مقررات ملی ساختمان مبحث شانزدهم تاسیسات بهداشتی

پیش گفتار

مقررات ملی ساختمان در تمامی کشورها قواعدی هستند که به نحوی اجرای آنها توسط شهروندان الزام قانونی پیدا می کند. ادراک مشترک کلیه عوامل و عناصر مرتبط اعم از دولت، دولت های محلی، مردم و مهندسان، موجب می گردد که منافع ملی ناشی از حفظ و افزایش بهره وری از سرمایه گذاری های ملی و همچنین حفظ جان و منافع عمومی بهره برداران ساختمان ها بر منافع سازمانی دستگاه های اجرایی و یا منافع دولت های محلی و همچنین منافع فوری سرمایه گذاران ترجیح داده شود. بدیهی است توافق و التزام بر این دسته از منافع و خواسته ها در قالب برنامه توسعه نظام ملی ساخت و ساز تحقق می یابد.

از سال 1366 مقررات حاکم بر جنبه های مهندسی و فنی ساختمان (طراحی - نظارت - اجرا)، توسط وزارت راه و شهرسازی در قالب مقررات ملی ساختمان به تدریج وضع و استفاده از آن الزامی شده است. توسعه آموزش عالی، مراکز فنی و حرفه ای و سازمان های نظام مهندسی موجب افزایش نیروی انسانی متخصص و ماهر در سطح کشور گردید و به موازات آن مقررات ملی ساختمان و استانداردها و آیین نامه های ساختمانی نیز به همت اساتید و صاحبنظران شاغل در حرفه به صورت دوره ای مورد بازنگری و تجدید چاپ قرار گرفته اند. در حال حاضر این مقررات به درجه ای از کمال و غنا رسیده است که به عنوان مرجع و منبع آموزشی ضمن تأمین نیاز نسبی دانشگاهیان و جامعه مهندسی کشور، سازندگان و بهره برداران، ابزار و مرجع کنترل لازم را برای اطمینان از کیفیت ساخت و سازها برای ناظران و بازرسان فراهم نموده است.

مقایسه کیفیت ساختمان ها به ویژه از حيث سازه ای در سال های اخیر با قبل از تدوین مقررات ملی ساختمان مؤيد تأثير این مقررات در ارتقای کیفیت ساختمان ها و سیر تکاملی آن در جهت تأمین ایمنی، بهداشت، رفاه و آسایش و صرفه اقتصادی می باشد اما با مقایسه آمار کمی و کیفی، وضع موجود کشور با میانگین شاخص های جهانی فاصله قابل توجهی وجود دارد.

برای جبران فاصله شاخص های پیش گفته شده لازم است اولاً نهادهای حاکمیتی سیاست گذار و برنامه ریز و مراجع صدور پروانه ساختارهای کنترل و نظارت را مورد بازنگری قرار داده تا سیستم نظارت جدی تری نسبت به تولید، توزیع و مصرف مصالح استاندارد و اجرای مقررات ملی ساختمان اعمال گردد. ثانیاً سازمان های نظام مهندسی ساختمان، تشکل های حرفه ای دانشگاه ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بیش از پیش در ترویج و تبیین مقررات وضع شده، الگوسازی و ارائه نمونه های عینی رعایت مقررات یاد شده و معرفی فن آوری های نوین و به نمایش گذاشتن مزایای آن تلاش نمایند. ثالثاً مهندسان و سازندگان که وظیفه اساسی در اعمال ضوابط و مقررات ساختمانی را در طراحی، اجرا و نظارت ساخت و سازها بر عهده دارند با به روز رسانی دانش فنی و مهارت حرفه ای و با تکیه بر اصل اخلاق حرفه ای خود نسبت به اجرای مقررات ملی ساختمان بیش از پیش اصرار ورزیده و کارفرمایان و مالکان نیز تشویق یا ملزم به رعایت مقررات ملی ساختمان آن شوند. همچنین مردم به عنوان بهره برداران نهایی می توانند با افزایش سطح آگاهی از حقوق خود نقش اساسی در ارتقای کیفیت از طریق افزایش مطالبات در کیفیت و بهره وری ساختمان ها و ایجاد انگیزه رقابت در ارائه ساختمان های با کیفیت ایفا نمایند.

در خاتمه از کلیه اساتید و صاحبنظران و تدوين کنندگان که از ابتدا تاکنون در تدوین و تجدیدنظر مباحث مقررات ملی ساختمان تلاش نموده و در همفکری و همکاری با این وزارت از هیچ کوششی دریغ ننموده اند، سپاسگزارم. همچنین برای دست اندرکاران ساخت و ساز از دستگاه های نظارتی و کنترلی مراجع صدور پروانه و کلیه عزیزانی که اجرای این مقررات را خدمتگزاری به میهن و مردم خویش می پندارند، آرزوی موفقیت و سربلندی در پیشگاه خداي متعال می نمايم.

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی

هیأت تدوين کنندگان مبحث شانزدهم ویرایش چهارم (1396)

(بر اساس حروف الفبا)

الف) شورای تدوين مقررات ملی ساختمان

ب) اعضای کمیته تخصصی

• مهندس سیدمحمد تقی راتقی
• مهندس محمود رضایی
• مهندس بهروزعلمداری میلانی
• مهندس محمدحسین کاشانی حصار
• مهندس صادق یونسلو

پ) دبیرخانه شورای تدوين مقررات ملی ساختمان

• مهندس سهیلا پاکروان معاون دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان و دبیر شورا
• دکتر بهنام مهرپرور رئیس گروه تدوین مقررات ملی ساختمان
• مهندس سیدمحمدرضا میرعبداللهی کارشناس معماری دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان

مقدمة ویرایش چهارم

نخستین ویرایش مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، در اوایل دهه 70 توسط زنده یاد مهندس حشمت اله منصف تهیه شد و در سال 1372 به تصویب هیئت وزیران رسید و از آن تاریخ به بعد این مبحث دو بار توسط کمیته های تخصصی وقت به ریاست ایشان مورد بازنگری قرار گرفت. به روز نمودن استانداردها، به کار گیری فن آوری ها و روش های جدید در طراحی و اجرای ساختمان ها و دریافت نظرات دست اندرکاران ساخت و ساز در کشور، بازنگری مباحث مقررات ملی ساختمان را هر چند سال یک بار ضروری می نماید.

تهیه ویرایش حاضر مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، از تیر ماه سال 1393 بر پایه همان استخوان بندی متن اولیه و زیر نظر مستقیم آقای مهندس منصف آغاز شد و تا اواخر سال 1395 ادامه یافت. پس از وداع همیشگی آقای مهندس منصف با جامعه مهندسی کشور در شهریور ماه سال 1395، کمیته تخصصی مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان تمام سعی خود را نسبت به حفظ خط مشی ایشان در تدوین مقررات به کار بست.

یکی از موارد مهم مورد بحث در جریان بازنگری اخیر مبحث موضوع امکان دسترسی به لوله های تأسیساتی در هر شرایط بود. عبور لوله های تأسیساتی یک واحد ساختمانی از املاک خصوصی واحدهای دیگر، از جمله لوله های فاضلاب طبقات بالا که معمولاً در سقف کاذب طبقه زیرین اجرا می شود، از نظر دسترسی اغلب مورد سؤال مهندسان ناظر و دست اندرکاران نگهداری و راهبری تأسیسات ساختمان ها می باشد. روشن است که راه حل این مشکل بیش از آن که تأسیساتی باشد، یک موضوع معماری است که باید مسیر عبور لوله ها و سایر شبکه های تأسیساتی در طراحی معماری ساختمان مد نظر قرار گیرد. الزام حل این مشکل بین رشته ای، که با حضور مسئولین کمیته های تخصصی مباحث بیست و دو گانه مقررات ملی ساختمان در جلسه شورای تدوین مقررات مطرح و به تصویب رسیده است می تواند با همکاری و هماهنگی کامل بین بخش های مختلف طراحی ساختمان، یکی از مشکلات جدی چندین ساله مطرح در ساختمان ها را رفع نماید.

تغییرات عمده در متن ویرایش حاضر این مبحث نسبت به ویرایش قبلی را می توان به شرح زیر برشمرد:

• بازنگری در فصل توزیع آب سرد و گرم مصرفی و محدود کردن میزان آب خروجی از شیرهای برداشت لوازم بهداشتی، به منظور بهینه سازی مصرف آب.
• بازنگری در مشخصات مصالح مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی از نظر میزان مجاز سرب و دمای کار مصالح مورد استفاده در سیستم آب گرم مصرفی.
• بازنگری در مسیر عبور لوله های تأسیسات بهداشتی در ساختمان ها با هدف حفظ استقلال واحد های ساختمانی و دسترسی آسان به لوله ها.
• شفاف سازی و تأکید بر غیر قابل اشتعال بودن لوله های پلاستیکی مورد استفاده در لوله کشی های فاضلاب، هواکش فاضلاب و آب باران که معمولاً خالی از آب می باشند و به صورت غیر مدفون در ساختمان نصب می شوند، با هدف جلوگیری از گسترش حریق در ساختمان ها.
• اضافه شدن الزامات مربوط به پیش بینی مسیر تخلیة ثانویه یا اضطراری آب باران بام ساختمان ها.
• اضافه شدن الزامات مربوط به نصب لوازم بهداشتی ویژه استفاده افراد معلول در فصل دوم مبحث که در این ویرایش به لوازم بهداشتی اختصاص یافته است.
• اضافه شدن پیوست شماره 10 با عنوان " فهرست بازرسی مراحل طراحی تأسیسات بهداشتی ساختمان" با هدف راهنمایی مهندسان در طراحی تأسیسات بهداشتی ساختمان ها و کنترل سرفصل های کارهایی که باید انجام شود.

در پایان، این کمیته تخصصی از کلیه مهندسان، شرکت های سازنده لوازم و مصالح تأسیسات بهداشتی و سازمان های نظام مهندسی ساختمان استانها که با ارسال نظرات و پیشنهادات ارزنده خود این کمیته را در انجام تعهداتش یاری نموده اند صمیمانه تشکر و قدردانی می نماید و امیدوار است این همکاری جامعه مهندسی کشور به طور پیوسته تداوم یابد تا نظرات و پیشنهادات جدید در ویرایش بعدی مبحث مورد بهره برداری قرار گیرد.

16-1 کلیات

16-1-1 دامنه

16-1-1-1 "مبحث شانزدهم - تأسیسات بهداشتی" الزامات حداقل را، که رعایت آن ها مشمول الزامات قانونی است، در تأسیسات زیر که در داخل ساختمان نصب می شود، مقرر می دارد:

الف) لوازم بهداشتی

ب) لوله کشی و ذخیره سازی آب مصرفی

پ) لوله کشی فاضلاب بهداشتی

ت) لوله کشی هواکش فاضلاب

ث) لوله کشی آب باران

16-1-1-2 طراحی، نظارت، انتخاب مصالح و اجرای کار تأسیساتی که در (16-1-1-1) مقرر شده، باید طبق الزامات مندرج در این مبحث انجام شود.

16-1-1-3 احکام این مبحث از مقررات ملی ساختمان باید تأسیسات مندرج در (16-1-1-1) را با اهداف ایمنی، بهداشت، آسایش، بهره دهی مناسب و صرفه اقتصادی کنترل کند.

16-1-1-4

احکام قانونی در مدارک زیر بر الزامات مقرر شده در مبحث شانزدهم حاکم می باشد:

الف) قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه های اجرایی آن

ب) مبحث دوم - نظامات اداری

16-1-1-5

در طراحی، اجرا و کنترل لوله کشی تأسیسات بهداشتی ساختمان های ویژه و حیاتی، بر اساس گروه بندی ساختمان ها در مبحث بیست و یکم، باید علاوه بر الزامات این مبحث، الزامات مندرج در "مبحث بیست و یکم" از مقررات ملی ساختمان نیز رعایت شود.

16-1-1-6 طراحی، اجرا و کنترل لوله کشی گاز طبیعی ساختمان باید با رعایت الزامات مندرج در "مبحث هفدهم" از مقررات ملی ساختمان انجام شود.

16-1-1-7 طراحی، اجرا و کنترل تأسیسات آتش نشانی ساختمان باید با رعایت الزامات مندرج در "مبحث سوم" از مقررات ملی ساختمان انجام شود.

16-1-1-8

طراحی، اجرا و کنترل دستگاه های تولید آب گرم مصرفی باید با رعایت الزامات مندرج در "مبحث چهاردهم" از مقررات ملی ساختمان انجام شود.

16-1-1-9

احکام این فصل از مقررات به الزامات آن قسمت از اجرای کار و نصب تأسیسات بهداشتی اختصاص دارد که در فصل های دیگر نیامده است.

16-1-2 استانداردها

16-1-2-1

آن قسمت از استانداردهایی که در این مبحث به آن ها ارجاع شده است، باید جزئی از این مبحث تلقی شود. در هر مقطع زمانی آخرین نسخه استاندارد های مورد نظر باید ملاک عمل قرار گیرد.

16-1-2-2

اگر بین مطالب این استانداردها با احکامی از متن این مبحث مغایرتی مشاهده شود، احکام این مبحث باید ملاک عمل قرار گیرد.

16-1-3 راهبری و نگهداری

16-1-3-1

راهبری و نگهداری تأسیسات بهداشتی ساختمان باید با رعایت الزامات مقرر در "مبحث بیست و دوم" مقررات ملی ساختمان انجام شود.

16-1-4 تخریب

16-1-4-1

پیش از اقدام به تخریب هر ساختمانی که به شبکه آب یا فاضلاب شهری اتصال دارد، موضوع تخریب باید قبلاً به سازمان آن شبکه شهری اطلاع داده شود.

16-1-4-2 پیش از آن که اتصال لوله کشی آب یا فاضلاب ساختمان از شبکه آب یا فاضلاب شهری به کلی جدا شود و کنتورها برداشته شود، نباید اجازه تخریب صادر گردد.

16-1-5 مصالح

16-1-5-1 مصالحی که در تأسیسات بهداشتی ساختمان به کار می رود باید طبق استانداردها و مشخصات فنی مندرج در این مبحث و مورد تأیید باشد.

16-1-5-2 استفاده از مصالحی که در این مبحث برای تأسیسات بهداشتی مقرر شده است، نباید مانع استفاده از مصالح مورد تأیید دیگر شود.

16-1-5-3 ناظر ساختمان می تواند در موارد ضروری مصالح مشابه را تأیید کند، به شرط آن که مصالح جانشین، از نظر کیفیت، کارآیی، بهداشتی، دوام و ایمنی، هم ارز مصالحی باشد که در این مبحث از مقررات، مقرر شده است.

16-1-5-4 مصالحی که در تأسیسات بهداشتی ساختمان به کار می رود باید در برابر شعله ور شدن مقاوم باشد.

16-1-5-5

استفاده از مصالح کار کرده یا معیوب مجاز نیست.

16-1-5-6 روی هر طول لوله، هر قطعه از فیتینگ های لوله کشی و هر یک از لوازم بهداشتی باید نام یا مارک سازنده، به طور برجسته، یا مهر پاک نشدنی نقش شده باشد.

16-1-5-7 مصالحی که در تأسیسات بهداشتی ساختمان به کار می رود باید طبق دستور العملی نصب شود که در استاندارد هر یک داده شده است.

الف) در صورتی که استاندارد مورد نظر فاقد دستورالعمل نصب باشد، نصب هر یک از مصالح باید با رعایت راهنمای کارخانه سازنده صورت گیرد.

ب) در صورتی که دستورالعمل استاندارد یا توصیه های کارخانه سازنده هر یک از مصالح، با الزامات مندرج در این مبحث از مقررات ملی ساختمان مطابقت نداشته باشد، الزاماتی که سخت گیرانه تر است باید ملاک عمل قرار گیرد.

16-1-5-8

لوله، فیتینگ، شیرهای قطع و وصل و دیگر اجزای لوله کشی، که در لوله کشی آب مصرفی ساختمان به کار می رود، باید گواهی مراجع صلاحیت دار بهداشتی را برای استفاده در توزیع آب آشامیدنی داشته باشند.

16-1-5-9

ناظر ساختمان باید از مالک ساختمان یا مجری تأسیسات بهداشتی مدارک فنی کافی درباره کیفیت فنی و آزمایش هر قلم از مصالح را طلب کند و نسبت به مناسب بودن آن برای کار مورد نظر اطمینان یابد. هزینه لازم برای آزمایش کیفیت و تهیه مدارک فنی لازم به عهده مالک ساختمان است.

الف) هر یک از اجزای لوله کشی، لوازم بهداشتی، شیرهای برداشت آب و دستگاه هایی که در تأسیسات بهداشتی ساختمان به کار می رود باید از یک مؤسسه معتبر گواهی آزمایش و مطابقت آن با استانداردی که بر طبق آن ساخته شده است، داشته باشد.

(1) مؤسسه گواهی کننده باید مدارک مربوط به روند آزمایش را نگهداری کند.

(2) مدارک باید شامل جزئیات لازم برای مطابقت آن، با الزامات مندرج در استاندارد مربوط و در مورد آزمایش هر قطعه یا دستگاه باشد.

ب) مؤسسه گواهی کننده باید شخصیت حقوقی داشته باشد و دارای صلاحیت لازم برای آزمایش مورد نظر باشد.

(1) مؤسسه گواهی کننده، باید به ابزار و تجهیزات لازم برای آزمایش مورد نظر مجهز باشد.

(2) مؤسسه گواهی کننده باید نیروی انسانی کارآزموده و با تجربه، که برای انجام عملیات آزمایش و ارزیابی آن آموزش دیده باشند، در استخدام داشته باشد.

16-1-6 مدارک فنی

16-1-6-1 نقشه ها و مشخصات فنی که برای تأیید ارائه می شود، باید شامل پلان ها و دیاگرام ها و جزئیات لازم باشد که در آن ها قطر و مشخصات لوله ها، جهت جریان سیال در لوله ها، شیب بندی لازم و محل لوازم بهداشتی و دیگر متعلقات لوله کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی، فاضلاب بهداشتی، هواکش فاضلاب و آب باران، نشان داده شده باشد.

الف) نقشه ها باید شامل پلان محوطه اختصاصی باشد که در آن محل اتصال شبکه آب شهری و شبکه فاضلاب شهری به لوله کشی ساختمان مشخص شده باشد.

ب) در صورتی که در محل ساختمان شبکه آب شهری یا شبکه فاضلاب شهری وجود نداشته باشد، باید در نقشه های محوطه محل و چگونگی دریافت آب مصرفی و دفع فاضلاب ساختمان مشخص شود.

16-1-7 فضای نصب لوازم بهداشتی

16-1-7-1 فضای نصب توالت، دستشویی، دوش، سینک و دیگر لوازم بهداشتی باید روشنایی و تعویض هوا داشته باشد.

الف) روشنایی این فضاها باید طبق الزامات "مبحث سیزدهم - طرح و اجرای تأسیسات الکتریکی ساختمان ها" تأمین شود.

ب) تعویض هوای این فضاها باید طبق الزامات "مبحث چهاردهم - تأسیسات مکانیکی ساختمان" انجام شود.

16-1-7-2 لوازم بهداشتی و لوله کشی های مربوط به آن ها باید طوری استقرار یابند و نصب شوند که مانع باز و بسته شدن عادی پنجره ها و درها نشوند.

16-1-7-3 سطوح داخلی کف و دیوارهای فضایی که در آن توالت نصب می شود، باید صاف، قابل شستشو و غیر قابل نفوذ آب باشد.

16-1-7-4 هر توالت که در ساختمان های عمومی برای استفاده مراجعان یا کارکنان نصب می شود باید با دیوار یا تیغه و در، به صورت اتاقک خصوصی، از فضاهای مجاور جدا شود.

الف) در یک گروه بهداشتی با یک توالت، که برای استفاده یک نفر پیش بینی شده است و در آن قفل می شود، پیش بینی دیوار، تیغه و در جداکننده برای توالت ضروری نیست.

16-1-8 حفاظت لوله کشی

16-1-8-1 لوله هایی که از زیر یا داخل پی، یا دیوار باربر ساختمان عبور می کنند، باید در برابر شکسته شدن بر اثر بار وارده حفاظت شوند. در این حالت لوله باید در داخل غلاف فلزی قرار گیرد، یا از زیر طاقی ساخته شده با مصالح ساختمانی مقاوم بگذرد. قطر غلاف لوله در داخل پی باید دست کم دو اندازه از قطر لوله بزرگتر باشد.

16-1-8-2 اگر لوله از داخل محیط یا مصالح خورنده ای که ممکن است بر سطح خارجی لوله اثر خوردگی داشته باشد، عبور کند باید سطح خارجی لوله با اندود یا روکش مقاوم در برابر خوردگی حفاظت شود.

الف) اندود یا روکش نباید مانع حرکت ناشی از انقباض و انبساط لوله شود.

16-1-8-3

هر نوع لوله کشی در تأسیسات بهداشتی باید به ترتیبی نصب شود که فشارهای وارد بر آن بیش از آن چه در ساخت لوله پیش بینی شده، نباشد. عبور لوله از دیوارها، تیغه ها، سقف و کف باید از داخل غلاف لوله صورت گیرد.

الف) فاصله بین سطح خارجی لوله و سطح داخلی غلاف باید با مواد قابل انعطاف پر شود.

ب) در صورتی که غلاف در جدار آتش نصب می شود، موادی که برای پر کردن فاصله به کار می رود، باید همان مقاومتی را داشته باشد که برای جدار آتش تعیین شده است.

16-1-8-4

اطراف لوله هواکش فاضلاب که از بام عبور می کند باید به کمک مصالح آب بند مانند ورق سربی، ورق فولادی گالوانیزه، ورق آلومینیومی، ورق مسی و ورق پلاستیکی، در برابر نفوذ رطوبت و آب، کاملاً آب بند شود.

16-1-8-5

آن قسمت از لوله کشی آب مصرفی، فاضلاب یا آب باران، که در خارج از ساختمان و زیر کف و در داخل زمین نصب می شود باید با توجه به دمای هوای محل استقرار ساختمان، زیر خط تراز یخ بندان و عمق مناسب قرار گیرد.

الف) لوله های آب مصرفی، فاضلاب یا آب باران در داخل دیوارهای خارجی ساختمان، یا هر جای دیگری که در معرض یخ زدن قرار می گیرند، باید با پوشش عایق یا گرم کردن لوله، در برابر یخ زدن حفاظت شوند.

