مقررات ملی ساختمان مبحث نوزدهم صرفه جوی درمصرف انرژی

19‑1 تعاریف

در این فصل، تعاریف اصطلاحات مورد استفاده در متن مبحث بیان شده است. معادل انگلیسی واژه ها نیز در پیوست «1» ارائه شده است. لازم به ذکر است که برخی از این تعاریف ممکن است با تعاریف ارائه شده در سایر مباحث مقررات ملّی ساختمان متفاوت باشند.

19‑1‑1 ارزیابی چرخه عمر ساختمان

Life Cycle Assessment (LCA) یک روش استاندارد و علمی است که برای بررسی و تحلیل اثرات زیستمحیطی ساختمان از مرحله طراحی تا پایان عمر آن به کار می رود. این بررسی شامل تمامی مراحل چرخه عمر، از جمله تولید مصالح، ساخت، بهره برداری، نگهداری، تعمیرات، تخریب و بازیافت است و هدف از آن شناسایی، تحلیل و کاهش اثرات مخرب زیستمحیطی مختلف، نظیر انتشار گازهای گلخانه ای، مصرف منابع تجدیدناپذیر، تولید پسماند و دیگر جنبه های زیستمحیطی در طول عمر ساختمان است.

19‑1‑2 اقلیم

Climate به شرایط جوی و محیطی بلندمدت یک منطقه اطلاق می شود که از ترکیب عواملی همچون دما، رطوبت، بارش، باد، تابش مستقیم و غیرمستقیم خورشید و فشار هوا شکل گرفته است. اقلیم یک منطقه بر اساس میانگین این عوامل در طول یک دوره زمانی طولانی (معمولاً 30 سال) تعیین می شود.

19‑1‑3 الگوریتم ژنتیک

Genetic Algorithm روشی در بهینه سازی و هوش مصنوعی است که از اصول تکامل زیستی، مانند انتخاب طبیعی، جهش و ترکیب ژنتیکی، برای یافتن راه حل های بهینه در مسائل پیچیده استفاده می کند.

19‑1‑4 الگوی مصرف انرژی

Energy Consumption Pattern حداکثر میزان مجاز شدت مصرف انرژی برای ساختمان های با کاربری های مختلف در اقلیم های متفاوت کشور که بر اساس کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².Yr) محاسبه شده است. نکته: الگوی مصرف مجاز برای دستیابی به رده های بازدهی انرژی B، C، D و A در پیوست «3» ارائه شده است.

19‑1‑5 امنیت سایبری

Cyber Security مجموعه ای از تدابیر، فناوری ها و فرایندها است که با هدف حفاظت از سامانه های دیجیتال، شبکه ها و داده ها، در برابر حملات سایبری، دسترسی های غیرمجاز و تهدیدات امنیتی به کار گرفته می شود. در حوزه مبحث نوزدهم، این مفهوم شامل حفاظت از سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان، سامانه مدیریت انرژی ساختمان، سامانه های پایش و زیرپایش و تجهیزات متصل به اینترنت اشیاء (IOT) است به گونه ای که از نفوذ، دستکاری یا اختلال در عملکرد آن ها جلوگیری شود.

19‑1‑6 انرژی اولیه

Source Energy / Primary Energy به مجموع کل انرژی مورد نیاز برای استخراج، تولید، تبدیل و انتقال حامل های انرژی تا محل مصرف نهایی در ساختمان اطلاق می شود و تمامی تلفات در فرایندهای استخراج، پالایش، تولید، انتقال و توزیع را در بر می گیرد.

19‑1‑7 انرژی نهایی - انرژی مصرفی در محل

Site Energy به مقدار کل انرژی مصرف شده در یک ساختمان، که مستقیماً از شبکه های انرژی (برق، گاز، سوخت های فسیلی و تجدیدپذیر) دریافت گردد، اطلاق می شود. این مقدار شامل تلفات تبدیل، انتقال و توزیع انرژی در محل تولید (مانند نیروگاه ها) نمی شود و صرفاً به انرژی دریافتی در محل ساختمان اشاره دارد.

19‑1‑8 انرژی نهفته

Embodied Energy مقدار کل انرژی مصرف شده در استخراج مواد اولیه، تولید، حمل ونقل، نصب، نگهداری و بازیافت یک ماده یا محصول ساختمانی در طول چرخه عمر آن گفته می شود. این انرژی می تواند از منابع مختلفی مانند سوخت های فسیلی، انرژی الکتریکی و انرژی های تجدیدپذیر تأمین شود.

19‑1‑9 انرژی نهفته ساختمان

Building Embodied Energy به مقدار انرژی گفته می شود که برای تولید، استخراج، حمل ونقل، ساخت، نصب، نگهداری، تعمیر، تعویض، تخریب و بازیافت تمامی مصالح و اجزای ساختمانی مصرف شده است. این انرژی به صورت مقدار انرژی مصرفی بخش بر واحد سطح مانند مگاژول بر متر مربع (MJ/m²) محاسبه می شود.

19‑1‑10 انرژی نهفته مرحله ساخت

Construction Phase Embodied Energy به مجموع انرژی مصرف شده در مراحل مختلف ساخت یک ساختمان گفته می شود که شامل فرایندهای مختلفی از جمله استخراج مواد اولیه، تولید مصالح، حمل ونقل، ساخت و نصب تجهیزات و اجزای ساختمان است. این انرژی به صورت غیرمستقیم در ساختمان ها ذخیره می شود و جزء انرژی های مصرف شده برای فرایند ساخت محسوب می شود و به صورت مقدار انرژی مصرفی بخش بر واحد سطح مانند مگاژول بر متر مربع (MJ/m²) محاسبه می شود.

19‑1‑11 انرژی نهفته مصالح

Material Embodied Energy به مجموع انرژی مورد نیاز برای استخراج، تولید، فرآوری، حمل ونقل و بازیافت یک ماده ساختمانی گفته می شود. این انرژی شامل تمام مراحل چرخه عمر یک ماده از مرحله اولیه تا پایان استفاده آن است و به صورت انرژی مصرفی بخش بر واحد محصول مانند ژول بر کیلوگرم (J/Kg) محاسبه می شود.

19‑1‑12 انرژی های تجدیدپذیر

Renewable Energies انرژی به دست آمده از منابعی مانند خورشید، باد، زمین گرمایی، آب و زیست توده که به طور طبیعی تجدید می شوند. (مطابق با استاندارد ISO 13602-1:2002)

19‑1‑13 اینترنت اشیاء

Internet of Things (IoT) شبکه ای از دستگاه ها، حسگرها، وسایل و سامانه های متصل به اینترنت است که قادر به جمع آوری، ارسال و دریافت داده ها بوده و می توانند به صورت هوشمند با یکدیگر و با کاربران تعامل داشته باشند.

19‑1‑14 اینرسی حرارتی

Thermal Inertia ویژگی ماده در برابر تغییرات دما در طول زمان است. این ویژگی بیانگر توانایی ماده در جذب، ذخیره و آزادسازی تدریجی گرما بوده و تحت تأثیر ظرفیت حرارتی، چگالی و هدایت حرارتی آن ماده قرار دارد.

19‑1‑15 آب و هوا

Weather به شرایط جوی متغیر در یک منطقه خاص اطلاق می شود که شامل عوامل مختلفی مانند دما، رطوبت، بارش، سرعت باد، فشار هوا و تابش خورشید است. این شرایط به طور روزانه و یا در طول بازه های زمانی کوتاه مدت تغییر می کند و تأثیر مستقیم بر راحتی ساکنان، عملکرد سامانه های تهویه مطبوع و مصرف انرژی ساختمان دارد.

19‑1‑16 آسایش حرارتی

Thermal Comfort وضعیتی است که در آن فرد، از نظر دما، رطوبت و سرعت هوا احساس ناراحتی نمی کند و به طور کلی، در محیطی که شرایط آن مناسب است، احساس راحتی می کند. (مطابق با استاندارد ISO 7730:2005)

19‑1‑17 بار کامل

Full Load به شرایطی اطلاق می شود که یک دستگاه یا سامانه، به طور کامل و با تمام ظرفیت طراحی شده خود کار می کند.

19‑1‑18 بار جزئی

Partial Load به شرایطی گفته می شود که یک دستگاه یا سامانه، تنها بخشی از ظرفیت طراحی شده خود را مصرف یا استفاده می کند و به طور کامل در حداکثر توان خود کار نمی کند. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می دهد که نیاز به انرژی یا توان، کمتر از ظرفیت کامل سامانه است.

