان های بلند مرتبه (با در نظر گرفتن توضیحات بند 3-1-3-1-1)

پ-ساختمان های با تصرف د-3

ت-ساختمان های با تصرف م-1 (هتل و مشابه آن)

ث-مراکز حساس و ساختمان های مهم دولتی مانند نیروگاه ها، مراکز مخابرات و ساختمان هایی که برای امداد و نجات در هنگام بحران مورد نیاز هستند.

ج-برای سایر ساختمان ها بنا بر تشخیص مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان که در مرحله صدور پروانه به صورت کتبی به کارفرما یا نماینده قانونی وی ابلاغ شده باشد.

3-1-3-1-4 دامنه کاربرد ضوابط مقاومت در برابر آتش برای اجزای سازه ای

در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ضوابط مربوط به مقاومت در برابر آتش اجزای سازه ای، تنها برای ساختمان های زیر اجباری می باشد:

الف-ساختمان های با کاربری های تجاری یا تجمعی (ساختمان های دارای فضاهای تجاری، بازی و سرگرمی، رستوران، مجموعه های غذاخوری، سینما، ...)

ب-ساختمان های بلند مرتبه (با در نظر گرفتن توضیحات بند 3-1-3-1-1)

پ-ساختمان های با تصرف درمانی و مراقبتی

ت-ساختمان های آموزشی و نیز کلیه مراکز و مؤسسات آموزشی در هر رده سنی

ث-ساختمان های با تصرف م-1 (هتل و مشابه آن)

ج-مراکز حساس و ساختمان های مهم دولتی مانند نیروگاه ها، مراکز مخابرات و ساختمان هایی که برای امداد و نجات در هنگام بحران مورد نیاز هستند.

چ- برای سایر ساختمان ها بنا به تشخیص مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان که در مرحله صدور پروانه طرح به صورت کتبی به کارفرما یا نماینده قانونی وی ابلاغ شده باشد.

3-1-4 انتظارات عملکردی

در این قسمت انتظارات عملکردی ایمنی در برابر آتش به صورت عبارات کیفی ارائه شده است. در این ویرایش، انتظارات عملکردی تنها برای درک بهترفصل های بعدی و ارتباط بین آنها ارائه شده و حاوی الزامات کمی نیست. الزامات کمی و چگونگی تطبیق با این انتظارات در فصل های بعد به صورت تجویزی ارائه شده است.انتظارات عملکردی برای منظورهای کنترل و بازرسی نباید فراتر از دامنه کاربرد مبحث (بند 3-1-3-1) یا سخت گیرانه تر از الزامات تجویزی ارائه شده در فصول بعدی مورد استفاده قرار گیرد. ارائه این انتظارات به زمینه سازی ساختاری تهیه مقررات پایه عملکردی در ویرایش های بعدی کمک می نماید،که با توسعه مقررات، دانش فنی و فناوری های مربوط به تدریج مهیا خواهد شد.

3-1-4-1 کشف و اعلام به موقع حریق

ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش سوزی، ساکنان و افراد داخل ساختمان در مراحل اولیه از آن مطلع شوند تا بتوانند واکنش مناسبی را به موقع از خود نشان دهند. برای این منظور، در صورت نیاز، باید از سیستم های مناسب کشف و اعلام حریق استفاده شود. الزامات این موضوع در فصل 3-5 ارائه شده است.

3-1-4-2 طراحی مسیرهای خروج

ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش سوزی، مسیرهای امن کافی برای فرار از ساختمان به یک محل ایمن در خارج از آن وجود داشته باشد. این مسیرها باید به صورت امن و مؤثر در تمام اوقات و برای کلیه افراد به شکل مناسب و عادلانه قابل استفاده باشد.

الزامات طراحی مسیرهای خروج در فصل 3-6 ارائه شده است.

3-1-4-3 جلوگیری از گسترش داخلی و خارجی آتش سوزی

برای جلوگیری از گسترش آتش سوزی در داخل ساختمان لازم است تا نازک کاری های داخلی از مشخصات قابل قبول در برابر آتش برخوردار بوده و به علاوه اجزای ساخت مان (نظیر دیوارها و سقف ها) مانع از گسترش آتش سوزی به فضاهای مجاور شود. منظور از نازک کاری های داخلی، مصالح نازک کاری روی هرگونه جدار جداکننده، دیوار، سقف یا دیگر ساختارهای داخلی است.

3-1-4-3-1 گسترش داخلی حریق (نازک کاری ها)

به منظور جلوگیری از گسترش آتش سوزی در داخل ساختمان، نازک کاری های داخلی باید:

الف - در صورت قابل اشتعال بودن، شدت رهايش گرماي ناشي از سوختن آنها قابل قبول باشد.

ب - در برابر پیشروی سطحی شعله مقاومت لازم را دارا باشند.

3-1-4-3-2 گسترش داخلی حریق (ساختاری)

3-1-4-3-2-1

سازه ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش سوزی، پایداری آن به مدت مناسبی حفظ شود.

3-1-4-3-2-2

دیوار بین واحدهای مستقل باید چنان طراحی و ساخته شود که در برابر گسترش آتش سوزی از یک واحد به واحدهای مجاور در حد معقول و مناسب مقاومت نماید.

3-1-4-3-2-3

ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که درزها، گشودگی ها یا فضاهای خالی پنهان، موجب گسترش ساده و نامعقول آتش سوزی بین فضاهای مستقل نشود.

3-1-4-3-2-4

بازشوهای نصب شده در داخل عناصر دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش، باید به طور مناسب محافظت شوند، تا یکپارچگی عنصر در برابر حریق حفظ شود و آتش سوزی به سادگی بین فضاهای مجاور گسترش پیدا نکند.

3-1-4-3-3 گسترش خارجی حریق

3-1-4-3-3-1

دیوارهای خارجی باید در برابر پیشروی شعله های آتش بر روی دیوار و گسترش آتش سوزی از یک ساختمان به ساختمان دیگر، متناسب با ارتفاع، کاربری و موقعیت ساختمان مقاومت نمایند. برای این منظور لازم است نما و دیوارهای خارجی ساختمان به گونه ای طراحی و ساخته شوند که خطر افروزش آنها، در صورت قرار گرفتن در معرض یک منبع حرارت بیرونی کم باشد و در صورت اشتعال، گرمای کمی آزاد شده و پیشروی شعله بر روی سطوح آنها محدود باشد. همچنین، لازم است که مساحت سطوح محافظت نشده موجود در جدار خارجی ساختمان (مانند پنجره ها) به طور معقول محدود شود، به طوری که مقدار حرارتی که ممکن است از بیرون به داخل (یا برعکس) تابش کند، با توجه به فاصله بین دیوار خارجی ساختمان و مرزهای اطراف، محدود باشد.

3-1-4-3-3-2

بام ساختمان باید متناسب با کاربری و موقعیت ساختمان، در برابر پیشروی حریق بر روی بام و گسترش از یک ساختمان به ساختمان مجاور مقاومت نماید. برای این منظور لازم است بام ساختمان به گونه ای طراحی و ساخته شود که خطر پیشروی شعله بر روی آن بر اثر منابع اشتعال خارجی محدود گردد.

3-1-4-4 سیستم های خاموش کننده آتش

ساختمان باید متناسب با نوع تصرف فضاها و ابعاد آن به سیستم های خاموش کننده دستی و خودکار مجهز باشد تا امکان خاموش کردن آتش، به ویژه در مراحل ابتدایی آن، وجود داشته و از گسترش سریع حریق جلوگیری شود.خصوصا برای ساختمان های بلند مرتبه نیاز است تا ساختمان علاوه بر خاموش کننده های دستی از تجهیزات کافی اطفای خودکار نیز برخوردار باشد.

3-1-4-5 تسهیلات برای دسترسی و عملیات نیروهای آتش نشان

3-1-4-5-1

ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که تسهیلات لازم برای عملیات نیروهای آتش نشان هنگام عملیات در ساختمان فراهم باشد. همچنین، باید راه های دسترس کافی برای ورود به ساختمان و در درون آن برای نیروهای آتش نشان به منظور انجام عملیات امداد و خاموش سازی حریق وجود داشته باشد.

3-1-4-5-2

محوطه ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که نیروهای آتش نشان بتوانند ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز خود را به نحو مناسب به نزدیک ساختمان برسانند. زمین محوطه باید مقاومت مکانیکی لازم برای تحمل وزن ماشین آلات آتش نشانی در حین عملیات را داشته باشد و دچار نشست یا ریزش نشود.

3-1-4-5-3

فضاهای زیر زمین در ساختمان باید به نحو مناسب به امکانات و تجهیزات تهویه و تخلیه دود ناشی از آتش سوزی مجهز باشد.

3-2 تقسیم بندی تصرف های ساختمانی

3-2-1 کلیات

3-2-1-1 ثبت تصرف

تمام بناها یا بخش هایی از آنها که از این پس ساخته یا بازسازی می شوند، باید بر حسب نوع عملکرد و بهره برداری، دست کم در یکی از تصرف های ده گانه زیر ثبت شوند. شرح گروه های تصرف و زیرگروه های آنها در بخش 3-2-2 آورده شده است.

الف) تصرف های مسکونی/ اقامتی: گروه های م-1، م-2 و م-3

ب) تصرف های آموزشی: گروه آ

پ) تصرف های درمانی/ مراقبتی: گروه های د-1، د-2، د-3 و د-4

ت) تصرف های تجمعی: گروه های ت-1، ت-2، ت-3، ت-4 و ت-5

ث) تصرف های حرفه ای/ اداری: گروه ح

ج) تصرف های کسبی/ تجاری: گروه ک

چ) تصرف های صنعتی: گروه های ص-1 و ص-2

ح) تصرف های انباری: گروه های ن-1 و ن-2

خ) تصرف های مخاطره آمیز: خ

د) تصرف های متفرقه: گروه ف

3-2-2 دسته بندی تصرف ها

3-2-2-1 تصرف های مسکونی (م)

هر بنا یا بخشی از یک بنا که در آن فرد یا افرادی زندگی کنند و برای خوابیدن از آن استفاده شود، به استثنای بناهایی که در گروه تصرف های درمانی/ مراقبتی دسته بندی می شوند. بناهای با تصرف مسکونی شامل موارد زیر می شوند:

3-2-2-1-1 گروه م-1

تصرف های مسکونی که متصرفان عمدتاً به طور موقت (کمتر از یک ماه) در آن اقامت دارند، شامل موارد زیر:

الف) مسافرخانه ها و مسافر پذیرها

ب) هتل ها و متل ها، هتل آپارتمان ها

3-2-2-1-2 گروه م-2

تصرف های مسکونی شامل دو واحد مسکونی و بیشتر که متصرفان آن به طور عمده، به صورت دائم در ساختمان ساکن هستند، شامل موارد زیر:

الف) بناهای آپارتمانی

ب) اقامتگاه های غیر موقت سازمانی، مذهبی، ورزشی و نظایر آن

پ) خوابگاه ها

ت) اقامتگاه های تفریحی شراکتی

یادآوری: خانه ها و ویلاهای مسکونی که برای سکونت شخصی یک خانواده (به صورت غیر آپارتمانی) استفاده می شوند، تا هنگام تصویب مقررات اختصاصی جداگانه برای آنها، جزو گروه م-2 قرار گرفته و باید از مقررات مربوط به آن تبعیت نمایند.

3-2-2-1-3 گروه م-3

تصرف های مسکونی که برای مراقبت شبانه روزی از افراد به تعداد 6 تا 16 نفر (به غیر از تعداد کارکنان) استفاده می شوند.

3-2-2-2 تصرف های آموزشی (آ)

هر بنا یا بخشی از بنا که از آن به منظورهای آموزشی برای حداقل 6 نفر در دوره های تحصیلی ابتدایی تا دبیرستان استفاده می شود. همچنین هر بنا یا بخشی از بنا که به منظور آموزش بیش از 5 نفر با سن 3 تا 18 سال برای قسمتی از طول شبانه روز استفاده شود، در این تصرف قرار می گیرد.

یادآوری: کاربری های آموزشی در دوره های تحصیلی بالاتر از دبیرستان جزو دسته تصرف های آموزشی محسوب نشده و جزو دسته تصرف های حرفه ای/ اداری قرار می گیرند.

3-2-2-3 تصرف های درمانی/ مراقبتی (د)

هر بنا یا بخشی از بنا که در آن اشخاص به سبب محدودیت یا معلولیت جسمی و یا ذهنی، بیماری یا کهولت تحت مراقبت پزشکی و نظایر آن قرار دارند، یا به منظور مجازات یا بازپروری تحت نظر یا بازداشت قرار گرفته اند و آزادی حرکت آنان محدود شده باشد.

3-2-2-3-1 گروه د-1

هر بنا یا بخشی از بنا که برای نگهداری از بیش از 16 نفر به طور شبانه روزی استفاده می شود که به علت شرایط روحی یا سایر دلایل، در یک محیط مسکونی تحت مراقبت بوده و خدمات مراقبتی به آنان ارائه می گردد. متصرفان در این تصرف قادر هستند تا در صورت وقوع یک موقعیت اضطراری بدون کمک فیزیکی کارکنان، واکنش لازم را از خود نشان دهند. این تصرف شامل مراکز نگهداری از آسیب دیدگان اجتماعی، مراکز ترک اعتیاد و موارد مشابه می شود.

3-2-2-3-2 گروه د-2

هر بنا یا بخشی از بنا که به منظور ارائه خدمات شبانه روزی پزشکی، جراحی، روان پزشکی، پرستاری یا نگهداری از کودکان بی سرپرست و مانند آن برای افرادی به تعداد بیش از پنج نفر که بعضاً قادر به مراقبت از خود نیستند، استفاده می شود. این تصرف شامل بیمارستان ها، درمانگاه ها، تیمارستان ها، شیرخوارگاه ها و موارد مشابه می شود. همچنین هر گونه مرکز مراقبت از کودکان کمتر از 3 سال به تعداد بیش از پنج نفر که در آن کودکان برای کل مدت شبانه روز نگهداری می شوند، باید جزو گروه د-2 قرار می گیرد.

3-2-2-3-3 گروه د-3

هر بنا یا بخشی از بنا که در آن افرادی به تعداد بیش از پنج نفر به دلایل امنیتی نگهداری شوند و آزادی آنها محدود شده باشد. این تصرف شامل موارد زیر می گردد: زندان ها، بازداشتگاه ها، ندامتگاه ها و اندرزگاه ها، دارالتأدیب ها و مراکز بازپروری.

3-2-2-3-4 گروه د-4 (مراقبت های روزانه)

هر بنا یا بخشی از بنا که در آن افراد در هر سنی به تعداد بیش از پنج نفر تحت مراقبت افرادی غیر از والدین، خویشاوندان یا وابستگان خود، در محلی غیر از خانه خود و به مدت کمتر از 24 ساعت قرار بگیرند. آسایشگاه هایی که برای مراقبت شخصی برای کمتر از 24 ساعت و برای بیش از پنج نفر افراد بالغ استفاده شود، و نیز مراکزی که برای نگهداری بیش از پنج کودک با سن کمتر از 3 سال به مدت کمتر از 24 ساعت استفاده شوند، جزو این گروه محسوب می گردد.

تبصره: چنانچه یک مركز نگهداری از کودکان، خدمات مراقبت از بیش از پنج و حداکثر صد کودک کمتر از 3 سال را ارائه نمايد، در صورتی كه كليه اتاق هايي كه كودكان در آنها نگهداري مي شوند، در تراز تخلیه خروج واقع شده و كليه اتاق ها مستقيماً داراي يك در خروج به محوطه بيرون از ساختمان با ایمنی کافی باشند، این مركز باید جزو گروه (آ) قرار داده شود.

3-2-2-4 تصرف های تجمعی (ت)

هر بنا یا بخشی از بنا که از آن برای تجمع افراد، به منظورهایی مانند گردهمایی های اجتماعی یا مذهبی، برگزاری جشن ها و مراسم، خوردن و آشامیدن، یا سالن های انتظار برای نقل و انتقال در پایانه های مسافری استفاده شود، جزو گروه تجمعی قرار می گیرد.

اگر از ساختمان یا بخشی از آن برای اهداف تجمعی برای افراد به تعداد کمتر از 50 نفر استفاده شود، جزو تصرف حرفه ای/ اداری قرار می گیرد.

چنانچه اتاق یا فضایی برای اهداف تجمعی توسط افراد کمتر از 50 نفر و یا با مساحت حداکثر 70 متر مربع در جنب یک تصرف دیگر به کار رود، باید به عنوان قسمتی از همان تصرف در نظر گرفته شود و نیازی به قرار دادن آن در گروه تجمعی نیست.