16-1-8-6 اجزای لوله کشی که در محوطه، پارکینگ، گاراژ یا فضاهای مشابه دیگر، که ممکن است در معرض ضربات فیزیکی قرار گیرند، نصب می شوند یا باید توکار باشند و یا با روش های مناسب دیگری حفاظت شوند.

16-1-9 حفاظت اجزای ساختمان

16-1-9-1 اجرای کار و نصب تأسیسات بهداشتی باید با رعایت پایداری و مقاومت سازه ای ساختمان انجام گیرد و مراقبت شود که در جریان اجرای تأسیسات و بهره برداری از لوازم بهداشتی هیچ آسیبی به دیوارها و دیگر اجزای ساختمان وارد نشود.

16-1-9-2 هیچ یک از لوله کشی ها و دیگر اجزای تأسیسات بهداشتی، جز کفشوی یا حوضچه و پمپ تخلیه آب کف چاه آسانسور، نباید در داخل چاه آسانسور، یا ماشین خانه آن، نصب شود.

الف) تخلیه این کفشوی (یا حوضچه) به شبکه لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان باید با اتصال غیر مستقیم باشد.

16-1-9-3 هر قسمت از اجزای ساختمان، کف، دیوارها، تیغه ها و سقف که در جریان نصب یا تعمیر تأسیسات بهداشتی آسیب ببیند، تخریب شود و یا جابجا شود، پس از اتمام کارهای تأسیساتی، باید بازسازی شود و به صورت پیش بینی شده برای آن قسمت و در وضعیت ایمن درآید.

16-1-9-4 بریدن، شکافتن یا سوراخ کردن اجزای سازه ساختمان برای عبور لوله مجاز نیست، مگر آن که در طراحی سازه ساختمان پیش بینی شده باشد.

الف) عبور لوله از دیوار، تیغه، سقف و کف (بین دو طبقه) فضاهای ساختمان باید از داخل غلاف صورت گیرد.

ب) در صورت عبور لوله از دیوار، سقف و کف فضاها، که برای مقاومت معینی در برابر آتش طراحی شده باشد، فاصله بین سطح خارجی لوله و سطح داخلی غلاف باید با موادی به همان اندازه مقاوم در برابر آتش، پر شود.

پ) کلیه بازشو های روی جدار های خارجی ساختمان که برای نصب تأسیسات بهداشتی ایجاد شده است، پس از پایان کار باید با استفاده از مصالح مناسب پوشانده و کاملاً آب بند شود.

16-1-9-5 معبرهایی که برای لوله گذاری در مجاورت پی ساختمان حفر می شود نباید زیر خط 45 درجه ای که از سطح باربر پی رسم شده باشد، قرار گیرد.

16-1-9-6

اگر لوله انشعاب آب یا فاضلاب شهر از زیر کف وارد ساختمان شود، باید اطراف آن با مصالح ساختمانی مناسب طوری پوشانده شود که از ورود موش و دیگر جانوران به داخل ساختمان جلوگیری شود.

16-1-9-7 شبکه هایی که روی دهانه های خروج و تخلیه آب، فاضلاب و آب باران، در داخل یا خارج ساختمان، روی کف نصب می شوند (از جمله شبکه روی کفشوهای آب باران سطح بام یا محوطه)، نباید سوراخ هایی با قطر یا پهنای بزرگ تر از 12 میلی متر داشته باشند.

16-1-10 بازرسی و آزمایش

16-1-10-1 بازرسی و آزمایش و صدور تأییدیه هر قسمت از تأسیسات بهداشتی باید، پیش از آن که آن قسمت با مصالح ساختمانی پوشانده شود، انجام شود.

الف) بازرسی و آزمایش قسمتی از لوله کشی که در زیر سطح تراز زمین نصب می شود باید، پس از ساخت کانال ها و ترنچ ها و نصب لوله در آن ها، و پیش از پوشش این کانال ها و ترنچ ها انجام شود.

16-1-10-2 روش های آزمایش لوله کشی توزیع آب مصرفی، لوله کشی فاضلاب بهداشتی، لوله کشی هواکش فاضلاب و لوله کشی آب باران باید با رعایت الزاماتی باشد که در هر یک از فصل های این مبحث، مقرر شده است.

الف) آزمایش نهایی باید پس از انجام کامل لوله کشی و نصب دستگاه ها و در زمانی صورت گیرد که ساختمان و تأسیسات آن کامل و آماده بهره برداری باشد.

ب) دستگاه ها، لوازم، ابزار و نیروی انسانی مورد نیاز برای آزمایش باید توسط مالک ساختمان یا نماینده قانونی او فراهم شود.

پ) در صورتی که تمام یا قسمتی از تأسیسات بهداشتی با الزامات مندرج در این مبحث از مقررات مطابقت نداشته باشد، باید برای رفع نقص و تصحيح آن اقدام شود و روند بازرسی و آزمایش تکرار شود.

16-1-10-3

در پایان عملیات تهیه و نصب تأسیسات بهداشتی ساختمان، باید از طرف ناظر ساختمان بازرسی نهایی صورت گیرد و پیش از صدور گواهی تأیید کل کار، همه مواردی که با الزامات مندرج در این مبحث از مقررات مغایرت دارد، صورت برداری و تصحیح شود.

الف) هم زمان با پایان عملیات تهیه و نصب تأسیسات بهداشتی ساختمان و پیش از صدور گواهی تأیید کل کار، باید دفترچه دستورالعمل راهبری و نگهداری تأسیسات بهداشتی نصب شده در ساختمان، با همکاری مشترک طراح و مجری ساختمان تهیه و به تأیید ناظر ساختمان برسد.

ب) در صورت مطابقت تأسیسات نصب شده با الزامات مندرج در این مبحث از مقررات، باید از طرف ناظر ساختمان گواهی تأیید صادر شود.

16-1-11 تعاریف

16-1-11-1 تعاریف واژه ها و عبارت های فنی که در این مبحث به کار رفته است باید با مفاهیمی که در پی آمده دریافت شود. واژه های فنی رایج، که در این فصل تعریف نشده است، باید به همان معناي معمول و متداول به کار رود.

آب آشامیدنی

آبی که از مواد خارجی، به مقداری که سبب بیماری شود یا اثر زیان آور بیولوژیک داشته باشد، پاک باشد و از نظر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی با استاندارد ملی ایران شماره های 1011 و 1053 مطابقت داشته باشد.

آب سرد مصرفی

در این کتاب هر جا عبارت "آب سرد مصرفی" ذکر شده، منظور آب آشامیدنی می باشد.

آب خاکستری

آب غیر آشامیدنی تحصیل شده از فاضلاب خروجی از دستشویی، وان، زیردوشی، لگن یا ماشین رختشویی، که منحصراً برای شستشوی توالت ها و یورینال ها و آبیاری زیر سطحی، ممکن است مورد استفاده دوباره قرار گیرد.

آب غیر آشامیدنی

آبی که با استانداردهای آب آشامیدنی مطابقت نداشته باشد.

آب گرم مصرفی

آبی که از نظر بهداشتی معادل آب آشامیدنی باشد ولی دمای آن بیش از 43 درجه سلسيوس باشد.

آب گرم کن

هر دستگاهی که آب سرد مصرفی را گرم کند و آن را به شبکه توزیع آب گرم مصرفی بفرستد.

آلودگی ظاهری

آلودگی آب در حدی که کیفیت آن از نظر سلامتی غیر بهداشتی نباشد ولی خصوصیات ظاهری آن، مانند رنگ، طعم، بو و غيره در حدی باشد که نتوان آن را به عنوان آب آشامیدنی مناسب دانست.

آلودگی غیر بهداشتی

وارد شدن مواد زیان آور در لوله کشی توزیع آب آشامیدنی، که ممکن است آن را سمی کند یا موجب انتشار بیماری شود و از این طریق برای سلامتی عمومی خطر جدی ایجاد نماید.

آویز

آویز وسیله ای است برای آویختن لوله از یک نقطه ثابت و نگه داشتن آن در ارتفاع پیش بینی شده، با امکان حرکت محدود طولی و عرضی.

اتصال برگشت جریان

ترتیبی از اتصال در لوله کشی آبرسانی که ممکن است در آن محل، برگشت جریان روی دهد.

اتصال فشاری

هر نوع اتصال که به کمک یک واشر یا خمیر آب بندی صورت گیرد و در آن دهانه یک لوله یا فیتینگ به داخل لوله یا فیتینگ دیگر وارد و فشرده شود.

اتصال غیر مستقیم فاضلاب

لوله فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی و مصرف کننده های دیگر که مستقیماً به لوله فاضلاب بهداشتی ساختمان متصل نمی شود. فاضلاب از این لوله با فاصله هوایی به داخل یک سيفون، یکی از لوازم بهداشتی، یا هر دریافت کننده فاضلاب، مانند ترنچ روی کف یا کف شوی، می ریزد.

اتصال قابل انبساط

هر نوع اتصال به صورت قطعه انبساط، حلقه انبساط، خم یا دو خم با لوله برگشت، که انقباض و انبساط لوله را امکان پذیر سازد.

اتصال قابل انعطاف

هر نوع اتصال بین دو لوله که به یکی از آن ها امکان خم شدن یا حرکت بدهد، در حالی که لوله دیگر بدون خم شدن و حرکت باقی بماند.

اتصال لحیمی بدون سرب

اتصالی که در آن مقدار سرب در مفتول لحیمکاری و در تنه کار بیش از 2/0 درصد نباشد.

اتصال مستقیم

در لوله کشی توزیع آب، هر اتصال فیزیکی بین دو شبکه لوله کشی جداگانه، که یکی از این دو شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی و دیگری لوله کشی آب، بخار، گاز، محلول های شیمیایی یا هر سیال دیگر نامطمئن از نظر بهداشتی و ایمنی باشد و این اتصال فیزیکی، بر اثر اختلاف فشار، موجب جریان سیال از یک شبکه به شبکه دیگر شود.

اتصال مکانیکی

اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ، فیتینگ به فیتینگ، به روشی غیر از اتصال های دنده ای، سرب و کنف، واشر و خمیر، لحیمی، جوشی یا سیمانی. اتصالی که در آن، قطعات در امتداد محور به هم فشرده می شوند.

بار وارده

برآیند نیروهای وارد بر تکیه گاه می باشد و شامل وزن لوله، سیال داخل آن، فیتینگ ها، شیرها، عایق، و نیز کلیه نیروهایی که بر اثر انقباض و انبساط، فشارهای استاتیکی و دینامیکی، باد، برف یا یخبندان، و غيره به تکیه گاه وارد می شود.

برگشت جریان

برگشت جریان آب، مایعات، مواد یا محلول های دیگر به داخل شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی، از هر شبکه لوله کشی یا منبع دیگر.

بست

وسیله دائمی که لوله را می گیرد و در حالت یا موقعیت معینی نگه می دارد.

پایه

وسیله ای که بار وارده یک لوله قائم را، از انتهای تحتانی آن، به فونداسیون یا اسکلت دیگری منتقل می کند.

پمپ حوضچه فاضلاب یا آب باران

پمپ مخصوص انتقال فاضلاب یا آب باران به تراز بالاتر. این پمپ که با موتور الکتریکی کار می کند، از سطح فاضلاب یا آب باران داخل حوضچه فرمان می گیرد و قطع و وصل می شود.

ترنچ

کانالی که در زمین، برای لوله گذاری، حفر شود.

تکیه گاه

وسیله ای دائمی که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل می کند و در حالت یا موقعیت معینی نگه می دارد.

تکیه گاه لغزنده

نگه دارنده لوله روی تکیه گاه که اجازه می دهد لوله در سطح افقی حرکات لغزشی داشته باشد.

جریان ثقلی

جریان فاضلاب یا آب باران در داخل شبکه لوله کشی وقتی ثقلی است که بر اثر اختلاف ارتفاع و شیب لوله ها و بدون استفاده از پمپ برقرار شود.

چاه جذبی

چاهی است که در زمین کنده می شود. شامل یک میل ه به عمق کافی تا رسیدن به خاک با ضریب جذب مناسب و یک یا چند انباره. با توجه به ضریب جذب زمین در محل انباره، حجم یا سطح مورد نیاز انباره محاسبه می شود.

حلقه انبساط

روش هایی در لوله کشی برای خنثی سازی حرکت لوله، ناشی از تغییر دما یا عوامل دیگر، که با ایجاد خم ها یا منحنی هایی در طول لوله، اجرا می شود.

حوضچه فاضلاب

مخزن یا چاهکی است که زیر سطح تراز نرمال فاضلاب یا آب باران داخل ساختمان نصب می شود و فاضلاب یا آب باران ساختمان به طور ثقلی در آن می ریزد. خروج فاضلاب از این حوضچه به تراز بالاتر باید به طریقه مکانیکی صورت گیرد.

حیاط خصوصی

قطعه زمین محدود باقی مانده از کل زمینی که در آن ساختمان بنا شده و طبق قوانین شهرداری احداث بنا در آن مجاز نیست و فقط به عنوان حیاط خصوصی محسوب می شود. محوطه مجموعه های بزرگ و شهرک ها که برای آن ها شبکه های آب، فاضلاب، آتش نشانی، گاز و خیابان های تردد خودرو پیش بینی می شود، حیاط خصوصی محسوب نمی شود. در باغ ها و باغچه ها، حیاط خصوصی شامل بخش محدودی از زمین است که در اطراف بنای مسکونی، به عنوان حیاط قرار دارد و بقیه زمین ها، حیاط خصوصی محسوب نمی شود.

خلأ

فشار کمتر از فشار اتمسفر در داخل شبکه لوله کشی آب یا فاضلاب.

خلأ شکن

یک نوع مانع برگشت جریان که روی دهانه خروجی آب از لوله نصب می شود تا اگر فشار آب داخل شبکه لوله کشی از فشار اتمسفر کمتر شود، بلافاصله این وسیله راه ارتباطی بین شبکه لوله کشی و مسیر خروجی آب را مسدود نموده و با وارد نمودن هوا به مسیر خروجی، فشار داخلی آن را به فشار اتمسفر برساند تا با تخلیه ثقلی آب باقی مانده در مسیر خروجی، از برگشت جریان جلوگیری شود.

در دسترس

لوازم بهداشتی، دستگاه های مصرف کننده آب و اجزای لوله کشی وقتی "در دسترس" اند که دسترسی مستقیم باشد و نیازی به بازکردن، برداشتن یا جابه جا کردن مانعی نباشد.

دریافت کننده آب محوطه

دریافت کننده آب باران یا آب های سطحی محوطه، به صورت کف شوی، شبکه، حوضچه یا هر شکل دیگر، که برای جمع آوری و هدایت آب های سطوح باز محوطه، طراحی شده باشد.

دریافت کننده فاضلاب

هر وسیله دریافت کننده فاضلاب، مانند کف شوی، حوضچه فاضلاب، شبکه روی کف و غيره.

دریچه بازدید

دریچه قابل دسترسی روی لوله قائم یا افقی فاضلاب یا آب باران که برای تمیز کردن و خارج کردن هرگونه مانع جریان داخل لوله و رفع گرفتگی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.

دفع فاضلاب به طور خصوصی

دفع فاضلاب در سپتیک تانک، در دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی یا در هر سیستم دیگری که از شبکه دفع فاضلاب شهری به کلی جدا باشد.

دو خم

ترکیبی از چند زانو یا خم مورد تأیید در مسیر لوله کشی فاضلاب که امتداد لوله قائم فاضلاب را دو دفعه تغییر داده و سپس لوله مجدداً به حالت قائم قرار گیرد. لوله قائم فاضلاب پس از دو خم، تغییر جا می دهد.

سطح تراز بحرانی

خط تراز یا علامتی است روی یک مانع برگشت جریان یا خلأشکن برای اندازه گیری ارتفاع نصب آن وسیله، از تراز سرریز لوازم بهداشتی یا هر مصرف کننده دیگر آب. اگر مانع برگشت جریان یا خلأشکن پایین تر از ارتفاع مقرر نصب شود ممکن است برگشت جریان اتفاق بیفتد. در صورتی که سازنده این تراز را مشخص نکرده باشد، باید زیر مانع برگشت جریان یا خلأشکن را سطح تراز بحرانی آن گرفت.

سطح مؤثر دهانه

کوچک ترین سطح مقطع عبور آب از شیر یا لوله.

سیفون

وسیله ای که با نگهداری مقداری آب در خود، در مسیر عبور فاضلاب، مانع از انتشار هوای آلوده و گازهای داخل شبکه لوله کشی فاضلاب در فضای ساختمان می شود و در عین حال هیچ اثری بر جریان عادی فاضلاب ندارد.

سیفون ساختمان

وسیله ای که روی لوله اصلی فاضلاب (یا آب باران) خروجی از ساختمان نصب می شود و مانع از جریان هوا بین شبکه لوله کشی فاضلاب (یا آب باران) ساختمان و لوله خروجی از ساختمان تا محل دفع گردد.

شاخه افقی

لوله افقی فاضلاب در طبقات ساختمان که فاضلاب لوازم بهداشتی به آن می ریزد.

شاخه افقی هواکش

یک لوله افقی هواکش که هواکش یک یا چند عدد از لوازم بهداشتی به آن متصل می شود. این لوله افقی به یک لوله قائم هواکش یا به ادامه لوله قائم فاضلاب متصل می شود.

شبکه لوله کشی آب باران

شبکه لوله کشی داخل ساختمان که برای جمع آوری آب باران و دیگر آب های سطحی و هدایت آن به خارج از ساختمان، طرح و نصب می شود.

شبکه هواکش

شبکه ای از لوله کشی به منظور برقراری ارتباط جریان هوای آزاد با شبکه لوله کشی فاضلاب و حفاظت آبِ هوابند سیفون در برابر فشار معکوس یا مکش سیفونی.

شیر اطمینان دما

شیری که برای باز شدن در دمای معینی طراحی شده است. این شیر در دمای تنظیم شده به طور خودکار باز می شود و آب را خارج می نماید.

شیر اطمینان فشار

شیری که برای بازشدن در فشار معینی طراحی شده است. این شیر در حالت عادی توسط فنر یا وسیله ای دیگر، بسته است و در فشار تنظیم شده به طور خودکار باز می شود و آب را خارج می کند.

شیر اطمینان فشار - دما

شیری ترکیبی که می تواند از دما یا فشار آب داخل لوله یا مخزن فرمان بگیرد و در فشار یا دمای تنظیم شده، به طور خودکار باز شود و آب را خارج کند.

شیر برداشت آب

شیر انتهای لوله آب که بازکردن آن باعث خروج آب از لوله می شود و در صورت بستن آن، آب در لوله باقی می ماند.

شیر تنظیم فشار

نوعی شیر فشار شکن، که فشار خروجی آب را به کمک حسگر یا لوازم دیگر، در هر شرایطی ثابت نگه می دارد.

شیر شناور

شیر ورودی آب به مخزن که به وسیله یک گوی شناور از تراز سطح آب داخل مخزن فرمان می گیرد و باز یا بسته می شود.

شیر شناور ضد سیفون

شیر شناوری که یک وسیله ضد سیفون، به فرم یک فاصله هوایی یا یک خلأشکن، دارد و پس از یک شیر قطع و وصل نصب می شود و از برگشت جریان جلوگیری می کند.

شیر کاهش فشار

نوعی شیر فشار شکن که فشار خروجی آب را هنگام برقراری جریان کاهش می دهد.

شیر یک طرفه دوتایی

شامل دو عدد شیر یک طرفه فنردار با دریچه آب بند که پشت سر هم روی لوله نصب می شوند و بین این دو شیر یک انشعاب مخصوص آزمایش با شیر قطع و وصل قرار می گیرد. دو طرف این مجموعه باید شیرهای قطع و وصل روی لوله نصب شود.

شیر یک طرفه مورد تأیید

شیر یک طرفه فنردار، با دریچه آب بند که در حالت بسته هیچ جریان معکوس یا نشت نتواند در آن ایجاد شود.

ضد سیفون

هر شیر یا وسیله مکانیکی دیگری که عمل مکش سیفونی را حذف کند و از بین ببرد.

ضد ضربه قوچ

وسیله ای که امواج فشار ضربه قوچ را که بر اثر توقف ناگهانی جریان آب در لوله ایجاد می شود، جذب می کند.

علم تخلیه فاضلاب

یک لوله قائم فاضلاب که می تواند برای تخلیه غیرمستقیم فاضلاب خروجی از ماشین رخت شویی یا ماشین ظرف شویی به کار رود و فاضلاب ماشین از طریق شیلنگ به آن ریخته شود.

فاصله هوایی

(1) در لوله کشی توزیع آب، هر فاصله قائم در فضای آزاد و بدون مانع بین لبه پایین دهانه خروجی آب از لوله یا شیر برداشت آب که به مخزن، لوازم بهداشتی یا هر مصرف کننده دیگری آب می رساند، تا لبه سرریز دستگاه دریافت کننده آب، فاصله هوایی نامیده می شود.

(2) در لوله کشی فاضلاب، هر فاصله قائم در فضای آزاد و بدون مانع بین دهانه خروجی فاضلاب تا لبه سرریز وسیله ای که این فاضلاب در آن می ریزد، فاصله هوایی نامیده می شود.

فاضلاب

هر نوع فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی و دیگر دستگاه های مصرف کننده آب. فاضلاب ممکن است مواد گیاهی، حیوانی یا شیمیایی به صورت معلق یا محلول، داشته باشد.

فاضلاب بهداشتی

فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده های آب، بدون آب باران، آب های سطحی یا آب های زیرزمینی.

فشار بدون جریان

فشار آب لوله، قبل از شیر برداشت آب و نزدیک به آن، در حالتی که شیر کاملاً بسته باشد.

فشار جریان

فشار آب لوله، قبل از شیر برداشت آب و نزدیک به آن، در حالتی که شیر کاملاً باز باشد.

فشار معکوس

(1) در لوله کشی توزیع آب، مواردی که بر اثر وجود پمپ، مخزن مرتفع، دیگ آب گرم یا بخار و مانند آن ها، فشاری بیش از فشار شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی ایجاد شود و احتمال برگشت جریان و نفوذ آب از یک شبکه لوله کشی آب غیر بهداشتی به داخل شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی پیش آید.