19‑1‑19 بانک خازن

Capacitor Bank مجموعه ای از خازن ها است که به طور موازی به سامانه الکتریکی متصل می شوند تا توان راکتیو جبران و ضریب توان بهبود یابد. این تجهیزات معمولاً برای کاهش تلفات انرژی، بهبود کارایی تجهیزات و افزایش بهره وری انرژی در سامانه های برقرسانی استفاده می شوند.

در استفاده از بانک خازن، ضوابط زیر مطرح است:

الف) مطابق ضوابط شرکت برق، حداقل مقدار ضریب توان کل شبکه برق تأمین و تغذیه برق ساختمان برابر با 0.90 است، که معیار و پایه اندازه گیری توان راکتیو برای محاسبه هزینه ها است.

ب) اگر ضریب توان کل شبکه برق کمتر از 0.90 باشد، هزینه اضافی بابت توان راکتیو محاسبه خواهد شد، اما اگر ضریب توان برابر یا بیشتر از 0.90 باشد، هزینه ای بابت توان راکتیو محاسبه نمی شود.

19‑1‑20 بانک یخ

Ice Bank سامانه ذخیره سازی انرژی حرارتی است که در آن از یخ به عنوان ابزار ذخیره انرژی سرمایی برای استفاده در زمان های بعدی استفاده می شود. در این سامانه، در ساعات کم باری یا زمانی که هزینه انرژی پایین تر است، یخ تولید و ذخیره می شود تا در زمان اوج بار برای تأمین انرژی سامانه های سرمایشی یا تهویه مطبوع در ساختمان استفاده شود.

19‑1‑21 بخش های غیرفعال ساختمان

Building Passive Elements به عناصری اطلاق می شود که بدون نیاز به مصرف انرژی، نقش مؤثری در مدیریت انرژی و بهبود عملکرد حرارتی ساختمان ایفا می کنند. این بخش ها شامل اجزای معماری، مصالح ساختمانی، عایق بندی حرارتی، طراحی مناسب پنجره ها و فضاهای باز برای استفاده از نور طبیعی و تهویه طبیعی، دیوارها، سقف ها و کف ها هستند که به طور مؤثر انرژی حرارتی را در فصول سرد حفظ و در فصول گرم دفع می کنند. برای مثال، طراحی معماری و جهت گیری ساختمان به طور طبیعی و بدون نیاز به مصرف انرژی، می تواند موجب کنترل دما، بهبود راحتی در داخل ساختمان و بهینه سازی مصرف انرژی شود.

19‑1‑22 بخش های فعال ساختمان

Building Active Elements به اجزای مکانیکی، الکتریکی و سامانه های مختلفی اطلاق می شود که برای بهبود آسایش، ایمنی و عملکرد انرژی ساختمان به مصرف انرژی نیاز دارند. این بخش ها مانند سامانه های سرمایشی، گرمایشی، تهویه مطبوع، روشنایی و سایر موارد مصرف کننده انرژی، در کنترل و تنظیم شرایط داخلی ساختمان مانند دما، رطوبت، روشنایی و تهویه نقش دارند.

19‑1‑23 برچسب انرژی

Energy Label نشانگری است که کارایی یک دستگاه یا سامانه مصرف کننده انرژی را بر اساس نسبت بازدهی خروجی به استفاده از منابع انرژی ورودی و مطابق با مقیاس های رتبه بندی استاندارد نشان می دهد.

19‑1‑24 برچسب انرژی ساختمان

Building Energy Label نشانگری است که نسبت شدت مصرف هر ساختمان به شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل در همان کاربری-اقلیم را سنجیده و بر مبنای A (بالاترین) تا G (پایین ترین)، بازدهی انرژی ساختمان را رتبه بندی می کند. استانداردهای ملّی شماره 14253 و 14254 ایران مربوط به برچسب انرژی ساختمان های مسکونی و غیرمسکونی هستند.

19‑1‑25 بهینه سازی چندمولفه ای

Multi-objective Optimization فرایندی است که در آن چندین تابع هدف به صورت همزمان مورد بررسی و بهینه سازی قرار می گیرند، به طوری که هیچ راه حلی بهینه ی تمامی اهداف را به حداکثر یا حداقل مقدار خود نمی رساند، بلکه مجموعه ای از راه حل های بهینه به دست می آید.

19‑1‑26 پدافند غیرعامل

Passive Defense مجموعه اقدام های غیرمسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقا پایداری ملّی و تسهیل مدیریت بحان در مقابل تهدیدها و اقدام های نظامی دشمن می شود.

19‑1‑27 پل حرارتی

Thermal Bridge به نواحی از ساختمان اطلاق می شود که به دلیل ویژگی های ساختاری خاص یا تفاوت در مصالح، انتقال حرارت بیشتری نسبت به سایر بخش های ساختمان دارند. این نواحی معمولاً در محل های اتصال دیوارها، سقف ها، کف ها، پنجره ها و درها ایجاد می شوند و می توانند باعث افزایش هدر رفت انرژی، کاهش کارایی عایق بندی و کاهش آسایش حرارتی شوند.

19‑1‑28 پلاک گواهی انطباق رده انرژی ساختمان

لوح فلزی حاوی اطلاعات عمومی ساختمان و رده بندی انرژی آن که منطبق با ابعاد و مشخصات دستورالعمل ماده 4 تصویب نامه هیأت وزیران به شماره 93876/ت57926ه مورخ 24/08/1400، از سوی سازمان نظام مهندسی سازمان استان صادر و توسط مالک در محل ورودی ساختمان و در مجاورت پلاک شهرداری نصب می شود.

19‑1‑29 پوسته غیرنورگذر ساختمان

Opaque Building Envelope بخشی از پوسته خارجی ساختمان که ضریب عبور نور مرئی آن کمتر از 5 درصد است. این جدارها از مصالح غیرشفاف تشکیل شده و شامل دیوار، سقف، کف و سطوح مشابه هستند.

19‑1‑30 پوسته پرده ای

Curtain Wall سامانه پوششی غیرسازه ای برای نمای خارجی ساختمان است که معمولاً از شیشه، فلز یا کامپوزیت های سبک وزن ساخته شده و به سازه اصلی متصل می شود، اما بارهای سازه ای را تحمل نمی کند. این سامانه وظیفه محافظت در برابر عوامل محیطی مانند باد، باران و دما را برعهده دارد و به بهبود عملکرد انرژی، نورپردازی طبیعی و زیبایی شناسی ساختمان کمک می کند.

19‑1‑31 پوسته خارجی ساختمان

Building Envelope به تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوارها، سقف ها، کف ها، بازشوها، سطوح نورگذر و مانند آن ها اطلاق می شود که از یک طرف با فضای خارج، فضای کنترل نشده، زمین یا خاک و از طرف دیگر با فضای کنترل شده داخل ساختمان در ارتباط هستند.

19‑1‑32 پوسته نورگذر ساختمان

Building Glazing Envelope (Fenestration) بخشی از پوسته خارجی ساختمان که ضریب عبور نور مرئی آن بزرگتر از 5 درصد است. این جدارها می توانند به صورت شفاف یا نیمه شفاف باشند و معمولاً شامل پنجره ها، نماهای شفاف، درهای نورگذر، نورگیرها و سطوح مشابه هستند که امکان عبور نور طبیعی از بیرون به داخل ساختمان را فراهم می کنند.

19‑1‑33 پوسته نورگذر ثابت

Fixed Fenestration بخشی از پوسته نورگذر ساختمان که هیچ بخش متحرکی برای باز شدن ندارد.

19‑1‑34 پوسته نورگذر متحرک

Operable Fenestration بخشی از پوسته نورگذر ساختمان که قابلیت باز و بسته شدن دارد.

19‑1‑35 تأثیرات زیست محیطی ساختمان

Environmental Impacts of Building مجموعه اثراتی است که فرایندهای ساخت، بهره برداری و تخریب ساختمان ها بر منابع طبیعی، آب وهوا، انرژی و اکوسیستم ها می گذارند. این تأثیرات در کل چرخه عمر ساختمان از استخراج مواد اولیه تا تخریب و بازیافت، قابل بررسی هستند و به تفصیل در پیوست «4» شرح داده شده اند.

19‑1‑36 تأییدیه رسمی

مدرکی است که توسط نهادهای ارزیابی دارای صلاحیت مانند سازمان ملّی استاندارد و یا سایر مراکز مورد تأیید نهاد قانونی مسئول، صادر شده و مشخصات فنی محصولات یا خدمات را گواهی می کند. تنها بخش هایی از مندرجات و محتویات تأییدیه رسمی که در مبحث، صراحتاً به آن اشاره شده است، ملاک عمل است.