فضاهای تجمعی که جزو فضاهای جنبی تصرف های آموزشی محسوب می شوند (مانند کتابخانه، تریا، سالن ورزش یا سالن سخنرانی در مدارس) جزئی از تصرف آموزشی محسوب شده و نیازی به قرار دادن آنها در گروه تجمعی نیست.

تصرف های تجمعی شامل موارد زیر می گردد:

3-2-2-4-1 گروه ت-1

کاربری های تجمعی، معمولاً با صندلی ثابت، که برای ارائه یا تماشای اجراهای نمایشی یا تصاویر متحرک استفاده می شوند، شامل سینماها، تئاترها و استودیوهای رادیویی - تلویزیونی که تماشاچی می پذیرند.

3-2-2-4-2 گروه ت-2

کاربری های تجمعی که برای صرف غذا یا نوشیدنی استفاده می شوند، شامل سالن های ضیافت، رستوران ها، تریاها، کافی شاپ و نظایر آنها.

3-2-2-4-3 گروه ت-3

کاربری های تجمعی که برای برگزاری مراسم نیایش، جشن یا سرگرمی استفاده می شوند و یا کاربری های تجمعی که در سایر گروه های تصرف (ت) قرار نگرفته باشند، شامل سالن های بازی های تفریحی، گالری های هنری، سالن های سخنرانی، مساجد، کلیساها یا سایر اماکن مذهبی، سالن های اجتماع، دادگاه ها و دادسراها، سالن های نمایشگاهی، باشگاه های ورزشی (بدون جایگاه تماشاچی)، استخرهای سرپوشیده (بدون جایگاه تماشاچی)، زمین های سرپوشیده تنیس (بدون جایگاه تماشاچی)، کتابخانه ها، موزه ها، سالن های انتظار در ترمینال های مسافرتی، سالن های بیلیارد.

3-2-2-4-4 گروه ت-4

کاربری های تجمعی به منظور تماشای فعالیت ها و بازی های ورزشی داخل سالن که دارای تماشاچی هستند، شامل استادیوم ها و مجموعه های ورزشی سرپوشیده.

3-2-2-4-5 گروه ت-5

کاربری های تجمعی که به منظور انجام یا تماشای فعالیت ها در فضای باز استفاده می شوند، شامل پارک های تفریحی سرباز و استادیوم های سرباز.

3-2-2-5 تصرف های حرفه ای/ اداری (ح)

هر بنا با بخشی از بنا که برای انجام دادن کار و ارائه خدمات حرفه ای یا اداری استفاده شود که به تناسب می تواند شامل نگهداری یا انبار مدارک و بایگانی نیز شود. از جمله مهم ترین بناهای با تصرف حرفه ای / اداری عبارت است از:

الف - دفاتر امور اداری

ب - بانک ها، شعب پست، تلگراف و تلفن

پ - آرایشگاه ها

ت - کلینیک ها و مطب های پزشکی که بیمار در آنها به طور شبانه روزی بستری نمی شود

ث - آزمایشگاه ها و مراکز تشخیص طبی

ج - نمایشگاه های اتومبیل

چ - مغازه های کپی و پرینت

ح - دفاتر و شرکت های خدمات حرفه ای (نظیر مهندسی، معماری و غیره)

خ - ایستگاه های رادیو و تلویزیون

د - مراکز آموزشی بالاتر از دبیرستان

ذ - آزمایشگاه های تحقیقاتی یا کنترل کیفیت

ر - ایستگاه های نیروهای انتظامی و آتش نشانی

ز - ماشین شویی ها

ژ - کلینیک های دامپزشکی

س - برج های کنترل ترافیک هوایی

3-2-2-6 تصرف های کسبی/ تجاری (ک)

هر بنا یا بخشی از بنا که از آن برای نمایش و فروش کالا استفاده می شود و مقادیری کالا نیز برای فروش به مشتریان در آن انبار شده است. از جمله مهم ترین بناهای با تصرف کسبی/ تجاری عبارت است از:

الف - فروشگاه ها و مغازه ها

ب - سالن ها و میادین فروش

پ - بازارها و بازارچه ها

ت - عمده فروشی ها

ث - داروخانه ها

3-2-2-7 تصرف های صنعتی (ص)

هر بنا یا بخشی از بنا که از آن برای ساخت، مونتاژ، تولید، بسته بندی، تعمیر یا فرآیندهای مربوط به تولید استفاده شود، به شرطی که جزو تصرف های مخاطره آمیز نباشد، دارای تصرف صنعتی شناخته می شود. تصرف های صنعتی به دو گروه (ص-1) و (ص-2)، به شرح زیر، تقسیم می شوند:

3-2-2-7-1 گروه ص-1: تصرف های صنعتی میان خطر

کاربری های صنعتی که جزو گروه کم خطر نباشند، جزو گروه ص-1 قرار دارند، از جمله صنایع زیر:

صنایع الکترونیک و قطعات برقی، تولید لامپ، وسایل ورزشی، خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوری، دوچرخه سازی، تولید انواع قایق، ماشین های اداری، تجهیزات عکاسی و فیلم برداری، فرش و موکت، پوشاک، مبلمان و روكش مبلمان، خشكشويي ها، ماشين هاي ساختماني و كشاورزي، صنايع هواپيمايي، توليد حشره كش، صنايع شوينده، صنايع غذايي، پخت نان و شيريني، توليد محصولات از جنس بوته و گياهان خشك، محصولات از جنس كنف، صنايع چرم، صنايع ماشين سازي، خراطي و فرزكاري چوب، فيلم برداري تلويزيوني و تصاوير متحرك (بدون تماشاچي)، كالاي نوري، صنايع كاغذ، صنايع پلاستيك، صنايع چاپ، ماشين هاي تفريحي، كوره هاي سوزاندن زباله، توليد كفش، نساجي ها، دخانيات، صنايع چوب و كابينت.

3-2-2-7-2 گروه ص-2: تصرف های صنعتی کم خطر

کاربری های صنعتی برای تولید و ساخت کالای غیر قابل سوختن که در فرآيندهاي توليد، كارهاي تكميلي و بسته بندي، با هيچ گونه خطر آتش سوزي همراه نيستند، تحت گروه (ص-2) دسته بندي مي شوند. از جمله موارد زیر:

مصالح بنایی مانند آجر، محصولات سرامیکی، گداز فلزات، محصولات شیشه، گچ، يخ، محصولات فلزی (ساخت و شکل دهی)، نوشابه های غیر الكلی.

3-2-2-8 تصرف های انباری (ن)

هر بنا یا بخشی از بنا که برای انبار کردن استفاده شود، به شرطی که جزو تصرف های مخاطره آمیز نباشد، جزو تصرف انباری قرار می گیرد. تصرف های انباری به دو دسته (ن-1) و (ن-2) تقسیم می شوند.

3-2-2-8-1 گروه ن-1: تصرف های انباری میان خطر

ساختمان هایی با تصرف انباری که جزو انبارهای کم خطر نباشند، جزو این دسته قرار می گیرند؛ از جمله انبارهای کالا و محصولات زیر:

کاغذ، کتاب، کیف و پوشاک، چرم، پشم، کاموا، ابریشم، خز، کفش، پوتین، چکمه، بامبو و خیزران، الوار، مقوا و جعبه مقوایی، طناب، مبلمان، روكش و پركننده مبلمان، چسب، كفپوش هاي لينولئوم، غلات، صابون، شكر، تاير، تنباكو، دخانيات و شمع.

3-2-2-8-2 گروه ن-2: تصرف های انباری کم خطر

ساختمان هایی با تصرف انبار برای نگهداری مواد غیر قابل سوختن، كه مي توانند بر روي پالت هاي چوبي قرار گرفته يا در داخل كارتن ها يا لفافه هاي كاغذي بسته بندي شده باشند. اين محصولات مي توانند داراي مقادير اندكي تزئينات پلاستيكي (مثلاً به عنوان دسته، گيره يا پوشش نازك) نيز باشند؛ از جمله انبارهای کالای زیر:

كيسه هاي سيمان، گچ، آهك، لبنيات در بسته بندي هاي مقوايي بدون واكس، باتري هاي خشك، سيم پيچ هاي الكتريكي، موتورهاي برقي، قوطي هاي خالي فلزي، محصولات غذايي، اغذيه در بسته بندي هاي غير قابل سوختن، ميوه و سبزيجات در بسته بندي هاي غير پلاستيكي، غذاي منجمد، شيشه، ظروف شيشه اي خالي يا داراي مايعات غيرقابل سوختن، تخته گچي، رنگدانه هاي خنثي، كابينت فلزي، ميز فلزي با روكش و تزئينات پلاستيك، قطعات فلزي، آينه، پاركينگ اتومبيل، چيني، عاج، اجاق، ظرفشويي و خشك كن.

3-2-2-9 تصرف های مخاطره آمیز (خ)

هر بنا یا بخشی از یک بنا، اگر به مقاصدی مورد استفاده قرار گيرد كه با مواد و محصولات بسيار قابل احتراق، آتش زا، سمی یا انفجاری در ارتباط باشد، دارای تصرف مخاطره آمیز شناخته می شود. اين مواد و محصولات ممكن است در زمانی كوتاه و به سرعت بسوزند يا منشأ شعله های گسترده، دود و گاز زیاد، تشعشعات رادیواکتیو، انفجار، مسموميت يا خورندگي بوده و يا اينكه از لحاظ تركيب، دارای اسیدها و بازهای بسیار قوی و مخرب باشند. همچنین بناهایی که فضای داخل آنها به دلیل آسیا کردن مواد، مملو از ذرات بسیار ریز و غبارهای قابل اشتعال باشد، جزو این گروه محسوب می شوند. به عنوان مثال، ساختمان هایی که برای مقاصد زیر استفاده می شوند، می توان نام برد:

الف) انبار و نگهداری بیش از 0.23 متر مکعب از یکی از مواد استیلن، هیدروژن، گازهای طبیعی قابل اشتعال، آمونیاک، کلرین، فسژن، دی اکسید گوگرد، دی اکسید کربن، اکسید متیل، هر گونه گاز قابل انفجار یا سمی، گازهای سرمازا و غیره با فشار 1.0 مگا پاسکال

ب) انبار و نگهداری مایعات بسیار قابل اشتعال

پ) انبار یا نگهداری مواد و مهمات منفجره، سوخت موشک و مشابه

ت) انبار و نگهداری هرگونه مواد بسیار قابل اشتعال

ث) ساختمان هایی که غبارات قابل انفجار (مانند پودر آلومینیوم یا سیلوهای آرد) در آنها وجود داشته باشد

ج) انبار یا نگهداری اسیدها، بازها، اکسیدکننده های قوی

با توجه به تنوع و پیچیدگی های خاص این نوع مواد، تمهیدات و الزامات ایمنی کاملاً تخصصی برای طرح و اجرای ساختمان های مخاطره آمیز نیاز است که به آیین نامه های تخصصی مربوط می شود. این قبیل الزامات تخصصی برای ساختمان های با تصرف های خاص مخاطره آمیز عمدتاً خارج از حوزه مقررات ملی ساختمان بوده و در این مبحث ارائه نشده است.

3-2-2-10 تصرف های متفرقه (ف)

ساختمان ها و ساختار های دارای ماهیت فرعی و نیز ساختمان هایی که در هیچ یک از تصرف های 9 گانه ذكر شده در بالا جای نمی گیرند، جزو گروه تصرف های متفرقه قرار داده شوند؛ از جمله ساختمان های زیر:

ساختمان های مربوط به کارهای کشاورزی، آغل حیوانات و اصطبل، گلخانه ها، انبار شخصی غلات در مجاورت تصرف های مسکونی، پارکینگ شخصی.

3‑2‑3 فضاهای فرعی حادثه خیز

فضاهای فرعی حادثه خیز داخل یک نوع تصرف، باید تحت همان نوع تصرفی که در آن قرار دارند ، در نظر گرفته شده، مطابق با جدول 3‑2‑3 از سایر قسمت ها جدا و محافظت شوند. فضـای فرعـی که به این شکل جداسازی و محافظت می شود، باید در همان گـروه تصـرف اصـلی قـرار داده شـود .

فضاهای فرعی حادثه خیز نباید بیش از 10% مساحت سطح طبقه را اشغال نمایند.

چنانچه در جدول 3‑2‑3 جداسازی مقاوم در برابر آتش الزامی شده باشد، فضای فرعی حادثه خیـز باید به وسیله دیوارهای مانع آتش از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. چنانچـه در جـدول یـاد شده، تأمین سیستم اطفای حریق خودکار بدون نیاز به دیوارهای مانع آتش خواسته شده باشـد، در این صورت لازم است فضای فرعی به وسیله سـاختارهايی کـه اجـازه عبـور دود را ندهنـد، از سـایر قسمت های ساختمان جدا شود. دیوارهای مانع آتش نباید به کف کاذب یا سقف کاذب ختم شـوند، بلکه باید از کف تا زیر سقف (یا بام) اصـلی مقـاوم در برابـر آتـش، امتـداد داشـته باشـند . درهـای اینقسمتها بایداز نوع خودبسته شو یا "خودکار بسته شو" متصل به سيسـتم اعلام حريـق باشـند .

درها باید از نوع مقاوم در برابر حریق تأیید شده و فاقد دریچه هوا باشند.

تبصره: برای فضاهای فرعی داخل واحدهای مسکونی (مثل انبار داخل واحد) نیازی به مطابقت با این بند نیست.

جدول 3‑2‑3 محافظت فضاهای فرعی حادثه خیز

3‑2‑4 تصرف های مختلط

چنانچه یک ساختمان برای دو یا بیش از دو کاربری استفاده شود کـه در یـک گـروه تصـرف قـرار نمی گیرند، ساختمان یا بخش مورد نظر از آن باید مطابق بـا ضـوابط مـذکور در بنـد 3‑2‑4‑1 یـا 3‑2‑4‑2 یا ترکیبی از آنها طراحی شود.

تبصره ها:

1. تصرف هایی که مطابق با ضوابط بخش 3‑4‑7 جداسازی شده باشند و
2. فضاهای فرعی حادثه خیز که باید مطابق بـا جـدول 3‑2‑3 از سـایر فضـاها جداسـازی شـوند ، مشمول این بند نیستند.

3‑2‑4‑1 کاربری های جداسازی نشده

در این روش، برای تعیین حداقل نوع ساختار قابل قبول برای ساختمان، ابتدا هر بخش از ساختمان باید به طور جداگانه بر اساس کاربری آن دسته بندی شود. سپس، نوع ساختار لازم بـرای سـاختمان با توجه به نوع تصرف ها و اندازه های مورد نظر و محدودیت های ارتفاع و مساحت که در فصـل 3‑4 داده شده است، مشخص شود. به این ترتیب که در هر بار فرض شود کـه کـل سـاختمان بـه طـور کامل مربوط به یکی از تصرف های مورد نظر است. سـپس بايـد سـخت تـرین ضـوابط از نظـر نـوع ساختار، که برای این تصرف ها به دست آمده است، برای کـل سـاختمان مـلاك قـرار گيـرد . سـایر ضوابط برای هر فضا به طور جداگانه و بر اساس نـوع تصـرف آن تعيـين شـود . بـه جداسـازی بـین تصرف های مختلف (جدول 3‑2‑4‑2) نیاز نیست، اما جداسازی هایی که در بخش هـا ی دیگـر ایـن مبحث خواسته شده است، باید انجام شود (مانند دوربندی شفت هـا یـا دیوارهـای کـریدورها طبق مقررات فصل های 3‑6 و 3‑8). همچنین، محدودکننده ترین الزامات فصـل هـای 3‑5 و 3‑10 نیـز باید برای کل ساختمان (برای تمام تصرف های موجود در ساختمان) اعمال شـود . بـه عنـوان مثـال چنانچه یک طبقه از ساختمانی دارای رستوران و سالن پذیرایی (تصرف تـ2) بوده و طبقـات دیگـر آن اختصاص به تصرف اداری داشته باشد، و اگر طبق الزامـات فصـل 3‑5، سـاختمان هـا ی تصـرف تجمعی گروه (ت ـ2) باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز باشند، کل ساختمان (و از جمله قسمت های اداری) باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز شود.