(2) در لوله کشی فاضلاب، فشاری که بر اثر کاهش سرعت جریان فاضلاب یا علت های دیگر، در جهت عکس جریان فاضلاب در داخل لوله، بعد از سیفون نزدیک ترین لوازم بهداشتی، ممکن است بر آب هوابند سیفون وارد شود.

فلاش تانک

وسیله ای است شامل یک مخزن و شیر شناور ورود آب که هر بار با فرمان دستی مقدار پیش بینی شده ای آب، به منظور شستشو، وارد لوازم بهداشتی کند.

فلاش والو

شیری که هر بار با فرمان دستی مقدار پیش بینی شده ای آب، به منظور شستشو وارد لوازم بهداشتی کند و با فشار آب یا مکانیسم دیگری به طور خودکار و به تدریج بسته شود.

فیتینگ

اجزایی از لوله کشی که برای تغییر امتداد، گرفتن انشعاب یا تغییر قطر لوله به کار می رود، مانند زانو، سه راه، تبدیل و غيره

قابل دسترسی

لوازم بهداشتی، دستگاه های آب و اجزای لوله کشی وقتی "قابل دسترسی" اند که برای دسترسی به آن ها، بازکردن یک دریچه یا جابجایی صفحه حایل یا مانع کافی باشد.

کف شوی آب باران

دریافت کننده آب باران که روی بام نصب می شود و آب باران بام را به لوله کشی آب باران هدایت می کند.

کلکتور

قطعه ای از لوله که محل تجمع و تقسیم انشعاب ها است.

گیره اتصال به تیرآهن

وسیله ای است که به قسمت زیرین تیرآهن سقف متصل می شود و به منظور خودداری از سوراخ کاری و جوش کاری تیرآهن، برای اتصال آویز به سقف به کار می رود.

گیره لوله قائم

وسیله ای است برای نگاه داشتن لوله قائم در موقعیت معین.

گروه بهداشتی

سرویس بهداشتی که در آن دست کم یک دستشویی، یک توالت و یک دوش نصب شده باشد. گروه بهداشتی ممکن است تعداد بیشتری از لوازم بهداشتی را شامل شود.

لایی

غلاف محافظی که بین سطح خارجی لوله یا عایق آن و سطح داخلی بست گیره ای، به منظور حفاظت لوله یا عایق در برابر خوردگی، الکترولیز، محدود کردن مقدار انتقال گرما و یا توزیع بارهای وارده، نصب می شود.

لبه سرریز

لبه سرریز در لوازم بهداشتی و هر دریافت کننده آب، تراز افقی سطحی از آن دستگاه است که وقتی آب از شیر یا لوله در آن بریزد، نمی تواند از آن بالاتر رود و از لبه آن سرریز می کند.

لوازم بهداشتی

لوازمی که در ساختمان یا ملک به طور دائمی یا موقت نصب می شوند و آب را از "لوله کشی توزیع آب ساختمان" دریافت می کنند. فاضلاب خروجی از این لوازم، مستقیم یا غیر مستقیم، به "لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان" می ریزد. ظروف، مخازن و دستگاه هایی که در تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع به کار می روند و یا به منظور تولید، در ساختمان های تجاری و صنعتی نصب می شوند، لوازم بهداشتی محسوب نمی شوند.

لوازم بهداشتی خصوصی

لوازم بهداشتی در خانه ها، آپارتمان ها، حمام یا توالت اتاق خصوصی هتل و متل و در جاهای مشابه که به منظور استفاده یک یا چند شخص معین و یا یک خانواده نصب می شوند.

لوازم بهداشتی عمومی

لوازم بهداشتی در توالت های عمومی مدارس، ورزشگاه ها، هتل ها، ایستگاه های راه آهن، فرودگاه ها، ساختمان های اداری، رستوران ها، ساختمان های عمومی، گردش گاه های عمومی و در جاهای مشابه که استفاده از آن ها برای عموم آزاد است.

لوله اصلی افقی (فاضلاب)

لوله اصلی افقی که در پایین ترین قسمت شبکه لوله کشی فاضلاب قرار دارد و فاضلاب ساختمان را که از لوله های قائم یا لوازم بهداشتی پایین ترین طبقه در آن می ریزد، به خارج از ساختمان هدایت می کند.

لوله تک لایه

لوله ای پلاستیکی که جدار آن تک لایه باشد.

لوله چند لایه

لوله پلاستیکی که جداره آن چند لایه باشد. در لوله های چند لایه معمولاً یکی از لایه ها فلزی (عمدتاً آلومینیومی) می باشد.

لوله افقی

هر لوله یا فیتینگ که نسبت به تراز افق زاویه ای کمتر از 45 درجه داشته باشد.

لوله خروجی فاضلاب

لوله ای که فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی یا دیگر مصرف کننده های آب را انتقال می دهد.

لوله خروجی از ساختمان

لوله خروجی از ساختمان (یا ملک) که فاضلاب لوله اصلی افقی ساختمان را به سمت شبکه فاضلاب شهری، دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی، یا هر سیستم دفع، هدایت می کند.

لوله فاضلاب

لوله ای که فاضلاب خروجی از توالت و یورینال و سایر لوازم بهداشتی را انتقال دهد.

لوله فاضلاب بهداشتی

لوله ای که هر گونه فاضلاب ساختمان، غیر از آب باران یا آب های سطحی، را انتقال دهد.

لوله قائم

هر لوله یا فیتینگ که نسبت به تراز افق زاویه 45 درجه یا بیشتر داشته باشد.

لوله قائم آب باران در داخل ساختمان

لوله قائم آب باران که در داخل ساختمان نصب می شود و آب باران را به پایین هدایت می کند.

لوله قائم آب باران روی دیوار خارجی

لوله قائم آب باران که روی دیوار خارجی ساختمان نصب می شود و آب باران بام را به پایین هدایت می کند.

لوله قائم فاضلاب

لوله قائمی که فاضلاب را از شاخه های طبقات می گیرد و در پایین ترین طبقه به لوله اصلی افقی فاضلاب منتقل می کند.

لوله قائم هواکش فاضلاب

لوله قائم که لوله های انشعاب هواکش در آن تجمع می شود و انتهای آن به هوای آزاد ختم می شود. لوله قائم هواکش فاضلاب فقط به منظور هواکش فاضلاب به کار می رود.

مانع برگشت جریان

هر وسیله یا شیری که از برگشت جریان به شبکه لوله کشی آب آشامیدنی جلوگیری کند.

مانع برگشت جریان از نوع شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه این وسیله شامل دو عدد شیر یک طرفه مورد تأیید است که در فاصله بین آن ها یک شیر اطمینان اختلاف فشار نصب شده است. دو طرف این وسیله، شیر قطع و وصل و بین دو شیر یک طرفه شیرهای برداشت برای آزمایش نصب می شود. وقتی فشار بین دو شیر یک طرفه بیشتر از فشار آب بالا دست (ورود آب) باشد، شیر اطمینان باز می کند و مقداری آب خارج می شود و فشار کاهش می یابد و مانع برگشت جریان آب به شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی می شود.

مکش سیفونی

(1) در لوله کشی توزیع آب، برگشت جریان از آبی که معمولاً آلوده تلقی می شود، به شبکه لوله کشی آب آشامیدنی، بر اثر کاهش فشار این شبکه به کمتر از فشار هوای آزاد. ورود آب آلوده ممکن است از لوازم بهداشتی، استخر، مخازن آب و موارد مشابهی باشد که از شبکه لوله کشی آب آشامیدنی تغذیه می شوند.

(2) در لوله کشی فاضلاب، ایجاد خلاء نسبی بر اثر حرکت جریان فاضلاب یا هر علت دیگر که ممکن است بر آب هوابند سیفون نزدیک ترین لوازم بهداشتی اثر بگذارد و آب داخل سیفون را خالی کند.

مورد تأیید مورد تأیید ناظر ساختمان.

مهار

وسیله ای است برای ثابت نگه داشتن لوله در یک نقطه، هم از نظر موقعیت و هم از نظر جهت، در شرایط دمای معین و بارهای وارده.

واحد تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی (D.F.U)

در لوله کشی فاضلاب داخل ساختمان، D.F.U واحدی است برای اندازه گیری مقدار جریان فاضلاب لوازم بهداشتی مختلف. در هر یک از لوازم بهداشتی، مقدار D.F.U تابع حجم فاضلاب آن، طول مدت زمان یکبار تخلیه آب آن و فاصله زمانی متوسط بین دو بار ریزش پیاپی آب در آن است.

واحد مصرف آب لوازم بهداشتی (S.F.U)

در لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان، S.F.U واحدی است برای اندازه گیری و محاسبه مقدار مصرف آب در لوازم بهداشتی مختلف. در هر یک از لوازم بهداشتی، مقدار S.F.U تابع حجم آب مصرفی، طول مدت زمان یکبار مصرف (باز ماندن شیر) و فاصله زمانی متوسط بین دو بار بازشدن پیاپی شیر است.

هادی لوله

وسیله ای است که حرکت لوله را فقط در امتداد معینی امکان پذیر می سازد.

هوابند سیفون

فاصله قائم بین کف نقطه ریزش آب از سیفون به داخل شاخه افقی لوله فاضلاب و سقف لوله سیفون در پایین ترین قسمت آن، طبق شکل زیر:

هواکش تر

لوله هواکشی که برای انتقال فاضلاب هم مورد استفاده قرار گیرد.

هواکش جداگانه

لوله ای که هواکش سیفون یکی از لوازم بهداشتی است. این لوله در تراز بالاتر از سطح سرریز آن دستگاه به شبکه لوله کشی هواکش متصل می شود، یا جداگانه تا خارج از ساختمان ادامه می یابد.

هواکش حلقوی

یک شاخه افقی هواکش که به امتداد لوله قائم فاضلاب متصل می شود.

هواکش حوضچه فاضلاب

لوله هواکشی که از حوضچه یا چاهک فاضلاب، یا لوازم بهداشتی مشابه، جداگانه به خارج از ساختمان تا هوای آزاد ادامه یابد.

هواکش خشک

هر لوله هواکشی که در شرایط کار عادی شبکه لوله کشی فاضلاب ساختمان، احتمال ورود فاضلاب به آن وجود ندارد.

هواکش قائم

هر لوله هواکش قائم که به منظور جریان هوا از هر قسمت شبکه لوله کشی فاضلاب به خارج یا از خارج به آن، طرح و نصب شود.

هواکش کمکی

هواکشی که اجازه می دهد جریان هوای بیشتری بین لوله کشی فاضلاب و لوله کشی هواکش برقرار شود.

هواکش کمکی اصلی

یک لوله که از لوله قائم فاضلاب به لوله هواکش قائم، به منظور جلوگیری از تغییرات فشار در لوله قائم فاضلاب، متصل می شود. شیب این لوله به سمت لوله قائم فاضلاب است.

هواکش لوله قائم فاضلاب

ادامه لوله فاضلاب به سمت بام پس از بالاترین اتصال شاخه افقی فاضلاب. این قسمت از لوله قائم فقط به عنوان هواکش کار می کند.

هواکش مداری

یک شاخه هواکش است که برای دو تا حداکثر هشت سیفون لوازم بهداشتی نصب می شود. این شاخه از خروجی سیفون بالادست ترین لوازم بهداشتی آغاز و به لوله قائم هواکش متصل می شود.

هواکش مشترک

هواکشی که برای دو عدد از لوازم بهداشتی به طور مشترک به کار رود که معمولاً مجاور هم یا پشت به پشت هم و در یک طبقه ساختمان قرار دارند.

16-2 لوازم بهداشتی

16-2-1 دامنه

16-2-1-1 انتخاب نوع، جنس، تعداد مورد نیاز و نصب لوازم بهداشتی و شیرهای آن ها باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.

الف) الزامات نوع، جنس، تعداد مورد نیاز و نصب لوازم بهداشتی ویژه در ساختمان های بهداشتی و درمانی، خارج از حدود این فصل از مقررات است.

ب) الزامات نوع، جنس، تعداد مورد نیاز و نصب لوازم بهداشتی مخصوص معلول و صندلی چرخ دار، باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.

16-2-2 جنس و ساخت

16-2-2-1

لوازم بهداشتی باید از مصالح چگال، بادوام و نفوذ ناپذیر در برابر آب ساخته شود.

الف) سطوح داخلی و خارجی لوازم بهداشتی باید صاف و بدون منفذ باشد و پس از نصب، قسمت هایی از این سطوح بی جهت پنهان نشود و یا توکار قرار نگیرد.

(1) لوازم بهداشتی چینی باید مقاوم در برابر مواد شوینده اسیدی باشد.

16-2-2-2

روی هر یک از لوازم بهداشتی، شیرها و دیگر متعلقات آن ها باید نام یا نشان کارخانه سازنده، و استاندارد مورد تأییدی که ساخت بر طبق آن صورت گرفته است، به صورت ریخته گری، برجسته، یا مهر پاکنشدنی نقش شده باشد.

16-2-2-3

استفاده از لوازم بهداشتی کار کرده و دست دوم، آسیبدیده و معیوب مجاز نیست.

16-2-2-4 لوازم بهداشتی، شیرها و دیگر متعلقات آن ها باید، از نظر جنس، ساخت، اندازه ها و آزمایش مطابق یکی از استانداردهای جدول (16-2-2-4) باشد.

الف) انتخاب لوازم بهداشتی از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که مشابه یکی از استانداردهای جدول (16-2-2-4) و مورد تأیید باشد.

جدول 16-2-2-4 - استانداردهای ساخت و آزمایش لوازم بهداشتی

ادامه جدول 16-2-2-4 - استانداردهای ساخت و آزمایش لوازم بهداشتی

16-2-3 تعداد لوازم بهداشتی

16-2-3-1 کلیات

الف) تعداد لوازم بهداشتی مورد نیاز بر حسب نوع کاربری ساختمان و تعداد استفاده کنندگان، باید با رعایت الزامات مندرج در این قسمت از مقررات تعیین شود.

ب) برای هر جنس (مرد یا زن) باید لوازم بهداشتی، به تعداد لازم و به طور جداگانه پیش بینی شود، جز موارد زیر:

(1) لوازم بهداشتی خانگی؛

(2) ساختمان هایی که تعداد کل جمعیت آن 10 نفر یا کمتر باشد؛

(3) فروشگاه هایی که مواد خوراکی یا آشامیدنی را برای مصرف در همان محل می فروشند و تعداد کل مشتریان هم زمان آن ها کمتر از 10 نفر باشد؛

پ) تعداد توالت، دست شویی، دوش و وان باید، به نسبت جمعیت مرد و زن، برای هر یک پیش بینی شود.

ت) در محل های کار، گروه های بهداشتی (توالت، دست شویی، غیره) باید به فضای کار نزدیک باشد:

(1) فاصله افقی بین محل کار تا لوازم بهداشتی نباید بیش از 150 متر باشد. فاصله ای که در ارتفاع، برای دسترسی به گروه بهداشتی باید طی شود نباید بیش از یک طبقه (بالا یا پایین) باشد.

(2) در فروشگاه های بزرگ، فاصله افقی تا لوازم بهداشتی، نباید بیش از 90 متر باشد

در محل های کار باید برای مراجعان و کارکنان، لوازم بهداشتی جداگانه پیش بینی شود، مگر آن که تعداد مراجعان کمتر از 150 نفر در روز باشد.

ث) در فضاهای عمومی مانند رستوران، باشگاه، مراکز عمومی و تجاری، باید برای مراجعان و کارکنان لوازم بهداشتی جداگانه پیش بینی شود.

(1) در فروشگاه ها و مراکز عمومی، که در آن ها مواد خوراکی و آشامیدنی برای مصرف در همان محل فروخته نمی شود، اگر تعداد مراجعان در روز کمتر از 150 نفر باشد، لازم نیست برای آن ها لوازم بهداشتی جداگانه پیش بینی شود.

(2) در ساختمان های عمومی مسیر دسترسی به سرویس های بهداشتی نباید از فضاهای آماده سازی مواد غذایی و آشپزخانه عبور کند.

16-2-3-2 تعداد لوازم بهداشتی مورد نیاز

الف) تعداد لوازم بهداشتی مورد نیاز، برحسب نوع کاربری ساختمان و تعداد استفاده کنندگان، دست کم باید برابر ارقام جدول (16-2-3-2) "الف" باشد.

(1) تعداد لوازم بهداشتی در ساختمان های با کاربری های دیگر، باید با تأیید ناظر ساختمان باشد.

(2) برای استفاده کنندگانی که تعداد آن ها مضربی از ارقام جدول (16-2-3-2) "الف" نیستند، باید ارقام بالاتر را که مضربی از ارقام جدول است انتخاب کرد.

جدول 16-2-3-2 "الف" - حداقل تعداد لوازم بهداشتی بر حسب تعداد استفاده کنندگان

(1) حداکثر به تعداد 67 درصد توالت مورد نیاز برای مردان، می توان به جای توالت، یورینال نصب کرد.

(2) ارقام برای مراجعان است.

(3) ارقام برای کارکنان است.

(4) چنانچه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضوابط متفاوتی داشته باشد، الزامات سختگیرانه تر باید ملاک عمل قرار گیرد.

(5) توالت بیماران و کارکنان باید جدا باشد.

(6) در هر اتاق خواب یک، دو یا سه تختی، یک دستشویی، یک توالت و یک دوش یا وان باید باشد. ارقام جدول برای استفاده عمومی است.

(7) پیش بینی دست کم یک دوش اضطراری و یک چشمشوی در ساختمان های مرتبط با نگهداری و کاربری مواد شیمیایی لازم است.

16-2-4 نصب لوازم بهداشتی

16-2-4-1 کلیات

الف) آن دسته از لوازم بهداشتی که روی کف یا به دیوار نصب می شوند و لوله فاضلاب از کف یا دیوار به آن ها متصل می شود، باید با پیچ و مهره و فلنج، از نوع مقاوم در برابر خوردگی، به کف یا دیوار محکم شوند.

(2) اتصال لوله خروجی فاضلاب لوازم بهداشتی، که به لوله فاضلاب خروجی از کف یا دیوار متصل می شود، باید کاملاً آببند و هوابند باشد.

پ) اتصال لوله ورودی آب به لوازم بهداشتی باید به نحوی باشد که برگشت جریان اتفاق نیفتد.

(3) دستشویی، توالت غربی، یورینال و دیگر لوازم بهداشتی که به دیوار نصب می شوند، باید طوری به اجزای ساختمان متصل و محکم شوند که وزن این لوازم بهداشتی به لوله ها و اتصال ها وارد نشود.

(4) لوازم بهداشتی باید در وضعیت تراز به موازات سطح دیوارهای مجاور نصب شوند.

(5) فشار و میزان آب مورد نیاز برای لوازم بهداشتی باید مطابق با بند (16-3-3-5) باشد.

16-2-4-2 دسترسی

الف) لوازم بهداشتی باید به نحوی نصب شوند که تمیز کردن سطوح آن ها و سطوح کف و دیوار اطراف آنها به آسانی ممکن باشد.

ب) دسترسی به اتصالات توکار

(1) اگر اتصال لوله های لوازم بهداشتی از نوع فشاری با واسطه لاستیک یا مواد آب بند دیگر باشد، باید به منظور دسترسی به این نوع اتصال، به دیوار پشت آن یک صفحه بازشدنی نصب شود، یا فضای سرویس در اطراف آن پیش بینی شود، یا روش های دیگری که این دسترسی را آسان کند، اتخاذ شود.

(2) اگر نتوان امکان دسترسی را فراهم کرد، اتصال از نوع فشاری مجاز نیست و اتصال باید از نوع صلب مانند اتصال لحیمی، جوشی، دنده ای و غيره باشد.

16-2-4-3 سرریز

الف) آن دسته از لوازم بهداشتی که ممکن است دهانه تخلیه فاضلاب آن ها، با درپوش موقتی مسدود شود، باید سرریز داشته باشد.

(1) سرریز باید در ارتفاعی باشد که، در زمان بسته بودن درپوش، سطح آب هرگز نتواند از تراز سرریز بالاتر رود، و هنگام باز شدن درپوش و تخلیه آب، هیچ آبی در مجاری سرریز باقی نماند.

ب) لوله تخلیه آب سرریز باید به لوله فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی، قبل از سیفون، متصل شود.

(1) سرریز آب فلاش تانک توالت یا یورینال باید در داخل همان لوازم بهداشتی بریزد که این فلاش تانک برای شستشوی آن ها نصب شده است.

16-2-5 الزامات انتخاب و نصب لوازم بهداشتی

16-2-5-1 دستشویی

الف) روی دهانه تخلیه آب دستشویی باید شبکه قابل برداشتن و مقاوم در برابر خوردگی قرار گیرد.

(2) دهانه تخلیه آب دستشویی باید با امکان قرار دادن درپوش موقتی باشد و دستشویی سرریز داشته باشد.

پ) قطر دهانه تخلیه آب دستشویی باید دستکم 32 میلی متر باشد.

(3) اگر دستشویی به صورت لگن های سرتاسری باشد، هر 500 میلی متر طول آن باید به عنوان یک دستشویی تلقی شود و همه الزامات مندرج در این مقررات در مورد آن رعایت شود.

(4) فاصله محور دستشویی از سطح دیوار مجاور یا هر مانع دیگر، نباید کمتر از 450 میلی متر باشد.

(5) در اماکن عمومی چنانچه در محلی چند دستشویی پیش بینی شده باشد، حداقل یکی از آن ها باید برای استفاده افراد معلول اختصاص داده شود.

(1) دستشویی های با لبه گرد یا پیشخوان مخصوص استفاده افراد معلول نباید در ارتفاع بلند تر از 865 میلی متر از کف تمام شده نصب شوند. حداقل ارتفاع خالص لازم از زیر لبه پایینی دستشویی تا کف تمام شده باید 735 میلی متر باشد به طوری که آزادی زانو و پنجه را فراهم آورد.

(2) فضای آزاد به عرض دستکم 760 میلی متر و عمق 1220 میلی متر باید در جلو دستشویی معلول پیش بینی شود.

(3) شیر های آب دستشویی ویژه استفاده افراد معلول باید یکی از انواع دسته اهرمی، فشاری و چشمی الکترونیکی باشد. شیرهای خودکار دستشویی باید طوری تنظیم شده باشند که حداقل برای زمان 10 ثانیه باز بمانند.