19‑1‑37 تأییدیه رسمی مقاومت در برابر حریق

گواهینامه فنی معتبر صادر شده توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یا سایر مراکز مورد تأیید نهاد قانونی مسئول است که دارا بودن الزامات مقاومت در برابر حریق مندرج در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان را برای مواد و مصالح مشخصی گواهی کرده باشد.

19‑1‑38 تعویض هوا

Air Exchange به فرایند جایگزین کردن مداوم بخشی از هوای فضاهای ساختمان با هوای تازه اطلاق می شود. میزان حداقل حجم هوای تعویض شده در واحد زمان (دبی هوای تازه) برای تأمین شرایط بهداشتی هوای داخل فضای کنترل شده، نباید کمتر از مقادیر تعیین شده در مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان باشد.

19‑1‑39 تهویه مطبوع

Heating, Ventilation and Air Conditioning (HVAC) سامانه هایی که برای کنترل دما، رطوبت، کیفیت هوا و جریان هوای داخلی ساختمان به کار می روند. این سامانه ها شامل سامانه های سرمایشی، گرمایشی، تعویض و تصفیه هوا هستند که با هدف تأمین شرایط آسایش حرارتی و بهداشتی مناسب برای ساکنان یا کاربران فضای داخلی به کار گرفته می شوند. این سامانه ها به کاهش آلودگی هوا، تنظیم دما و رطوبت و تأمین هوای تازه کمک می کنند و از نظر عملکرد می توانند شامل تهویه مکانیکی، تهویه طبیعی و یا ترکیبی از هر دو باشند.

19‑1‑40 توان اکتیو

Active Power توان مفیدی که در یک سامانه الکتریکی مصرف می شود و برای انجام کار واقعی در دستگاه ها و تجهیزات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این توان معمولاً به صورت انرژی واقعی مصرف شده، اندازه گیری شده و با واحد وات (W) بیان می شود.

19‑1‑41 توان راکتیو

Reactive Power بخشی از توان انرژی الکتریکی است که در سامانه های برق توسط تجهیزاتی مانند موتورهای الکتریکی، ترانسفورماتورها و لامپ های تخلیه الکتریکی مصرف می شود و به انرژی مفید تبدیل نمی شود، بلکه برای حفظ میدان های مغناطیسی یا الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. این توان با واحد ولت آمپر راکتیو (VAR) اندازه گیری می شود.

19‑1‑42 توان ظاهری

Apparent Power مجموع برداری توان اکتیو و توان راکتیو در یک سامانه الکتریکی که نمایانگر کل توان مورد نیاز برای عملکرد سامانه است. این توان با واحد ولت آمپر (VA) اندازه گیری می شود و نشان دهنده کل توان مصرفی سامانه است.

19‑1‑43 جریان سنج مافوق صوت

Ultrasonic Flowmeter ابزاری برای اندازه گیری میزان جریان (دبی) سیال که با ارسال و دریافت امواج فراصوت در مسیر جریان، سرعت سیال را بدون تماس مستقیم و بدون ایجاد افت فشار محاسبه کرده و بر اساس آن، میزان جریان حجمی یا جرمی را تعیین می کند.

19‑1‑44 جعبه جریان هوای متغیر

Variable Air Volume (VAV Box) دستگاهی است که در سامانه های تهویه مطبوع برای کنترل جریان هوای ورودی به فضاهای مختلف ساختمان استفاده می شود. این دستگاه، در سامانه های تهویه مطبوع با جریان هوای متغیر، نصب و مقدار جریان هوا را بسته به نیاز دمایی و شرایط محیطی تنظیم می کند.

19‑1‑45 چگالی توان سامانه روشنایی ساختمان

شاخصی است که با محاسبه مقدار مجموع توان کل چراغ ها، برای هر یک از فضاها و یا محیط های ساختمان و تعیین مقدار کل آن ها، برای تمام فضاها و یا محیط ساختمان، مقدار مصرف برق سامانه روشنایی ساختمان و تقسیم آن بر کل زیربنای ساختمان و یا مساحت محیط اطراف ساختمان، برآورد می شود.

19‑1‑46 چگالی توان سامانه روشنایی فضاها

شاخصی است که با تقسیم مقدار توان کل چراغ های یک فضا و یا محیط ساختمان بر مقدار مساحت فضا محاسبه می شود و بر حسب وات بر متر مربع (W/m²) است.

19‑1‑47 حامل انرژی

Energy Carrier ماده یا وسیله ای که انرژی را از یک منبع به یک مکان دیگر منتقل کرده یا ذخیره می کند. حامل های انرژی ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انرژی را به کار بگیرند و شامل انواع مختلفی مانند سوخت های فسیلی (گاز، نفت، زغال سنگ)، الکتریسیته، انرژی های تجدیدپذیر (خورشید، باد، آب) و سوخت های زیستی باشند.

19‑1‑48 حداقل دقت اندازه گیری جریان جزئی

Minimum Partial Flow Measurement Accuracy شاخصی است که در سامانه های اندازه گیری جریان، حداقل دقت اندازه گیری جریان جزئی در محدوده خطای مجاز، را نشان می دهد و به طور خاص به حساسیت و دقت دستگاه ها در اندازه گیری جریان مایعات یا گازها در شرایط مختلف اشاره می کند. این دقت معمولاً به عنوان نسبت حداکثر جریان به حداقل جریان قابل اندازه گیری بیان می شود.

نکته: حداقل دقت اندازه گیری جریان جزئی R100 به معنای این است که دستگاه قادر است جریان عبوری را در محدوده ای از یک صدم جریان نامی تا حداکثر جریان اندازه گیری کند و همچنین حداقل دقت اندازه گیری جریان جزئی R250 به معنای این است که دستگاه قادر است جریان عبوری را در محدوده ای از یک دویست و پنجاهم جریان نامی تا حداکثر جریان اندازه گیری کند.

19‑1‑49 حداقل دمای تنظیمی سامانه سرمایش

Cooling System Minimum Set Point کمترین دمای مجاز در سامانه های سرمایشی است که برای ایجاد شرایط آسایش حرارتی و مدیریت مصرف انرژی در نظر گرفته می شود. این دما باید به گونه ای تنظیم شود که نه تنها آسایش را تأمین کند، بلکه از هدررفت انرژی جلوگیری کند. حداقل دمای تنظیمی سامانه سرمایش در این مبحث، 25 درجه سانتی گراد تعیین شده است.

19‑1‑50 حداقل دمای تنظیمی سامانه سرمایش بعد از حضور کاربر

Cooling System Set Back Point کمترین دمایی است که سامانه سرمایش مجاز است تا پس از خروج کاربران یا اتمام حضور آن ها در فضا، به آن برسد. این دما در سامانه های سرمایش برای کاهش مصرف انرژی در زمانی که نیازی به سرمایش نیست و برای حفظ اینرسی حرارتی جرم داخلی ساختمان پس از اتمام حضور کاربر، به خصوص در کاربری هایی با برنامه حضور تکرارشونده، استفاده می شود. حداقل دمای تنظیمی سامانه سرمایش بعد از حضور کاربر در این مبحث، 29 درجه سانتی گراد تعیین شده است.

19‑1‑51 حداکثر دمای تنظیمی سامانه گرمایش

Heating System Maximum Set Point بیشترین دمای مجاز در سامانه های گرمایشی است که برای ایجاد شرایط آسایش حرارتی و مدیریت مصرف انرژی در نظر گرفته می شود. این مقدار باید به گونه ای تنظیم شود که نه تنها آسایش محیط را تأمین کند، بلکه از هدررفت انرژی جلوگیری کند. حداکثر دمای تنظیمی سامانه گرمایش در این مبحث، 21 درجه سانتی گراد تعیین شده است.

19‑1‑52 حداکثر دمای تنظیمی سامانه گرمایش بعد از حضور کاربر

Heating System Set Back Point بیشترین دمایی است که سامانه گرمایش مجاز است تا پس از خروج کاربران یا اتمام حضور آن ها در فضا، به آن برسد. این دما در سامانه های گرمایش برای کاهش مصرف انرژی در زمانی که نیازی به گرمایش نیست و برای حفظ اینرسی حرارتی جرم داخلی ساختمان پس از اتمام حضور کاربر، به خصوص در کاربری هایی با برنامه حضور تکرارشونده استفاده می شود. حداکثر دمای تنظیمی سامانه گرمایش بعد از حضور کاربر در این مبحث، 13 درجه سانتی گراد تعیین شده است.

19‑1‑53 خیرگی

Glare پدیده ناشی از مقدار ناخواسته و شدید نور یا تضاد (کنتراست) زیاد آن است و هنگامی که درخشندگی نور در محدوده چشم ناظر بیشتر از درخشندگی زمینه باشد ایجاد می شود.