3‑2‑4‑2 کاربری های جداسازی شده

در این روش، هر قسمت از ساختمان باید بر اساس تصرف آن به صورت جداگانه دسته بندی شده و به طور کامل با دیوارها و اجزای افقی مانع آتش، با مقاومت خواسـته شـده در جـدول 3‑2‑4‑2 از سایر قسمت ها جدا شود. هر منطقه حریق باید با ضوابط مربوط به تصرف خود مطابقت داشته باشد. هر منطقه حریق باید به تناسب با نوع تصرف و نوع ساختار خود بـا محـدوديت هـای ارتفـاعي داده شده در فصل 3‑4 مطابقت داده شود. به عنوان مثال چنانچه بالاترین طبقه ای که تصـرف اداری در آن وجود دارد، طبقه چهارم باشد، برای مطابقت محدودیت ارتفاعی این تصرف، به ساختارهایی نیاز داریم که 4 طبقه برای تصرف اداری را مجاز بداند. همچنین در هر طبقه باید مساحت ساختمان به گونه ای باشد که مجموع نسبت های مساحت کف تصرف ها تقسیم بر مساحت مجاز آنها بیش از یک نشود. با کنترل این دو موضوع (اول: محدودیت ارتفاع برای هر تصرف و دوم: کوچک تر از یک بودن مجموع نسبت های مساحت کف به مساحت مجاز برای تصرفها درهر طبقه)، حداقل نوع قابل قبول ساختار برای کل ساختمان تعیین می شود. توجه شود که یک ساختمان نمی تواند مطابق با الزامـات فصل 3‑3 دارای چند ساختار باشد و نهایتاً بر اساس ارزیـابی ذکـر شـده در فـوق، کـل سـاختمان مطابق با فصل 3‑3 دارای یک نوع ساختار خواهد بود (که بـالاترین مقاومـت الزامـی مـورد نیـاز را نتیجه می دهد).

تبصره:در همه ساختمان ها، غیر از تصرف (د ـ2)، در صورتی کـه سـاختمان بـه طـور کامـل بـه شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد، می توان مقاومت در برابر آتش تعیین شـده در جـدول 3‑2‑4‑2 را به میزان یک ساعت کاهش داد، به شرطی که اولاً درجه مقاومت در برابر آتش از یـک ساعت کمتر نشده، ثانیاً از مقاومت لازم کف طبقه بر اساس نوع ساختار نیز کمتر نشود.

جدول شماره 3‑2‑4‑2 مقاومت لازم برای جداسازی تصرف ها در روش جداسازی شده (بر حسب ساعت)

یادآوری: برای تعیین جداسازی، تصرف مورد نظر در ردیف افقی با تصرف بعدی در ستون عمودی برخورد داده شود. قطر وسط جدول مربوط به تصرف های مشابه است که نیاز به جداسازی طبق این جدول ندارد (این موضوع نافی جداسازی های خواسته شده در قسمت های دیگر مبحث نمی باشد). اعداد سمت راست قطر جدول باید به صورت آینه ای معادل با اعداد سمت چپ در نظر گرفته شود و در اینجا برای سادگی و جلوگیری از شلوغی جدول نوشته نشده است.

3‑2‑5 استفاده از یک فضا با کاربریهای مختلف

چنانچه از یک فضا در زمانهای متفاوت برای کاربریهای مختلف استفاده شود، آن فضا باید تمام الزامات ایمنی حریق مورد نیاز برای آن کاربری ها را برآورده نماید.

3‑2‑6 جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف ها

در این بخش، جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف ها ارائه شده است، تا کاربران به نحو ساده تری بتوانند، نوع تصرف ساختمان های مختلف رایج را یافته و با تقسیم بندی های ارائه شده در این مبحث تطبیق دهند. ضوابط کامل ساختمان های مخاطره آمیز در این مبحث پوشش داده نشده است، با این وجود صرفاً جهت اطلاع، دسته بندی و مثال هایی از این نوع تصرف نیز در جدول 3‑2‑6 داده شده است.

جدول 3‑2‑6 راهنمای حروف اختصاری تصرف ها

3-2-3 فضاهای فرعی حادثه خیز

فضاهای فرعی حادثه خیز داخل یک نوع تصرف، باید تحت همان نوع تصرفی که در آن قرار دارند ، در نظر گرفته شده، مطابق با جدول 3-2-3 از سایر قسمت ها جدا و محافظت شوند. فضای فرعی که به این شکل جداسازی و محافظت می شود، باید در همان گروه تصرف اصلی قرار داده شود .

فضاهای فرعی حادثه خیز نباید بیش از 10% مساحت سطح طبقه را اشغال نمایند.

چنانچه در جدول 3-2-3 جداسازی مقاوم در برابر آتش الزامی شده باشد، فضای فرعی حادثه خیز باید به وسیله دیوارهای مانع آتش از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. چنانچه در جدول یاد شده، تأمین سیستم اطفای حریق خودکار بدون نیاز به دیوارهای مانع آتش خواسته شده باشد، در این صورت لازم است فضای فرعی به وسیله ساختارهایی که اجازه عبور دود را ندهند، از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. دیوارهای مانع آتش نباید به کف کاذب یا سقف کاذب ختم شوند، بلکه باید از کف تا زیر سقف (یا بام) اصلی مقاوم در برابر آتش، امتداد داشته باشند . درهای اینقسمتها بایداز نوع خودبسته شو یا "خودکار بسته شو" متصل به سیستم اعلام حریق باشند .

درها باید از نوع مقاوم در برابر حریق تأیید شده و فاقد دریچه هوا باشند.

تبصره: برای فضاهای فرعی داخل واحدهای مسکونی (مثل انبار داخل واحد) نیازی به مطابقت با این بند نیست.

3-2-3 فضاهای فرعی حادثه خیز

فضاهای فرعی حادثه خیز داخل یک نوع تصرف، باید تحت همان نوع تصرفی که در آن قرار دارند ، در نظر گرفته شده، مطابق با جدول 3-2-3 از سایر قسمت ها جدا و محافظت شوند. فضای فرعی که به این شکل جداسازی و محافظت می شود، باید در همان گروه تصرف اصلی قرار داده شود .

فضاهای فرعی حادثه خیز نباید بیش از 10% مساحت سطح طبقه را اشغال نمایند.

چنانچه در جدول 3-2-3 جداسازی مقاوم در برابر آتش الزامی شده باشد، فضای فرعی حادثه خیز باید به وسیله دیوارهای مانع آتش از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. چنانچه در جدول یاد شده، تأمین سیستم اطفای حریق خودکار بدون نیاز به دیوارهای مانع آتش خواسته شده باشد، در این صورت لازم است فضای فرعی به وسیله ساختارهایی که اجازه عبور دود را ندهند، از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. دیوارهای مانع آتش نباید به کف کاذب یا سقف کاذب ختم شوند، بلکه باید از کف تا زیر سقف (یا بام) اصلی مقاوم در برابر آتش، امتداد داشته باشند . درهای اینقسمتها بایداز نوع خودبسته شو یا "خودکار بسته شو" متصل به سیستم اعلام حریق باشند .

درها باید از نوع مقاوم در برابر حریق تأیید شده و فاقد دریچه هوا باشند.

تبصره: برای فضاهای فرعی داخل واحدهای مسکونی (مثل انبار داخل واحد) نیازی به مطابقت با این بند نیست.

3-2-3 فضاهای فرعی حادثه خیز

فضاهای فرعی حادثه خیز داخل یک نوع تصرف، باید تحت همان نوع تصرفی که در آن قرار دارند ، در نظر گرفته شده، مطابق با جدول 3-2-3 از سایر قسمت ها جدا و محافظت شوند. فضای فرعی که به این شکل جداسازی و محافظت می شود، باید در همان گروه تصرف اصلی قرار داده شود .

فضاهای فرعی حادثه خیز نباید بیش از 10% مساحت سطح طبقه را اشغال نمایند.

چنانچه در جدول 3-2-3 جداسازی مقاوم در برابر آتش الزامی شده باشد، فضای فرعی حادثه خیز باید به وسیله دیوارهای مانع آتش از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. چنانچه در جدول یاد شده، تأمین سیستم اطفای حریق خودکار بدون نیاز به دیوارهای مانع آتش خواسته شده باشد، در این صورت لازم است فضای فرعی به وسیله ساختارهایی که اجازه عبور دود را ندهند، از سایر قسمت های ساختمان جدا شود. دیوارهای مانع آتش نباید به کف کاذب یا سقف کاذب ختم شوند، بلکه باید از کف تا زیر سقف (یا بام) اصلی مقاوم در برابر آتش، امتداد داشته باشند . درهای اینقسمتها بایداز نوع خودبسته شو یا "خودکار بسته شو" متصل به سیستم اعلام حریق باشند .

درها باید از نوع مقاوم در برابر حریق تأیید شده و فاقد دریچه هوا باشند.

تبصره: برای فضاهای فرعی داخل واحدهای مسکونی (مثل انبار داخل واحد) نیازی به مطابقت با این بند نیست.

جدول 3-2-3 محافظت فضاهای فرعی حادثه خیز

3-2-4 تصرف های مختلط

چنانچه یک ساختمان برای دو یا بیش از دو کاربری استفاده شود که در یک گروه تصرف قرار نمی گیرند، ساختمان یا بخش مورد نظر از آن باید مطابق با ضوابط مذکور در بند 3-2-4-1 یا 3-2-4-2 یا ترکیبی از آنها طراحی شود.

تبصره ها:

1. تصرف هایی که مطابق با ضوابط بخش 3-4-7 جداسازی شده باشند و
2. فضاهای فرعی حادثه خیز که باید مطابق با جدول 3-2-3 از سایر فضاها جداسازی شوند ، مشمول این بند نیستند.

3-2-4-1 کاربری های جداسازی نشده

در این روش، برای تعیین حداقل نوع ساختار قابل قبول برای ساختمان، ابتدا هر بخش از ساختمان باید به طور جداگانه بر اساس کاربری آن دسته بندی شود. سپس، نوع ساختار لازم برای ساختمان با توجه به نوع تصرف ها و اندازه های مورد نظر و محدودیت های ارتفاع و مساحت که در فصل 3-4 داده شده است، مشخص شود. به این ترتیب که در هر بار فرض شود که کل ساختمان به طور کامل مربوط به یکی از تصرف های مورد نظر است. سپس باید سخت ترین ضوابط از نظر نوع ساختار، که برای این تصرف ها به دست آمده است، برای کل ساختمان ملاک قرار گیرد . سایر ضوابط برای هر فضا به طور جداگانه و بر اساس نوع تصرف آن تعیین شود . به جداسازی بین تصرف های مختلف (جدول 3-2-4-2) نیاز نیست، اما جداسازی هایی که در بخش های دیگر این مبحث خواسته شده است، باید انجام شود (مانند دوربندی شفت ها یا دیوارهای کریدورها طبق مقررات فصل های 3-6 و 3-8). همچنین، محدودکننده ترین الزامات فصل های 3-5 و 3-10 نیز باید برای کل ساختمان (برای تمام تصرف های موجود در ساختمان) اعمال شود . به عنوان مثال چنانچه یک طبقه از ساختمانی دارای رستوران و سالن پذیرایی (تصرف ت-2) بوده و طبقات دیگر آن اختصاص به تصرف اداری داشته باشد، و اگر طبق الزامات فصل 3-5، ساختمان های تصرف تجمعی گروه (ت-2) باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز باشند، کل ساختمان (و از جمله قسمت های اداری) باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز شود.

3-2-4-2 کاربری های جداسازی شده

در این روش، هر قسمت از ساختمان باید بر اساس تصرف آن به صورت جداگانه دسته بندی شده و به طور کامل با دیوارها و اجزای افقی مانع آتش، با مقاومت خواسته شده در جدول 3-2-4-2 از سایر قسمت ها جدا شود. هر منطقه حریق باید با ضوابط مربوط به تصرف خود مطابقت داشته باشد. هر منطقه حریق باید به تناسب با نوع تصرف و نوع ساختار خود با محدودیت های ارتفاعی داده شده در فصل 3-4 مطابقت داده شود. به عنوان مثال چنانچه بالاترین طبقه ای که تصرف اداری در آن وجود دارد، طبقه چهارم باشد، برای مطابقت محدودیت ارتفاعی این تصرف، به ساختارهایی نیاز داریم که 4 طبقه برای تصرف اداری را مجاز بداند. همچنین در هر طبقه باید مساحت ساختمان به گونه ای باشد که مجموع نسبت های مساحت کف تصرف ها تقسیم بر مساحت مجاز آنها بیش از یک نشود. با کنترل این دو موضوع (اول: محدودیت ارتفاع برای هر تصرف و دوم: کوچکتر از یک بودن مجموع نسبت های مساحت کف به مساحت مجاز برای تصرفها درهر طبقه)، حداقل نوع قابل قبول ساختار برای کل ساختمان تعیین می شود. توجه شود که یک ساختمان نمی تواند مطابق با الزامات فصل 3-3 دارای چند ساختار باشد و نهایتاً بر اساس ارزیابی ذکر شده در فوق، کل ساختمان مطابق با فصل 3-3 دارای یک نوع ساختار خواهد بود (که بالاترین مقاومت الزامی مورد نیاز را نتیجه می دهد). تبصره:در همه ساختمان ها، غیر از تصرف (د-2)، در صورتی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد، می توان مقاومت در برابر آتش تعیین شده در جدول 3-2-4-2 را به میزان یک ساعت کاهش داد، به شرطی که اولاً درجه مقاومت در برابر آتش از یک ساعت کمتر نشده، ثانیاً از مقاومت لازم کف طبقه بر اساس نوع ساختار نیز کمتر نشود.

جدول شماره 3-2-4-2 مقاومت لازم برای جداسازی تصرف ها در روش جداسازی شده (بر حسب ساعت)

تبصره: در ساختمان های با نوع ساختار 1-B و 2-B و 3-B و 4-B و 5-B مقاومت لازم برای جداسازی تصرف ها مطابق با جدول فوق می باشد. در ساختمان های با نوع ساختار 1-A و 2-A و 3-A و 4-A و 5-A مقاومت لازم برای جداسازی تصرف ها به میزان یک ساعت کاهش می یابد، به شرطی که اولاً درجه مقاومت در برابر آتش از یک ساعت کمتر نشده، ثانیاً از مقاومت لازم کف طبقه بر اساس نوع ساختار نیز کمتر نشود.

3-2-5 استفاده از یک فضا با کاربريهای مختلف

چنانچه از یک فضا در زمانهای متفاوت برای کاربريهای مختلف استفاده شود، آن فضا باید تمام الزامات ایمنی حریق مورد نیاز برای آن کاربري ها را برآورده نماید.

3-2-6 جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف ها

در این بخش، جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف ها ارائه شده است، تا کاربران به نحو ساده تری بتوانند، نوع تصرف ساختمان های مختلف رایج را یافته و با تقسیم بندی های ارائه شده در این مبحث تطبیق دهند. ضوابط کامل ساختمان های مخاطره آمیز در این مبحث پوشش داده نشده است، با این وجود صرفاً جهت اطلاع، دسته بندی و مثال هایی از این نوع تصرف نیز در جدول 3-2-6 داده شده است.