16-2-5-2 توالت غربی

الف) توالت غربی باید طوری نصب شود که فاصله محور آن از سطح دیوار مجاور یا هر مانع دیگر، کمتر از 450 میلی متر و از محور لوازم بهداشتی دیگر کمتر از 760 میلی متر نباشد. جلو توالت غربی باید دست کم 500 میلی متر تا دیوار یا در مقابل آن جای خالی پیش بینی شود.

(1) اتاقک توالت غربی نباید کمتر از 900 میلی متر پهنا و 1500 میلی متر درازا داشته باشد.

ب) در فضاهای عمومی، توالت غربی باید از نوع بزرگ باشد و نشیمن گاه و در لولایی قابل برداشتن داشته باشد.

(1) قطر لوله فاضلاب خروجی از توالت غربی نباید کمتر از 100 میلی متر باشد.

پ) لوله خروجی فاضلاب توالت غربی باید با یک زانویی 80×100 میلی متر و یا با یک فلنج به همین اندازه به لوله فاضلاب ساختمان متصل شود.

(3) اتصال لوله تخلیه فاضلاب توالت غربی به لوله فاضلاب ساختمان، از طریق کف اتاقک یا دیوار، باید کاملاً آب بند و گازبند باشد.

(4) در هر گروه بهداشتی در اماکن عمومی در مقابل هر 6 توالت باید یک توالت برای استفاده افراد معلول اختصاص داده شود.

(5) اتاقک توالت برای استفاده افراد معلول باید دارای ویژگی های زیر باشد:

(1) فضای آزاد کف به صورت دایره ای به قطر دستکم 1525 میلی متر برای گردش صندلی چرخ دار فراهم باشد.

(2) حداقل عرض بازشو در باید 815 میلی متر باشد.

(3) جلو کاسه توالت باید دستکم 1220 میلی متر تا دیوار یا در مقابل آن جای خالی پیش بینی شود.

(4) ارتفاع کاسه توالت از کف تمام شده تا قسمت بالای نشیمن توالت باید بین 430 تا 485 میلی متر باشد.

(5) ارتفاع نصب دستگیره های کمکی بین 840 تا 915 میلی متر از کف باشد.

(6) اهرم سیستم شستشوی داخل توالت به صورت خودکار یا دکمه فشاری بوده و در ارتفاع 1120 میلی متر از کف نصب شود.

16-2-5-3 توالت شرقی

الف) توالت شرقی باید طوری نصب شود که فاصله محور طولی آن از سطح دیوار مجاور یا هر مانع دیگر، کمتر از 450 میلی متر، و از محور طولی لوازم بهداشتی دیگر کمتر از 760 میلی متر نباشد. جلو توالت شرقی باید دست کم 500 میلی متر تا دیوار یا در مقابل آن جای خالی پیش بینی شود.

(1) اتاقک توالت شرقی نباید کمتر از 900 میلی متر پهنا و 1500 میلی متر درازا داشته باشد.

(2) توالت شرقی باید از نوع تخت یا کشکولی و از جنس مقاوم در برابر نفوذ آب و رطوبت باشد.

پ) سطوح آشکار توالت شرقی باید صاف و صیقلی و بدون گوشه های زائدی، که شستشو و تمیز کردن آن را مشکل کند، باشد.

(3) ساخت لگن توالت شرقی باید طوری باشد که به هنگام شستشو آب از آن به کف اتاقک جریان نیابد و پس از تخلیه آب، در هیچ یک از نقاط سطح آن آب باقی نماند و کاملاً تخلیه شود.

(4) قطر نامی لوله فاضلاب خروجی از توالت شرقی باید دستکم 100 میلی متر باشد.

(5) اتصال لوله تخلیه فاضلاب توالت شرقی به لوله فاضلاب ساختمان، از طریق کف اتاقک، باید کاملاً آب بند و گازبند باشد.

چ) به هنگام شستشوی لگن توالت شرقی، نباید از درزهای اطراف لگن، آب به داخل اجزای ساختمانی کف اتاقک نفوذ کند.

16-2-5-4 یورینال

الف) یورینال باید طوری نصب شود که فاصله محور آن از سطح دیوار مجاور یا هر مانع دیگر، کمتر از 400 میلی متر و از محور لوازم بهداشتی دیگر کمتر از 760 میلی متر نباشد. جلو یورینال باید دستکم 500 میلی متر، تا دیوار یا در مقابل آن جای خالی پیش بینی شود.

(2) یورینال هایی که در فضاهای عمومی نصب می شوند باید سیفون آشکار و قابل دسترسی داشته باشند.

پ) کف و دیوار اطراف یورینال باید دست کم تا 600 میلی متر از جلو و به ارتفاع 1200 میلی متر از کف و 600 میلی متر در هر طرف، با مواد آب بند و مقاوم در برابر نفوذ رطوبت ساخته شود و سطوح آن کاملاً صاف و صیقلی باشد.

(3) در صورت پیش بینی چند یورینال، باید حداقل یکی از آن ها برای استفاده افراد معلول مناسب باشد.

(1) آبریزگاه های ویژه استفاده افراد معلول باید به شکل غرفه ای یا دیواری بوده و حداکثر ارتفاع لبه گرد زیرین آن از کف تمام شده 430 میلی متر باشد.

(2) فضای آزاد کف در جلو یورینال باید دست کم به پهنای 760 میلی متر و عمق 1220 میلی متر بوده و به راه قابل دسترسی متصل باشد.

(3) اهرم سیستم شستشوی یورینال باید به صورت خودکار یا دگمه فشاری بوده و در ارتفاع 1120 میلی متر از کف نصب شود.

16-2-5-5 دوش

الف) لوله قائم دوش باید با بست به دیوار پشت دوش ثابت و محکم شود.

ب) کابین دوش

(1) سطح کابین دوش باید دست کم 6/0 متر مربع باشد.

(2) کابین دوش ممکن است اشکال مختلف داشته باشد. در حالت مربع هر ضلع، در حالت مثلث ارتفاع وتر، و در حالت دایره یا بیضی قطر آن نباید کمتر از 750 میلی متر باشد. فضایی که برای شیر، جاصابونی، دستگیره و دیگر متعلقات لازم است باید خارج از اندازه های داده شده برای کابین دوش باشد.

(3) پنجره و درهای شیشه ای کابین دوش باید طبق استانداردهای ایمنی باشد.

پ) دیوارهای اطراف اتاقک دوش باید دست کم تا ارتفاع 1800 میلی متر با مواد آب بند و مقاوم در برابر نفوذ رطوبت ساخته شود و سطوح آن کاملاً صاف و صیقلی و قابل شستشو باشد.

ت) کف اتاقک دوش یا زیردوشی

(1) کف اتاقک دوش یا زیردوشی باید کاملاً بدون درز، آببند و مقاوم در برابر نفوذ رطوبت باشد.

(2) لبه های زیردوشی باید در همه طرف دستکم 50 میلی متر نسبت به کف آن بالاتر باشد.

(3) اتصال لوله فاضلاب تخلیه زیردوشی یا کف شوی کف اتاقک به لوله فاضلاب ساختمان باید کاملاً آب بند و گازبند باشد. از درزهای اطراف کف شوی یا زیردوشی نباید آب و رطوبت به داخل اجزای ساختمان نفوذ پیدا کند

(4) قطر نامی لوله تخلیه کف شوی کف اتاقک یا زیردوشی نباید از 50 میلی متر کمتر باشد. روی دهانه تخلیه باید شبکه مقاوم در برابر خوردگی با قطر دست کم 76 میلی متر و قابل برداشتن نصب شود که سوراخ های آن از 6 میلی متر بزرگتر نباشد.

(5) اگر در یک ساختمان چند اتاقک دوش، فقط با یک دهانه تخلیه پیش بینی شده باشد شیب بندی کف باید طوری صورت گیرد که فاضلاب یک اتاقک از داخل اتاقک دیگر عبور نکند.

ث) در صورت پیش بینی تعداد دوش در یک گروه بهداشتی، باید حداقل یکی از آنها برای استفاده افراد معلول مناسب باشد.

(1) اتاقک دوش ویژه استفاده افراد معلول باید دستکم به طول 1525 و پهنای 1070 میلی متر باشد.

(2) شیر های آب دوش معلول باید از نوع اهرمی باشد.

(3) میله های دستگیره باید با استحکام کافی بوده و در ارتفاع 840 تا 915 میلی متری کف دوش نصب شوند.

16-2-5-6 وان

الف) اگر وان توکار نصب می شود، باید درزهای اطراف آن کاملاً آببند و مقاوم در برابر نفوذ آب و رطوبت باشد.

(2) روی دهانه تخلیه آب وان، باید شبکه قابل برداشتن و مقاوم در برابر خوردگی قرار گیرد.

پ) قطر نامی دهانه تخلیه آب وان باید دست کم 40 میلی متر باشد. روی دهانه خروجی آب وان باید امکان قرار دادن در پوش موقتی پیش بینی شود و وان سرریز داشته باشد.

(3) اتصال لوله آب خروجی وان به لوله فاضلاب ساختمان، و سیفون آن، باید قابل بازدید و دسترسی باشد.

(4) پنجره و درهای شیشه ای کابین وان باید طبق استانداردهای ایمنی باشد.

(5) در صورت پیش بینی تعداد وان در یک مکان، باید حداقل یکی از آن ها برای استفاده افراد معلول مناسب باشد.

(1) یک صندلی در داخل وان و یا یک محل نشیمن ثابت در انتهای بالایی وان معلول باید پیش بینی شود. صندلی نشیمن باید به طور مطمئن نصب شده و در هنگام استفاده هیچ لغزشی نداشته باشد.

(2) فضای آزاد کف در کنار وان معلول در حالت استفاده از صندلی ثابت در ابتدای وان، دستکم به پهنای 1905 و عمق 760 میلی متر و در حالت استفاده از صندلی نشیمن در وان، به پهنای دستکم 1525 و عمق 760 میلی متر باید فراهم گردد.

در صورتی که راه دسترسی به وان از روبروی وان (عمود بر درازای وان) باشد، عمق فضای آزاد کف به جای 760 میلی متر، باید دستکم 1220 میلی متر پیش بینی شود.

16-2-5-7 آب خوری (آب سرد کن)

الف) آب خوری نباید در فضای توالت یا حمام نصب شود.

(2) خروج آب از دهانه شیر جریان آب باید طوری باشد که آب پس از ریزش، به روی دهانه برنگردد و آن را آلوده نکند.

پ) دهانه خروج آب از شیر باید بالاتر از سطح تراز سرریز آب داخل تشتک رویه آب خوری باشد.

(3) دست کم 50 درصد از آب خوری های پیش بینی شده در یک طبقه باید برای استفاده افراد معلول نیز مناسب باشد. آب خوری های مورد استفاده افراد معلول باید دارای ویژگی های زیر باشد:

(1) ارتفاع آبخوری نباید بلند تر از 915 میلی متر از کف تمام شده باشد.

(2) برای نزدیک شدن افراد معلول به آبخوری باید فضای خالی به پهنای دست کم 1220 میلی متر و عمق 760 میلی متر در جلوی آبخوری پیش بینی شود.

(3) دستگاه های آب خوری چسبیده به دیوار و پایه دار، باید دارای فضای باز به منظور قرار گرفتن زانوی فرد نشسته بر روی صندلی چرخدار داشته باشد. این فضای باز جلوی زانو باید به پهنای دستکم 760 میلی متر و عمق 430 میلی متر بوده و ارتفاع آن از کف تمام شده حداقل 685 میلی متر باشد.

(4) شیر جریان آب و فواره آب خوری ها باید در جلو دستگاه بوده و آب را در مسیری هدایت نماید که موازی یا تقریباً نزدیک جلو دستگاه باشد.

(5) شیر جریان آب باید طوری باشد که امکان قرارگیری یک فنجان یا لیوان به ارتفاع 100 میلی متر در زیر جریان آب فراهم باشد.

16-2-5-8 سینک

الف) روی دهانه تخلیه آب سینک باید شبکه یا سبدی قرار گیرد که در برابر خوردگی مقاوم و قابل برداشتن باشد.

(2) اگر دهانه تخلیه آب سینک با امکان قرار دادن درپوش موقتی باشد باید برای لگن سینک سرریز پیش بینی شود.

پ) قطر دهانه تخلیه آب سینک باید دستکم 40 میلی متر باشد.

(3) اگر سینک به صورت لگن سرتاسری باشد باید هر 500 میلی متر طول آن به عنوان یک سینک مستقل تلقی شود و همه الزامات مندرج در این مقررات در مورد آن رعایت شود.

(4) سینک ظرفشویی با پیشخوان و لبه مدور مخصوص استفاده افراد معلول باید طوری نصب شود که ارتفاع لبه سینک از کف تمام شده بلندتر از 865 میلی متر نباشد.

(1) سینک ظرفشویی مخصوص استفاده افراد معلول باید دارای فضای آزاد زانو در زیر سینک باشد فضای آزاد زانو باید دارای ابعاد حداقل 685 میلی متر ارتفاع از کف تمام شده، 760 میلی متر پهنا و 485 میلی متر عمق باشد.

(2) عمق لگن سینک ظرفشویی مخصوص استفاده افراد معلول نباید از 165 میلی متر بیشتر باشد.

(3) در جلوی سینک ظرفشویی مخصوص استفاده افراد معلول باید فضای آزاد به پهنای دستکم 760 میلی متر و عمق 1220 میلی متر پیش بینی شود.

(4) شیرهای آب سینک ظرفشویی مخصوص استفاده افراد معلول باید از نوع اهرمی، فشاری و یا چشمی الکترونیکی باشد.

16-2-5-9 کفشوی

الف) قطر نامی دهانه خروجی کفشوی نباید از 50 میلی متر کمتر باشد.

(1) در ساختمان های عمومی قطر نامی دهانه خروجی کفشوی نباید کمتر از 80 میلی متر باشد.

ب) کفشوی باید شبکه قابل برداشتن داشته باشد.

(1) دهانه خروجی کفشوی و سیفون آن باید قابل دسترسی باشد و بتوان به سهولت آن را تمیز کرد.

16-2-5-10 ماشین رختشویی

الف) اتصال لوله آب از لوله کشی آب آشامیدنی به ماشین رختشویی باید با فاصله هوایی یا لوازم جلوگیری از برگشت جریان صورت گیرد. اگر لوازم جلوگیری از برگشت جریان در داخل ماشین پیش بینی شده باشد دیگر نیاز به نصب لوازم جلوگیری از برگشت جریان جداگانه در محل اتصال ماشین به لوله آب مصرفی نیست.

ب) فاضلاب خروجی از ماشین رختشویی باید با اتصال غیر مستقیم به لوازم بهداشتی دیگر، کف شوی یا علم فاضلاب بریزد.

16-2-5-11 ماشین ظرفشویی

الف) اتصال لوله آب از لوله کشی آب آشامیدنی به ماشین ظرفشویی باید با فاصله هوایی یا لوازم جلوگیری از برگشت جریان صورت گیرد. اگر لوازم جلوگیری از برگشت جریان در داخل ماشین پیش بینی شده باشد دیگر نیاز به نصب لوازم جلوگیری از برگشت جریان جداگانه در محل اتصال ماشین به لوله آب مصرفی نیست.

ب) فاضلاب خروجی از ماشین ظرفشویی باید با اتصال غیر مستقیم به لوازم بهداشتی دیگر، کفشوی یا علم فاضلاب بریزد.

16-2-5-12 شستشوی توالت و یورینال

الف) توالت، یورینال و لوازم بهداشتی دیگری که تخلیه کامل سیفون آنها مستلزم جریان لحظه ای نسبتاً زیاد آب می باشد، باید به فلاش والو یا فلاش تانک مجهز باشد که هر بار مقدار معینی آب برای شستشوی لگن و پر کردن دوباره سیفون از آن ریزش کند.

(1) هر توالت یا یورینال باید یک عدد فلاش والو یا فلاش تانک مخصوص خود داشته باشد مگر این که سیستم شستشوی توالت ها یا یورینال ها خودکار و به صورت مرکزی باشد.

ب) فلاش تانک

(1) اگر فلاش تانک با فرمان دستی کار می کند، باید به کمک شیر شناور یا هر مکانیسم دیگری، پس از هر بار ریزش آب، دوباره تانک را، تا تراز معین از آب پرکند و پس از آن ورود آب کاملاً بسته شود.

(2) فلاش تانک خودکار باید وسیله ای داشته باشد که به طور منظم، پس از گذشت هر فاصله زمانی معین یا با عملکرد حسگرهای نصب شده، عمل ریزش آب را به طور کامل انجام دهد.

(3) هر فلاش تانک باید یک شیر شناور ضد جریان سیفونی داشته باشد.

(4) دهانه ورود آب به تانک باید دستکم 25 میلی متر بالاتر از لبه روی دهانه سرریز باشد.

(5) هر فلاش تانک باید اتصال سرریز داشته باشد، تا در صورت سرریز کردن، آب را به داخل لگن توالت یا یورینال بریزد. قطر لوله سرریز آب باید طوری انتخاب شود که در زمان حداکثر جریان آب ورودی به تانک مانع از بالا رفتن تراز سطح آب تانک شود. دهانه خروجی انتهای لوله سرریز باید از تراز سر ریز لگن توالت یا یورینال بالاتر باشد.

(6) همه اجزای فلاش تانک باید، برای تعمیر و تعویض، قابل دسترسی باشد.

پ) فلاش والو

(1) به منظور جلوگیری از برگشت جریان، روی لوله ورودی آب به فلاش والو باید خلأشکن قابل دسترسی نصب شود، مگر آن که مکانیسم جلوگیری از برگشت جریان در فلاش والو پیش بینی شده باشد.

(2) انتخاب فلاش والو باید با رعایت صرفه جویی در مصرف آب صورت گیرد.

(3) فلاش والو باید از نوعی باشد که یک سیکل کامل ریزش آب و باز و بسته شدن جریان را، به طور خودکار و بر اثر فشار آب ورودی، بتواند انجام دهد.

(4) فلاش والو باید وسیله تنظیم داشته باشد تا بتوان مقدار آب ریزشی آن را تنظیم کرد.

16-3 توزیع آب مصرفی در ساختمان

16-3-1 دامنه

16-3-1-1

طراحی، انتخاب مصالح، اجرای کار و نصب لوله کشی توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی در داخل ساختمان (یا ملک) باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام شود.

16-3-1-2

الزامات این فصل ساختمان هایی را در بر می گیرد که به سکونت، اقامت یا کار انسان اختصاص دارد و آب سرد یا آب گرم مصرفی برای مصارف انسان در این ساختمانها مورد نیاز است.

الف) لوله کشی آب مورد نیاز در فرایندهای تولیدی در ساختمان های صنعتی، خارج از حدود الزامات این فصل قرار دارد. لوله کشی آب برای تغذیه لوازم بهداشتی این ساختمان ها باید بر طبق الزامات مندرج در این فصل انجام شود.

ب) لوله کشی آب مصرفی مورد نیاز لوازم و دستگاه های ویژه در ساختمان های درمانی خارج از حدود الزامات این فصل قرار دارد. لوله کشی آب برای تغذیه لوازم بهداشتی این ساختمان ها باید بر طبق الزامات مندرج در این فصل انجام شود.

16-3-1-3

لوله کشی توزیع آب مصرفی در ساختمان (یا ملک) از نقطه خروج لوله آب از کنتور (یا شیر اختصاصی) به داخل ساختمان آغاز می شود و تا نقاط مصرف ادامه می یابد.

الف) لوله کشی توزیع آب مصرفی در حیاط یا محوطه خصوصی ساختمان (یا ملک) باید طبق الزامات مندرج در این فصل انجام شود.

ب) اتصال لوله آب ساختمان به کنتور باید طبق دستورالعمل سازمان آب شهر انجام شود.

پ) لوله کشی انشعاب آب، از شبکه آب رسانی شهری تا کنتور آب ساختمان (یا ملک) و نصب کنتور، خارج از حدود الزامات این فصل قرار دارد.

16-3-2 آب مورد نیاز

16-3-2-1

هر ساختمان (یا ملک) که محل سکونت، اقامت یا کار انسان بوده و به لوازم بهداشتی مجهز باشد باید لوله کشی توزیع آب مصرفی، به مقدار و با فشاری که در این فصل از مقررات مشخص شده است، داشته باشد.

16-3-2-2

آن دسته از لوازم بهداشتی که از آب آن ها برای آشامیدن، حمام کردن، پخت و پز یا در تولید مواد خوراکی، پزشکی و دارویی استفاده می شود، باید منحصراً با آب آشامیدنی تغذیه شوند.

الف) همه لوازم بهداشتی ساختمان باید با آب آشامیدنی تغذیه شوند، مگر آن که در این مبحث از مقررات، جز این مقرر شده باشد.

(1) آب مصرفی برای شستشوی توالت و یورینال (مانند فلاش والو و فلاش تانک)، شستشوی محوطه یا آبیاری فضای سبز، ممکن است غیر آشامیدنی باشد.

16-3-2-3

لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان ممکن است از شبکه لوله کشی آب شهری یا از شبکه لوله کشی آب خصوصی تغذیه شود.

الف) در صورت موجود و در دسترس بودن شبکه لوله کشی آب شهری، لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان، باید به این شبکه متصل شود و آب مورد نیاز خود را از آن دریافت کند.

(1) موجود و در دسترس بودن لوله کشی آب شهری به این معنی است که از سازمان مسئول آب شهری استعلام شود و آن سازمان آمادگی خود را برای دادن انشعاب اعلام کند.

(2) اگر در محل ساختمان، شبکه آب شهری موجود و در دسترس نباشد، باید برای تأمین آب مصرفی مورد نیاز از یک منبع خصوصی مورد تأیید مراجع دارای صلاحیت قانونی، استفاده شود.

16-3-2-4

در صورتی که در داخل ساختمان دو شبکه لوله کشی آب آشامیدنی باشد که یکی از شبکه آب شهری و دیگری از شبکه آب خصوصی تغذیه شود، این دو شبکه باید به کلی از یکدیگر جدا باشند.

16-3-2-5

در صورتی که در داخل ساختمان دو شبکه لوله کشی توزیع آب باشد که یکی توزیع آب آشامیدنی و دیگری توزیع آب غیر آشامیدنی است، این دو شبکه باید به کلی از یکدیگر جدا باشند.

16-3-3 طراحی لوله کشی توزیع آب مصرفی

16-3-3-1 کلیات

الف) طراحی لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان (یا ملک) باید طبق روش های مهندسی مورد تأیید انجام شود. روش های محاسبات مهندسی برای اندازه گذاری لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی باید مورد تأیید قرارگیرد.