19‑1‑54 درایو سرعت متغیر

Variable Speed Drive (VSD) دستگاهی الکترونیکی است که سرعت و گشتاور موتورهای الکتریکی را به صورت پیوسته و متناسب با نیاز سامانه تنظیم می کند. این درایوها با تغییر فرکانس و ولتاژ تغذیه موتور، امکان کنترل بهینه عملکرد تجهیزات را فراهم کرده و باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش عمر تجهیزات و بهبود کارایی سامانه های الکتریکی می شوند.

19‑1‑55 درایو فرکانس متغیر

Variable Frequency Drive (VFD) دستگاهی الکترونیکی است که با تنظیم فرکانس موتورهای الکتریکی، سرعت و گشتاور آن ها را به صورت دقیق و پیوسته کنترل می کند. این فناوری باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش عمر مفید تجهیزات، کاهش استهلاک مکانیکی و بهینه سازی عملکرد سامانه های حرارتی، برودتی و تهویه می شود.

19‑1‑56 درایو ولتاژ متغیر

Variable Voltage Drive (VVD) دستگاهی الکترونیکی است که با تنظیم ولتاژ تغذیه موتور، سرعت و گشتاور آن را کنترل می کند. این درایو معمولاً برای موتورهای القایی و تجهیزات الکتریکی کم توان به کار می رود.

19‑1‑57 دستگاه برق بدون وقفه

Uninterruptible Power Supply (UPS) دستگاهی برقی است که برای تغذیه برق تجهیزات و دستگاه های خاص، در فضاهایی نظیر مراکز کامپیوتر، مراکز داده، تأسیسات و تجهیزات برق، سامانه های ایمنی، تجهیزات خاص بیمارستانی، تجهیزات مخابراتی و ارتباطی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد، تا خطر توقف کارکرد تجهیزات مهم، در زمان های قطع برق مرتفع شود. دستگاه برق بدون وقفه می تواند از نوع استاتیک یا دینامیک باشد.

19‑1‑58 دستگاه برق بدون وقفه دینامیک

Dynamic Uninterruptible Power Supply (UPS) نوعی دستگاه برق بدون وقفه است که با توجه به شرایط طرح، به جای دستگاه برق بدون وقفه استاتیک مرکزی، برای تأمین و تغذیه برق بدون وقفه و به صورت مرکزی، به کار می رود.

19‑1‑59 دوقلوی دیجیتال ساختمان

Building Digital Twin مدل مجازی پویا و داده محور از یک ساختمان واقعی است که با دریافت، تحلیل و شبیه سازی داده های بلادرنگ از تجهیزات، سامانه های تأسیساتی، محیط داخلی و کاربران، امکان پایش، مدیریت، بهینه سازی عملکرد و پیش بینی وضعیت ساختمان را فراهم می کند. این مدل بر پایه فناوری های مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM)، اینترنت اشیاء (IoT)، شبیه سازی های عددی و هوش مصنوعی ساخته می شود و شامل ویژگی های معماری، سازه ای، تأسیساتی، انرژی و بهره برداری ساختمان است. دوقلوی دیجیتال ساختمان بسته به نیاز، می تواند به صورت دوبعدی (2D)، سه بعدی (3D) یا مبتنی بر داده های عددی و تحلیلی باشد.

19‑1‑60 دیاگرام تک خطی جریان انرژی

Single Line Energy Flow Diagram یک نمودار فنی است که جریان انرژی را در سامانه های مختلف یک ساختمان، به صورت ساده و یک خطی نمایش می دهد. در این دیاگرام، از یک خط واحد برای نشان دادن اتصالات، تجهیزات و منابع انرژی استفاده می شود، به طوری که جریان انرژی به طور واضح و مستقیم از منابع (مانند منابع انرژی تجدیدپذیر، برق، گاز یا سوخت) به سامانه های مختلف مانند سامانه های گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، تجهیزات برقی و دیگر مصرف کنندگان انرژی هدایت می شود.

19‑1‑61 رابط دیجیتال آدرس پذیر روشنایی

Digital Addressable Lighting Interface (DALI) یک روش ارتباطی استاندارد برای کنترل و مدیریت روشنایی در سامانه های الکتریکی است که امکان کنترل مستقیم و دقیق هر چراغ و یا گروهی از چراغ ها را در یک شبکه روشنایی فراهم می کند. این سامانه با استفاده از سیگنال های دیجیتال و ارتباط آدرس پذیر به هر چراغ یا بالاست در سامانه، یک آدرس منحصر به فرد اختصاص می دهد، به طوری که می توان هر چراغ را به طور جداگانه کنترل و یا گروه هایی از آن ها را تنظیم کرد.

19‑1‑62 رده بازدهی انرژی ساختمان

Building Energy Efficiency Rate معیار سنجش بازدهی انرژی ساختمان است که بر اساس نسبت شدت مصرف انرژی هر ساختمان به میزان شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل همان کاربری-اقلیم در چهار رده D (منطبق با مبحث نوزدهم)، C (کم مصرف)، B (بسیار کم مصرف)، A (مصرف نزدیک به صفر) تعیین می شود.

19‑1‑63 رقومی سازی

Digitalization فرایند تبدیل داده ها، اطلاعات و فرایندهای فیزیکی به فرمت دیجیتال با استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود کارایی، سرعت و دقت در انجام امور، مدیریت، محافظت از اطلاعات و استفاده بهینه از منابع است.

19‑1‑64 رمزنگاری داده

Data Encryption فرایندی است که طی آن اطلاعات به یک قالب غیرقابل خواندن تبدیل می شوند تا از دسترسی های غیرمجاز جلوگیری شود. در رمزنگاری، داده های اصلی با استفاده از یک الگوریتم رمزنگاری و یک کلید، به متن رمز تبدیل می شوند که تنها با داشتن کلید صحیح می توان آن را رمزگشایی کرد.

19‑1‑65 روز درجه سرمایش

Cooling Degree Day (CDD) شاخصی است که در یک مختصات جغرافیایی مشخص، برای محاسبه نیاز سرمایش سالانه ساختمان ها به کار می رود. این شاخص مجموع اختلاف دمای میانگین روزانه تمامی روزهای سال، از یک دمای مبنا را نشان می دهد.

بر اساس استاندارد 2022-ASHRAE 169 که در این مبحث به عنوان مرجع دسته بندی اقلیمی استفاده شده است، دمای مبنا برای محاسبه روز درجه سرمایش، 50 درجه فارنهایت (10 درجه سانتی گراد) در نظر گرفته شده است. این بدان معناست که اگر دمای میانگین روزانه ثبت شده توسط پایگاه هواشناسی، از 10 درجه سانتی گراد بیشتر باشد، اختلاف آن با دمای مبنا (10 درجه سانتی گراد) به عنوان روز درجه سرمایش آن روز محاسبه می شود و از جمع روز درجه سرمایش تمام روزهای سال، روز درجه سرمایش سالانه به دست می آید.

19‑1‑66 روز درجه گرمایش

Heating Degree Day (HDD) شاخصی است که در یک مختصات جغرافیایی مشخص، برای محاسبه نیاز گرمایش سالانه ساختمان ها به کار می رود. این شاخص مجموع اختلاف دمای میانگین روزانه تمامی روزهای سال، کمتر از یک دمای مبنا را نشان می دهد.

بر اساس استاندارد 2022-ASHRAE 169 که در این مبحث به عنوان مرجع دسته بندی اقلیمی استفاده شده است، دمای مبنا برای محاسبه روز درجه گرمایش، 65 درجه فارنهایت (3/18 درجه سانتی گراد) در نظر گرفته شده است. این بدان معناست که اگر دمای میانگین روزانه ثبت شده توسط پایگاه هواشناسی، از 3/18 درجه سانتی گراد کمتر باشد، اختلاف آن با دمای مبنا (3/18 درجه سانتی گراد) به عنوان روز درجه گرمایش آن روز محاسبه می شود و از جمع روز درجه گرمایش تمام روزهای سال، روز درجه گرمایش سالانه به دست می آید.

19‑1‑67 ساختمان ایده آل

Ideal Building به ساختمانی اطلاق می شود که مصرف انرژی آن نزدیک به صفر است. میزان حداکثر شدت مصرف انرژی مجاز ساختمان ایده آل برای کاربری-اقلیم های مختلف در جدول شماره 3‑4 در پیوست «3» ارائه شده است.

19‑1‑68 ساختمان سبز

Green Building ساختمانی که ضوابط خاص مکان یابی، طراحی سامانه های ساخت، اجرا، نگهداری، بهره برداری و بازیافت در آن به منظور آسیب رسانی هرچه کمتر به طبیعت و تعامل با محیط پیرامونی رعایت می شود.