جدول 3-2-6 راهنمای حروف اختصاری تصرف ها

``` **یادآوری:** برای تعیین جداسازی، تصرف مورد نظر در ردیف افقی با تصرف بعدی در ستون عمودی برخورد داده شود. قطر وسط جدول مربوط به تصرف های مشابه است که نیاز به جداسازی طبق این جدول ندارد (این موضوع نافی جداسازی های خواسته شده در قسمت های دیگر مبحث نمیباشد). اعداد سمت راست قطر جدول باید به صورت آینه ای معادل با اعداد سمت چپ در نظر گرفته شود و در اینجا برای سادگی و جلوگیری از شلوغی جدول نوشته نشده است.

3-3 دسته بندی انواع ساختارها

3-3-1 هدف و دامنه کاربرد

در این فصل روش دسته بندی ساختمان ها از نظر نوع ساختار آنها ارائه شده است. این دسته بندی بر دو پایه زیر استوار است:

الف) نوع مصالح مورد استفاده در اجزای ساختاری از نظر قابلیت نسوزیدن که بر این اساس مصالح به قابل سوختن و غیر قابل سوختن تقسیم می شوند. تعریف و روش آزمون قابلیت نسوزیدن مصالح مطابق با استاندارد ایران می باشد(واکنش در برابر آتش برای مصالح ساختمانی و فرآورده های ساختمانی -- روشهای آزمون -- آزمون قابلیت نسوزیدن مواد).

ب) مقاومت اجزای ساختمانی در برابر آتش.

در این جا منظور از اجزای ساختاری، آن دسته از اجزای ساختمان است که در جدول 3-3-2-الف فهرست شده اند (مانند اجزای سازه ای و دیوارهای داخلی بین واحدها و دیوارهای خارجی).

3-3-2 تعریف و دسته بندی ساختارها

3-3-2-1 کلیات

بر اساس مقررات این بخش، از این پس تمام ساختمان های در دست ساخت یا ساختمان های موجود در حال تغییر (افزایش ارتفاع یا تغییر تصرف)، باید در یکی از پنج نوع ساختار تعریف شده در بندهای 3-3-2-2 تا 3-3-2-5 دسته بندی شوند. حداقل درجه بندی مقاومت در برابر آتش اجزای ساختمان باید مطابق با مقادیر تعیین شده در جدول 3-3-2-الف و برای دیوارهای خارجی مطابق با مقادیر جداول 3-3-2-الف و 3-3-2- ب باشد.

دو تفاوت اصلی انواع ساختارها با یکدیگر در قابلیت نسوزیدن مصالح تشکیل دهنده و حداقل درجه مقاومت اجزای آنها در برابر آتش است. اجزای ساختمانی ذکر شده در جدول 3-3-2-الف برای ساختارهای نوع 1 و 2 از نوع غیر قابل سوختن بوده و از این نظر از سایر انواع ساختارها ایمنی بیشتری در برابر آتش دارند. برخی از ساختارها در جدول 3-3-2-الف دارای دو زیرگروه (الف ) و (ب) هستند، که گروه (الف) نسبت به گروه (ب) دارای درجه مقاومت بالاتری در برابر آتش است . حداقل نوع ساختار قابل قبول برای یک ساختمان بستگی به نوع تصرف و ابعاد آن دارد و با توجه به اطلاعات داده شده در فصلهای 3-2 و 3-4 تعیین می شود.

3-3-2-2 ساختارهای نوع 1 و 2 (غیر قابل سوختن)

ساختارهایی هستند که اجزای ساختمانی فهرست شده در جدول 3-3-2-الف در آنها طبق روش آزمون استاندارد ایران (بیان شده در بخش 3-3-1-الف) از مصالح نوع غیر قابل سوختن باشد . مطابق با جدول 3-3-2-الف، اجزای ساختمانی ساختار نوع 1 نسبت به نوع 2 دارای درجه مقاومت بالاتری در برابر آتش است.

3-3-2-3 ساختار نوع 3 (ساختار با دیوار خارجی غیر قابل سوختن)

ساختاری است که در آن دیوارهای خارجی طبق روش آزمون استاندارد ایران از مصالح غیر قابل سوختن باشد. سایر اجزای ساختمانی این نوع ساختار می تواند از هر نوع مصالح ساختمانی مطابق با استانداردها و مقررات ملی موجود در کشور ساخته شود.

3-3-2-4 ساختار نوع 4 (ساختمان چوبی سنگین با دیوار خارجی غیر قابل سوختن)

ساختاری است که در آن دیوارهای خارجی طبق روش آزمون استاندارد ایران از مصالح غیر قابل سوختن و سایر اجزای ساختمان از جنس چوب یک تکه یا چندلا و بدون فضاهای پنهان ساختاری (مانند سقف های کاذب) باشند.نوع و مشخصات الوار چوبی مورد استفاده باید مطابق با مقررات ساختمانی و استانداردهای معتبر موجود در کشور و در غیاب آنها مطابق با استانداردهای معتبر خارجی باشد.

3-3-2-5 ساختار نوع 5 (ساختار با اجزای قابل سوختن)

ساختاری است که در آن اجزای سازه ای و غیرسازه ای فهرست شده در جدول 3-3-2-الف از جنس هر نوع مصالح مطابق با استانداردها و مقررات ملی باشد. مصالح قابل سوختن نیز می تواند با رعایت ضوابط مربوط، در این ساختار به کار برده شود.

الف - قاب سازه ای شامل ستون ها، اعضای سازه ای دارای اتصال مستقیم به ستون ها (مانند تیرها، پل ها و خرپاها )، اعضایی از ساختار سقف یا بام که دارای اتصال مستقیم به ستون ها هستند و همچنین اعضای مهاربندی که برای تأمین پایداری قائم قاب سازه ای تحت بارگذاری ثقلی ضروری هستند (صرف نظر از اینکه این اعضا در تحمل بار ثقلی مشارکت داشته یا نداشته باشند ) می باشد.

ب - درجه مقاومت قاب سازه ای و دیوارهای باربر در برابر آتش را در صورتی که تنها یک بام را تحمل می کند، می توان به اندازه یک ساعت کاهش داد.

پ - به جز برای دیوارهای خارجی،می توان یک شبکه بارنده خودکارتأیید شده را جانشین ساختار با درجه بندی یک ساعت مقاومت در برابر آتش نمود، مشروط بر آنکه وجود این شبکه در قسمت های دیگر مبحث الزامی نشده باشد یا برای افزایش ارتفاع و مساحت مجاز (فصل 3-4) مورد استفاده قرار نگرفته باشد.

3. درجه مقاومت در برابر آتش در هر صورت نباید کمتر از زمان لازم در بخشهای دیگر این مقررات باشد.
4. درجه مقاومت در برابر آتش نباید کمتر از زمان تعیین شده بر اساس فاصله مجزا سازی حریق باشد (به جدول 3-3-2-ب مراجعه شود).

الف- دیوارهای خارجی باربر باید با الزامات مقاومت در برابر آتش جدول 3-3-2-الف نیز مطابقت داشته باشند.

3-3-3 مصالح قابل سوختن مجاز در ساختارهای نوع 1 و 2

در ساختمان های با ساختارهای نوع 1 یا 2، استفاده از مواد و مصالح قابل سوختن در صورت تطابق با یکی از بندهای زیر، با رعایت سایر الزامات مربوط در این مقررات، مجاز است:

الف- چوب عمل آورده شده با مواد کندسوزکننده برای استفاده به عنوان تیر چوبی یا خرپای چوبی در ساختار بام ساختمان های با ساختار نوع 2 با تعداد طبقات مجاز؛ یا ساختار نوع 1 با حداکثر 2 طبقه. مشخصات چوب عمل آورده شده با مواد کندسوزکننده باید مطابق با مقررات ساختمانی و استانداردهای معتبر موجود در کشور و در غیاب آنها مطابق با استانداردهای معتبر خارجی باشد.

2. جداکننده های داخل واحدها، مصالح نازک کاری، نما و عایق های حرارتی با رعایت الزامات فصل 3-7.

پ- درها و پنجره ها و قاب آنها (با رعایت ضوابط مقاومت در برابر آتش).

3. نرده ها، کابینت ها و کمدهای ثابت.
4. سنگدانه ها و پرکننده های ملات، بتن یا مشابه آن به شرط وجود گواهینامه فنی و گزارش ارزیابی معتبر برای محصول تمام شده.
5. مواد، مصالح و پوشش های محافظت کننده در برابر آتش دارای تأییدیه و گزارش ارزیابی معتبر از مرجع قانونی صدور گواهینامه فنی.

چ- پوشش های بام، با رعایت سایر ضوابط مربوط مندرج در مقررات ملی ساختمان.

6. لوله ها و کابل ها، با رعایت ضوابط مندرج در این مبحث و سایر مباحث مرتبط مقررات ملی ساختمان.
7. درزبندهای حریق با رعایت الزامات بخش 3-8-9 یا سایر ضوابط مندرج در این مبحث.

3-4 محدودیت های ارتفاع و مساحت ساختمان ها

3-4-1 هدف و دامنه کاربرد

مقررات این بخش برای کنترل ارتفاع و مساحت تمام ساختمان هایی که از این پس ساخته می شوند و یا ساختمان های موجود که قسمتی به آنها اضافه می شود، به کار می رود. محدودیت های ابعاد، بر حسب نوع ساختار و تصرف ساختمان متفاوت است . اساس این فصل را جدول شماره 3-4-2 تشکیل می دهد و در آن محدودیت ارتفاع، تعداد طبقات و مساحت برای انواع تصرف ها داده شده است. در ساختار نوع 1- الف، به علت نوع مصالح و درجة مقاومت اجزای آن در برابر آتش، از نظر این مبحث محدودیت ابعادی وجود ندارد و در صورت رعایت تمام ضوابط مربوط، ساختمان مجاز است که با هر ارتفاع و مساحت مورد نیاز طراحی و ساخته شود. برای مواردی که محدودیت ابعاد وجود دارد، امکان افزایش حدود مساحت و ارتفاع داده شده در جدول 3-4-2، در صورت رعایت شرایطی که در بخش 3-4-3 آمده است، وجود دارد. همچنین در صورت استفاده از شبکه بارنده خودکار، می توان مساحت مجاز را افزایش داد که ضوابط آن در بخش 3-4-5 بیان شده است .

اعدادی که در جدول 3-4-2 برای مساحت ارائه شده (و همچنین اصالحات بیان شده در بخش 3-4-5)، مربوط به حداکثر مساحت به ازای یک طبقه است. روش تعیین حداکثر مساحت زیربنا (مجموع مساحت کل طبقات) در بند 3-4-5-4 ارائه شده است.

در مورد تعدادی از تصرف ها نیز استثناء هایی داده شده است که افزایش ابعاد ساختمان های آنها را نسبت به الزامات جدول 3-4-2 در شرایط مشخصی مجاز می سازد.

3-4-2 محدودیت های کلی مساحت و ارتفاع

3-4-2-1 کلیات

ارتفاع و مساحت ساختمان به ساختار و تصرف آن بستگی دارد و به جز موارد استثناء که در تبصره های این بخش بیان شده است، نباید از محدودیت های ذکر شده در جدول 3-4-2 تجاوز کند.

جدول 3-4-2 مقادیر مجاز ارتفاع<sup>1</sup> و مساحت<sup>2</sup> ساختمان<sup>3</sup> از نظر ایمنی در برابر آتش

<sup>1</sup>ـ محدودیت ارتفاع به هر دو صورت محدودیت تعداد طبقات و محدودیت ارتفاع از تراز زمین (بر حسب متر) داده شده است.

<sup>2</sup>ـ محدودیت مساحت به صورت محدودیت مساحت کف طبقه (زیر اشغال)، بر حسب متر مربع تعیین شده است. برای محدودیت مساحت کل ساختمان به بند 3-4-5-4 مراجعه شود.

<sup>3</sup>ـ برای تعیین محدودیت های ابعادی ساختمان های گروه مخاطره آمیز، ازآخرین ویرایش کد IBC استفاده شود.

3-4-2-1-1 زیرزمین

در محاسبه مساحت مجاز کل، نیازی به احتساب مساحت زیرزمین ها نیست، مشروط بر آن که مجموع مساحت آنها از حد مجاز برای یک ساختمان یک طبقه تجاوز نکند.

3-4-2-1-2 تصرف های صنعتی خاص

ساختمان ها و ساختارهایی که به منظور استقرار فرآیندهای صنعتی با خطرپذیری کم طراحی شده اند و به مساحت زیاد و ارتفاع غیر معمول برای جای دادن ریل های جرثقیل یا ماشین آلات و تجهیزات خاص (آسیاهای غلتکی، کارگاه های ساخت سازه های فلزی، یا تولید و توزیع بخار، گاز، یا نیروی برق و مانند آنها) نیاز دارند، محدودیت های ابعادی داده شده در جدول 3-4-2 برای آنها اعمال نمی شود.

3-4-2-1-3 ساختمان های واقع در یک ملک یا زمین مشترک

در صورت قرار داشتن دو یا چند ساختمان در یک ملک یا زمین مشترک، هر یک از آنها را باید ساختمانی جداگانه در نظر گرفت.

3-4-3 افزایش مجاز ارتفاع

3-4-3-1 کلیات

مقادیر مجاز ارتفاع را که در جدول 3-4-2 داده شده است، با رعایت شرایط این بخش می توان افزایش داد.

3-4-3-2 افزایش ارتفاع و تعداد طبقات در صورت نصب شبکه بارنده خودکار

در صورتی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد، می توان حداکثر ارتفاع تعیین شده در جدول 3-4-2 را به اندازه 6 متر و حداکثر تعداد مجاز طبقات را نیز به اندازه یک طبقه افزایش داد. برای ساختمان های گروه (م) که کاملاً به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشند، افزایش مذکور در فوق به شرطی مجاز است که ارتفاع و تعداد طبقات پس از اعمال افزایش به ترتیب از 18 متر و چهار طبقه بیشتر نشود.

تبصره ها:

الف) در مورد گروه (د-2) با ساختارهای نوع (2-ب)، (3)، (4) یا (5)، از این نوع افزایش ارتفاع نمی توان استفاده کرد.

ب) در صورت جایگزینی درجه مقاومت در برابر آتش با شبکه بارنده خودکار، با توجه به نکته (پ) در زیرنویس جدول 3-3-2-الف، این نوع افزایش مجاز نیست.

3-4-4 میان طبقه ها

3-4-4-1 کلیات

میان طبقه های منطبق با شرایط این بخش، باید به عنوان بخشی از طبقه زیرین خود در نظر گرفته شوند. این میان طبقه ها نباید در احتساب مساحت یا تعداد طبقات ساختمان، مطابق با ضوابط بند 3-4-2-1، منظور شوند. ارتفاع آزاد بالا و پایین کف میان طبقه باید مطابق با مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان باشد.

3-4-4-2 محدودیت مساحت

مساحت کل میان طبقه یا میان طبقه های درون یک اتاق (فضا) نباید از یک سوم مساحت آن اتاق یا فضایی که میان طبقه در آن واقع شده است، بیشتر باشد. برای محاسبه مساحت مجاز میان طبقه، مساحت فضایی که میان طبقه در آن قرار گرفته است، ملاک می باشد و بخش های دوربند شده فضای زیرین نباید در این محاسبه منظور شوند.

تبصره: در ساختمان ها و سازه های دارای ساختار نوع (1) یا (2) برای تصرف های صنعتی خاص (مراجعه شود به بند 3-4-2-1-2)، مساحت کل میان طبقه ها مطابق شرایط بند 3-4-2-1-2 نباید بیش از دو سوم مساحت اتاق باشد.

3-4-4-3 خروج

چنانچه مسیر تردد از دورترین نقطه میان طبقه تا پایین پلکان (واقع در فضای زیر ) از اعداد ارائه شده برای مسیر مشترک مجاز در بند 3-6-3-2 تجاوز نماید، هر متصرف میان طبقه باید به حداقل دو راه خروج مستقل دسترسی داشته باشد. در جایی که فقط یک راه پله امکان دسترسی به خروج از یک میان طبقه را فراهم می سازد، حداکثر فاصله تردد باید مسافت تردد روی پله را نیز شامل شود، که باید بر روی صفحه دماغه پله ها اندازه گیری شود.

تبصره ها:

الف) جایی که تنها یک راه خروج، مطابق شرایط بند 3-6-3-3-18 مجاز باشد.

ب) در مورد راه های خروج قابل دسترسی، به بخش 3-6-10 مراجعه شود.

3-4-4-4 باز بودن میان طبقه ها

میان طبقه ها باید به اتاقی که در آن واقع شده اند، باز و بدون مانع باشند، مگر موانعی به شکل دیوارهایی با ارتفاع حداکثر 1 متر، ستون ها و تابلوها، که مجاز شمرده می شوند.

تبصره ها:

الف) چنانچه بار تصرف کل فضای محصور از 10 تجاوز نکند، باز بودن میان طبقه یا بخش هایی از آن، به اتاقی که در آن واقع شده است، الزامی نیست.