(1) اندازه گذاری لوله ها باید برای جریان آب به مقدار لازم و با سرعت مناسب صورت گیرد.

(2) اندازه گذاری لوله ها باید طوری باشد که سرعت زیاد جریان آب موجب ایجاد ضربه قوچ، سر و صدای مزاحم و کاهش طول عمر لوله ها بر اثر خوردگی نشود. کاهش سرعت جریان آب در لوله ها باید تا حدی صورت گیرد که افزایش قطر لوله ها موجب افزایش غیر قابل توجیه هزینه لوله کشی نگردد.

2) در نقاط اتصال شبکه لوله کشی توزیع آب سرد مصرفی با شبکه لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی، و نیز در نقاط مصرف آب سرد و آب گرم مصرفی، مانند لوازم بهداشتی و دستگاه های مصرف کننده دیگر، باید پیش بینی های لازم به عمل آید تا آب از شبکه آب گرم مصرفی به شبکه آب سرد مصرفی جریان پیدا نکند.

پ) در مجتمع های مسکونی، اداری و یا تجاری، که لوله کشی آب مصرفی واحد ها مشترک می باشد، باید پیش بینی های لازم برای نصب لوازم اندازه گیری جریان آب روی انشعاب هر واحد به عمل آید.

3) در سیستم هایی که آب سرد و آب گرم هر یک از لوازم بهداشتی، جداگانه از کلکتور (مانیفولد) گرفته می شود، سرعت آب در کلکتور باید حداکثر 2/1 متر در ثانیه باشد.

(1) روی کلکتور، شیرهای مربوط به انشعاب هر یک از لوازم بهداشتی باید مشخص باشد.

(2) کلکتور (مانیفولد) و شیرها باید برای بازدید، تعمیر و تعویض قابل دسترسی باشد.

16-3-3-2 نقشه ها و مدارک

الف) نقشه های اجرایی لوله کشی توزیع آب مصرفی باید پیش از اقدام به اجرای کار، برای بررسی و تصویب به ناظر ساختمان ارائه شود.

ب) نقشه های اجرایی لوله کشی باید شامل لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده ها، جنس، مسیر و قطر نامی لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی باشد.

(1) روش های نصب، حفاظت و نگهداری لوله کشی توزیع آب مصرفی نیز باید در مدارک پیوست نقشه ها ارائه شود.

(2) نقشه ها باید شامل پلان محوطه اختصاصی ساختمان (یا ملک) باشد که در آن ظرفیت و محل اتصال لوله کشی ساختمان به شبکه آب شهری مشخص شده باشد.

(3) نقشه ها باید شامل پلان طبقه (یا طبقات)، دیاگرام لوله کشی، قطر لوله و نقاط مصرف آب باشد.

(4) فشار کار طراحی و مشخصات مصالح انتخابی باید در نقشه ها و مدارک پیوست آن معین شده باشد.

(5) مقیاس نقشه ها نباید از یک به صد کوچک تر باشد، مگر در نقشه محوطه و با تأیید.

پ) علائم نقشه کشی باید طبق یکی از استانداردهای مورد تأیید باشد.

16-3-3-3 مسیر لوله ها

الف) مسیر لوله ها باید با هماهنگی کامل بین بخش های تأسیسات، معماری و سازه ساختمان، طوری طراحی شود که امکان دسترسی به لوله ها در همه جا فراهم باشد و استقلال واحد های ساختمانی به طور کامل حفظ گردد.

(1) لوله های آب مصرفی هر واحد ساختمانی باید در محدوده ملک همان واحد، و یا در مشاعات (در مجتمع های ساختمانی) نصب شود. عبور لوله های آب مصرفی اختصاصی یک واحد، از املاک خصوصی سایر واحد های ساختمانی مجاز نمی باشد.

ب) لوله کشی باید در مسیرهایی انجام شود که با رعایت ارتفاعات و جزئیات معماری، همه جا در اطراف لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی، فضای لازم برای تعمیر، تعویض و کار با ابزار عادی وجود داشته باشد.

(1) لوله های قائم ممکن است روکار باشند یا در داخل شفت قرار گیرند، به شرط آن که دسترسی و تعمیر آن ها آسان باشد.

(2) لوله های افقی ممکن است روکار باشند، در داخل سقف کاذب، در داخل کانال آدم رو، خزیده رو یا در داخل ترنچ قرار گیرند. در هر حالت دسترسی و تعمیر آن ها باید آسان باشد.

16-3-3-4 اندازه لوله هایی که به لوازم بهداشتی آب می رسانند

الف) حداقل قطر لوله هایی که به لوازم بهداشتی آب می رسانند باید مطابق جدول (16-3-3-4) "الف" باشد.

(1) لوله ای که به هر دستشویی، فلاش تانک یا سینک آب می رساند، باید تا نزدیک به نقطه اتصال به دستگاه، و تا دیوار یا کف نزدیک به آن ادامه یابد ولی نباید به آن متصل شود. فاصله انتهای این لوله تا نقطه اتصال نباید بیش از 750 میلی متر باشد.

(2) اتصال بین انتهای این لوله و شیر برداشت آب هر یک از لوازم بهداشتی مندرج در (1) باید توسط یک لوله قابل انحناء با قطر کمتر و از نوع مورد تأیید صورت گیرد.

جدول 16-3-3-4 "الف" - حداقل قطر نامی لوله های آبرسانی به لوازم بهداشتی مختلف

16-3-3-5 فشار و مقدار جریان آب

الف) حداکثر فشار آب شبکه لوله کشی توزیع آب مصرفی، در پشت شیرهای لوازم بهداشتی، در وضعیت بدون جریان نباید از 4 بار بیشتر باشد.

(1) اگر فشار شبکه ای که به ساختمان انشعاب می دهد به اندازه ای باشد که فشار آب پشت شیرهای لوازم بهداشتی، در حالت بدون جریان، بیش از 4 بار باشد باید با نصب شیر تنظیم فشار مورد تأیید یا روش های مورد تأیید دیگر، فشار آن را تا 4 بار یا بر حسب نیاز به کمتر از آن، کاهش داد.

(2) شیر تنظیم فشار باید از نوعی باشد که در صورت خراب شدن، شیر در حالت باز باقی بماند و مانع جریان آب نشود.

ب) شبکه لوله کشی آب مصرفی باید طوری طراحی شود و لوله ها به ترتیبی اندازه گذاری شود که در زمان حداکثر مصرف، فشار جریان آب در لوله هایی که به لوازم بهداشتی آب می رسانند، از ارقام جدول (16-3-3-5) "ب" کم تر نباشد.

(1) اگر فشار شبکه شهری که به ساختمان انشعاب می دهد، برای تأمین فشار نشان داده شده در جدول (16-3-3-5) "ب" کافی نباشد، باید با نصب سیستم های افزایش دهنده فشار آب (بوستر پمپ، تانک فشار یا هر سیستم مورد تأیید دیگر) و رعایت الزامات مندرج در ردیف (16-3-6-2) فشار آب را تا حدی افزایش داد که فشار جریان در پشت شیرهای لوازم بهداشتی، کمتر از ارقام جدول نباشد.

پ) در ساختمان های بلند برای تأمین حداقل فشار آب پشت شیرهای لوازم بهداشتی طبق جدول (16-3-3-5) "ب" و رعایت حداکثر فشار آب پشت شیرهای لوازم بهداشتی (4 بار)، در صورت لزوم و با تأیید، باید ساختمان در ارتفاع به دو یا چند منطقه تقسیم شود.

ت) حداکثر مقدار جریان آب در لوازم بهداشتی جز موارد زیر، نباید از ارقام جدول (16-3-3-5) "ت" بیشتر باشد.

(1) حداکثر جریان آب توالت و یورینال در سالن های تئاتر، رستوران، موزه، ورزشگاه، مسجد، استادیوم، زندان و فضاهای مشابه نباید از ارقام زیر بیشتر باشد:

• توالت: دو حالته، 3 و 8 لیتر در هر ریزش
• یورینال: 2 لیتر در هر ریزش

(2) مقدار مصرف آب در لوازم بهداشتی باید به کمک شیرهای مناسب و استفاده از لوازم کنترل مقدار جریان در هر مصرف کننده، به میزان حداکثر ارقام مندرج در جدول (16-3-3-5) "ت" محدود شود.

ث) اگر فشار آب شبکه شهری متغیر باشد، محاسبات و طراحی لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان (یا ملک) باید بر اساس حداقل فشار آب شبکه شهری صورت گیرد.

جدول 16-3-3-5 "ب" - حداقل مقدار فشار جریان آب در پشت شیرهای لوازم بهداشتی

جدول 16-3-3-5 "ت" - حداکثر فشار و مقدار مصرف آب در لوازم بهداشتی

16-3-3-6 ضربه قوچ

الف) به منظور کاهش اثر ضربه قوچ، سرعت جریان آب در لوله کشی توزیع آب مصرفی باید کنترل شود.

ب) در نقاطی از لوله کشی که شیر قطع سریع قرار می گیرد، باید وسیله حذف ضربه قوچ، از نوع مورد تأیید نصب شود.

(1) وسیله حذف ضربه قوچ باید در محل مناسب و قابل دسترسی و در فاصله مناسب و مؤثر از شیر قطع سریع نصب شود.

(2) وسیله حذف ضربه قوچ باید مطابق توصیه کارخانه سازنده نصب شود.

(3) وسیله حذف ضربه قوچ باید مطابق استاندارد ASSE 1010 یا استاندارد معتبر دیگر باشد.

16-3-4 انتخاب مصالح

16-3-4-1 کلیات

الف) مصالح لوله کشی توزیع آب مصرفی (لوله کشی آب سرد و آب گرم مصرفی) در داخل ساختمان (یا ملک) باید با رعایت الزامات مندرج در "(16-3-4) انتخاب مصالح" انتخاب و کنترل شود. ب) روی هر شاخه از لوله و هر قطعه از اجزای لوله کشی مانند فیتینگ، فلنج و شیر باید علامت کارخانه سازنده و استاندارد مورد تأییدی که لوله و قطعه مورد نظر بر طبق آن ساخته و آزمایش شده است، به صورت ریخته گری، برجسته یا مهر پاکنشدنی نقش شده باشد.

پ) استفاده از مصالح کارکرده، آسیب دیده و معیوب مجاز نیست.

3) مصالح لوله کشی باید در برابر اثر خوردگی و تغییر کیفیت، ناشی از اثر آب مصرفی مقاوم باشد.

4) مصالح لوله کشی توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی نباید بیش از 1/5 درصد سرب داشته باشد.

(1) موادی که برای آب بندی در اتصال دنده ای، روی دنده ها اضافه می شود، نباید سرب داشته باشد.

(2) مصالح لوله کشی نباید بر کیفیت آب آشامیدنی اثر زیان آور داشته باشد و نباید رنگ، طعم و بوی آن را تغییر دهد.

16-3-4-2 حداکثر فشار و دمای کار مجاز

الف) حداکثر فشار کار مجاز اجزای لوله کشی (لوله، فیتینگ، فلنج، شیر و دیگر اجزای لوله کشی) توزیع آب سرد مصرفی، در دمای کار 25 درجه سلسیوس، نباید از 10 بار کمتر باشد.

(1) اگر فشار عملکرد سیستم توزیع آب سرد مصرفی ساختمان در قسمتی از لوله کشی، به هر علت بیش از 10 بار باشد، حداکثر فشار کار مجاز اجزای لوله کشی آن قسمت از شبکه توزیع آب سرد مصرفی، در دمای کار 25 درجه سلسیوس، نباید کمتر از حداکثر فشار عملکرد سیستم باشد.

ب) حداکثر فشار کار مجاز اجزای لوله کشی (لوله، فیتینگ، فلنج، شیر و دیگر اجزای لوله کشی) توزیع آب گرم مصرفی، در دمای کار 80 درجه سلسیوس، نباید از 10 بار کمتر باشد.

(1) اگر فشار عملکرد سیستم توزیع آب گرم مصرفی ساختمان در قسمتی از لوله کشی، به هر علت بیش از 10 بار باشد، حداکثر فشار کار مجاز اجزای لوله کشی آن قسمت از شبکه توزیع آب گرم مصرفی، در دمای کار 80 درجه سلسیوس، نباید کمتر از حداکثر فشار عملکرد سیستم باشد.

پ) عمر مفید لوله و دیگر اجزای لوله کشی در شرایط کارکرد ارائه شده در جدول (16-3-4-2) "پ"، سرجمع نباید از 50 سال کمتر باشد.

جدول 16-3-4-2 "پ" - شرایط کارکرد لوله و دیگر اجزای لوله کشی توزیع آب مصرفی

ت) به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی و جلوگیری از خوردگی در لوله ها، دمای آب گرم مصرفی باید روی حداکثر 60 درجه سلسیوس کنترل شود.

16-3-4-3 انتخاب لوله - الف) لوله های فلزی

(1) لوله های فلزی مورد استفاده در سیستم توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی باید مطابق یکی از استانداردهای جدول (16-3-4-3) "الف" باشد.

(2) لوله های مورد استفاده در توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی علاوه بر استانداردهای جدول (16-3-4-3) "الف" باید از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر نیز تطابق داشته باشد.

(3) انتخاب لوله های فلزی از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، ضخامت جدار، اندازه و دیگر مشخصات مشابه استانداردهای تعیین شده در جدول (16-3-4-3) "الف" باشد.

(4) برای شرایط کار عادی می توان "لوله فولادی گالوانیزه درز دار" به کار برد ولی در حالتی که لوله در معرض خوردگی قرار داشته باشد، یا قسمتی از آن با تأیید در داخل بتن یا اجزای دیگر ساختمان دفن شود و یا لوله در معرض ضربات فیزیکی قرار داشته باشد، باید "لوله فولادی گالوانیزه بدون درز" انتخاب شود.

جدول 16-3-4-3 "الف" - لوله های فلزی مورد استفاده در توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی

16-3-4-3 - ب) لوله های پلاستیکی تک لایه

(1) لوله های پلاستیکی تک لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی باید مطابق یکی از استانداردهای جدول (16-3-4-3) "ب" (1) باشد.

(2) لوله های پلاستیکی تک لایه مورد استفاده در توزیع فقط آب سرد مصرفی می تواند مطابق یکی از استانداردهای جدول (16-3-4-3) "ب" (2) باشد.

(3) لوله های پلاستیکی تک لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی علاوه بر استانداردهای جدول (16-3-4-3) "ب" (1) و (16-3-4-3) "ب" (2)، باید از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 یا DVGW270 و یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر نیز تطابق داشته باشد.

(4) انتخاب لوله های پلاستیکی تک لایه از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، ضخامت جدار، اندازه و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مشخص شده در جدول (16-3-4-3) "ب" (1) و (16-3-4-3) "ب" (2) بوده و از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 یا DVGW270 و یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر تطابق داشته باشد.

جدول 16-3-4-3 "ب" (2) - لوله های پلاستیکی تک لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد مصرفی

16-3-4-3 - (پ) لوله های چند لایه

(1) لوله های چند لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی باید مطابق یکی از استانداردهای جدول (16-3-4-3) "پ" باشد.

(2) لوله های چند لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی علاوه بر استانداردهای جدول (16-3-4-3) "پ" باید از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 یا DVGW270 و یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر نیز تطابق داشته باشد.

(3) انتخاب لوله های چند لایه از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، ضخامت جدار، اندازه و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مشخص شده در جدول (16-3-4-3) "پ" بوده و از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 یا DVGW270 و یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر تطابق داشته باشد.

جدول 16-3-4-3 "پ" - لوله های چند لایه (دارای یک لایه فلزی) مورد استفاده در توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی

16-3-4-4 انتخاب فیتینگ

الف) فیتینگ هایی که در لوله کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی در داخل ساختمان به کار می رود باید از نظر جنس، اندازه، ضخامت جدار و دیگر مشخصات با لوله ها مطابقت داشته باشد و برای کار با لوله های انتخاب شده مناسب باشد.

(1) فیتینگ ها باید علاوه بر تطابق با استانداردهایی که در قسمت های بعدی به آن ها اشاره شده، از نظر بهداشتی با NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر نیز تطابق داشته باشد.

(2) در صورت استفاده از مهره ماسوره، انتخاب مهره ماسوره باید از نوعی باشد که سطح آب بند بین دو قطعه آن مخروطی یا تخم مرغی باشد. کاربرد مهره ماسوره هایی که سطح آب بند آن ها صفحه صاف عمود بر محور باشد، مجاز نیست.

(3) استاندارد فیتینگ ها باید در کارخانه، به صورت نوشته پاک نشدنی روی لوله مشخص شده باشد.

ب) فیتینگ هایی که در لوله کشی فولادی گالوانیزه استفاده می شود باید از نوع چدنی چکش خوار یا فولادی دنده ای گالوانیزه و طبق یکی از استانداردهای زیر باشد:

(1) انتخاب فیتینگ ساخته شده از چدن چکش خوار یا فیتینگ های فولادی دنده ای گالوانیزه از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، ضخامت جدار، اندازه، مشخصات دنده و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مقرر شده بالا و مورد تأیید باشد.

پ) فیتینگ هایی که در لوله کشی مسی استفاده می شود باید از نوع مسی یا آلیاژهای مس، مناسب برای اتصال لحیمی مویینگی یا اتصال فیتینگ فشاری و طبق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 2016 - EN 1254-1,2,3,4,5 - ASME B16.18, B 16.26

(1) انتخاب فیتینگ مسی یا آلیاژهای مس از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، ضخامت جدار، اندازه و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مقرر شده بالا و مورد تأیید باشد.

ت) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلاستیکی توزیع آب سرد و گرم مصرفی داخل ساختمان به کار می روند، باید از نظر بهداشتی، شرایط دما و فشار کار، برای اتصال به لوله پلاستیکی انتخاب شده مناسب باشند.

(1) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلی اتیلن مشبک تک لایه (PEX) به کار می روند باید از جنس برنجی، فولادی با روکش قلع یا آب کروم و یا پلاستیکی طبق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISIRI 12753 - ISO 15875, 10508 - ASTM F877, F1807, F1960, F2080, F2098, F2159, F2434, F2735 - CSA B137.5

(2) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلی اتیلن مشبک - آلومینیوم - پلی اتیلن مشبک (PEX-AL-PEX) به کار می روند باید از جنس برنجی، فولادی با روکش قلع یا آب کروم و یا پلاستیکی طبق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISO 21003 - ASTM F1281, F1282, F1974 - CSA B137.9, B137.10M

(3) فیتینگ هایی که در لوله کشی تک لایه پلی اتیلن دمای بالا (PE-RT) نوع 1 و 2 به کار می روند باید از جنس برنجی، فولادی با روکش قلع یا آب کروم و یا پلاستیکی طبق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISO 22391-3 - ASTM F1807, F2098, F2159, F2735, F2769

(4) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلی اتیلن پنج لایه (PE-RT/AL/PE-RT) نوع 1 و 2 به کار می روند باید از جنس برنجی، فولادی با روکش قلع یا آب کروم و یا پلاستیکی طبق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISO 21003 - ASTM F1281, F1282, F1974 - CSA B137.9, B137.10M

(5) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلی پروپیلن به کار می روند باید مطابق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISIRI 6314-3 - DIN 16962-10 - ASTM F2389 - CSA B137.11 - ISO 15874-3

(6) فیتینگ هایی که در لوله کشی پلی وینیل کلراید کلردار شده (PVC-C) به کار می روند باید مطابق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

ISIRI 3266 - ASSE 1061 - ASTM D2846, F437, F438, F439 - CSA B137.6 - ISO 727-1

16-3-4-5 انتخاب فلنج

الف) فلنج هایی که در لوله کشی فولادی گالوانیزه برای توزیع آب سرد و گرم مصرفی در داخل ساختمان به کار می روند باید از جنس چدنی، چدن چکش خوار، فولادی گالوانیزه یا فولادی زنگ ناپذیر مخصوص اتصال دنده ای بوده و از نظر بهداشتی با NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر تطابق داشته باشد و هم چنین مطابق یکی از استانداردهای زیر یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشند:

(1) انتخاب فلنج چدنی، چدن چکش خوار یا فولادی گالوانیزه، مخصوص اتصال دنده ای، از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر جنس، اندازه، نوع ساخت، نوع دنده و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مقرر شده بالا و مورد تأیید باشد.

16-3-4-6 انتخاب شیر

الف) شیرهایی که در لوله کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی به کار می روند باید از نظر جنس، اندازه، نوع دنده، نوع و ابعاد فلنج و دیگر مشخصات برای کاربرد با نوع لوله، فیتینگ و فلنج مناسب باشند.

(1) شیرها باید از نظر بهداشتی با NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر تطابق داشته باشد.

(2) در لوله کشی های فولادی گالوانیزه، تا قطر 50 میلی متر، شیرها باید از جنس برنجی یا برنز مخصوص اتصال دنده ای باشد. شیرهای به قطر نامی 65 تا 100 میلی متر باید از جنس برنجی یا برنز مخصوص اتصال دنده ای و یا چدنی مخصوص اتصال فلنجی باشد. شیرهای به قطر نامی 125 و 150 میلی متر باید از جنس چدن و مخصوص اتصال فلنجی باشد.

(3) در لوله کشی مسی، شیرها باید از جنس برنجی یا برنز و مخصوص اتصال دنده ای باشد.

(4) در لوله کشی پلاستیکی، شیرها باید از جنس برنجی یا برنز و مخصوص اتصال دنده ای باشد.

ب) شیرهای برنجی یا برنزی، مخصوص اتصال دنده ای، باید طبق یکی از استانداردهای زیر باشند:

(1) انتخاب شیرهای برنجی، برنزی یا فولادی زنگ ناپذیر مخصوص اتصال دنده ای از استانداردهای دیگر، به شرطی مجاز است که از نظر جنس، اندازه، نوع ساخت، نوع دنده و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مقرر شده بالا و یا استاندارد معتبر مورد تأیید دیگر باشد و از نظر بهداشتی با NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر تطابق داشته باشد.

پ) شیرهای چدنی، مخصوص اتصال فلنجی، باید طبق یکی از استانداردهای زیر باشند:

(1) انتخاب شیرهای چدنی مخصوص اتصال فلنجی از استانداردهای دیگر، به شرطی مجاز است که از نظر جنس، اندازه، نوع ساخت، نوع اتصال و دیگر مشخصات، مشابه استانداردهای مقرر شده بالا و مورد تأیید باشد.