(تعریف فوق طبق آیین نامه اجرایی ماده 18 قانون اصلاح الگوی مصرف مصوب هیأت وزیران بوده و معیارهای ارزیابی و رتبه بندی ساختمان سبز در پیوست «4» بیان شده است.)

19‑1‑69 ساختمان صنعتی

Industrial Building در این مبحث، به هر نوع ساختمان غیرمسکونی که فعالیت های تولیدی و یا صنعتی در آن انجام می شود ساختمان صنعتی اطلاق می شود. در صورتی که ساختمانی در بردارنده کاربری های گوناگون از جمله تولیدی صنعتی و غیرتولیدی صنعتی باشد، برای تعیین رده بازدهی انرژی بخش های غیرتولیدی صنعتی، لازم است تا میزان تمامی انواع انرژی مصرفی بخش تولیدی صنعتی به صورت جداگانه اندازه گیری و از سایر بخش ها قابل تفکیک باشد.

19‑1‑70 ساختمان غیرمسکونی

Non-Residential Building ساختمانی که برای اهداف غیر از سکونت و اقامت طراحی شده است. این نوع ساختمان ها به طور عمده برای فعالیت های تجاری، اداری، آموزشی، خدماتی، تفریحی و غیرمسکونی ساخته می شوند. در این مبحث ساختمان غیرمسکونی شامل ساختمان هایی که فعالیت های تولیدی و صنعتی در آن ها انجام می شود، نیست.

19‑1‑71 ساختمان مسکونی

Residential Building ساختمانی که به منظور سکونت و اقامت افراد ساخته می شود. این نوع ساختمان ها معمولاً شامل فضاهای اختصاصی و عمومی هستند که به طور اصلی برای استقرار افراد، خانواده ها یا گروه های کوچک در نظر گرفته شده اند. ساختمان های مسکونی ممکن است به صورت خانه های تک واحدی، آپارتمان ها، ویلاها، مجتمع های مسکونی یا بلندمرتبه طراحی شوند و با روش ها و فناوری های مختلف ساختمانی بنا شوند.

19‑1‑72 ساختمان موجود

Existing Building ساختمانی که فرایند ساخت آن به پایان رسیده و گواهی پایانکار توسط مرجع صدور پروانه برای آن صادر شده است و یا تمام یا قسمتی از آن مورد بهره برداری قرار گرفته است.

19‑1‑73 سامانه بازیافت انرژی

Economizer تجهیزاتی است که در سامانه های گرمایش و سرمایش و تهویه مطبوع به کار می روند تا انرژی هوای در حال خروج از ساختمان مانند دودکش ها و اگزاست فن ها را از طریق انتقال حرارت بین جریان های مختلف هوا یا مایعات دریافت کرده و به ساختمان بازگردانند. هدف اصلی این سامانه، کاهش مصرف انرژی و بهبود کارایی سامانه ها است.

19‑1‑74 سامانه بهره برداری از نور روز

Daylight Harvesting System سامانه ای است که برای بهره برداری حداکثری از نور طبیعی خورشید برای کاهش مصرف انرژی روشنایی مصنوعی استفاده می شود. این سامانه شامل حسگرهای نور و سامانه های کنترلی هوشمند است که میزان نور طبیعی موجود در فضای داخلی را اندازه گیری کرده و به طور خودکار شدت منابع نور مصنوعی را به شکلی تنظیم می کند که شدت نور مصنوعی تنها به میزان اختلاف نور طبیعی موجود و سطح مطلوب روشنایی در هر نقطه تأمین شود.

19‑1‑75 سامانه پایش

Monitoring System به مجموعه ای از ابزارها و سامانه هایی اطلاق می شود که برای اندازه گیری، ثبت و نظارت بر عملکرد و وضعیت پارامترهای مختلف در یک سامانه، فرایند یا محیط خاص مانند ساختمان طراحی شده اند. این سامانه ها می توانند به صورت آنلاین یا بلادرنگ یا در بازه های زمانی مشخص، داده ها و اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری و ارسال کنند.

19‑1‑76 سامانه پایش مصرف انرژی

Energy Metering System سامانه ای که برای اندازه گیری، نظارت و تحلیل مصرف انرژی در یک ساختمان به کار می رود. این سامانه با استفاده از حسگرها، ابزارهای اندازه گیری و نرم افزارهای تجزیه و تحلیل، داده های اصلی مربوط به مصرف انرژی برق، گاز، گرمایش و سرمایش را در سامانه های مختلف ساختمان مانند تهویه مطبوع، آبگرم مصرفی و سایر مصرف کننده ها جمع آوری و تجزیه و تحلیل می کند.

19‑1‑77 سامانه زیرپایش مصرف انرژی

Energy Sub-Metering System به سامانه ای اطلاق می شود که برای اندازه گیری و نظارت بر مصرف انرژی در بخش های مختلف یک ساختمان، تأسیسات یا سامانه طراحی شده است. این سامانه به جای اندازه گیری کل مصرف انرژی ساختمان، به هر بخش یا واحد مستقل ساختمان، مشاعات، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی و تجهیزات بارز، کنتورهای برق، گاز، آب سرد، آب گرم و انرژی مجزا اختصاص می دهد. سامانه زیرپایش مصرف انرژی این امکان را می دهد تا مصرف انرژی در سطوح مختلف از جمله بخش های مستقل، واحدها و تجهیزات را تحلیل کرده و بهره وری انرژی آن ها را بهبود می بخشد.

19‑1‑78 سامانه تولید همزمان حرارت و برق

Combined Heat and Power (CHP) سامانه ای برای تولید همزمان انرژی الکتریکی و حرارتی از یک منبع سوخت، که با بازیافت گرمای حاصل از فرایند تولید برق، راندمان کلی سامانه را افزایش داده و تلفات انرژی را کاهش می دهد. این فناوری به بهینه سازی مصرف سوخت، کاهش هزینه های انرژی و کاهش انتشار آلاینده ها در ساختمان ها و صنایع کمک می کند.

19‑1‑79 سامانه تولید همزمان برودت، حرارت و برق

Combined Cooling Heating and Power (CCHP) سامانه ای است که به طور همزمان برق، حرارت و سرمایش را از یک منبع انرژی واحد (مانند گاز طبیعی، زیست توده یا سوخت های دیگر) تولید می کند. این سامانه ابتدا برق تولید کرده و سپس از گرمای اتلافی حاصل از تولید برق برای تأمین نیازهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ها استفاده می کند. سرمایش معمولاً از طریق چیلرهای جذبی یا سامانه های تبریدی دیگر انجام می شود.

19‑1‑80 سامانه حجم هوای متغیر

Variable Air Volume (VAV) سامانه ای در تهویه مطبوع که با تغییر میزان جریان هوای تأمین شده به فضاهای مختلف، دمای محیط را تنظیم می کند. در این سامانه دمای هوای تأمین شده تقریباً ثابت است و کنترل بار حرارتی از طریق تغییر حجم جریان هوای ورودی به هر فضا انجام می شود.

19‑1‑81 سامانه ذخیره انرژی حرارتی

Thermal Energy Storage (TES) سامانه ای برای ذخیره سازی انرژی حرارتی در یک بازه زمانی مشخص و استفاده از آن در زمان های دیگر، با هدف بهینه سازی مصرف انرژی، کاهش بار اوج و افزایش بهره وری سامانه های سرمایشی و گرمایشی است. این سامانه می تواند انرژی را به صورت حرارت محسوس، حرارت نهان یا واکنش های شیمیایی ذخیره کند و معمولاً در قالب ذخیره سازی آب سرد، یخ، مواد تغییر فاز دهنده (PCM) یا بسترهای جامد حرارتی در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

19‑1‑82 سامانه سرمایش و گرمایش چهارلوله

Four-Pipe Cooling and Heating System سامانه تهویه مطبوعی که از چهار لوله مجزا برای تأمین نیازهای سرمایشی و گرمایشی استفاده می کند. این سامانه شامل دو لوله برای آب سرد (سرمایش) و دو لوله برای آب گرم (گرمایش) است. این طراحی به طور همزمان امکان ارائه سرمایش و گرمایش مستقل به فضاهای مختلف را فراهم می کند و برای ساختمان هایی با نیازهای متفاوت در فصول مختلف سال، به ویژه در ساختمان های بزرگ، کاربرد فراوانی دارد. سامانه چهارلوله باعث افزایش انعطاف پذیری و کنترل دقیق تر دما در فضاهای مختلف می شود.