ب) بخش هایی از یک میان طبقه را می توان محصور ساخت، به شرطی که مساحت کل کف فضای محصور شده از ده درصد مساحت میان طبقه بیشتر نباشد.

پ) در تسهیلات صنعتی، میان طبقه های مورد استفاده برای کنترل تجهیزات مجاز است که در تمام جوانب دارای شیشه باشد.

ت) در ساختمان های با تصرف گروه (ص) با مساحت محدود نشده که شرایط بند 3-4-6-2 یا 3-4-6-3 در آنها رعایت شده است، باز بودن میان طبقه ها یا بخش هایی از آنها به اتاقی که در آن واقع شده اند، الزامی نیست، مشروط بر آنکه یک سیستم اعلام حریق تأیید شده در کل ساختمان نصب و وسایل اخطار دهنده تأیید شده در سرتاسر میان طبقه تعبیه شده باشد . علاوه بر این، سیستم اعلام حریق باید در صورت باز شدن جریان آب شبکه بارنده خودکار شروع به کار نماید.

3-4-4-5 سکوهای تجهیزات صنعتی

سکوهای تجهیزات صنعتی در ساختمان ها نباید به عنوان بخشی از طبقه زیرین در نظر گرفته شوند. همچنین نباید در مساحت ساختمان یا تعداد طبقات که در بند 3-4-2-1 آمده است، به حساب آورده شوند. سکوهای تجهیزات صنعتی نباید بخشی از هیچ میان طبقه ای باشند . این سکوها و راه های عبور، پلکان ها و نردبان هایی که دسترسی به سکوی تجهیزات را فراهم می سازند، نباید به عنوان قسمتی از راه خروج از ساختمان در نظر گرفته شوند.

3-4-4-5-1 محدودیت مساحت

مساحت کل سکوهای تجهیزات صنعتی درون یک اتاق نباید از دو سوم مساحت همان اتاق بیشتر باشد. در صورتی که سکوی تجهیزات در همان اتاقی که میان طبقه درآن واقع است، قرار داشته باشد، مساحت میان طبقه باید مطابق مندرجات بند 3-4-4-2 تعیین شود و مجموع مساحت سکوهای تجهیزات و میان طبقه ها نباید از دو سوم مساحت کل اتاقی که در آن واقع شده اند، بیشتر باشد.

3-4-4-5-2 شبکه بارنده خودکار

در صورتی که سکوهای تجهیزات صنعتی در ساختمانی واقع باشد، که باید با شبکه بارنده خودکار محافظت گردد، این سکوها باید از بالا و پایین به طور کامل به وسیله شبکه بارنده خودکار محافظت شوند.

3-4-4-5-3 حفاظ ها

سکوهای تجهیزات باید دارای حفاظ باشند.

3-4-5 افزایش مساحت مجاز

3-4-5-1 کلیات

اعدادی را که برای مساحت مجاز در جدول 3-4-2 داده شده است، می توان به دلیل فاصله از ساختمان های مجاور و یا محافظت به وسیله شبکه بارنده خودکار به شرح زیر افزایش داد:

معادله (1-4-3): A<sub>a</sub> = A<sub>t</sub> + A<sub>t</sub> . I<sub>f</sub> + A<sub>t</sub> . I<sub>s</sub>

که در آن:

A<sub>a</sub> = مساحت مجاز کف، پس از افزایش های مجاز در این بند (متر مربع)

A<sub>t</sub> = مساحت مجاز کف، مطابق جدول 3-4-2 (متر مربع)

I<sub>f</sub> = ضریب افزایش مساحت مجاز، به دلیل فاصله از ساختمان های مجاور که مطابق بند 3-4-5-2 محاسبه می شود.

I<sub>s</sub> = ضریب افزایش مساحت مجاز، به دلیل محافظت با شبکه بارنده خودکار که مطابق بند 3-4-5-3 محاسبه می شود.

3-4-5-2 افزایش به دلیل فاصله با ساختمان های مجاور

هر ساختمان باید برای این نوع افزایش مساحت مجاز، به یک معبر عمومی دسترسی داشته باشد و یا به آن متصل باشد. اگر بیش از 25 درصد از محیط یک ساختمان رو به یک معبر عمومی یا فضای باز با پهناي بیش از 6 متر باشد، افزایش مساحت مطابق معادله زیر مجاز است:

معادله (2-4-3): I<sub>f</sub> = (F/P - 0.25) × W/0.9

که در آن:

I<sub>f</sub> = افزایش مساحت، به دلیل فاصله از ساختمان های مجاور.

F = بخشی از محیط ساختمان بر حسب متر که رو به معبر عمومی یا رو به فضای باز با عرض حداقل 6 متر باشد.

P = محیط کل ساختمان (متر).

W = عرض معبر عمومی یا فضای باز (متر) مطابق بند 3-4-5-2-1.

مطابق با این معادله، حداکثر I<sub>f</sub> که می تواند به دست آید، 0.75 می باشد.

3-4-5-2-1 محدوده عرض معبر عمومی

مقدار W باید حداقل 6 متر باشد و مقدار W/0.9 نباید بیش از 1 در نظر گرفته شود . در صورتی که مقدار W در امتداد محیط ساختمان تغییر کند، محاسبه انجام شده مطابق معادله 3-4-2 باید بر اساس متوسط وزنی آن بخش هایی از دیوار خارجی و فضای باز باشد که مقدار W در آن بین 6 و 9 متر است.

3-4-5-2-2 حدود فضای باز

فضای باز باید در همان زمین واقع شده یا متعلق به کاربری عمومی باشد و دسترسی خودروهای آتش نشانی از خیابان به آن وجود داشته باشد.

3-4-5-3 افزایش به دلیل وجود شبکه بارنده خودکار

اگر ساختمان به طور کامل با شبکه بارنده خودکار تأیید شده محافظت شده باشد، مساحت مجاز داده شده در جدول 3-4-2 را می توان به شرح زیر افزایش داد:

• برای ساختمان های دو طبقه و بیشتر: 200 درصد (2 = I<sub>s</sub>)،
• برای ساختمان های یک طبقه: 300 درصد (3 = I<sub>s</sub>).

تبصره ها:

الف) برای ساختمان های متعلق به یکی از تصرف های گروه مخاطره آمیز نمی توان از این نوع افزایش مساحت استفاده کرد.

ب) در صورت جایگزینی درجه بندی مقاومت در برابر آتش طبق نکته پ از جدول 3-3-2-الف، نمی توان از این نوع افزایش مساحت استفاده کرد.

3-4-5-4 تعیین حداکثر مساحت مجاز ساختمان (زیربنا)

حداکثر مساحت مجاز یک ساختمان با بیش از یک طبقه، باید از ضرب کردن مساحت مجاز اولین طبقه (A<sub>a</sub>) (مطابق آنچه در بند 3-4-5-1 تعیین شده است ) در تعداد طبقات، طبق روش زیرتعیین شود:

الف) برای ساختمان های دو طبقه: ضرب در 2

ب) برای ساختمان های 3 طبقه یا بلندتر: ضربدر 3

پ) مساحت هیچ یک از طبقات نباید از مقدار سطح مجاز کف (A<sub>a</sub>)، مطابق آنچه که در بند 3-4-5-1 تعیین شده است، بیشتر باشد.

3-4-6 ساختمان های بدون محدودیت مساحت

3-4-6-1 ساختمان های (صـ2) و (نـ2) یک طبقه بدون شبکه بارنده خودکار

مساحت مجاز یک ساختمان یک طبقه با تصرف (صـ2) یا (نـ2) محدود نمی شود، به شرطی که ساختمان با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

3-4-6-2 ساختمان یک طبقه با شبکه بارنده خودکار

ساختمان های یک طبقه با تصرف های (ح)، (ص)، (ک)، یا (ن) یا ساختمان یک طبقه با تصرف (تـ4) با ساختاری به غیر از نوع (5)، بدون محدودیت مساحت مجاز است، به شرطی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز و با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

تبصره: الف) در تصرف های گروه (تـ4)، نصب شبکه بارنده خودکار مندرج در این بند در فضاهایی که برای ورزش های درون سالن مانند تنیس، اسکیت، شنا و اسب سواری تصرف شده اند، الزامی نیست، مشروط بر آنکه هر دو بند زیر رعایت شود:

الف-1) برای استفاده کنندگان فضاهای ورزشی، درهای خروج مستقیم به بیرون از ساختمان فراهم باشد،

الف-2) ساختمان به سیستم اعلام حریق دستی و خودکار تأیید شده مجهز باشد.

3-4-6-3 ساختمان های دو طبقه

مساحت ساختمان های دو طبقه گروه های (ح)، (ص)، (ک) یا (ن) محدود نمی شود، به شرطی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز بوده و با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

3-4-6-4 کاهش پهناي فضای باز

پهناي فضای باز دائمی 18 متري الزامی قید شده در بند های 3-4-6-1، 3-4-6-2 و 3-4-6-3، که ساختمان را احاطه کرده است، می تواند تا 12 متر کاهش یابد، مشروط بر آنکه تمام الزامات زیر رعایت گردد:

الف) کاهش یاد شده حداکثر در سه ضلع از محیط ساختمان مجاز است.

ب) دیوار خارجی ساختمان که رو به فضای باز با پهناي کاهش یافته قرار دارد، باید دارای حداقل 3 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد.

پ) بازشوهای واقع در دیوار خارجی رو به فضای باز با پهناي کاهش یافته، باید دارای حداقل 3 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد.

3-4-6-5 ساختمان های گروه (ت-3)

در ساختمان های یک طبقه با تصرف (تـ3) که به عنوان مسجد، سالن اجتماعات، سالن نمایشگاه، سالن بدن سازی، سالن سخنرانی، استخر سرپوشیده یا زمین سر پوشیده تنیس به کار می روند و ساختار آنها از نوع (1) یا (2) باشد، نیازی به محدود کردن مساحت نیست، به شرطی که تمام الزامات زیر در آنها رعایت شود:

الف) ساختمان دارای بیش از یک سکو (برای نمایش، سخنرانی و از این قبیل) نباشد.

ب) ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد.

پ) کف قسمت تجمعی در محدوده 50 سانتی متري بالاتر از سطح خیابان یا تراز زمین باشد و همه خروج ها با شیب راه هایی مطابق بند 3-6-4-4 به تراز خیابان یا زمین متصل باشند.

ت) ساختمان با معابرعمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

3-4-6-6 ساختمان های گروه (آ)

مساحت یک ساختمان گروه (آ) با ساختار از نوع (2)، (3ـ الف) یا (4) در صورتی که ضوابط زیر در آن رعایت شده باشد، محدود نمی شود:

الف) هر کلاس درس کمتر از دو راه خروج نداشته باشد، که یکی آنها مطابق بند 3-6-3-3، راه خروج مستقیم به بیرون از ساختمان باشد.

ب) ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز شده باشد.

پ) ساختمان با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

3-4-6-7 سالن های سینما

در ساختمان هایی با ساختار نوع (1) یا (2)، مساحت سینماهای یک طبقه محدود نمی شود به شرطی که ساختمان کاملاً به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز شده و با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهناي حداقل 18 متر احاطه و به آنها متصل باشد.

3-4-7 مقررات در برخی شرایط خاص

3-4-7-1 کلیات

مقررات ذکر شده در این بخش، استفاده از شرایط خاصی را مجاز می سازد که در آنها، ساختمان از الزامات این فصل در مورد ارتفاع و مساحت مجاز ساختمان ها، بر اساس دسته بندی تصرف و نوع ساختار، معاف است یا محدودیت کمتری به آنها تعلق می گیرد، مشروط برآنکه شرایط خاص مورد نظر با مقررات تعیین شده در این بخش و دیگر مقررات مرتبط در این مبحث مطابقت داشته باشد.

3-4-7-2 پارکینگ محصورگروه (نـ2) با گروه (ت)، (ح)، (ک)یا (م) در طبقات بالای آن

در چنین ساختمان هایی، در تعیین محدودیت های مساحت، محدودیت های تعداد طبقات و نوع ساختار، می توان زیرزمین و/یا اولین طبقه بالاتر از تراز زمین را به عنوان یک ساختمان مجزا و مستقل در نظر گرفت، در صورتی که تمام شرایط زیر فراهم باشد:

الف) زیرزمین، یا اولین طبقه بالاتر ازسطح تراز زمین، دارای ساختار نوع (1ــالف ) و از ساختمان بالایی آن با ساختاری افقی دارای درجة مقاومت حداقل 3 ساعت در برابر آتش، جدا شده باشد.

ب) دوربندهای شفت ها، پلکان، رمپ ها، یا پله های برقی، باید دارای درجة مقاومت حداقل 2 ساعت در برابر آتش و بازشوی محافظت شده، مطابق با جدول 3-8-11-2 باشند.

یادآوری: به جای ضوابط این بند (3-4-7-2)، می توان از ضوابط بخش 3-2-4 برای تصرف های مختلط، استفاده نمود.

3-4-7-3 ساختمانهای گروه (مـ2) با ساختار نوع (2ـ الف)

محدودیت ارتفاع ساختمانهای با ساختار نوع (2ـ الف) در گروه (مـ2) به حداکثر 9 طبقه و 30 متر افزایش می یابد، در صورتی که ساختمان حداقل 15 متر از ساختمانهای مجاور و هرگونه مرز مالکیت فاصله داشته و نیز خروجها توسط یک دیوار مانع آتش با درجه مقاومت 2 ساعت در برابر آتش دوربندی شده و ساختار کف طبقه اول مقاومت حداقل 1.5 ساعت در برابر آتش داشته باشد.

3-5 سیستم های کشف و اعلام حریق

3-5-1 کلیات

سیستم های کشف و اعلام حریق برای آگاهی سریع و به موقع از خطر آتش سوزی مؤثر بوده و با بهره برداری از آنها می توان پیش از آنکه محیط به شرایط بحرانی برسد، فرصت لازم را برای عملیات اطفای حریق فراهم آورد. به کمک این سیستمها می توان تا حدود زیادی از تلفات و خسارتهای ناشی از آتش سوزی جلوگیری کرد. از این رو، تجهیز ساختمان به این سیستم ها و وسایل، از عوامل اصلی حفظ جان و مال انسان ها در برابر خطرهای آتش سوزی شناخته شده است. در همه مواردی که دراین مبحث استفاده از شبکه های کشف و اعلام حریق ضروری اعلام شده، رعایت ضوابط مندرج در این فصل، برای طراحی، اجرا، نگهداری و بازدید آنها الزامی است.همچنین در محل های مورد نیاز، مرجع قانونی صدور پروانه و پایان کار می تواند نصب سیستم های کشف و هشدار مونوکسید کربن را مطالبه نماید.

طراحی، انتخاب تجهیزات، اجرا، نصب و هرگونه تغییر، تبدیل و توسعه در سیستم های کشف و اعلام حریق در ساختمان ها باید مطابق معیارها و استانداردهای معتبر و توسط متخصصان کار آزموده صورت گیرد. تا هنگام تهیه دستورالعمل مصوب، برای کنترل ، طراحی و نصب این سیستم ها باید از یکی از مراجع زیر استفاده شود:

• استاندارد ایران شماره 1-19684، سیستم های کشف و اعلام حریق برای ساختمان ها ، بخش 1:

دستورالعمل برای طراحی، نصب، راه اندازی، تعمیر و نگهداری سیستم ها در ساختمان ها؛ - استاندارد NFPA 72؛

• BS EN 5839-1 استاندارد

طراحی سیستم های برقی، مدارها و نظایر آن باید با مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان مطابقت داشته باشد.

تجهیزات سیستم کشف و اعلام حریق باید حداقل یکی از گواهینامه های فنی معتبر ملی و یا بین المللی را مطابق با ضوابط این مبحث دارا باشد.

3-5-2 سیستم اعلام حریق

سیستمهای اعلام حریق به طور کلی شامل دو سیستم اعلام حریق دستی و خودکار می باشد.

3-5-2-1 سیستم اعلام حریق دستی

این سیستم شامل هیچگونه کاشف خودکار نیست و هشدار حریق تنها به صورت دستی می تواند آغاز شود.در تمام ساختمان هایی که نصب سیستم کشف و اعلام حریق خودکار الزامی است، سیستم اعلام حریق دستی نیز باید نصب شود.

3-5-2-2 سیستم اعلام حریق خودکار

سیستم اعلام حریق خودکار شامل سیستمهای موضعی و مرکزی است . این سیستم ها دارای حسگرهای حساس به یک یا چند محصول ناشی از حریق است که در آن هشدار حریق می تواند به صورت خودکار فعال شود. این سیستمها به دو دسته موضعی و مرکزی تقسیم می شوند.