ت) شیرهای برنجی و برنزی با اتصال دنده ای که در لوله کشی مسی به کار می رود باید طبق یکی از استانداردهای مقرر شده در (16-3-4-6) "ب" باشد. اتصال این شیرها به لوله مسی از نوع فیتینگ فشاری است و به کمک یک قطعه واسط (برنجی یا برنزی) صورت می گیرد.

16-3-4-7 اتصالات قابل انعطاف

الف) اتصالات قابل انعطاف که بین انتهای لوله و شیر برداشت لوازم بهداشتی نصب می شود، باید از نظر بهداشتی با NSF61 یا استاندارد مشابه مورد تأیید دیگر و همچنین یکی از استانداردهای زیر تطابق داشته باشد.

16-3-4-8 اتصال - الف) کلیات

(1) اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ یا شیر، فیتینگ به فیتینگ یا شیر، در لوله کشی های فولادی گالوانیزه، مسی و پلاستیکی که در توزیع آب سرد و آب گرم مصرفی ساختمان به کار می رود، باید طبق الزامات مندرج در این قسمت از مقررات صورت گیرد.

(2) همه اتصالات باید در زیر فشار آزمایش پس از نصب، که در (16-3-9-2) مقرر شده است، آب بند و گاز بند و مقاوم باشد.

(3) پیش از اتصال، دهانه لوله باید در سطح عمود بر محور بریده شود، براده ها و مواد اضافی از لبه های دهانه جدا گردد و داخل لوله از هر گونه مواد اضافی که مانع جریان آب می شود، کاملأ پاک و تمیز گردد. دهانه انتهای لوله باید کاملاً باز و سطح مقطع داخلی آن برابر سطح مقطع داخلی لوله یا فیتینگ مورد نظر برای اتصال باشد.

16-3-4-8 - ب) اتصال در لوله کشی فولادی گالوانیزه

(1) اتصال اجزای لوله کشی فولادی گالوانیزه تا قطر نامی 50 میلی متر باید از نوع اتصال دنده ای باشد.

(2) در اتصال اجزای لوله کشی فولادی گالوانیزه در قطرهای نامی 65 و 80 و 100 میلی متر می توان از اتصال دنده ای یا فلنجی استفاده کرد.

(3) اتصال اجزای لوله کشی فولادی گالوانیزه در قطر نامی 125 و 150 میلی متر باید از نوع اتصال فلنجی باشد.

(4) اتصال دنده ای باید طبق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 7.1 - EN 10226-1 - ISIRI 1798

(5) در اتصال فلنجی، جنس فلنج باید چدنی، چدن چکش خوار یا فولادی گالوانیزه از نوع دنده ای و طبق "(16-3-4-5) انتخاب فلنج" باشد. نوع دنده فلنج باید بر اساس یکی از استانداردهای (16-3-4-8) "ب" (4) انتخاب شود. واشر آب بندی بین دو فلنج متقابل نباید برای آب آشامیدنی اثر زیان آور داشته باشد.

(6) اتصال دنده ای که دنده های آن طبق استانداردهای دیگر باشد، به شرطی مجاز است که از نظر مشخصات و اندازه های دنده طبق یکی از استانداردهای مقرر شده در (16-3-4-8) "ب" (4) و مورد تأیید باشد.

16-3-4-8 - پ) اتصال در لوله کشی مسی

(1) در اتصال لحیمی مویینگی سطوح اتصال دو قطعه را باید کاملاً تمیز کرد و مفتول لحیم کاری را باید تا دمای ذوب گرم کرد، به طوری که فاصله مویینه بین دو قطعه را در تمام سطوح اتصال (گیر) پر کند.

(2) در اتصال لحیمی مویینگی، در شرایط عادی، مفتول لحیم کاری باید از نوع نرم باشد. دمای ذوب لحیم کاری نرم باید کمتر از 427 درجه سلسیوس باشد. مفتول لحیم کاری ممکن است از آلیاژهای قلع - نقره، قلع - مس یا قلع - آنتیموان (5-95) باشد. استفاده از مفتول لحیم کاری که میزان سرب آن بیش از 0/2 درصد باشد مجاز نیست.

(3) در اتصال لحیمی مویینگی، مفتول لحیم کاری باید مطابق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 2016 - DIN 1707 - EN 9453, 1254 - ASTM B 32

(4) در اتصال فیتینگ فشاری، فیتینگ های انتخابی باید طبق استانداردهای مقرر شده در (16-3-4-4) "پ" باشد.

(5) در اتصال لحیمی مویینگی و اتصال فیتینگ فشاری، در لوله کشی مسی، استفاده از استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که مفتول لحیم کاری و طول اتصال لحیمی و نوع دنده و اندازه آن در اتصال فشاری، طبق استانداردهای مقرر شده بالا و مورد تأیید باشد.

16-3-4-8 - ت) اتصال در لوله کشی پلاستیکی

(1) اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ و فیتینگ به فیتینگ در لوله کشی پلاستیکی به سه روش مکانیکی، چسبی و جوشی صورت می گیرد.

(2) اتصال مکانیکی باید از نوع دنده ای یا فشاری باشد. اتصال دنده ای یا فشاری با کمک واسط، از جنس برنجی یا فولادی با روکش قلع یا آب کروم، طبق توصیه کارخانه سازنده باید صورت گیرد. نوع اتصال باید مطابق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 21003-3 - EN 12502 - ASTM F1807, F2098, F2159, F1974

(3) اتصال لوله یا فیتینگ پلی وینیل کلراید کلردار شده (PVC-C) به لوله یا فیتینگ پلی وینیل کلراید کلردار شده (PVC-C) باید با چسب مخصوص و در حالت سرد صورت گیرد. نوع چسب و روش اتصال باید طبق دستور کارخانه سازنده لوله باشد.

(4) اتصال جوشی لوله به لوله و لوله به فیتینگ باید با گرم کردن سطح تماس آن ها و طبق دستور کارخانه سازنده لوله یا فیتینگ باشد.

(5) اتصال جوشی، چسبی یا اتصال مکانیکی لوله های پلاستیکی باید مطابق توصیه کارخانه سازنده صورت گیرد. توصیه کارخانه سازنده باید مطابق یکی از استانداردهای معتبر باشد.

16-3-4-8 - ث) اتصال دو لوله ناهم جنس

(1) اتصال لوله یا فیتینگ فولادی به لوله یا فیتینگ مسی باید با واسطه یک فیتینگ برنجی یا فیتینگ مورد تأیید دیگر صورت گیرد. اتصال فیتینگ واسط به لوله مسی باید از نوع لحیمی مویینگی یا از نوع فشاری باشد. اتصال فیتینگ برنجی واسط به لوله یا فیتینگ فولادی گالوانیزه، باید از نوع دنده ای باشد.

(2) اتصال لوله پلاستیکی به لوله یا فیتینگ فولادی یا مسی باید به کمک یک واسط برنجی یا فولادی با روکش آب کروم یا یک واسط پلاستیکی دنده ای یا واسط مورد تأیید دیگر، صورت گیرد.

16-3-5 اجرای لوله کشی

16-3-5-1 کلیات

الف) اجرای لوله کشی توزیع آب مصرفی در داخل ساختمان باید با رعایت الزامات مندرج در این قسمت از مقررات صورت گیرد.

2) در مجتمع های مسکونی، اداری و یا تجاری، لوله کشی باید در مسیرهایی انجام شود که استقلال واحد های ساختمانی حفظ شود.

پ) فاصله لوله ها از یکدیگر و از سطوح ساختمانی باید طوری باشد که اجرای کامل عایق کاری لوله ها و دسترسی به شیرها، تعمیر، تعویض و تنظیم آن ها و بازرسی و رفع عیب لوله ها به آسانی امکان پذیر باشد.

3) اجرای لوله کشی باید توسط کارگران آموزش دیده و ماهر صورت گیرد و از طرف کارشناسان مسئول اجرای کار، سرپرستی شود.

4) لوله کشی باید با توجه به صرفه جویی در مصالح و دستمزد، حفاظت در برابر خرابی و آسیب دیدگی، خوردگی، یخ بندان، جلوگیری از محبوس شدن هوا در لوله ها و مزاحمت ناشی از سر و صدای جریان آب اجرا شود.

5) سطوح داخلی شفت های قائم که لوله در آن نصب می شود باید نازک کاری شده و کاملاً صاف باشد.

چ) در مسیرهایی که لوله ها در معرض یخ زدن باشند، باید با عایق گرمایی، یا روش های مورد تأیید دیگر، از یخ زدن آب داخل لوله ها جلوگیری شود.

16-3-5-2 الزامات اجرای کار

الف) در جریان نصب لوله و دیگر اجزای لوله کشی باید داخل لوله ها و فیتینگ ها از ذرات فلز، ماسه، خاک، مواد آب بندی و غیره کاملاً پاک شود.

ب) انتخاب مصالح و روش های اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ یا شیر، فیتینگ به فیتینگ یا شیر، باید طبق الزامات مندرج در (16-3-4) "انتخاب مصالح" به عمل آید.

(1) در لوله کشی فولادی گالوانیزه خم کردن لوله مجاز نیست و باید از زانوهای فولادی گالوانیزه یا چدن چکش خوار، استفاده شود.

(2) در اتصال دنده ای، مواد آب بندی باید فقط روی دنده های خارجی (دنده نر) اضافه شود.

(3) لوله و دیگر اجزای لوله کشی فولادی گالوانیزه یا مسی نباید در دیوار یا کف دفن شوند، مگر در شرایط زیر:

• در صورتی که قسمتی از لوله ناگزیر باید در داخل اجزای ساختمان یا زیر کف دفن شود، باید ضرورت آن مورد تأیید قرار گیرد.
• در صورت دفن قسمتی از لوله باید حفاظت های لازم برای جلوگیری از خوردگی و یخ زدن به عمل آید و امکان انقباض و انبساط لوله ها فراهم شود.

(4) تغییر سطح مقطع داخلی در اتصالات لوله کشی نباید ناگهانی باشد و باید با واسطه تبدیل های استاندارد به تدریج صورت گیرد.

(5) در لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی باید برای امکان انبساط و انقباض لوله ها پیش بینی های لازم صورت گیرد.

پ) لوله کشی باید در مسیرهایی انجام شود که در معرض آسیب نباشد، مواد زائد در آن ته نشین نشود، قابل تخلیه باشد و به اجزای ساختمان آسیب وارد نکند.

(1) لوله کشی باید چنان اجرا شود که همواره به صورت ثقلی قابل تخلیه باشد.

(2) عبور لوله از دیوار، تیغه، سقف و کف باید از داخل غلافی که قطر داخلی آن دست کم 20 میلی متر از قطر خارجی لوله بزرگتر باشد، صورت گیرد. فاصله بین لوله و غلاف باید با مواد مناسب پر شود.

(3) در عبور لوله از دیوار، کف و سقف باید مقررات آتش سوزی مربوط به این جدارها در مورد فضای دور لوله نیز رعایت شود و دور لوله با مواد مقاوم در برابر آتش با مقاومتی برابر آن چه برای جدار ساختمانی تعریف شده است، پر شود.

(4) لوله و دیگر اجزای لوله کشی باید با بست، و به ترتیبی که در این مبحث مقرر شده است، در مسیرهای تعیین شده ثابت شوند.

(5) لوله های پلاستیکی ممکن است در اجزای ساختمان (کف، دیوار) دفن شوند. دفن این لوله ها باید طبق دستور کارخانه سازنده باشد.

(6) در نصب و دفن لوله های پلاستیکی باید امکان انقباض و انبساط لوله پیش بینی شود.

(7) لوله های پلاستیکی تک لایه اگر روکار نصب می شوند، نباید در معرض تابش مستقیم نور آفتاب باشند.

(8) هیچ یک از شیرها مطلقاً نباید در اجزای ساختمان یا زیر کف دفن شود.

(9) لوله کشی فولادی گالوانیزه یا مسی در محوطه یا حیاط اختصاصی ساختمان (یا ملک)، باید در داخل ترنچ زیر کف یا به طور آشکار اجرا شود.

• لوله داخل ترنچ باید زیر خط تراز یخ بندان نصب شود.
• هیچ ساختمان یا مانعی که خاک برداری و دسترسی به لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی را مشکل کند، نباید روی مسیر لوله کشی در محوطه یا حیاط اختصاصی ساختمان (یا ملک) ایجاد شود.

ت) اتصال لوله آب به مخازن ذخیره، شیرهای فشار شکن، آب گرم کن، دستگاه های تصفیه آب و موارد مشابه، باید از نوع اتصال بازشو (مانند مهره ماسوره یا فلنج) باشد تا امکان جدا کردن آن وجود داشته باشد.

(1) فاصله مهره ماسوره یا فلنج با دستگاه نباید بیش از 300 میلی متر باشد.

16-3-5-3 محل نصب شیرها

الف) در نقاط بالای شبکه لوله کشی که احتمال محبوس شدن هوا باشد، باید شیر تخلیه هوا نصب شود و در نقاط پایین شبکه لوله کشی باید شیر تخلیه آب نصب شود.

(1) در هر قسمت از شبکه لوله کشی که تخلیه آب لوله ها از شیرهای برداشت آب لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده ها امکان پذیر باشد، نصب شیر تخلیه آب لازم نیست.

ب) در نقاط زیر باید شیرهایی که قطر داخلی آن در حالت تمام باز برابر قطر داخلی لوله یا حداکثر یک اندازه از آن کوچک تر باشد، نصب شود:

(1) در نقطه خروج لوله از کنتور آب ساختمان و روی لوله ورودی به ساختمان (یا ملک) باید یک شیر قطع و وصل نصب شود.

(2) در زیر هر خط لوله قائم داخل ساختمان، که دست کم به دو طبقه بالاتر آب می رساند، باید یک شیر قطع و وصل و یک شیر تخلیه نصب شود.

(3) در بالای هر خط لوله قائم داخل ساختمان، که دست کم به دو طبقه پایین تر آب می رساند، باید یک شیر قطع و وصل و در پایین ترین نقطه آن یک شیر تخلیه نصب شود.

(4) در ورود لوله آب به هر واحد آپارتمانی باید شیر قطع و وصل و شیر یک طرفه نصب شود.

(5) در ورود به یک گروه بهداشتی شامل تعدادی لوازم بهداشتی، باید شیر قطع و وصل نصب شود، مگر آن که لوله ورود به هر یک از لوازم بهداشتی در آن گروه شیر قطع و وصل مستقل داشته باشد.

(6) در ورود لوله تغذیه آب به هر مخزن آب تحت فشار باید یک شیر قطع و وصل و یک شیر یک طرفه نصب شود.

(7) در ورود لوله تغذیه به هر مخزن ذخیره آب باید یک شیر قطع و وصل نصب شود.

(8) در نقطه ورود آب به هر دستگاه آب گرم کن باید شیر قطع و وصل و شیر یک طرفه نصب شود.

ب) شیرهای دیگری که برای حفاظت از شبکه آب آشامیدنی ساختمان لازم است باید برابر "(16-3-7) حفاظت آب آشامیدنی" باشد.

16-3-5-4 دسترسی به شیرها

الف) شیرهایی که در شبکه لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی ساختمان نصب می شوند باید روکار و آشکار نصب شوند، یا پس از نصب به آسانی قابل دسترسی باشند.

(1) شیرهایی که روی لوله داخل ترنچ زیر کف ساختمان، یا زیر کف محوطه نصب می شوند باید با بازکردن یک دریچه قابل دسترسی باشند.

(2) شیرهایی که روی لوله قائم داخل شفت های ساختمان نصب می شوند باید با بازکردن یک دریچه قابل دسترسی باشند.

(3) شیرهایی که روی لوله افقی داخل سقف کاذب طبقات ساختمان نصب می شوند، اگر سقف کاذب قابل برداشتن نباشد، باید با بازکردن دریچه ای که در سقف کاذب پیش بینی می شود قابل دسترسی باشند.

ب) شیرهایی که روی لوله کشی آب سرد و آب گرم مصرفی ساختمان قرار می گیرند باید با نصب اتصال بازشو (مانند مهره ماسوره و فلنج)، نزدیک به شیر، به منظور سهولت تعمیر و تعویض، قابل باز کردن و برداشتن باشند.

16-3-6 ذخیره سازی و تنظیم فشار آب

16-3-6-1 ذخیره سازی

الف) ذخیره سازی آب در صورت لزوم و با تأیید، به منظورهای زیر صورت می گیرد:

(1) جلوگیری از قطع آب در لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان در مواقعی که آب ورودی از شبکه شهری به ساختمان به علت تعمیر یا علت های دیگر، قطع شود.

(2) برای آن که مقدار حداکثر مصرف آب در ساختمان به شبکه آب شهری منتقل نشود.

(3) کنترل فشار آب مورد نیاز لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان.

(4) منطقه بندی توزیع آب در ساختمان های بلند.

(5) به منظور حفاظت از شبکه آب شهری.

ب) در ساختمان های مسکونی بیش از 3 طبقه یا بیش از ده واحد آپارتمانی باید مخزن ذخیره آب با گنجایش دست کم 75 لیتر برای هر نفر پیش بینی شود.

پ) محل مخزن آب

(1) مخزن ذخیره آب نباید در جایی احداث یا نصب شود که در معرض نفوذ سیل یا آب زیرزمینی باشد. این مخزن نباید در محلی قرار گیرد که لوله فاضلاب یا آب غیر بهداشتی از روی آن عبور کند.

(2) اگر احتمال نفوذ آب زیرزمینی وجود داشته باشد، باید در اطراف مخزن به اندازه کافی فضای باز پیش بینی شود تا بتوان به طور ادواری مخزن را بازدید کرد و مطمئن شد که آب آلوده به داخل آن نفوذ نمی کند.

(3) اگر مخزن ذخیره آب در داخل ساختمان قرار گیرد، باید طوری نصب شود که داخل آن برای بازرسی و تعمیر قابل دسترسی باشد و مخزن در برابر گرما و سرما حفاظت شود. برای اتاقی که مخزن ذخیره آب در آن نصب می شود باید تعویض هوا و کف شوی پیش بینی شود.

(4) اگر مخزن فلزی ذخیره آب روی بام نصب شود باید برای جلوگیری از یخ زدن آب یا گرم شدن آن، مخزن با عایق گرمایی پوشانده شود. عایق این مخازن در محل دریچه بازدید باید طوری باشد که دریچه آدم رو آن قابل برداشتن باشد تا بازرسی امکان پذیر گردد.

ت) حفاظت مخزن ذخیره آب

(1) مخزن ذخیره آب باید در برابر اثر آب مقاوم باشد.

(2) اگر مخزن ذخیره آب فولادی است، باید سطوح داخلی و خارجی آن گالوانیزه یا فولادی زنگ ناپذیر باشد.

(3) اگر مخزن ذخیره آب غیرفولادی یا فولادی غیر گالوانیزه و غیر زنگ ناپذیر باشد، باید سطوح داخلی و خارجی آن با مواد مناسب، که در رنگ، طعم، بو و گوارا بودن آب اثر نگذارد و ایجاد مسمومیت نکند، اندود شود. اندود داخل مخزن نباید مواد سربی داشته باشد.

(4) مخزن ذخیره آب باید دریچه آدم رو داشته باشد تا بازرسی و تعمیر داخلی آن امکان پذیر باشد.

(5) دریچه آدم رو مخزن ذخیره آب باید، در زمان بسته بودن، کاملاً آب بند و هوابند باشد. این دریچه باید دور از دسترسی اشخاص غیرمسئول باشد و در برابر نفوذ مواد آلاینده و حشرات و کرم ها کاملاً حفاظت شود.

ث) اتصالات مخزن ذخیره آب

(1) روی لوله ورود آب به مخزن باید یک شیر قطع و وصل و یک شیر کنترل، از نوع شناور و یا نوع دیگر، نصب شود تا از سر ریز شدن و اتلاف آب جلوگیری شود.

(2) لبه زیر دهانه لوله ورود آب به مخزن باید دست کم 100 میلی متر از روی دهانه لوله سرریز بالاتر باشد تا فاصله هوایی لازم تأمین شود.

(3) قطر نامی لوله سرریز باید دست کم دو برابر قطر لوله ورود آب به مخزن ذخیره باشد. روی لوله سرریز نباید هیچ شیری نصب شود. لوله سرریز مخزن نباید از جنس قابل انعطاف باشد. انتهای لوله سرریز باید دست کم 150 میلی متر بالاتر از کف شوی یا هر نقطه تخلیه دیگر باشد. انتهای لوله سرریز نباید قابل اتصال به شیلنگ باشد و باید توری مقاوم در برابر خوردگی داشته باشد. لوله سرریز باید در مسیری کشیده شود که احتمال یخ زدن نداشته باشد، یا آن که با عایق گرمایی مناسب در برابر یخ زدن حفاظت شود و پیش بینی لازم برای جلوگیری از ایجاد سطح یخ زده لغزنده در محل تخلیه آن صورت گیرد. لبه زیر دهانه سرریز باید دست کم 40 میلی متر از حداکثر سطح آب بالاتر باشد.

(4) مخزن ذخیره آب باید لوله هواکش داشته باشد تا فشار داخل مخزن همواره برابر فشار جو باشد. قطر نامی لوله هواکش باید دست کم برابر قطر نامی لوله خروج آب از مخزن باشد و دهانه انتهای آن توری مقاوم در برابر خوردگی داشته باشد. این دهانه باید در محل کاملاً محفوظ و دور از دسترس افراد غیرمسئول باشد.

(5) مخزن ذخیره آب باید در پایین ترین نقطه، لوله تخلیه داشته باشد که با بازکردن شیر آن بتوان تمام آب مخزن را تخلیه کرد. لوله تخلیه مخزن نباید از جنس قابل انعطاف باشد. انتهای لوله تخلیه باید دست کم 150 میلی متر بالاتر از کف شوی یا هر نقطه تخلیه دیگر باشد. انتهای لوله تخلیه نباید قابل اتصال به شیلنگ باشد و باید با توری مقاوم در برابر خوردگی محافظت شود. لوله تخلیه باید در مسیری کشیده شود که احتمال یخ زدن نداشته باشد. قطر نامی لوله تخلیه مخزن آب باید دست کم برابر ارقام جدول (16-3-6-1) "ث" (5) باشد.