19‑1‑83 سامانه کنترل هوشمند موتورخانه

Boiler Room Smart Control System دستگاهی الکترونیکی است که عملکرد تجهیزات موتورخانه از جمله مشعل ها، پمپ ها، دیگ های آبگرم، مبدل های حرارتی، چیلرها و برج های خنک کننده را با در اختیار داشتن داده های لحظه ای از حسگرهای دما، از جمله سنسور دمای هوای بیرون ساختمان و سنسورهای دمای نصب شده در مسیر لوله های رفت و برگشت دیگ و لوله خروجی مبدل حرارتی آب گرم (سیکل بسته) و لوله آب گرم بهداشتی (سیکل باز) تحلیل کرده و بر اساس نیاز حرارتی ساختمان، عملکرد مشعل ها و پمپ های سیرکولاسیون گرمایش (رادیاتور، فن کویل و...) و آبگرم بهداشتی (پمپ های سیرکولاسیون مبدل حرارتی آبگرم و برگشت آبگرم بهداشتی) را برای کاهش مصرف انرژی و افزایش طول عمر تجهیزات، کاهش دوره های روشن و خاموش شدن تجهیزات و کنترل دقیق عملکرد آن ها تنظیم می کند و امکان پایش و واپایش (کنترل) از راه دور از طریق رابط های کاربری دیجیتال یا سامانه های مدیریتی و همچنین تشخیص و اعلام خرابی یا کاهش راندمان تجهیزات را به منظور کاهش هزینه های نگهداری و جلوگیری از خرابی های ناگهانی فراهم می کند.

19‑1‑84 سامانه مدیریت انرژی ساختمان

Energy Management System (EMS) سامانه ای هوشمند برای نظارت، کنترل و بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان است که با پایش و جمع آوری داده ها، تحلیل و بهینه سازی، کنترل خودکار تجهیزات و یکپارچگی با سامانه های هوشمند ساختمان باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره وری انرژی و بهبود پایداری زیستمحیطی می شود.

19‑1‑85 سامانه مدیریت روشنایی

Lighting Management System (LMS) سامانه ای هوشمند برای پایش، کنترل، و بهینه سازی مصرف انرژی در سامانه های روشنایی ساختمان است که با کنترل خودکار روشنایی، بهینه سازی مصرف انرژی، هماهنگی با حسگرها و سامانه های دیگر، مدیریت منطق های و مرکزی و افزایش انعطاف پذیری موجب افزایش بهره وری انرژی، کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت روشنایی محیط می شود.

19‑1‑86 سامانه مدیریت ساختمان

Building Management System (BMS) سامانه ای الکترونیکی و هوشمند برای پایش، کنترل و مدیریت خودکار سامانه های مکانیکی و الکتریکی ساختمان از جمله تهویه، گرمایش، سرمایش، روشنایی، اعلام و اطفاء حریق، کنترل دسترسی، نظارت تصویری و مدیریت انرژی که به منظور بهینه سازی مصرف انرژی، ارتقای ایمنی، تسهیل نگهداری و مدیریت سامانه های ساختمان به کار می رود و به صورت مرکزی یا از راه دور قابل مدیریت است.

19‑1‑87 سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان

Integrated Building Management System (IBMS) سامانه ای هوشمند که تمامی سامانه های اصلی ساختمان از جمله گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، امنیت، کنترل دسترسی، نظارت تصویری، اعلام و اطفای حریق، مدیریت انرژی و آسانسورها، و تمامی سامانه های دارای منطق کنترل پذیر در ساختمان را بر بستر اینترنت اشیاء (IoT) به صورت متمرکز و یکپارچه بر پنجره واحد (Single Pane) پایش و واپایش (کنترل) می کند و از طریق یکپارچه سازی سامانه های مختلف ساختمان، پایش و واپایش بلادرنگ (Real-Time) و برخط (Online) عملکرد تجهیزات و سامانه های ساختمان، بهینه سازی مصرف انرژی از طریق تحلیل داده ها و اعمال تنظیمات خودکار عملکرد بهینه، ادغام سامانه های نظارت تصویری، کنترل دسترسی و اعلام حریق، قابلیت برنامه ریزی و سناریوسازی و امکان اتصال به سامانه های مدیریت انرژی (EMS) و مدیریت روشنایی (LMS) موجب کاهش مصرف انرژی و افزایش ایمنی و راحتی کاربران می شود.

19‑1‑88 سامانه ملّی واپایش انرژی ساختمان ها

به سامانه ای یکپارچه و متمرکز اطلاق می شود که با هدف پایش، تحلیل و مدیریت مصرف انرژی در ساختمان های کشور برنامه ریزی شده است. این سامانه با جمع آوری، ذخیره سازی و پردازش داده های مرتبط با مصرف انرژی در ساختمان های مسکونی و غیرمسکونی، امکان ارزیابی عملکرد انرژی، شناسایی الگوهای مصرف، بهینه سازی بهره وری انرژی و پشتیبانی از سیاست گذاری های انرژی را فراهم می آورد.

19‑1‑89 سنسور اندازه گیری نور

Lux Meter دستگاهی برای اندازه گیری شدت روشنایی (Illuminance) در یک فضا، بر حسب لوکس (Lux) که میزان نور دریافت شده در واحد سطح را با استفاده از سلول های حساس به نور، نشان می دهد.

هر یک لوکس برابر است با یک لومن بر متر مربع (1 lx = 1 lm/m²) که نشان می دهد چه مقدار نور بر یک سطح مشخص تابیده می شود.

19‑1‑90 سنسور تشخیص حضور

Motion Detector (Occupation Detector) سنسوری که معمولاً با استفاده از یکی از تکنولوژی های مختلف شناسایی حرکت از جمله مادون قرمز غیرفعال (PIR)، موج های با فرکانس بالاتر از صوت (Ultrasonic)، رادیویی (Radar)، نوری (Optical)، امواج زیرموج (Microwave) و غیره عمل می کنند. این سنسورها به طور خودکار حرکت افراد را در محیط، شناسایی کرده و سیگنال هایی را به سامانه های کنترل ارسال می کنند تا سامانه های سرمایش، گرمایش، تهویه مطبوع، روشنایی و سایر سامانه ها عملکرد خود را بر اساس حضور یا عدم حضور افراد، تنظیم کنند.

19‑1‑91 سنسور دمای تحت شبکه

Networked Temperature Sensor به سنسوری اطلاق می شود که قادر است دما را اندازه گیری کرده و داده های مربوط به آن را از طریق شبکه های ارتباطی (از جمله اینترنت یا شبکه های محلی مانند WiFi، LAN یا سایر روش های بدون سیم) و یک پروتکل ارتباطی (Communication Protocol) تعریف شده به سامانه های دیگر منتقل کند. این سنسورها معمولاً در سامانه های مدیریت هوشمند ساختمان (BMS)، سامانه های HVAC و نظارت بر شرایط محیطی ساختمان به کار می روند.

19‑1‑92 سنسور سنجش اختلاف فشار

Differential Pressure Sensor سنسوری است که برای اندازه گیری تفاوت فشار بین دو نقطه در یک سامانه استفاده می شود. این سنسور به طور معمول برای کنترل و نظارت بر فشار سامانه ها مانند سامانه های تهویه مطبوع، سامانه های تصفیه هوا، پمپ ها و فیلترها به کار می رود.

19‑1‑93 شبکه عصبی مصنوعی

Artificial Neural Network (ANN) یک مدل محاسباتی الهام گرفته از ساختار و عملکرد مغز انسان که از مجموعه ای از نورون های مصنوعی (واحدهای پردازشی) تشکیل شده و برای پردازش داده ها، شناسایی الگوها، یادگیری و پیش بینی در مسائل پیچیده استفاده می شود. این شبکه ها از طریق وزندهی اتصالات و یادگیری از داده ها با استفاده از الگوریتم هایی مانند پسانتشار خطا (Backpropagation)، توانایی تطبیق و بهبود عملکرد خود را دارند.

19‑1‑94 شبیه سازی بازدهی انرژی ساختمان (شبیه سازی)

Building Energy Performance Simulation فرایندی محاسباتی مبتنی بر مدل سازی عددی که عملکرد انرژی ساختمان را در شرایط مختلف بهره برداری و اقلیمی تحلیل و پیش بینی می کند. این شبیه سازی با استفاده از نرم افزارهای تخصصی و بر اساس زون بندی فضاهای ساختمان و تعیین دقیق تمامی پارامترهای بخش های مختلف مانند جداره های غیرنورگذر و نورگذر، هوا

19‑1‑95 شدت مصرف انرژی ساختمان

Energy Usage Intensity (EUI) میزان انرژی مصرفی در یک ساختمان به ازای واحد سطح فضای کنترل شده، که به عنوان معیاری برای ارزیابی کارایی انرژی در ساختمان ها استفاده می شود. این شاخص بر اساس مقدار انرژی مصرفی برای تأمین گرمایش، سرمایش، روشنایی، تهویه و تمامی مصارف انرژی ساختمان و بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².Yr) اندازه گیری می شود.