3-5-2-2-1 سیستم اعلام حریق خودکار موضعی

در این سیستمها علاوه بر حسگرهای حساس به یک یا چند محصول حریق ، آژیر هشدار نیز بر روی خود آشکارساز نصب شده است. کاشف های موضعی باید دارای باتری مناسب و دارای طول عمر حداقل 5 سال باشند.

3-5-2-2-2 سیستم اعلام حریق خودکار (مرکزی)

این سیستمها دارای پنل کنترل مرکزی است و کلیه سیگنالهای اعلام هشدار از طریق پنل به آژیرها و سایر دستگاههای عمل کننده ارسال می شود.

3-5-3 نقشه ها و مدارک فنی

سیستم های کشف و اعلام حریق، باید دارای نقشه ها و مدارک فنی کامل، دست کم شامل موارد زیر باشد:

1. پلان کامل طبقات، که کاربری همه فضاها در آن مشخص باشد.
2. نقشه کامل مربوط به طراحی سیستم اعلام حریق خودکار، برای تمام طبقات و فضاهای تحت پوشش، شامل جانمایی وسایل اعلام و هشدار، تجهیزات کنترل اعلام و تابلوی کنترل.
3. جزئیات ارتفاع سقفها.
4. اطلاعات و نقشه های کامل نیروی برق و باتری برای زمان برق دهی در شرایط نرمال و شرایط اضطراری مطابق با ضوابط مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان.
5. تولیدکننده، مدارک و گواهیهای فنی معتبر برای تجهیزات به کار رفته.

محتوی نقشه ها و مدارک باید با الزامات مبحث سیزدهم مطابقت داشته باشد.

3-5-4 مکان های الزامی برای نصب سیستم های کشف و اعلام حریق

سیستم دستی یا خودکار کشف و اعلام حریق باید بسته به نوع تصرف در مکان هایی که در بند های 3-5-4-1 تا 3-5-4-9 مشخص شده است نصب شود. به علاوه برای ساختمان های بلند مرتبه باید ضوابط بخش 3-5-5 نیز رعایت گردد.

یادآوری: در بیشتر فضاها، کاشف های نوع دودی عمدتاً مناسب ترین نوع کاشف ها هستند، مگر در مکان هایی که به دلیل نوع کاربری فضا، ارتفاع سقف، شرایط خاص یا دلایل دیگر، کاشف های نوع دودی مناسب شناخته نشود، که در این صورت باید از کاشفهای مناسب دیگر استفاده کرد.

3-5-4-1 ساختمانهای تصرف مسکونی

سیستم های کشف و اعلام حریق باید در مکان هایی که در بندهای 3-5-4-1-1 تا 3-5-4-1-3 ذکر شده است، نصب شوند.

3-5-4-1-1 تصرف گروه (م-1)

• سیستم اعلام حریق دستی

یک سیستم اعلام حریق دستی باید در تصرفهای گروه (م-1) نصب شود.

• سیستم اعلام حریق خودکار

در ساختمان های مسافرپذیر مانند هتل ها، مسافرخانه ها و نظایر آنها، در تمام اتاق های مهمان و کریдорهای داخلی مربوط به آنها (کریдорهای داخل ساختمان که به اتاق های مهمان سرویس می دهند)، باید یک سیستم اعلام حریق خودکار مرکزی نصب شود.

• تابلوی کنترل و سیستم برق اضطراری

در ساختمان هایی که به طور کامل مجهز به شبکه باردنده خودکار نیستند، کاشف های دود در اتاق های مهمان باید به تابلوی کنترل در محلی که دائماً تحت نظر است، متصل باشد. همچنین در اتاق استقرار تابلوی کنترل، باید سیستم اعلام حریق دستی وجود داشته باشد.

3-5-4-1-2 تصرف های گروه (م-2)

درتصرف های گروه (م-2)، یک سیستم اعلام حریق دستی و سیستم اعلام حریق خودکار باید به شرح زیر نصب شود:

1. سیستم اعلام حریق دستی برای ساختمان و سیستم خودکار موضعی در واحدهای مسکونی

(برای بناهای آپارتمانی) یا واحدهای خواب (برای خوابگاه ها)، در ساختمان هایی که دارای بیش از 5 طبقه بالاتر از تراز زمین باشند.

2. یک سیستم خودکار موضعی برای هر واحد مسکونی یا واحد خواب، که بیش از یک طبقه پایین تر از بالاترین تراز تخلیه خروج مربوط به آن واحد خواب یا واحد مسکونی واقع شده باشد.
3. سیستم اعلام حریق دستی برای هر ساختمانی که دارای بیش از 20 واحد مسکونی باشد. برای ساختمان هایی مانند خوابگاهها، ملاک تعداد واحدهای خواب است.

3-5-4-1-3 تصرفهای گروه (م-3)

در تصرف های مسکونی که برای مراقبت شبانه روزی از افراد به تعداد 6 الی 16 نفر (به غیر از تعداد کارکنان) استفاده شود، نصب یک سیستم اعلام حریق خودکار الزامی است.

3-5-4-2 ساختمان های تصرف آموزشی و فرهنگی

در ساختمان های تصرف آموزشی و فرهنگی باید سیستم اعلام حریق دستی نصب شود.

تبصره: تصرف های گروه (آ) با بار تصرف کمتر از 100 نفر نیازی به نصب سیستم اعلام حریق ندارند.

3-5-4-3 ساختمان های تصرف درمانی ـ مراقبتی

در تصرف های گروه (د)، یک سیستم اعلام حریق دستی و یک سیستم اعلام حریق خودکار باید نصب شود. همچنین در فضاهای انتظار که به کریدور باز هستند باید یک سیستم کشف دود خودکار دارای سیستم نظارت الکتریکی، نصب شود.

3-5-4-3-1 تصرف های گروه (د-1) و (د-2)

در ساختمان های تصرف (د-1) و (د-2)، کریدور ها و آن فضاهایی از ساختمان که به کریدور ها باز می شوند، باید به سیستم خودکار کشف حریق مجهز باشند.

3-5-4-3-2 تصرف های گروه (د-3)

در تصرف های گروه (د-3)، یک سیستم کشف و اعلام حریق خودکار باید نصب شود . جعبه های اعلام حریق دستی را می توان در اتاق های متعلق به کارکنان که دارای دید و نظارت به قسمت های تحت نظر هستند، قرار داد.

در تصرف های گروه (د-3)، تخلیه افراد با دشواری های زیادی همراه است و بنابر این آگاهی سریع از بروز آتش سوزی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تصرف ها، لازم است تا در آن فضاهای خواب یا اقامت که درآنها احتمال حریق وجود دارد و در معرض دست کاری های احتمالی افراد تحت مراقبت نیست، کاشف های دود متصل به سیستم اعلام حریق خودکار نصب شود.

3-5-4-4 ساختمان های تصرف تجمعی (ت)

3-5-4-4-1 کلیات

در تمام ساختمان های گروه (ت) دارای بار تصرف برابر یا بیشتر از 300 نفر، باید یک سیستم دستی اعلام حریق نصب شود. همچنین، قسمت هایی از تصرف های گروه (آ)، که برای اهداف تجمعی از آنها استفاده می شود، باید دارای سیستم اعلام حریق دستی باشند.

3-5-4-4-2 ساختمان های دارای بار تصرف بیش از 1000 نفر

در تصرف های گروه (ت) با بار تصرف بیشتر از 1000 نفر، فعال شدن سیستم اعلام حریق باید با فعال سازی یک سیستم صوتی و اعلام خطر (با قابلیت پخش از طریق بلندگو) همراه باشد. تا هنگام تدوین دستورالعمل ملی مربوط، برای این سیستم ها از سایر استانداردهای معتبر مانند استاندارد NFPA 72 استفاده شود.

3-5-4-4-3 تصرف تجمعی گروه (ت-1)

ساختمانهای تجمعی گروه (ت-1)، مانند تئاتر، سینما و کاربریهای مانند آنها، باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز باشند.

3-5-4-4-4 تصرف تجمعی گروه (ت-2)

ساختمان های تصرف تجمعی گروه (ت-2) باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز گردد.

3-5-4-4-5 تصرف تجمعی گروه (ت-3)، (ت-4) و (ت-5)

این تصرف ها باید به سیستم اعلام حریق دستی مجهز شوند.

3-5-4-4-6 نیروی برق ایمنی و اضطراری

سیستم های صوتی و اعلام خطر باید مطابق با الزامات مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان مجهز به نیروی برق ایمنی و اضطراری باشند.

3-5-4-5 ساختمان های تصرف اداری/ حرفه ای (ح)

ساختمان های تصرف (ح) با بار تصرف بیش از 500 نفر، یا بیش از 100 نفر در طبقه زیر یا بالای پایین ترین تراز تخلیه خروج، باید به سیستم کشف و اعلام حریق دستی مجهز گردند.

3-5-4-6 ساختمان های تصرف کسبی/ تجاری (ک)

ساختمان های کسبی/ تجاری با بیش از 3 طبقه، یا با بار تصرف برابر یا بیشتر از 500 نفر، یا با بار تصرف بیشتر از 100 نفر در طبقه بالا یا زیر تراز تخلیه خروج، باید به سیستمهای اعلام حریق خودکار و دستی مجهز باشند.

3-5-4-7 ساختمان های تصرف صنعتی (ص)

3-5-4-7-1 گروه (ص-1)

در تصرف صنعتی گروه (ص-1)، نصب یک سیستم اعلام حریق خودکار الزامی است.

3-5-4-7-1 گروه (ص-2)

در تصرف صنعتی گروه (ص-2)، نصب یک سیستم اعلام حریق دستی الزامی است.

3-5-4-8 ساختمان های با تصرف انباری (ن)

تصرف های انباری باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار و دستی مجهز شوند، مگر در مواردی که محتوای انبار، از مواد غیر قابل سوختن و کم خطر باشد.

3-5-4-9 ساختمان های تصرف مخاطره آمیز (خ)

در تصرف های مخاطره آمیز باید سیستم های کشف و اعلام حریق خودکار و دستی نصب شود . در مورد ضوابط ایمنی در برابر آتش برای ساختمان های مخاطره آمیز، باید از دستورالعمل ها و آیین نامه های تخصصی معتبر مرتبط استفاده شود.

3-5-5 ضوابط تکمیلی ساختمانهای بلند

ساختمان های بلند باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز باشند. در تمام ساختمان های بلند با هر نوع تصرف با ارتفاع بیش از 23 متر بالای تراز زمین (برای کف بالاترین طبقه قابل تصرف)، علاوه بر الزامات بیان شده در قسمتهای دیگر این فصل، الزامات این بخش نیز باید رعایت شود.

3-5-5-1 کاشف های خودکار حریق

طراحی و محل نصب کاشف ها باید مطابق ضوابط بخش 3-5-7 باشد. به علاوه، کاشف های دود باید مطابق مشخصات اعلام شده در همان بخش فراهم و به یک سیستم اعلام حریق خودکار وصل شوند. فعال سازی هر کاشف که وجود آن طبق این بخش لازم است، باید سیستم صوتی و اعلام خطر را طبق سناریوی ایمنی حریق ساختمان به کار اندازد. کاشف های دود باید در محل های زیر نصب شوند:

1. در همه اتاق های تجهیزات مکانیکی، الکتریکی، مخابرات، یا اتاق های مانند آنها و در اتاق های تجهیزات آسانسورها و لابی آنها.
2. در پلنیوم هوای برگشتی اصلی و تخلیه هر سیستم هوارسانی که دارای ظرفیت بیش از 0.94 متر مکعب بر ثانیه (معادل 2000 فوت مکعب بر دقیقه) باشد. لازم است این کاشف ها در یک محل قابل دسترس بعد از اتصال آخرین کانال هوا به پلنیوم قرار داده شود.

3. در هر اتصال یک کانال هوای برگشتی یا محفظه (پلنیوم) به یک کانال عمودی یا رایزر، در سیستم تهویه ای که برای دو طبقه یا بیشتر به کار می رود. در تصرفهای گروه های (م-1) و (م-2)، در هر رایزر هوای برگشتی که بیش از 2.4 m<sup>3</sup>/s (معادل 5000 فوت مکعب بر دقیقه) از آن منتقل نمی شود و در آن از بیش از 10 بازشوی ورودی هوا استفاده نمی شود، می توان از یک کاشف دود استفاده نمود.

3-5-5-2 قطع کننده دستی

در همه مناطق اعلام کننده،یک قطع کننده دستی برای سیستم اعلام خطر باید فراهم شود.

3-5-5-3 پیام های زنده صوتی

سیستم صوتی و اعلام خطر باید امکان پخش پیام های صوتی زنده افراد را با بلندگوهای نصب شده درآسانسورها، پلکان خروج و طبقات منتخب، داشته باشد.

3-5-6 مرکز کنترل یا اتاق فرمان

در تمام تصرف های انباری، صنعتی و مخاطره آمیز، ایجاد فضایی به عنوان مرکز کنترل یا اتاق فرمان، با حضور دست کم یک مسئول ایمنی که عهده دار اعلام حریق و شرایط اضطراری باشد، ضروری است.

3-5-7 ضوابط طراحی

3-5-7-1 کلیات

تمام وسایل کشف حریق، اعم از کاشف های خودکار، جعبه های اعلام حریق دستی و دیگر وسایل مرتبط، که بخشی از مدار تشخیص و فعال سازی محسوب می شوند، باید مطابق با این مبحث و دستورالعمل ها و استانداردهای معتبر انتخاب، نصب و نگهداری شوند. طراحی سیستم اعلام حریق باید بر اساس کاربری ساختمان و فضاهای آن، اهداف ایمنی و سایر عوامل تأثیرگذار صورت گیرد.جهت استفاده از کاشف های خاص مانند دتکتور خطی نوری، کابلی، دتکتورهای کانالی، دتکتورهای نمونه گیر و غیره تمام الزامات استانداردهای معتبر مربوط باید رعایت گردد.

تا زمان تدوین و تصویب دستورالعمل ملی برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم های کشف و اعلام حریق، در این زمینه از یکی از استانداردهای ایران شماره 1-19684، NFPA 72 و BS 5839-1 استفاده شود.

کلیه کابل های مدارهای سیستم اعلام حریق و سطح مقطع آن باید بر اساس الزامات مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان، استانداردهای معتبر و هماهنگ با مشخصات فنی شرکت سازنده معتبر(طبق تعریف مبحث 13) سیستم اعلام حریق انتخاب گردد. کابل های مورد استفاده باید از نظر مقاومت در برابر آتش و یا محافظت شدن به وسیله تمهیدات مناسب، پاسخگوی عملکرد مورد نظر باشند.

3-5-7-2 دسترسی به کاشف ها

کاشف های خودکار حریق باید طوری نصب شوند که دسترسی به آنها بدون مشکل خاصی امکان پذیر باشد. نصب کاشف های خودکار به صورت توکار مجاز نیست.پیش بینی دتکتور برای سقف کاذب و همچنین کف کاذب باید بر اساس استانداردهای معتبر انجام پذیرد و دتکتورهای نصب شده در داخل سقف و کف کاذب باید قابل دسترس باشند.

3-5-7-3 جعبه های هشدار دستی(شستی اعلام حریق)

در تمام بناهایی که نصب کاشف های خودکار ضروری اعلام شود، فراهم کردن امکان کاراندازی شبکه های اعلام حریق، از طریق جعبه دستی (شستی اعلام حریق) نیز الزامی است .جعبه هشدار دستی باید کاملاً در معرض دید قرار داشته، قابل دسترس و در مسیر بوده و با دقت کامل به ترتیب زیر روی دیوار نصب شود:

1. در هر طبقه، دست کم یک جعبه منظور گردد.
2. در تعیین محل نصب شستی های اعلام حریق باید حداکثر فاصله پیاده روی افراد تا رسیدن به آن، همچنین فاصله شستی ها در راهروها از یکدیگر باید مطابق با استاندارد مرجع طراحی تعیین شود.
3. ارتفاع جعبه تا کف زمین بین 110 تا 140 سانتی متر در نظر گرفته شود.

3-5-7-4 آژیر یا زنگ اعلام حریق

نصب دست کم یک آژیر یا زنگ اعلام حریق، در هر طبقه از بنا، به گونه ای که صدا آن در سر تا سر طبقه به وضوح شنیده شود، الزامی است. نوع آژیر باید از سایر آژیرها که ممکن است در بعضی مکان ها پخش شوند، باید متمایز باشد. به هیچ وجه نباید از این نوع آژیر در موارد دیگر استفاده شود. ارتفاع نصب آژیرها باید 1.2 متر باشد.