(6) روی لوله ورودی آب به مخزن باید شیر قطع و وصل نصب شود. اگر حجم مخزن بیش از 1000 لیتر باشد، دهانه خروجی و دهانه ورودی آب باید در دو سمت مخزن و در مقابل هم قرار گیرند تا از راکد ماندن آب جلوگیری شود.

(7) اگر حجم ذخیره مورد نیاز آب بیش از 4000 لیتر باشد، باید به جای یک مخزن دست کم دو مخزن به طور موازی نصب شود تا هنگام تعمیر یا تمیز کردن یکی از مخازن، آب قطع نشود. در این حالت هر مخزن باید به طور جداگانه و مستقل به شیرهای ورودی و خروجی آب، شیر کنترل، شیر تخلیه، لوله سرریز و لوله هواکش مجهز باشد.

(8) در حالتی که تعداد مخازن ذخیره بیش از یک مخزن باشد، مجموع گنجایش دو یا چند مخزن، دست کم باید برابر حجم ذخیره مورد نیاز باشد.

جدول 16-3-6-1 "ث" (5) - قطر لوله تخلیه مخازن ذخیره آب

16-3-6-2 تنظیم فشار آب

الف) برای تأمین یا تنظیم فشار در شبکه لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان، در موارد لزوم و با تأیید، باید یکی از سیستم های زیر یا ترکیبی از آن ها طراحی و نصب شود:

• پمپ و مخزن ذخیره مرتفع
• پمپ و مخزن تحت فشار بدون دیافراگم
• پمپ و مخزن تحت فشار - با دیافراگم
• سیستم افزایش فشار بدون مخزن تحت فشار
• شیر فشار شکن از نوع قابل تنظیم

(1) نصب مستقیم پمپ روی لوله انشعاب آب شهر مجاز نیست.

(2) چنانچه پمپ آبرسانی در زیرزمین ساختمان نصب می شود، باید برای آن فونداسیون به ارتفاع دست کم 500 میلی متر پیش بینی گردد. نصب پمپ در حوضچه مجاز نیست.

(3) کلیه قسمت های پمپ که با آب در تماس هستند باید از مصالحی باشند که از نظر ترکیبات سرب و مواد مضر به سلامتی، با استانداردهای آب آشامیدنی مطابقت داشته باشد.

ب) پمپ و مخزن ذخیره مرتفع

(1) نکاتی که در (16-3-6-1) "ذخیره سازی"، در مورد محل استقرار، حفاظت، اتصالات و دیگر الزامات مخازن ذخیره آب مقرر شده است، در مورد مخازن ذخیره مرتفع نیز باید رعایت شود.

پ) پمپ و مخزن تحت فشار - بدون دیافراگم

(1) در این سیستم باید روی مخزن یا کلکتور خروجی پمپ، شیر اطمینان مورد تأیید نصب شود.

(2) شیر اطمینان باید طوری انتخاب و تنظیم شود که در فشاری برابر حداکثر فشار کار مجاز مخزن، باز شود و آب را تخلیه کند.

(3) لوله تخلیه شیر اطمینان نباید از جنس قابل انعطاف باشد. تخلیه آب از این لوله باید به طور ثقلی صورت گیرد.

(4) انتهای لوله تخلیه آب شیر اطمینان باید تا نزدیک نقطه تخلیه مناسبی (کف شوی یا یکی از لوازم بهداشتی) ادامه یابد. لوله تخلیه نباید مستقیماً به لوله فاضلاب متصل شود.

(5) فشار هوای داخل مخزن باید به کمک کمپرسور هوا تأمین شود.

ت) پمپ و مخزن تحت فشار - دیافراگمی

(1) روی کلکتور آب باید شیر اطمینان مورد تأیید نصب شود.

(2) شیر اطمینان باید در فشاری برابر حداکثر فشار کار مجاز مخزن، باز شود و آب را تخلیه کند.

(3) لوله تخلیه شیر اطمینان نباید از جنس قابل انعطاف باشد. تخلیه آب از این لوله باید به طور ثقلی صورت گیرد.

(4) انتهای لوله تخلیه آب شیر اطمینان باید تا نزدیک نقطه تخلیه مناسبی (کف شوی یا یکی از لوازم بهداشتی) ادامه یابد. لوله تخلیه نباید مستقیماً به لوله فاضلاب متصل شود.

ث) سیستم افزایش فشار بدون مخزن تحت فشار

(1) انتخاب و تنظیم این سیستم باید به ترتیبی باشد که حداقل فشار مورد نیاز پشت شیرهای برداشت آب، مقرر شده در این مبحث را به طور خودکار تنظیم کند و روی شیرهای برداشت آب فشاری بیش از آن چه در این مقررات معین شده، ایجاد ننماید.

ج) کاهش فشار آب

(1) اگر فشار ورودی به لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان یا قسمتی از آن، بیش از ارقامی باشد که در این مبحث از مقررات معین شده است، باید شیر فشار شکن قابل تنظیم یا هر سیستم مورد تأیید دیگری، به منظور کاهش فشار آب تا میزان مورد نیاز، نصب شود.

(2) روی لوله خروجی از شیر فشار شکن یا هر سیستم کاهش فشار دیگر، باید شیر اطمینان فشاری نصب شود.

16-3-7 حفاظت آب آشامیدنی

16-3-7-1 کلیات

الف) لوله کشی توزیع آب آشامیدنی در ساختمان (یا ملک) باید به ترتیبی طرح، نصب و نگهداری شود که از هرگونه آلوده شدن با آب غیر آشامیدنی و دیگر مایعات، مواد جامد یا گازی که ممکن است از طریق اتصال مستقیم یا از طریق هر اتصال دیگری، به آن وارد شود یا در آن نفوذ کند، حفاظت شود.

ب) اگر در ساختمان غیر از لوله کشی آب آشامیدنی، لوله کشی دیگری مخصوص آب یا دیگر مایعات غیر آشامیدنی وجود داشته باشد، هر یک از این دو شبکه لوله کشی، باید با رنگ یا برچسب های فلزی مورد تأیید مشخص شود، به طوری که شناسایی هر یک از این دو شبکه لوله کشی به آسانی امکان پذیر باشد.

16-3-7-2 اتصال مستقیم

الف) اتصال مستقیم بین لوله کشی آب آشامیدنی و لوله کشی آب غیرآشامیدنی مجاز نیست. مگر آن که با نصب لوازم مورد تأیید، از برگشت جریان جلوگیری شود.

2) اتصال مستقیم بین لوله کشی توزیع آب سرد و لوله کشی آب گرم مصرفی مجاز نیست، مگر آن که با نصب لوازم مورد تأیید از برگشت جریان جلوگیری شود.

پ) اتصال مستقیم بین لوله کشی آب آشامیدنی که از شبکه آب شهری تغذیه می شود و شبکه لوله کشی آب آشامیدنی که از منابع خصوصی تغذیه می شود، مجاز نیست.

3) اتصال مستقیم لوله کشی آب آشامیدنی به لوله کشی فاضلاب و آب باران مجاز نیست.

16-3-7-3 لوازم جلوگیری از برگشت جریان

الف) لوازم و شیرهایی که برای جلوگیری از برگشت جریان آب ناشی از فشار معکوس یا مکش سيفونی، به کار می رود باید برابر الزامات این قسمت از مقررات و از نظر مشخصات ساخت و آزمایش طبق یکی از استانداردهای معتبر و مورد تأیید باشد.

ب) فاصله هوایی

(1) حداقل فاصله هوایی قائم باید از زیر دهانه خروجی لوله آب آشامیدنی تا تراز روی لبه سرریز آب هر یک از لوازم بهداشتی، هر مخزن آب، یا هر نوع دهانه تخلیه دیگر، که آب در آن می ریزد، اندازه گیری شود.

پ) شیر یک طرفه

(1) شیر یک طرفه ای که برای جلوگیری از برگشت جریان آب به داخل لوله کشی آب آشامیدنی نصب می شود، باید از نوع فنردار با نشیمن آب بند باشد و فقط در یک جهت به آب اجازه جریان دهد و در جهت دیگر هیچ نشتی نداشته باشد.

(2) شیر یک طرفه دوتایی باید شامل دو عدد شیر یک طرفه فنر دار با نشیمن آب بند باشد که پشت سر هم روی لوله نصب می شود. بین این دو شیر یک طرفه یک اتصال برداشت آب برای آزمایش، با شیر قطع و وصل، قرار می گیرد. دو طرف این مجموعه باید شیرهای قطع و وصل نصب شود.

(3) شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه باید شامل دو عدد شیر یک طرفه فنردار با نشیمن آب بند باشد. در فاصله بین این دو شیر یک طرفه یک شیر اطمینان اختلاف فشار نصب می شود. دو طرف این مجموعه شیرهای قطع و وصل و در بین آن، یک شیر برداشت برای آزمایش نصب می شود. وقتی فشار بین دو شیر یک طرفه بیش از فشار آب بالا دست (ورود آب) باشد شیر اطمینان باز و مقداری آب خارج می شود.

ت) خلأشکن

(1) خلأشکن اتمسفریک یا فشاری (فنردار)، که برای جلوگیری از برگشت جریان ناشی از مکش سيفونی نصب می شود، باید از نظر مشخصات ساخت و آزمایش طبق یکی از استانداردهای معتبر و مورد تأیید باشد.

(2) در صورت کاهش فشار آب داخل شبکه لوله کشی آب آشامیدنی به کمتر از فشار اتمسفر، خلأشکن باید بتواند بلافاصله راه ارتباطی بین شبکه لوله کشی و مسیر خروجی آب را مسدود نموده و با وارد نمودن هوا به مسیر خروجی، فشار داخلی آن را به فشار اتمسفر برساند تا با تخلیه ثقلی آب باقی مانده در مسیر خروجی، از برگشت جریان آب به داخل شبکه لوله کشی جلوگیری شود. خلأشکن نباید زیر هود آشپزخانه یا هرجای دیگری که هوای آلوده دارد، قرارگیرد. عملکرد خلأشکن اتمسفریک در حالات جریان نرمال آب و مکش سيفونی در شکل های زیر نشان داده شده است.

حالت در جریان نرمال آب - خلأشکن اتمسفریک

حالت در مکش سيفونی - خلأشکن اتمسفریک

ث) جدول (16-3-7-3) "ث" کاربرد انواع مختلف لوازم جلوگیری از برگشت جریان را نشان می دهد.

جدول 16-3-7-3 "ث" - کاربرد انواع مختلف روش های جلوگیری از برگشت جریان

1. آلودگی ظاهری: آلودگی آب در حدی که کیفیت آن از نظر سلامت عمومی غیر بهداشتی نباشد ولی خصوصیات ظاهری آن، مانند رنگ، طعم، بو و غیره در حدی باشد که نتوان آن را به عنوان آب آشامیدنی مناسب دانست.

2. آلودگی غیر بهداشتی: آلودگی آب در حدی که کیفیت آن از نظر سلامت عمومی غیر بهداشتی باشد و موجب مسمومیت یا انتشار بیماری و آسیب های مشابه گردد.

16-3-7-4 حفاظت دهانه های خروج آب

الف) دهانه های خروج آب از شیرهای برداشت آب آشامیدنی باید طبق یکی از روش های مقرر در این ردیف حفاظت شوند.

ب) حفاظت با فاصله هوایی

دهانه های خروج آب از شیرهای برداشت آب آشامیدنی باید با فاصله هوایی حفاظت شوند. فاصله هوایی قائم بین لبه زیر دهانه خروج آب تا روی لبه سرریز آب لوازم بهداشتی، مخازن آب یا هر دستگاه دریافت کننده آب دیگر، باید دست کم برابر ارقام جدول (16-3-7-4) "ب" باشد.

جدول 16-3-7-4 "ب" - حداقل فاصله هوایی برای دهانه های خروج آب

1. ارقام برای حالتی است که لبه دهانه خروج آب، از یک دیوار فاصله ای بیش از 3 برابر قطر موثر دهانه خروج آب یا از دو دیوار مجاور فاصله ای بیش از 4 برابر قطر مؤثر دهانه خروج آب داشته باشد.

2. حداقل فاصله هوایی در مخازن ذخیره آب آشامیدنی نباید کمتر از 100 میلی متر باشد.

(1) دهانه خروج آب از شیر یا لوله که آب را به کف شوی یا هر دهانه آزاد فاضلاب یا آب باران می ریزد باید دست کم 150 میلی متر با دهانه فاضلاب یا آب باران فاصله هوایی قائم داشته باشد.

(2) برای حفاظت دهانه خروج آب از شیر سرشیلنگی باید از لوازمي غیر از فاصله هوایی استفاده شود.

(3) شیر برداشت یا تخلیه لوله کشی آب آشامیدنی اگر در تراز پائین تر از سطح خاک قرار گیرد، باید در حوضچه مورد تأیید نصب شود. کف حوضچه باید تخلیه داشته باشد و اطمینان حاصل شود که آب در آن جمع نخواهد شد. دهانه خروجی شیر تخلیه باید نسبت به کف حوضچه دست کم 150 میلی متر فاصله هوایی قائم داشته باشد.

پ) حفاظت با خلأشکن:

(1) شیر سرشیلنگی در شبکه لوله کشی آب آشامیدنی که برای آبیاری فضاهای سبز یا هر مصرف کننده دیگری کاربرد دارد و یا هر شیر برداشت که امکان اتصال شیلنگ به آن وجود دارد، باید با یک خلأشکن اتمسفریک یا فشاری (فنر دار) و یک شیر یک طرفه حفاظت شود.

(2) شیر سرشیلنگی در موارد زیر نیاز به حفاظت ندارد:

• شیرهای تخلیه آب گرم کن و دیگ آب گرم که فقط برای تخلیه این دستگاه ها کاربرد دارند.
• شیر سر شیلنگی تغذیه آب ماشین رخت شویی و ماشین ظرفشویی، در صورتی که مانع برگشت جریان روی این دستگاه ها پیش بینی شده باشد.

(3) دوش شیلنگی (دوش کمر تلفنی) باید با نصب یک خلأشکن اتمسفریک یا فشاری (فنر دار) و یک شیر یک طرفه حفاظت شود.

(4) خلأشکن باید طوری نصب شود که سطح تراز بحرانی آن دست کم 150 میلی متر بالاتر از تراز لبه سرریز لوازم بهداشتی یا بالاترین نقطه خروج آب در پایین دست آن قرار گیرد. خلأشکن اتمسفریک باید طوری نصب شود که قطعه متحرک آن حرکت قائم رو به بالا و پایین داشته باشد.

(5) خلأشکن برای حفاظت آب آشامیدنی روی انشعاب تغذیه دستگاه لگن شوی در بیمارستان و درمانگاه، باید طوری نصب شود که سطح تراز بحرانی آن دست کم 1500 میلی متر بالاتر از کف تمام شده باشد.

(6) خلأشکن برای حفاظت آب آشامیدنی روی انشعاب شیر سرشیلنگی یا هر شیر برداشت که امکان اتصال شیلنگ به آن وجود دارد، در محیط های بیمارستانی و آزمایشگاهی، باید طوری نصب شود که سطح تراز بحرانی آن دست کم 1800 میلی متر بالاتر از کف تمام شده باشد.

(7) نصب خلأشکن به تنهایی برای جلوگیری از برگشت جریان ناشی از فشار معکوس کافی نیست.

16-3-7-5 اتصال به لوازم بهداشتی - الف) فلاش تانک مخصوص شستشوی توالت یا یورینال

(1) لبه زیر دهانه ورود آب از شیر شناور به فلاش تانک باید دست کم 25 میلی متر از لبه روی دهانه لوله سرریز آب تانک بالاتر باشد.

(2) اتصال آب از شبکه توزیع آب آشامیدنی به فلاش تانک باید با نصب یک شیر قطع و وصل و یک شیر شناور مورد تأیید و فاصله هوایی ذکر شده در ردیف (16-3-7-5) "الف" (1) حفاظت شود.

ب) فلاش والو مخصوص شستشوی توالت یا یورینال

(1) اتصال آب از شبکه توزیع آب آشامیدنی به فلاش والو باید با نصب یک شیر یک طرفه و یک خلأشکن، یا با نصب شیر یک طرفه دوتایی حفاظت شود.

(2) اگر فلاش والو از نوعی باشد که در آن مانع برگشت جریان پیش بینی شده باشد نصب لوازم دیگری لازم نیست.

پ) بیده

(1) اتصال لوله کشی توزیع آب آشامیدنی به نوعی از بیده که آب فشان مغروق دارد، مطلقاً ممنوع است.

(2) تغذیه آب بیده تنها در صورتی مجاز است که آب مورد نیاز آن از تانک آب جداگانه و مخصوص آن بیده تأمین شود. این تانک باید با فاصله هوایی از شبکه توزیع آب ساختمان جدا باشد.

ت) شیر مخلوط

(1) شیر مخلوط آب سرد و آب گرم مصرفی که روی لوازم بهداشتی یا هر نوع مصرف کننده دیگر آب آشامیدنی نصب می شود باید مجهز به شیر یک طرفه در مسیرهای ورود آب سرد و آب گرم به شیر باشد. استفاده از شیر مخلوط فاقد شیر یک طرفه به شرطی مجاز است که روی اتصال آب سرد به شیر مخلوط یک شیر یک طرفه نصب شود و دهانه مشترک خروج آب از شیر قابل مسدود شدن نباشد.

16-3-7-6 انشعاب آب برای مصارف دیگر - الف) تغذیه آب تأسیسات گرمایی و سرمایی

(1) انشعاب آب از شبکه لوله کشی آب آشامیدنی برای تغذیه تأسیسات گرمایی، با آب گرم کننده یا بخار و نیز برای تغذیه تأسیسات سرمایی با آب سرد کننده، باید با پیش بینی فاصله هوایی، نصب یک شیر یک طرفه دوتایی یا نصب شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه حفاظت شود.

(2) اگر به داخل لوله کشی تأسیسات گرمایی یا تأسیسات سرمایی محلول های شیمیایی تزریق شود، انشعاب آب باید با فاصله هوایی یا نصب شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه حفاظت شود.

ب) انشعاب آب برای تغذیه لوله کشی آب آتش نشاني

(1) برای تغذیه لوله کشی آب آتش نشاني از شبکه لوله کشی آب مصرفی ساختمان، باید روی لوله انشعاب آب، یک شیر قطع و وصل و یک شیر یک طرفه دوتایی یا شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه نصب شود.

پ) انشعاب آب برای تغذیه ماشین رختشویی و ماشین ظرفشویی

(1) اتصال آب برای تغذیه ماشین رختشویی و ماشین ظرف شویی و دستگاه های مشابه دیگر باید با فاصله هوایی یا یک شیر یک طرفه و یک خلأشکن حفاظت شود.

(2) در صورتی که در این ماشین ها مانع جلوگیری از برگشت جریان پیش بینی شده باشد، نصب این لوازم روی لوله انشعاب لازم نیست.

ت) انشعاب آب برای تغذیه مصارف تحت فشار

(1) انشعاب آب آشامیدنی برای تغذیه دستگاه ها و تأسیساتي که مصرف کننده آب غیر آشامیدنی هستند و ممکن است تحت فشار داخلی قرار گیرند باید با فاصله هوایی، شیر یک طرفه دوتایی، یا شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه، حفاظت شود.

ث) انشعاب آب برای تغذیه سختی گير

(1) انشعاب آب از لوله کشی آب آشامیدنی ساختمان برای تغذیه سختی گير، باید با فاصله هوایی یا نصب یک شیر یک طرفه دوتایی حفاظت شود.

ج) دستگاه های تصفیه آب

(1) انشعاب آب از لوله کشی آب آشامیدنی ساختمان برای تغذیه تأسیسات تصفیه آب، باید با پیش بینی فاصله هوایی یا نصب یک شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه حفاظت شود.

چ) سیستم تولید و توزیع آب گرم مصرفی

(1) انشعاب آب از لوله کشی آب آشامیدنی برای تغذیه سیستم تولید و توزیع آب گرم مصرفی باید با فاصله هوایی یا نصب یک شیر یک طرفه حفاظت شود.

16-3-7-7 محل نصب مانع برگشت جریان

الف) هر یک از لوازم جلوگیری از برگشت جریان آب باید در محل قابل دسترسی و تعمیر نصب شود.

ب) مانع برگشت جریان از نوع شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه باید به طور ادواری آزمایش شود و نسبت به درستی کار آن اطمینان حاصل گردد.

16-3-7-8 حفاظت لوله های آب زیرزمینی

الف) لوله های توزیع آب مصرفی ساختمان در داخل ترنچ زیر سطح محوطه یا زیر کف ساختمان، باید از لوله های فاضلاب دست کم 1/5 متر فاصله افقی داشته باشند مگر این که تراز زیر لوله آب مصرفی دست کم 300 میلی متر از روی لوله فاضلاب بالاتر باشد. این فاصله باید با خاک کوبیده شده پر شود.

ب) اگر مسیر خط لوله توزیع آب مصرفی در زیر زمین ناگزیر باید مسیر خط لوله فاضلاب را قطع کند، در این صورت باید زیر لوله آب مصرفی دست کم 300 میلی متر از روی لوله فاضلاب فاصله قائم داشته باشد. این فاصله باید با خاک کوبیده شده پر شود.

16-3-8 لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی

16-3-8-1 لزوم آب گرم مصرفی

الف) در هر ساختمان (یا ملک) که محل سکونت یا اقامت انسان باشد، همه لوازم بهداشتی ای که برای حمام کردن، شستشو، پخت و پز، تمیزکاری، رخت شویی و نگهداری ساختمان در آن نصب شده اند باید با آب گرم مصرفی هم تغذیه شوند.

(1) در هر ساختمان (یا ملک) که محل سکونت یا اقامت نباشد، ممکن است فقط لوازم بهداشتی مخصوص شستشو و حمام کردن با آب گرم مصرفی تغذیه شوند.

16-3-8-2 دما و فشار کار

الف) حداکثر دمای کار طراحی شبکه لوله کشی آب گرم مصرفی باید 80 درجه سلسیوس باشد.

ب) حداکثر دمای آب گرم مصرفی لوازم بهداشتی در نقطه خروج آب از شیر، جز در ساختمان های ویژه، باید برابر ارقام زیر کنترل شود.