19‑1‑96 شیر کنترلی

Control Valve تجهیزی است که برای کنترل جریان سیالات مورد استفاده قرار می گیرد. این شیر با اعمال تغییر در مکانیزم داخلی خود بر اساس سیگنال های دریافتی از سامانه های کنترل عمل و میزان جریان عبوری از خود را تنظیم می کند.

19‑1‑97 شیر کنترلی دو راهه

2-Port Control Valve یک نوع شیر کنترلی است که دارای دو درگاه شامل یک ورودی و یک خروجی است و برای کنترل جریان سیال در یک مسیر واحد طراحی شده است. این شیر معمولاً برای باز یا بسته کردن مسیر جریان استفاده می شود. در حالت باز، اجازه می دهد که سیال از درگاه ورودی به درگاه خروجی منتقل شود، و در حالت بسته، جریان سیال قطع می شود.

19‑1‑98 شیر کنترلی سه راهه

3-Port Control Valve یک نوع شیر کنترلی است که دارای سه درگاه شامل یک ورودی و دو خروجی است. در این تعریف، شیر سه راهه تقسیم کننده (Diverting Valve) مورد نظر است. این نوع شیر جریان سیال را از یک درگاه ورودی به دو درگاه خروجی مختلف تقسیم می کند. (در این تعریف، شیر سه راهه ترکیب کننده (Mixing Valve) مورد نظر نیست.)

19‑1‑99 شیر کنترلی مستقل از فشار

Pressure Independent Control Valve (PICV) نوعی شیر کنترلی است که صرف نظر از افزایش فشار در سامانه، جریان (دبی) سیال را در صورت وجود حداقل فشار مورد نیاز در سامانه، در مقدار تنظیم شده حفظ می کند. این شیر ترکیبی از یک شیر کنترلی، یک شیر تنظیم خودکار دبی و یک دیفرانسیل فشارکنترل گر است که به صورت یکپارچه عمل می کند.

19‑1‑100 ضریب انتقال حرارت

Heat Transmittance (U-Value) معیاری برای سنجش میزان انتقال حرارت از طریق یک المان ساختمانی (مانند دیوار، سقف، کف یا شیشه) بر اثر اختلاف دما بین دو سمت آن است. این ضریب بیانگر میزان عبور انرژی گرمایی به ازای هر متر مربع از سطح در واحد زمان و در ازای هر درجه کلوین اختلاف دما بین دو طرف المان است و بر مبنای وات بر متر مربع بر درجه کلوین (W/m²·K) اندازه گیری می شود.

19‑1‑101 ضریب جذب حرارت خورشیدی

Solar Heat Gain Coefficient (SHGC) معیاری برای بیان میزان انرژی تابشی خورشیدی منتقل شده از طریق شیشه ها یا سطوح مشابه به داخل ساختمان است که به گرما تبدیل می شود. این ضریب معمولاً بین 0 تا 1 قرار دارد، به طوری که مقدار پایین تر به معنی کاهش انتقال حرارت خورشیدی به داخل ساختمان و مقدار بالاتر نشاندهنده عبور بیشتر حرارت خورشیدی به داخل است.

19‑1‑102 ضریب عبور نور مرئی

Visual Light Transmittance (VLT) درصدی از نور مرئی است که از جداره نورگذر شفاف یا نیمه شفاف عبور کرده و وارد ساختمان می شود.

19‑1‑103 ضریب عملکرد

Coefficient of Performance (COP) معیاری برای سنجش بهره وری یک دستگاه حرارتی یا برودتی مانند چیلر، پمپ حرارتی، یا سامانه تهویه مطبوع است. این ضریب نشان می دهد که یک سامانه چقدر انرژی مفید (گرمایش یا سرمایش) را به نسبت انرژی مصرفی تأمین می کند.

19‑1‑104 ضریب هدایت حرارتی

Thermal Conductivity (λ-Value) معیاری برای میزان قابلیت یک ماده در انتقال گرما از طریق رسانایی حرارتی است. این عدد نشاندهنده مقدار حرارتی است که در یک ثانیه از یک متر مربع عنصری همگن به ضخامت یک متر، در حالت پایدار، در شرایطی که اختلاف دمای دو سطح طرفین عنصر برابر یک درجه کلوین است عبور می کند و با واحد وات بر متر بر درجه کلوین (W/m·K) اندازه گیری می شود.

19‑1‑105 ضریب یکنواختی توزیع نور مصنوعی

Artificial Light Uniformity نسبت حداقل (یا حداکثر) شدت روشنایی به میانگین شدت روشنایی در یک سطح مشخص است که میزان یکنواختی توزیع نور مصنوعی را نشان می دهد. این ضریب که مقدار آن بین صفر تا یک است، در طراحی روشنایی ساختمان ها برای ایجاد محیطی با دید مناسب و کاهش خیرگی و سایه های نامطلوب استفاده می شود. یکنواختی بالاتر به بهبود کیفیت روشنایی و راحتی بصری کمک می کند.

19‑1‑106 عایق حرارتی

Thermal Insulation ماده، محلول یا ترکیبی است که انتقال حرارت بین سطوح یا فضاهای دارای اختلاف دما را کاهش می دهد. (مطابق تعریف استانداردهای ملّی ایران و ISO, ASTM, EN) حداکثر ضریب هدایت حرارتی (λ-Value) برای عایق های حرارتی مطلوب برای کاربری ساختمانی 0.068 وات بر متر درجه کلوین (0.068W/m·K) است. (مطابق استاندارد ISO 10456)

نکته: در این مبحث، حداقلی برای مقاومت حرارتی (R-Value) یک المان تنها از لایه های تشکیل دهنده جداره خارجی، مانند بلوک یا اندود در نظر گرفته نشده است و ملاک عمل، مقاومت حرارتی کل پوسته (دیوار، سقف یا کف) است که به صورت حاصل جمع مقاومت حرارتی تمامی لایه های تشکیل دهنده آن پوسته محاسبه می شود (به 19‑5‑1‑1 رجوع شود). هرگونه گواهی و اطلاق عنوان بلوک منطبق با مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان مطلقاً فاقد اعتبار است.

19‑1‑107 عایق حرارتی سلول بسته

Closed-Cell Thermal Insulation نوعی عایق حرارتی با ساختار مولکولی شامل سلول های کاملاً بسته و مجزا است که مانع از نفوذ هوا و رطوبت به درون عایق می شود. این ویژگی منجر به کاهش هدایت حرارتی (λ)، افزایش مقاومت در برابر رطوبت و افزایش دوام عایق می شود.

19‑1‑108 عایق کاری حرارتی

Thermal Insulation فرایند به کارگیری مواد و مصالح عایق حرارتی در اجزای مختلف ساختمان با هدف کاهش انتقال حرارت، بهینه سازی مصرف انرژی و بهبود شرایط آسایش حرارتی است. عایق کاری می تواند بر روی پوسته ساختمان (دیوارها، سقف، کف و پنجره ها)، لوله کشی سامانه های سرمایش و گرمایش، کانال های هوا و تجهیزات مکانیکی انجام شود. انتخاب نوع و ضخامت عایق بر اساس حداقل مقاومت حرارتی (R-Value) یا حداکثر ضریب انتقال حرارت (U-Value)، شرایط اقلیمی و الزامات این مبحث تعیین می شود.

19‑1‑109 عملگر شیر کنترلی

Valve Actuator دستگاهی است که وظیفه باز و بسته کردن یا تنظیم موقعیت شیر کنترلی را برعهده دارد. این عملگرها بر اساس سیگنال کنترلی دریافتی از سامانه ها یا تجهیزات کنترلی، میزان باز و بسته بودن شیر را تنظیم می کنند. عملگرهای شیر کنترلی، شامل الکتریکی، پنوماتیکی و هیدرولیکی بوده و بسته به نوع و سایز شیر و کاربرد آن انتخاب می شوند.

19‑1‑110 عملگر شیر کنترلی باز و بسته

On-Off Valve Actuator نوعی عملگر شیر کنترلی است که وظیفه باز یا بسته کردن کامل شیر کنترلی را بدون امکان تنظیم موقعیت میانی برعهده دارد. این نوع عملگرها معمولاً در سامانه هایی استفاده می شوند که تنها به دو حالت کاملاً باز (ON) یا کاملاً بسته (OFF) نیاز دارند.