حداقل صدای تولید شده توسط آژیر در فضاهای معمولی باید 65 دسی بل باشد. در مکان هایی که صدای معمول محیط از 65 دسی بل بیشتر است، صدای آژیر 5 دسی بل بالاتر از صدای محیط در نظر گرفته شود. در فضاهایی که صدای محیطی بیشتر از 90 دسی بل باشد، علاوه بر آژیر ، باید از فلاشرهای اعلام حریق استفاده شود.

در اتاق های خواب یا فضاهای اختصاص داده شده به خوابیدن، صدای تولید شده آژیر (که در محل قرارگیری بالش اندازه گیری می شود) باید 75 دسی بل باشد. صدای تولید شده توسط آژیرهای سیستم اعلام حریق در هیچ فضایی نباید بیشتر از 120 دسی بل باشد.

حداقل تراز صدای اعلام کننده های صوتی در فاصله 3 متری، در فضاهای عمومی 75 دسی بل و در فضاهای خصوصی 45 دسی بل است. حداکثر تراز صدا در نزدیک ترین فاصله تا وسیله اعلام، در تمام فضاها 130 دسی بل است.

3-5-7-5 محل نصب اعلام کننده ها

چنانچه دستگاه اعلام خطر بر روی دیوار نصب شود، باید حداقل 15 سانتی متر از سقف و 230 سانتی متر از کف تمام شده فاصله داشته باشد.

3-5-7-6 محل نصب تابلوی مرکزی اعلام حریق

تابلوی مرکزی اعلام حریق باید در مکانی مناسب، مشخص، در معرض دید و قابل استفاده برای نیروهای آتش نشانی و ساکنان ساختمان نصب شود. معمولاً بهترین مکان برای نصب آنها در تراز تخلیه و نزدیک درهای ورودی ساختمان و نزدیک به جایگاه نگهبانی است. محل نصب دستگاه باید در محلی باشد که در معرض آسیب های فیزیکی قرار نداشته و حتی الامکان خطر حریق در آن قسمت کم باشد.

همچنین روشنایی کافی باید در محل نصب پنل اعلام حریق مرکزی وجود داشته، در هنگام قطع برق روشنایی اضطراری یا ایمنی برای آن تأمین شود. برق پنل اعلام حریق باید دارای اتصال زمین باشد. همچنین ارتفاع نصب پنل اعلام حریق می باید از کف تمام شده تا صفحه نمایش آن 1.5 متر باشد.

3-5-8 منطقه بندی (زون بندی)

برای سیستم های کشف و اعلام حریق، هر طبقه به عنوان یک منطقه یا زون جدا در نظر گرفته می شود. هر منطقه کشف حریق نباید دارای مساحت بیش از 2000 متر مربع باشد و طول آن در هر جهت نباید از 60 متر تجاوز نماید (برای اسپرینکلرها نیاز به رعایت این اعداد نیست و زون بندی آنها باید مطابق با دستورالعمل مربوط صورت گیرد).

3-5-9 نگهداری

ضوابط تعمیر و نگهداری سیستم های ساختمانی باید از ضوابط مبحث 22 مقررات ملی ساختمان تبعیت نماید.

3-6 راه های خروج از بنا و فرار از حریق

3-6-1 تعاریف اختصاصی

در این فصل، علاوه بر تعاریف ارائه شده در ابتدای مقررات، از تعاریف زیر نیز استفاده شده است.

سرسره فرار: سطح لغزنده ای که برای فرار به خارج از ساختمان طراحی شده است. (مراجعه شود به بند 3-6-4-8).

ظرفیت راه خروج: مجموع مقدار پهنای لازم تمام "مجموعه های راه خروج"، که متناسب با بار تصرف، برای تمام طول مسیرهای خروج محاسبه می شود.

فضای پناه گرفتن: فضایی که در برابر حریق به میزان مشخصی مقاومت می نماید و در شرایطی معین مورد استفاده افرادی قرار می گیرد که امکان خروج تا معبر برای آنها فراهم نیست.

واحد زندگی: فضا، واحد مسکونی، اتاق یا اتاق هایی که برای زندگی فرد یا خانواده درنظر گرفته شده و دارای وسایل زندگی است.

فضای انتظار: فضای مشترک و همگانی که برای سپری کردن اوقات انتظار پیش از ورود به فضای تجمعی درنظر گرفته شده است.

فضای ورودی: فضای مشترک و همگانی در بناها که برای کنترل و ایجاد تسهیلات ورود و خروج افراد درنظر گرفته می شود.

3-6-2 مقررات کلی

3-6-2-1 کلیات

علاوه بر الزاماتی که برای دسترس خروج، خروج و تخلیه خروج در قسمتهای مربوط در این فصل آمده است، مقررات کلی مندرج در بندهای 3-6-2-2 تا 3-6-2-17 نیز باید برای هر یک از اجزاء سیستم راه خروج اعمال شود.

3-6-2-2 دامنه کاربرد

بر اساس ضوابط این فصل، هر بنا، هر بخش از یک بنا و هر ساختمانی که پس از ابلاغ این مقررات ساخته می شود یا مورد بازسازی و تعمیرات کلی قرار می گیرد، باید مطابق این مبحث به راه های خروج اصولی، کافی و بدون مانع مجهز گردد تا در صورت بروز حریق در آن، خروج یا فرار به هنگام همه متصرفان به راحتی میسر شود. به این منظور باید در هر بنا، نوع، تعداد، موقعیت و ظرفیت راه های خروج با توجه به وسعت و ارتفاع آن بنا، متناسب با ویژگی های ساختمان و تصرف، طرح شده و با رعایت تعداد و خصوصیات متصرفان (به ویژه آنها که بیش از دیگران در معرض خطر قرار دارند)، پیش بینی های لازم برای امکان خروج اشخاص به بیرون از بنا و یا مکان های امن در داخل بنا صورت گیرد.

3-6-2-3 بنا های موجود

این مقررات شامل بناهای موجود که پیش از ابلاغ این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان احداث شده اند، نمی شود.

3-6-2-4 تغییرات در بنا

هیچ بنا یا ساختمانی نباید به گونه ای جرح و تعدیل یا نوع تصرف آن تغییر داده شود که تعداد، عرض، کارایی یا ایمنی راه های خروج آن به کمتر از آنچه که قبلاً بوده است، یا در این مقررات برای تصرف جدید تصریح شده است، کاهش یابد.

3-6-2-5 تدابیر اضافی و جایگزین

تمام تجهیزات، افزارها، اقدامات و شرایطی که کارایی و عملکرد درست راه های خروج را کنترل و تضمین می کنند، باید به نحوی طرح و به کار گرفته شوند که در هیچ موقعیتی، ایمنی جان انسان ها فقط به یک مورد یا وسیله وابسته نگردد. از این رو، هر جا که لازم باشد باید تدابیر اضافی اتخاذ شود تا چنانچه یکی از راه های خروج قابل استفاده نبود یا مؤثر واقع نشد، امکان خروج از راه دیگر وجود داشته باشد.

3-6-2-6 ایجاد فرصت برای خروج ایمن

طراحی، ساخت، تجهیز، نگهداری و مدیریت هر بنا و راه های خروج آن باید به گونه ای صورت گیرد که در صورت بروز آتش سوزی، متصرفان و بهره برداران در حد قابل قبول فرصت کافی برای خروج ایمن داشته باشند و گرفتار شعله های آتش و دود و سایر محصولات ناشی از حریق یا هول و هراس احتمالی نشوند.

3-6-2-7 خروج بدون مانع

در هر بنا یا ساختمان، خروج ها باید در مکان هایی طرح، ساخته، آراسته و نگهداری شوند که در تمام اوقات تصرف، از تمام نقاط بنا، راه خروج آزاد و بدون مانع در دسترس باشد.

3-6-2-8 مشخص بودن راه خروج

در هر بنا یا هر بخش از یک بنا، خروج ها باید تا حد امکان در مکان هایی طرح شوند که متصرفان بتوانند به وضوح آنها را ببینند. در غیر این صورت، هر راه منتهی به خروج باید آنچنان به طور آشکار و مشخص علامت گذاری شود که هر متصرف از هر نقطه بنا بتواند به سرعت راه فرار و خروج از ساختمان را پیدا کند. همچنین، هر مسیر خروج از ابتدا تا انتها، باید به گونه ای آراسته و علامت گذاری شود که راه منتهی به مکان امن یا فضای پناه گیری، به روشنی مشخص باشد و متصرفان ساختمان در مسیرهای دارای پیچ و خم یا مکان های بنبست گرفتار نشوند.

3-6-2-9 قفل و وسایل سدکننده

به کارگیری هرگونه قفل یا وسیله سد کننده در جهت خروج، که احیاناً فرار به موقع را مانع شود، ممنوع است، مگر در برخی از تصرف ها مانند زندان ها، مراکز بازپروری و بهداشت روانی یا ندامتگاه ها. در این گروه از بناها نیز استفاده از قفل فقط در شرایطی مجاز است که مراقبان به طور دائم در حال انجام وظیفه بوده یا تدابیر مؤثری برای خارج کردن متصرفان در مواقع اضطراری اتخاذ شده باشد.

3-6-2-10 شبکه کشف و اعلام حریق

شبکه کشف و اعلام حریق در راه های خروج باید مطابق مقررات بخش 3-5-1 طراحی و اجرا شود.

3-6-2-11 دوربندی راه های خروج قائم

هر راه خروج قائم که طبقات یک بنا را به هم مربوط کند، باید به نحوی دوربندی و محافظت شود که از گسترش شعله های آتش، دود و سایر محصولات ناشی از حریق از طبق های به طبقه دیگر، مطابق الزامات این مبحث، جلوگیری گردد.

3-6-2-12 ارتفاع سقف

ارتفاع سقف راه های خروج در هیچ قسمت نباید کمتر از 2/1 متر باشد.

تبصره ها:

1. برجستگی های مجاز مطابق بند 3-6-2-13،
2. ارتفاع سرگیر راه پله ها مطابق بند 3-6-4-3-3،
3. ارتفاع سرگیر شیبراه مطابق بند 3-6-4-4-3
4. ارتفاع "در"، مطابق بند 3-6-4-2-2.

3-6-2-13 قسمت های برآمده

قسمت های برآمده باید مطابق الزامات بند های 3-6-2-13-1 تا 3-6-2-13-3 باشند.

3-6-2-13-1 سرگیر

قسمت های برآمده در زیر سقف را می توان در پایین تر از حداقل ارتفاع لازم سقف قید شده در بند 3-6-2-12 قرار داد، به شرطی که در تمام سطوح عبور و مرور، شامل مسیرهای تردد، راهروها و گذرگاه ها، حداقل بلندی قد راه برابر با 200 سانتی متر رعایت شود. برآمدگی ها نباید موجب کاهش ارتفاع بیش از 50% از مساحت سطح سقف راه خروج گردد.

تبصره: وسایل کنترل کننده حرکت در مانند آرامبند یا نگهدارنده حرکت در، نباید بلندی قد راه را به کمتر از 195 سانتی متر کاهش دهند.

3-6-2-13-2 پیش آمدگی های افقی

در محل های عبور، عناصر سازه ای، تجهیزات و مبلمان ثابت یا غیر ثابت با ارتفاع بین 70 تا 200 سانتی متر از سطح کف، نباید بیش از 10 سانتی متر پیش آمدگی افقی داشته باشند.

یادآوری: این ضابطه برای پیشگیری از برخورد افراد با پیش آمدگی های قرار گرفته در این ارتفاع است. همچنین، امکان تشخیص پیش آمدگی های قرار گرفته در این ارتفاع برای نابینایان و کم بینایان با عصا وجود ندارد.

3-6-2-13-3 عدم اشغال پهنای مفید

برجستگی ها و پیش آمدگی های اجسام نباید حداقل پهنای مفید مسیرهای قابل دسترس را به کمتر از الزامات مربوطه در این مقررات کاهش دهند.

3-6-2-14 سطح کف

جنس و بافت سطح کف مسیرهای خروج باید مانع از سر خوردن شود و به نحوی مطمئن نصب و اجرا شده باشد.

3-6-2-15 تغییر تراز کف

در راه های خروج، اگر تغییر تراز کف کمتر از 30 سانتی متر وجود داشته باشد، باید از سطوح شیبدار استفاده شود. اگر شیب از یک واحد قائم در 20 واحد افقی (شیب 5 درصد) بزرگ تر باشد، باید از شیب راه های مطابق بند 3-6-4-4 استفاده شود. در صورتی که اختلاف تراز 150 میلی متر یا کمتر باشد، شیب راه باید به میله دستگرد یا کف پوشی که رنگ آن متضاد با کفپوش قسمت های مجاور است مجهز گردد، تا عبورکنندگان متوجه اختلاف تراز شوند.

تبصره ها:

1ـ در درگاه های خروج ساختمان های گروه های (ص)، (خ)، (م-2)، و گروه های (ن) و (ف)، که طبق ضوابط مربوط قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نیست، می توان یک پله منفرد (تک پله)، با حداکثر ارتفاع 17 سانتی متر، به کاربرد.

2ـ در محل هایی که مطابق ضوابط مربوط، قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نیست، یک پله با یک خیز یا با دو خیز و یک کف پله مجاز است، به شرط آنکه پله ها و کف پله ها با شرایط بند 3-6-4-3-4 مطابقت داشته باشند. حداقل عمق کف پله باید 33 سانتی متر باشد و بر روی پله باید حداقل یک میله دستگرد مطابق شرایط 3-6-4-5، در حد فاصل 75 سانتی متری محور مسیر معمول خروج نصب شده باشد.

3-6-2-16 پیوستگی راه های خروج

هیچ عنصر ساختمانی به غیر از اجزای راه خروج، مطابق آنچه در این فصل مشخص شده است، نباید مسیر حرکت در راه های خروج را قطع کند. هیچ مانعی، به جز پیش آمدگی هایی که در این فصل مجاز دانسته شده است، نباید در عرض لازم راه خروج قرار داده شود. ظرفیت لازم سیستم راه خروج نیز نباید در طول مسیر کاهش یابد.

3-6-2-17 آسانسور، پله برقی و پیاده روهای متحرک

آسانسورها، پلکان برقی و پیاده روهای متحرک نباید به عنوان جزئی از راه خروج الزامی برای هیچیک از بخش های ساختمان در نظر گرفته شوند. در مجاورت آسانسورها باید تابلویی با مضمون زیر نصب گردد: "در هنگام آتش سوزی از پلکان خروج استفاده نمایید و از آسانسورها استفاده نشود".

در صورت وقوع آتش سوزی، آسانسورها باید به یک طبقه از پیش تعیین شده (معمولاً طبقه همکف) فراخوان شده و در اختیار مأموران آتش نشانی یا مسئولان ایمنی ساختمان قرار گیرد. آسانسورهایی که مطابق بند 3-6-10-4، به یک راه خروج قابل دسترس مرتبط باشند، می توانند توسط مأموران آتش نشانی یا مسئولان ایمنی برای نجات معلولین مورد استفاده قرار گیرد.

آسانسورها نباید به صورت مشترک با پلکان خروج در یک شفت قرار داده شوند. مصالح تزئینی و کفپوش کابین آسانسور نباید از جنس مصالح قابل اشتعال باشد.

3-6-3 بخش های سه گانه راه خروج

3-6-3-1 کلیات

در این مقررات، "راه خروج" به مسیر پیوسته و بدون مانعی گفته می شود که از هر نقطه بنا شروع و به صورت ایمن تا معبر عمومی (کوچه یا خیابان) امتداد یابد. راه خروج از سه بخش مجزا و مشخص دسترس خروج، خروج و تخلیه خروج تشکیل می شود و راستاهای افقی و قائم (ارتباطات بین طبقات و سطوح مختلف) و بر حسب مورد، فضاهای مرتبط مانند اتاق ها، درگاه ها، راهروها، سرسراها، شیبراه ها، پله ها، پلکان ها، خروج های افقی، بام ها، حیاط ها و محوطه های باز را شامل می گردد.

3-6-3-2 دسترس خروج

3-6-3-2-1 محدودیت های طول مسیر پیمايش، بنبست ها و مسیر مشترک پیمايش

حداکثر طول مسیر پیمايش دسترس خروج، بن بست های واقع در این مسیر و طول مسیر مشترک در دسترس خروج نباید از مقادیر ارائه شده در جدول 3-6-3-2-1 تجاوز کند، مگر آن که در ضوابط اختصاصی تصرف مورد نظر، مقادیر دیگری بیان شده باشد.

جدول 3-6-3-2-1: طول مسیر پیمايش، بن بست ها و مسیر مشترک پیمايش <sup>(الف)</sup>

الف: برای اصلاح الزامات فواصل تردد دسترس خروج به بندهای زیر مراجعه شود:

بند 3-6-3-2-3: برای محدودیت افزایش یافته در گروههای ص-1 و ن-1،

بند 3-6-14-7 و 3-6-14-8: برای محدودیت افزایش یافته برای محل های نشستن تجمعی در فضاهای بسته یا باز، بند 3-6-3-3-18: برای ساختمان هایی با یک خروج،

ب: در مواردی که طول کریدور بنبست کمتر از 2.5 برابر کمترین عرض آن است، طول کریدور بنبست محدود نمی شود.