• وان 49 درجه سلسیوس
• دوش 43 درجه سلسیوس
• دستشویی 43 درجه سلسیوس
• سینک آشپزخانه 60 درجه سلسیوس

(1) دمای مورد نیاز آب گرم مصرفی در هر مورد باید به کمک شیرهای مخلوط دستی یا خودکار، کنترل شود.

(2) در ساختمان های ویژه، مانند کودکستان، دبستان، خانه سالمندان، ساختمان های درمانی و موارد مشابه دیگر، که دمای مورد نیاز از ارقام بالا کمتر باشد، باید دمای مورد نیاز به کمک شیرهای مخلوط دستی یا خودکار کنترل شود.

پ) فشار کار طراحی شبکه لوله کشی آب گرم مصرفی باید دست کم 10 بار باشد.

16-3-8-3 لزوم حفظ دمای آب گرم مصرفی

الف) برای جلوگیری از اتلاف آب، لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی باید لوله برگشت داشته باشد تا آب گرم مصرفی همواره گردش داشته باشد و دمای آب گرم خروجی به هنگام باز کردن شیرهای برداشت آب از ارقام مقرر شده کمتر نباشد.

(1) ممکن است به جای لوله برگشت، دمای آب لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی را با روش های دیگری (از جمله نصب نوارهای گرم کننده روی خطوط لوله)، در حد مورد نیاز به طور خودکار، کنترل کرد.

(2) در صورتی که طول خط لوله توزیع آب گرم مصرفی، از آب گرم کن تا دورترین مصرف کننده، بیش از 10 متر باشد، باید به کمک لوله برگشت، یا روش های دیگر، دمای آب گرم مصرفی داخل لوله را از آب گرم کن تا فاصله حداکثر 10 متر از دورترین مصرف کننده ها، در حدود ارقام مقرر نگاه داشت.

ب) اگر مسیر لوله کشی مناسب باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد، ترجیح دارد گردش آب گرم از طریق لوله برگشت تا آب گرم کن بدون نصب پمپ و با استفاده از کاهش وزن مخصوص آب در دمای بالاتر که آب گرم را به سمت بالا می راند، صورت گیرد.

(1) در صورت لزوم باید برای گردش آب در لوله برگشت، روی این لوله پمپ نصب شود.

(2) در صورت نصب پمپ روی لوله برگشت آب گرم مصرفی باید برای پمپ کلید خودکار یا دستی پیش بینی شود تا در مواقعی که گردش آب گرم مصرفی لازم نباشد، بتوان پمپ را خاموش کرد.

16-3-8-4 عایق کاری

الف) لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی، به منظور کاهش اتلاف انرژی، باید برابر الزامات مقرر شده در این قسمت عایق شوند.

ب) عایق کاری لوله ها در لوله کشی آب گرم مصرفی باید طبق جدول (16-3-8-4) "ب" صورت گیرد.

جدول 16-3-8-4 "ب" - حداقل ضخامت عایق لوله های آب گرم مصرفی (میلی متر)

*ضخامت عایق لوله انشعاب تا قطر 50 میلی متر برای حالتی مقرر شده است که طول انشعاب از 3/6 متر بیشتر نباشد.

16-3-8-5 اتصال به لوازم بهداشتی

الف) اتصال لوله آب گرم مصرفی به لوازم بهداشتی که مصرف کننده آب گرم هستند، باید به شیر طرف چپ باشد.

16-3-8-6 آب گرم کن

الف) طراحی و نصب آب گرم کن با یا بدون مخزن ذخیره، مخصوص تولید آب گرم مصرفی مورد نیاز لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده های آب گرم مصرفی ساختمان، باید با رعایت الزامات مقرر شده در این قسمت از مبحث شانزدهم، و نیز الزامات مقرر شده در "مبحث چهاردهم - تأسیسات مکانیکی ساختمان" انجام گیرد.

ب) ظرفیت ذخیره یا ظرفیت لحظه ای آب گرم کن باید به اندازه ای انتخاب شود که پاسخ گوی حداکثر مصرف ساعتی یا لحظه ای آب گرم مصرفی مورد نیاز جمعیت ساکن در ساختمان باشد.

پ) فشار کار

(1) حداکثر فشار کار مجاز آب گرم کن باید دست کم 10 بار باشد.

(2) حداکثر فشار کار مجاز آب گرم کن باید در محل مناسب و به صورت با دوام و دائمی روی آن نقش شده باشد.

(3) اگر فشار عملکرد سیستم توزیع آب گرم مصرفی در محل نصب آب گرم کن، به هر علت بیش از 10 بار باشد، حداکثر فشار کار مجاز آب گرم کن، نباید کمتر از حداکثر فشار عملکرد سیستم باشد.

ت) تخلیه آب گرم کن

(1) در پایین ترین نقطه آب گرم کن یا مخزن ذخیره آب گرم مصرفی باید شیر تخلیه، از نوع مورد تأیید، نصب شود.

ث) عایق گرمایی

(1) آب گرم کن و مخزن ذخیره آب گرم مصرفی باید با عایق گرمایی در برابر اتلاف انرژی گرمایی حفاظت شود.

(2) ضخامت عایق گرمایی باید طوری انتخاب شود که تلفات انرژی گرمایی از سطوح خارجی آن از 47 وات بر متر مربع بیشتر نباشد. در محاسبه اتلاف انرژی، دمای محیط محل نصب دستگاه نباید از 18 درجه سلسیوس بیشتر گرفته شود.

ج) لوازم ایمنی

(1) آب گرم کن باید شیر اطمینان فشار و شیر اطمینان دما، یا شیر اطمینان ترکیبی فشار - دما، از نوع مورد تأیید داشته باشد.

(2) ظرفیت تخلیه شیر اطمینان باید برای ظرفیت گرمایی آب گرم کن مناسب باشد.

(3) شیر اطمینان دما باید حداکثر برای تخلیه در دمای 99 درجه سلسیوس تنظیم شود.

(4) شیر اطمینان فشار باید برای تخلیه آب، در فشار حداکثر 10 بار تنظیم شود مگر این که فشار عملکرد آب گرم کن به هر علت بیش از 10 بار باشد، که در این صورت شیر اطمینان باید روی حداکثر فشار کار مجاز آب گرم کن تنظیم شود.

(5) شیر اطمینان باید در قسمت بالای آب گرم کن یا مخزن ذخیره آب گرم مصرفی و طوری نصب شود که دهانه ورود آب به آن در ارتفاع 150 میلی متر پایین تر از تراز سطح بالای مخزن قرار گیرد.

(6) بین آب گرم کن یا مخزن ذخیره آب گرم مصرفی و شیر اطمینان نباید هیچ شیر دیگری نصب شود.

(7) لوله تخلیه شیر اطمینان باید از نوع غیر قابل انعطاف و مناسب برای کار در دمای 99 درجه سلسیوس باشد.

(8) قطر نامی لوله تخلیه آب از شیر اطمینان باید دست کم برابر قطر دهانه خروجی شیر اطمینان باشد.

(9) تخلیه آب از لوله تخلیه شیر اطمینان باید به طور ثقلی انجام گیرد و شیب لوله همواره به طرف نقطه تخلیه باشد. روی این لوله نباید هیچ شیری نصب شود.

(10) مسیر لوله تخلیه شیر اطمینان باید طوری انتخاب شود که خروج آب موجب خسارت و خرابی نشود، ایجاد خطر نکند و سر و صدای آن باعث مزاحمت نشود. این لوله باید در برابر احتمال یخ زدن حفاظت شود.

(11) انتهای لوله تخلیه شیر اطمینان باید با دهانه باز و بدون دنده باشد و آب تخلیه شده با فشار جو به نزدیک نقطه تخلیه برسد. اتصال این لوله به شبکه لوله کشی فاضلاب ساختمان باید از نوع غیر مستقیم و با فاصله هوایی صورت گیرد. اتصال مستقیم این لوله به شبکه لوله کشی فاضلاب ساختمان مجاز نیست.

چ) کنترل دمای آب گرم کن

(1) آب گرم کن باید به کنترل خودکار دما مجهز باشد، به طوری که بتوان به کمک آن، دمای آب گرم مصرفی را از حداقل تا حداکثر مورد نیاز تنظیم کرد.

ح) قطع و وصل انرژی

(1) اگر آب گرم کن از نوع برقی است باید برای قطع و وصل انرژی ورودی به آن کلید جداگانه و مستقلی پیش بینی شود.

(2) اگر آب گرم کن با شعله مستقیم (سوخت مایع یا گاز) کار می کند باید روی لوله ورودی سوخت به مشعل آن، شیر جداگانه و مستقلی پیش بینی شود.

(3) اگر آب گرم کن انرژی گرمایی خود را از آب گرم کننده یا بخار می گیرد، باید روی لوله آب گرم کننده یا بخار ورودی به آن، شیر جداگانه و مستقلی پیش بینی شود.

16-3-9 ضد عفونی، آزمایش

16-3-9-1 ضد عفونی - الف) کلیات

(1) لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان، پیش از بهره برداری، باید طبق الزامات مقرر شده از طرف مرجع ذیصلاح قانونی ضدعفونی شود.

(2) در صورتی که چنین الزاماتی رسماً منتشر نشده باشد، ضد عفونی باید طبق الزامات مقرر شده در این قسمت از مقررات صورت گیرد.

(3) عمل ضد عفونی باید پس از آزمایش نشت لوله کشی و پیش از نصب لوازم بهداشتی صورت گیرد.

ب) روش ضد عفونی کردن

(1) ابتدا باید لوله کشی با آب آشامیدنی کاملاً شستشو داده شود و داخل لوله ها از مواد زائد و زیان آور کاملاً پاک گردد. شستشو باید تکرار شود تا آب خروجی از دهانه های باز کاملاً تمیز و عاری از مواد زائد و آلوده گردد.

(2) سپس لوله کشی باید با محلول کلر با غلظت 50 میلی گرم در لیتر (PPM 50) پر شود و همه شیرها و دهانه های باز به مدت 24 ساعت بسته شود. می توان مدت ضدعفونی را 3 ساعت و غلظت محلول کلر را 200 میلی گرم در لیتر (PPM 200) تعیین کرد.

(3) پس از آن باید لوله کشی را از محلول کلر خالی کرد و با آب آشامیدنی دوباره شستشو کرد تا زمانی که آب خروجی از دهانه های باز بدون کلر باشد.

(4) پس از انجام کامل عمل ضد عفونی باید نمونه آب برای آزمایش میکروب شناسی برداشته شود. اگر نتیجه آزمایش نشان دهد که هنوز در لوله ها یا دیگر اجزای لوله کشی آلودگی باقی است، باید با تأیید ناظر ساختمان، عمل ضد عفونی به ترتیب بالا تکرار شود.

16-3-9-2 آزمایش نشت - الف) کلیات

(1) آزمایش نشت شبکه لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان باید طبق الزامات مندرج در این قسمت از مقررات انجام شود.

(2) ممکن است آزمایش لوله کشی قسمت به قسمت در جریان پیشرفت کار، یا به طور کامل پس از نصب کلیه لوله ها و اجزای دیگر لوله کشی صورت گیرد.

(3) پیش از انجام آزمایش و تأیید لوله کشی، هیچ یک از اجزای لوله کشی نباید با عایق یا اجزای ساختمان پوشانده شود. در هنگام آزمایش همه اجزای لوله کشی باید آشکار و قابل بازرسی باشد.

(4) علاوه بر آزمایش قسمت به قسمت یا کامل لوله کشی، باید پس از خاتمه کار و نیز پس از نصب لوازم بهداشتی، آزمایش فشار با آب انجام گیرد.

ب) روش انجام آزمایش

(1) پس از خاتمه لوله کشی و پیش از نصب لوازم بهداشتی باید دهانه های باز به طور موقت بسته شود و لوله کشی با آب به تدریج پر شود و کاملاً هواگیری گردد. پیش از اقدام به آزمایش، باید شبکه لوله کشی را به مدت حداقل دو روز پر از آب نگاه داشت.

(2) آزمایش فشار باید با آب و به کمک تلمبه مخصوص مجهز به فشار سنج، و با فشار حداقل 10 بار در پایین ترین نقطه شبکه لوله کشی مورد آزمایش انجام شود. فشار سنج باید در پائین ترین قسمت لوله کشی مورد آزمایش نصب شود و کنترل شود که هیچ یک از قطعات و اجزای لوله کشی نباید با فشار کمتر از 6 بار یا حداکثر فشار عملکرد آن، هر کدام که بیشتر باشد، آزمایش شود.

(3) مدت آزمایش باید حداقل یک ساعت باشد. در این مدت اگر شکستگی یا نشت آب مشاهده شود، باید آزمایش فشار آب پس از رفع عیب تکرار شود.

(4) پس از نصب لوازم بهداشتی یک بار دیگر باید آزمایش فشار آب انجام شود. در این مرحله فشار آزمایش برابر با فشار بهره برداری خواهد بود. شبکه لوله کشی آب، لوازم بهداشتی و کلیه اجزای آن باید از نظر مقدار جریان و فشار کار در وضعیت کار عادی قرار گیرد. همه شیرها باید یک به یک باز و بسته شود و نسبت به آب بند بودن آن ها اطمینان حاصل شود. این مرحله آزمایش باید در فشار بهره برداری و به مدت حداقل یک ساعت انجام شود. در صورت مشاهده نشت، پس از رفع عیب، این آزمایش باید تکرار شود.

(5) در صورت وجود احتمال یخ زدن آب در لوله ها، باید بلافاصله پس از انجام هر مرحله از آزمایش آب لوله ها کاملاً تخلیه شود.

16-4 لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان

16-4-1 دامنه

16-4-1-1

طراحی، انتخاب مصالح و اجرای لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان (یا ملک ) که فاضلاب در آن به طور ثقلی جریان می یابد، باید با رعایت الزامات این فصل از مقررات انجام شود.

الف) فاضلاب خروجی از هر یک از لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده های آب باید، با اتصال مستقیم، یا اتصال غیرمستقیم، به طور اطمینان بخش به شبکه لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان (یا ملک)، طبق الزامات مقرر شده در این فصل از مقررات، متصل شود.

ب) طراحی و اجرای حوضچه پمپاژ فاضلاب و لوله کشی فاضلاب بعد از پمپ که فاضلاب در آن تحت فشار جریان می یابد، خارج از حدود این فصل از مقررات است.

پ) طراحی و اجرای تصفیه خانه فاضلاب، خارج از حدود این فصل از مقررات است.

16-4-1-2

الزامات این فصل ساختمان هایی را در بر می گیرد که به سکونت، اقامت یا کار انسان اختصاص دارد.

الف) الزامات لوله کشی فاضلاب برای تجهیزات ویژه در ساختمان های بهداشتی و درمانی خارج از حدود این فصل از مقررات است.

ب) لوله کشی فاضلاب دستگاه های ویژه فرآیندهای تولیدی در ساختمان های صنعتی خارج از حدود الزامات این فصل قرار دارد. این لوله کشی باید از لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان کاملاً جدا باشد.

پ) لوله کشی فاضلاب شیمیایی در آزمایشگاه ها و کاربری های مشابه خارج از حدود الزامات این فصل قرار دارد. این لوله کشی باید از لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان کاملاً جدا باشد.

16-4-1-3

این فصل از مقررات لوله کشی آب باران و دیگر آب های سطحی را در بر نمی گیرد.

لوله کشی آب باران ساختمان باید از لوله کشی فاضلاب بهداشتی کاملاً جدا باشد.

16-4-1-4

لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان از خروجی لوازم بهداشتی آغاز می شود و تا نقطه ورودی به ایستگاه پمپاژ فاضلاب یا محل نصب دریچه بازدید یا چاه آدم رو، قبل از اتصال به شبکه لوله کشی فاضلاب شهری، یا دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی، ادامه می یابد.

الف) در صورت موجود و در دسترس بودن شبکه لوله کشی فاضلاب شهری، لوله کشی فاضلاب ساختمان باید به این شبکه متصل شود و فاضلاب ساختمان به آن هدایت گردد.

1) موجود و در دسترس بودن شبکه لوله کشی فاضلاب شهری به این معنی است که از سازمان مسئول فاضلاب شهری استعلام شود و آن سازمان آمادگی خود را برای گرفتن انشعاب اعلام کند.

2) اگر در نزدیکی ساختمان، شبکه لوله کشی فاضلاب شهری موجود و در دسترس نباشد، باید برای دفع فاضلاب ساختمان، با استفاده از یکی از روش های مورد تأیید اقدام شود.

2) درصورتیکه دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی یا سیستم دفع فاضلاب، خارج از مرزهای ساختمان (یا ملک) باشد، لوله کشی فاضلاب تا 1.5 متر دورتر از دیوار خارجی ساختمان (یا ملک) ادامه می یابد. ادامه لوله کشی تا رسیدن به محل دستگاه تصفیه یا دفع فاضلاب، خارج از حدود این فصل از مقررات است.

پ) اگر در ساختمان شبکه لوله کشی آب خاکستری پیش بینی شود، فاضلاب خروجی از وان، زیردوشی، دستشویی، لگن یا ماشین رخت شویی ممکن است به شبکه لوله کشی آب خاکستری هدایت شود.

3) اتصال فاضلاب بهداشتی ساختمان به شبکه لوله کشی فاضلاب شهری باید طبق ضوابط تعیین شده از طرف سازمان مسئول فاضلاب شهری باشد.

16-4-2 طراحی لوله کشی فاضلاب

16-4-2-1 کلیات

الف) اطلاعات پیش از طراحی

1) پیش از طراحی باید اطلاعات کافی از محوطه داخل و خارج ساختمان و چگونگی اتصال لوله اصلی فاضلاب ساختمان به لوله خارج از ساختمان (یا ملک)، شبکه فاضلاب شهری، دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی، یا هر سیستم دفع دیگری به دست آورد.

2) رقم لوله اصلی فاضلاب خروجی از ساختمان (یا ملک) باید با توجه به وضعیت شبکه فاضلاب شهری و چاه آدم رو آن، لوله خارج ساختمان (یا ملک ) که این لوله فاضلاب باید به آن متصل شود، یا چاه آدم رو دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی در محوطه (یا خارج از محوطه ) مشخص شود.

2) مسیر لوله ها باید با هماهنگی کامل بین بخش های تأسیسات، معماری و سازه ساختمان، طوری طراحی شود که امکان دسترسی به لوله ها در همه جا فراهم باشد و استقلال واحد های ساختمانی به طور کامل حفظ گردد.

لوله های فاضلاب هر واحد ساختمانی باید در محدوده ملک همان واحد، و یا در مشاعات (در مجتمع های ساختمانی) نصب شود. عبور لوله های فاضلاب اختصاصی یک واحد از اموال خصوصی سایر واحد های ساختمانی مجاز نمی باشد.

پ) طراحی لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان باید طبق روش های مهندسی مورد تأیید انجام شود. روش های محاسبات مهندسی برای اندازه گذاری لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی باید مورد تأیید قرار گیرد.

3) لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان، شامل شاخه های افقی، لوله های قائم و لوله های اصلی افقی ساختمان ، باید با رعایت اهداف زیر طراحی شود:

1) فاضلاب در لوله ها به طور ثقلی جریان یابد و شبکه لوله کشی خود به خود تمیز شود.

2) لوله کشی فاضلاب باید مواد جامد و مایع را از لوازم بهداشتی و مصرف کننده های دیگر آب، بدون نشت، آرام، بدون مزاحمت و آسیب رساندن به لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی، دور کند.

3) از هر گونه نفوذ گازهای آلوده شبکه لوله کشی فاضلاب به فضاهای ساختمان جلو گیری به عمل آید.

4) گازهای ایجاد شده در شبکه لوله کشی فاضلاب به هوای آزاد خارج از ساختمان هدایت شود.

5) به منظور تمیز کردن و رفع گرفتگی احتمالی لوله ها و فیتینگ ها، دسترسی های آسان و مناسب پیش بینی شود.

6) پیش بینی های لازم برای جلوگیری از خوردگی و فرسودگی لوله ها، فیتینگ ها و اتصال ها صورت گیرد.

7) در مسیر عبور جریان فاضلاب در لوله ها، گرفتگی، تراکم هوا یا رسوب مواد جامد پیش نیاید.

8) تغییرات فشار در لوله کشی فاضلاب محدود شود، تا فشار معکوس یا مکش سيفونی، سبب شکسته شدن ستون آب هوابند سيفون ها و نفوذ گازهای بویناک و زیان آور به فضاهای داخل ساختمان نشود.

ث) تخلیه مستقیم آب از سیستم های دیگری که دمای کار آن ها بالاتر از 60 درجه سلسيوس باشد (مانند سیستم های توزیع بخار و کنداسيت، سیستم های گرمائی با آب گرم کننده و غیره ) به شبکه فاضلاب بهداشتی ساختمان مجاز نیست.

1) تخلیه آب این قبیل تأسیسات پس از عبور از سیستم های خنک کننده مناسب ، به شبکه فاضلاب بهداشتی ساختمان مجاز است.

ج) لوله کشی فاضلاب ساختمان نباید عامل ایجاد یا توسعه آتش و دود در ساختمان باشد.

16-4-2-2 نقشه ها و مدارک دیگر

الف) نقشه های اجرایی لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان باید، پیش از اقدام به اجرای کار، برایبررسی و تصویب، به مهندس ناظر ارائه شود.

ب) نقشه های اجرایی باید شامل لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده های آب، جنس، مسیر و قطر نامی شاخه های افقی، لوله های قائم، لوله اصلی افقی و سایر اجزای لوله کشی فاضلاب باشد.

1) پلان لوله کشی فاضلاب طبقه (یا طبقات) ساختمان و محوطه آن باید در نقشه ها نشان داده شود.

2) نقشه ها باید شامل دیاگرام لوله کشی، نقاط مصرف، رقم لوله (یا لوله های) خروجی از ساختمان (یا ملک) باشد.

3) نوع و مشخصات مصالح انتخابی باید در نقشه ها و مدارک پیوست آن مشخص شده باشد.

4) روش های اجرا، نصب، حفاظت و نگهداری لوله کشی فاضلاب باید در نقشه ها و مدارک پیوست آن مشخص شده باشد.

5) مقیاس نقشه ها نباید از یک به صد کوچک تر باشد، مگر در نقشه محوطه و با تأیید.

پ) علائم نقشه کشی باید طبق یکی از استانداردهای مورد تأیید باشد.