پ: ساختمان هایی که به طور کامل به سیستم شبکه بارنده خودکار استاندارد مجهز شده اند.

ت: در این تصرف ها در صورتی که بار تصرف کمتر از 30 نفر باشد، بدون استفاده از شبکه بارنده خودکار، طول مسیر مشترک می تواند حداکثر 30 متر در نظر گرفته شود.

ث: در مورد الزامات تخصصی مربوط به ساختمان های گروه (خ)، به آخرین ویرایش IBC مراجعه شود.

3-6-3-2-2 اندازه گیری طول مسیر پیمايش از هر فضا

طول مسیر پیمايش در دسترس به خروج ها باید بر روی کف و در طول محور مرکزی راه معمول عبور، از فاصله 30 سانتی متر مانده به دورترین نقطه هر فضا تا وسط در "خروج" اندازه گیری شود.

در جایی که مسیر دسترس خروج، از پلکان یا شیبراه های دوربندی نشده مجاز، مطابق با بند 3-6-3-3-3، می گذرد، مسافت طی شده در این اجزاء نیز باید در اندازه گیری طول مسیر پیمايش محسوب گردد.

در مورد پله های واقع در مسیر، طول خط شیبی که دماغه پله ها را به هم وصل می کند، اندازه گیری می شود.

تبصره: طول مسیر پیمايش در پارکینگ های باز مجاز است تا نسبت به نزدیک ترین پیشانی پله در راه پله های باز اندازه گیری شود.

3-6-3-2-3 افزایش برای ساختمان های یک طبقه دارای تهویه از راه بام

در ساختمان های یک طبقه، که به هواکش های دود و حرارت خودکار تأیید شده در بام و نیز به شبکه بارنده خودکار تأیید شده تجهیز شده اند، حداکثر طول مسیر پیمايش مجاز دسترس خروج برای تصرف های گروه (ص-1) و (ن-1) 120 متر است.

3-6-3-2-4 ساختار کریدور ها

کریدور ها باید مطابق جدول 3-6-3-2-4 دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش باشند. دیوارهایی از کریدور که لازم است درجه بندی مقاومت در برابر آتش داشته باشند، باید با شرایط بخش 3-8-7، برای دیوارهای جداکننده آتش مطابقت نمایند.

تبصره ها:

1. در تصرف گروه (آ) که در آن هر اتاق درس و مشابه آن حداقل دارای یک در خروج مستقیم به بیرون است و حداقل نصف درهای الزامی خروج در اتاق هایی از آن که کاربرد تجمعی دارند، مستقیماً به بیرون باز می شود، رعایت درجه بندی مقاومت در برابر آتش برای دیوار کریدور الزامی نیست (درهای بیرونی که استثناء شده، باید در طبقه همکف باشند).

2. در مورد کریدوری که درون واحد مسکونی یا خواب در تصرف گروه (م) واقع است، نیازی به درجه بندی مقاومت در برابر آتش نیست.
3. کریدوری که در پارکینگ باز قرار دارد، نیاز به درجه بندی مقاومت در برابر آتش ندارد.
4. کریدورهای واقع در فضایی که در تصرف گروه (ح) قرار دارد و طبق شرایط بند 3-6-3-3-18، تنها یک راه خروج برای آن لازم است، نیازی به درجه بندی مقاومت در برابر آتش ندارد.

جدول 3-6-3-2-4: درجه بندی مقاومت در برابر آتش برای کریدور

الف: ساختمان هایی که به طور کامل به شبکه بارنده خودکار استاندارد مجهز باشند.

3-6-3-2-5 عرض کریدور

حداقل عرض کریدور باید مطابق بخش 3-6-6 تعیین شود و به طور کلی، عرض کریدور هایی که قابل دسترس بودن آنها الزامی نیست، نباید کمتر از 110 سانتی متر باشد.

تبصره ها:

1. کریدورهایی که فقط برای دسترسی به تجهیزات برقی، مکانیکی یا لوله کشی و بهره برداری از آن، استفاده می شود: حداقل 60 سانتی متر.

2. برای بار تصرف 50 نفر یا کمتر: حداقل 90 سانتی متر.
3. داخل یک واحد مسکونی: حداقل 90 سانتی متر.
4. در گروه (آ)، با کریدوری با ظرفیت الزامی 100 نفر یا بیشتر: حداقل 240 سانتی متر.
5. در کریدور های مربوط به بخش جراحی در گروه (د)، مراکز مراقبت های بهداشتی از بیمارهای غیردائم دریافت کننده مراقبت های پزشکی سرپایی که قادر به مراقبت از خود نیستند: حداقل 180 سانتی متر.
6. در گروه (د-2)، در مکان هایی که جابجایی تختخواب در آن ها لازم است: حداقل 245 سانتی متر.

3-6-3-2-6 پیوستگی کریدور ها

کریدور های دارای درجه بندی مقاومت در برابر آتش باید از نقطه ورود تا خروج پیوسته باشند و اتاق های واسط نباید میان آنها فاصله بیندازد.

تبصره: اتاق های انتظار، سرسراها، یا اتاق های پذیرش، که مطابق با الزامات کریدورها ساخته شده اند و از نظر محافظت در برابر آتش همان سطح الزامات در آنها تأمین شده است، می توان در مسیر کریدور قرار داد.

3-6-3-2-7 ورود مستقیم واحدها به راه پله

ورود مستقیم از واحدها به راه پله مجاز نیست، مگر آن که در برخی تصرف ها و با شرایط تعیین شده مجاز دانسته شده باشد.

3-6-3-3 خروج

3-6-3-3-1 کلیات

خروج ها باید با شرایط بند های 3-6-3-3-1 تا 3-6-3-3-19 مطابق باشند. از خروج نباید برای هیچ منظور دیگری که با عملکرد آن به عنوان راه خروج تداخل داشته باشد، استفاده شود. چنانچه سطح مشخصی از محافظت در برابر آتش برای خروج تأمین یا لحاظ می گردد، این سطح محافظتی نباید تا زمان رسیدن به تخلیه خروج کاهش یابد.

خروج های تأیید شده این مقررات عبارتند از: درگاه های خروج (واقع در جداره های بیرونی ساختمان ها)، گذرگاه های خروج، خروج های افقی، شیبراه ها و پلکان های خروج که در برابر آتش سوزی های احتمالی در سایر قسمت های بنا محافظت شده باشند.

3-6-3-3-2 محافظت خروج ها

در تمام مواردی که در این مقررات، محافظت خروج ها به روش "جدا کردن از دیگر بخش ها" تصریح شده باشد، رعایت مقررات مندرج در بندهای 3-6-3-3-3 تا 3-6-3-3-19، به تناسب و بر حسب نیاز، الزامی است.

3-6-3-3-3 دوربندهای الزامی خروج

راه پله های داخلی خروج و شیبراه های داخلی خروج باید با موانع حریق دوربندی شوند. دوربندهای خروج قائم، که چهار طبقه یا بیشتر را بالاتر از تراز زمین به یکدیگر مرتبط می سازند و راه پله ها در تصرف های مخاطره آمیز، باید با ساختارهای غیر قابل سوختن دارای حداقل دو ساعت مقاومت در برابر آتش باشند. دوربندهای خروج قائم که کمتر از چهار طبقه روی تراز زمین را به یکدیگر مرتبط می کنند، باید دارای حداقل یک ساعت مقاومت در برابر آتش باشند. نیم طبقه ها در این محاسبه منظور نمی شود. دوربند خروج نباید، به جز راه خروج، برای هیچ هدف دیگری استفاده شود.

دوربندها باید مطابق با الزامات بخش 3-8-5 (دیوارهای مانع آتش) ساخته شوند.

تبصره ها:

دوربند پلکان در موارد زیر الزامی نیست:

1. در تصرف هایی غیر از گروه تصرف های (خ) و (د)، که بار تصرف آن کمتر از 10 است و فقط یک طبقه بالاتر از سطح تخلیه خروج قراردارد.
2. خروج های ساختمان های گروه (ت-5)، که در آن تمام بخش های راه های خروج به طور کلی به فضای بیرون باز می شوند.
3. پلکان های داخل واحد مسکونی تکی یا واحد خواب در تصرف (م-2) و واحدهای خواب در تصرف های گروه (م-1).
4. پلکان هایی که جزو راه خروج الزامی محسوب نمی شوند، در صورتی که با شرایط بند 3-8-6-2 مطابقت داشته باشند.
5. پلکان های موجود در سازه های پارکینگ باز که تنها برای این سازه از آنها استفاده می شود.
6. در تصرف هایی به جز گروه های (خ) و (د)، حداکثر 50 درصد پلکان های خروج که مرتبط کننده دو طبقه متوالی هستند را می توان بدون دوربند ساخت، به شرط آن که حداقل دو راه خروج از هر دو کف که دارای پلکان های بدون دوربند است، تأمین شده باشد. همچنین این دو طبقه نباید به کف های دیگر باز باشند.

7. در صورتی که پلکان های داخلی راه خروج فقط طبقات اول و دوم را مرتبط سازند و کل ساختمان نیز به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد، محدودیت 50 درصد پلکان های خروج وجود ندارد.

3-6-3-3-4 بازشوها

بازشوهای دوربند خروج باید مطابق الزامات بخش 3-8-11 محافظت شوند. بازشوهای واقع در دوربندهای خروج باید از نظر تعداد به حداقل مورد نیاز محدود شده و تمام آنها با درهای مقاوم در برابر آتش خودبسته شو تأیید شده محافظت شوند. اگر عملکرد بنا ایجاب کند که این درها به طور معمول باز باشند، در آن صورت می توان از درهای خودکار بسته شو استفاده کرد. در این موارد، باید تمام تدابیر ایمنی لازم برای اطمینان از بسته شدن به موقع درها در مواقع بروز حریق، اتخاذ شده باشد.

3-6-3-3-5 منافذ در دوربند خروج

ایجاد هرگونه روزنه نفوذ در دوربندهای خروج، فقط در موارد زیر مجاز است:

الف) برای عبور کانالهای هوا و دیگر تجهیزات لازم، در مواردی که تراکم هوا و ایجاد فشار مثبت در درون دوربند خروج ضروری اعلام شده باشد؛ ب) برای عبور لوله های مربوط به شبکه های آتش نشانی؛ پ) برای عبور لوله های برق ویژه فضای خروج.

سیستم ارتباطی آتش نشانی و کانالهای برق مربوط به دوربند خروج باید به یک جعبه فولادی، با مساحت حداکثر 0.01 متر مربع ختم شوند.

در تمام موارد فوق، روزنه های نفوذ باید مطابق بخش 3-8-9 با مواد مناسب که از گسترش حریق جلوگیری نماید، به طور کامل آتش بندی، دودبندی و محافظت شوند.

3-6-3-3-6 بازشوهای ارتباطی بین دوربندهای مجاور

ایجاد هرگونه بازشوی ارتباطی یا روزنه نفوذ بین دو دوربند خروج مجاور هم، که با یک ساختار از یکدیگر جدا می شوند، ممنوع است.

3-6-3-3-7 نازک کاری دوربندها

در تمام خروج ها (پلکان خروج، گذرگاه خروج، خروج افقی)، که ضوابط این مقررات، دوربندی و جداسازی آنها را الزامی اعلام کرده باشد، باید برای جلوگیری از گسترش آتش و دود، مصالح نازک کاری دیوارها و سقف ها با الزامات فصل 3-7 مطابقت داشته باشد.

3-6-3-3-8 بدون مانع بودن

فضاهای داخل دوربندهای خروج باید کاملاً آزاد و بدون مانع باشند و همچنین برای مقاصدی مانند انبار کردن کالا روی سطح پله ها یا پاگردها استفاده نشوند.

3-6-3-3-9 علائم شماره طبقه در پلکان ها

در تمام بناهای 4 طبقه و بیشتر از تراز زمین، هر پاگرد پله که همسطح طبقه ای واقع شود، باید دارای علامتی باشد که شماره آن طبقه را مشخص کند. همچنین این علامت باید موقعیت طبقه تخلیه خروج و جهت رسیدن به آن را نشان دهد. علامت باید در ارتفاع تقریباً 1.5 متری از کف تمام شده پاگرد و در موقعیتی نصب گردد که در هر شرایطی از جمله باز یا بسته بودن درها، به راحتی دیده شود. روشنایی این علائم باید مطابق با الزامات روشنایی بیان شده در بخش 3-6-9 باشد.

3-6-3-3-10 مشخص ساختن تخلیه خروج

در بناهایی که پلکان خروج تا بیش از نیم طبقه پایین تر از تراز تخلیه خروج ادامه دارد، در سطح تخلیه خروج باید یک علامت مطابق مشخصات مندرج در بند 3-6-3-3-9 نصب شود و به علاوه یک مانع فیزیکی قابل عبور نیز، مانند در، پارتیشن و نظایر آن قرار داده شود تا از به اشتباه رفتن متصرفان جلوگیری کند.

3-6-3-3-11 پلکان و شیبراه خارجی

در تصرف های گروه (د-2)، پلکان ها و شیبراه های خارجی خروج نباید به عنوان جزئی از راه خروج الزامی به کار روند. در سایر تصرف ها برای ساختمان های دارای حداکثر 6 طبقه و ارتفاع حداکثر 23 متر روی تراز زمین، می توان از پلکان ها و شیبراه های خارجی خروج، به عنوان جزئی از راه خروج الزامی استفاده کرد، به شرط آنکه دارای مشخصات زیر باشند:

الف) ساختار پلکان و شیبراه خارجی توسط دیواری با حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش از فضاهای داخلی جدا شده و از نزدیک ترین بازشوی محافظت نشده در نما دست کم 3 متر فاصله داشته باشند. تعداد بازشوهای تعبیه شده در دوربند باید به تعداد ی که برای خروج از فضای متصرف عادی ضروری است، محدود شود؛

ب) باید حداقل از یک طرف به فضای خارج باز باشند. طرف باز باید در مجموع دارای حداقل 3.5 متر مربع سطح باز در تراز هر کف و یا تراز هر پاگرد میانی باشد. در سطح باز الزامی، باید نرده جان پناه یا حفاظ با ارتفاع 110 سانتی متر یا بیشتر، در بالای کف مجاور یا تراز پاگرد تعبیه شود؛

پ) پلکان و شیبراه خارجی باید حداقل 3 متر از حدود زمین مجاور و ساختمان های دیگر در همان زمین فاصله داشته باشد مگر آنکه مطابق بخش 3-8-3، دیوارهای خارجی و بازشوهای ساختمان مجاور بر اساس فاصله مجزاسازی حریق محافظت شده باشند؛

ت) در صورتی که پلکان یا شیبراه خارجی به بام بخش دیگری از بنا، یا بام بنا ی مجاور منتهی شود، بام مورد نظر باید دارای ساختار مقاوم حریق بوده و به راه خروج ایمن و پیوسته ای ارتباط داشته باشد؛

ث) پلکان خارجی خروج مستقیماً یا از طریق یک فضای باز به بیرون ساختمان تخلیه شود. در غیر این صورت باید به وسیله یک در خودبسته شو یا خودکاربسته شوی تأیید شده از فضای تخلیه جدا شود.

3-6-3-3-12 گذرگاه خروج

راهروها، سرسراها، زیرگذرها، روگذرها و دیگر گذرگاه های اینچنین را می توان به عنوان بخشی از خروج محسوب و مورد استفاده قرار داد، مشروط بر آن که علاوه بر مقررات کلی، با دیگر ضوابط تصریح شده در این مقررات در مورد خروج ها نیز مطابقت داشته باشند و با ساختار غیر قابل سوختن و با مقاومت لازم در برابر آتش مطابق با الزامات این مبحث مجزا شوند.

3-6-3-3-13 عرض گذرگاه خروج

عرض هر گذرگاه خروج باید مطابق ظرفیت خروج در نظر گرفته شود و مطابق بخش های 3-6-5 و 3-6-6 برای بیشترین تعداد متصرفانی که ممکن است از آن عبور کنند، کافی باشد. این عرض در هر حال نباید کمتر از 110 سانتی متر باشد، به جز برای بار تصرف کمتر از 50 که در این صورت می توان آنرا حداقل 90 سانتی متر گرفت. در مواردی که گذرگاه خروج در انتهای چند خروج واقع گردد، عرض آن باید دستکم برابر مجموع پهنای الزامی تمام خروجهای منتهی به آن باشد.

3-6-3-3-14 ساختار گذرگاه خروج

دوربندی گذرگاه های خروج باید دارای دیوارها، کف ها و سقف هایی با مقاومت حداقل 1 ساعت در برابر آتش بوده و در هر حال نباید از مقاومت الزامی دوربند خروج متصل به آن کمتر باشد.

دیوارهای گذرگاه های خروج باید مطابق با شرایط بخش 3-8-5 از نوع دیوارهای مانع آتش باشد.