19‑1‑111 عملگر شیر کنترلی تدریجی

Modulating Valve Actuator نوعی عملگر شیر کنترلی است که قادر است میزان باز و بسته بودن شیر کنترلی را به صورت پیوسته و تدریجی تنظیم کند. این عملگر بر اساس سیگنال های آنالوگ یا دیجیتال، موقعیت شیر را متناسب با نیاز سامانه تغییر داده و درصد بازشدگی شیر را با دقت بالا کنترل می کند.

19‑1‑112 فضای باز

Open Space محیط بیرونی پوسته خارجی ساختمان که با هوای آزاد در ارتباط مستقیم قرار دارد و هیچ محدوده نیمه بازی نیز آنرا محصور نکرده است.

19‑1‑113 فضای کنترل شده

Conditioned Space بخش هایی از فضای داخل ساختمان که دمای هوای داخل آنها توسط تجهیزات سرمایی، گرمایی و تهویه مطبوع کنترل شود.

19‑1‑114 فضای کنترل نشده

Unconditioned Space بخش های از فضای بسته و نیمه بسته ساختمان که دمای هوای آن توسط تجهیزات سرمایشی، گرمایشی و تهویه مطبوع کنترل نمی شود و در عین حال جزئی از فضای باز بیرون ساختمان نیز نیستند. (مانند درز انقطاع هوابندشده بین دو ساختمان، راه پله ها، دالان ها، فضای تهویه نشده زیر بام تخت و شیبدار، پایلوت محصور و پارکینگ هایی که فاقد پایانه های گرمایشی و سرمایشی اند.)

19‑1‑115 فن جریان مستقیم بدون جاروبک

Brushless Direct Current (BLDC) نوعی فن الکتریکی با موتور جریان مستقیم (DC) بدون جاروبک مکانیکی است که از مدار الکترونیکی برای کنترل سرعت و تغییر قطب های میدان مغناطیسی استفاده می کند. این نوع فن دارای بازدهی بالا، مصرف انرژی کمتر، صدای کم، طول عمر بیشتر و نیاز حداقلی به تعمیر و نگهداری نسبت به فن های DC سنتی با جاروبک است. فن های BLDC امکان کنترل سرعت دقیق و بهینه سازی عملکرد بر اساس نیاز مصرف کننده را فراهم می کنند.

19‑1‑116 فن جریان مستقیم و فرمان پذیر

Electronically Commutated Direct Current Fan (EC/DC) نوعی فن الکتریکی با موتور جریان مستقیم (DC) و کنترل الکترونیکی یکپارچه (EC) است که امکان تنظیم سرعت به صورت پیوسته و بهینه را دارد. این فن ها دارای راندمان بالاتر، مصرف انرژی کمتر و کنترل دقیق تر نسبت به فن های AC سنتی هستند. فن های EC/DC به دلیل قابلیت کنترل هوشمند، کاهش نویز و افزایش عمر مفید، در بهینه سازی مصرف انرژی نقش مهمی دارند.

19‑1‑117 قانون

Law در هر جای این مبحث که عبارت "قانون" بدون قرینه، اشاره و تصریح به قانون خاص دیگری به کار رفته باشد، منظور قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374 است.

19‑1‑118 قله تراشی

Peak Shaving یک استراتژی مدیریت مصرف انرژی است که با کاهش یا انتقال بارهای الکتریکی در ساعات اوج (قله) مصرف، از افزایش تقاضای ناگهانی برق جلوگیری می کند. این روش معمولاً با استفاده از ذخیره سازهای انرژی، تولید پراکنده، مدیریت بار هوشمند یا اصلاح الگوی مصرف اجرا می شود.

19‑1‑119 کاربری ساختمان

Building Occupancy / Building Use نوع استفاده ای که برای فضای داخلی یا خارجی یک ساختمان پیش بینی شده است. این تعریف شامل تمامی فعالیت هایی است که در یک ساختمان صورت می گیرد، مانند سکونت، کار اداری، آموزش، درمان، تفریح، تولید و دیگر فعالیت ها.

19‑1‑120 کربن نهفته

Embodied Carbon کربن نهفته به مقدار کل کربن تولید شده در استخراج مواد اولیه، تولید، حمل ونقل، نصب، نگهداری و بازیافت یک ماده یا محصول ساختمانی در طول چرخه عمر آن گفته می شود. این میزان انتشار کربن می تواند از منابع مختلفی مانند سوخت های فسیلی حاصل شود.

19‑1‑121 کربن نهفته ساختمان

Building Embodied Carbon به مقدار کربنی گفته می شود که برای تولید، استخراج، حمل ونقل، ساخت و نصب تمامی مصالح و اجزای ساختمانی منتشر می شود. این میزان کربن در مراحل مختلف چرخه عمر ساختمان از جمله ساخت، بهره برداری، نگهداری و حتی تخریب و بازیافت آن تولید و در جو منتشر می شود.

19‑1‑122 کربن نهفته مرحله ساخت

Construction Phase Embodied Carbon به مجموع کربن منتشر شده در مراحل مختلف ساخت یک ساختمان گفته می شود که شامل فرایندهای مختلفی از جمله استخراج مواد اولیه، تولید مصالح، حمل ونقل، ساخت و نصب تجهیزات و اجزای ساختمانی است. این میزان کربن به صورت غیرمستقیم در ساختمان ها ذخیره می شود و جزء کربن منتشر شده برای فرایند ساخت به شمار می رود.

19‑1‑123 کربن نهفته مصالح

Material Embodied Carbon به مجموع کربن منتشر شده برای استخراج، تولید، فرآوری، حمل ونقل و بازیافت یک ماده ساختمانی گفته می شود. این میزان کربن شامل تمام مراحل چرخه عمر یک ماده از مرحله اولیه تا پایان استفاده آن است.

19‑1‑124 کفایت نور روز

Day Light Autonomy (DLA) این معیار بیان کننده آن است که چه درصدی از مساحت سطح کار ساختمان، در چه درصدی از ساعات کاری روز، توسط نور طبیعی به میزان روشنایی مورد نیاز آن فضا رسیده است.

19‑1‑125 کنترلگر اتاق

Room Controller یک سامانه کنترلی هوشمند که به صورت برنامه ریزی شده، خودکار یا دستی، تجهیزات و شرایط محیطی یک اتاق یا فضای مشخص در ساختمان را مدیریت و بهینه سازی می کند. این کنترلگر قادر است سامانه های مختلفی مانند سرمایش، گرمایش، تهویه، روشنایی و پرده های خودکار را بر اساس دما، رطوبت، کیفیت هوا، میزان دی اکسید کربن، حضور افراد، ارتباط با سایر سامانه ها و یا تنظیمات دستی کاربر کنترل کند.

19‑1‑126 کنترلگر دیجیتال مستقیم

Digital Direct Controller (DDC) یک سامانه دیجیتال و هوشمند که به صورت مستقیم سیگنال های حسگرها را پردازش کرده و فرمان های کنترلی را به طور مستقل به عملگرها ارسال می کند. این کنترلگر در مدیریت و تنظیم سامانه های سرمایش، گرمایش، تهویه و روشنایی ساختمان به کار می رود و با اجرای الگوریتم های کنترلی پیشرفته باعث افزایش دقت عملکرد، بهره وری انرژی و قابلیت تنظیم بهینه تجهیزات می شود.

19‑1‑127 کنترلگر منطق پذیر قابل برنامه نویسی

Programmable Logic Controller (PLC) یک سامانه کنترل صنعتی دیجیتال است که برای اتوماسیون فرایندها از طریق برنامه نویسی منطقی طراحی شده است. این سامانه با دریافت ورودی ها، پردازش داده ها و ارسال خروجی ها، عملکرد تجهیزات و ماشین آلات را کنترل و نظارت می کند.

19‑1‑128 کنتور آب سرد بهداشتی

Cold Water Meter دستگاهی برای اندازه گیری دقیق حجم آب سرد مصرفی در سامانه های بهداشتی است. این کنتور مجهز به سنسورهای اولتراسونیک برای اندازه گیری سرعت و نرخ جریان در واحد زمان (دبی) و یک پردازنده برای تجزیه وتحلیل داده ها و پایش میزان مصرف آب سرد است. این کنتورها بایستی قادر باشند نشتی یا ترکیدگی را از طریق تحلیل الگوی جریان آب به صورت خودکار شناسایی کرده و هشدار مربوطه را صادر کنند.

19‑1‑129 کنتور آبگرم بهداشتی

Hot Water Meter دستگاهی برای اندازه گیری دقیق حجم و انرژی مصرفی آبگرم بهداشتی در چرخه باز هر بخش یا واحد مستقل ساختمان است. این کنتور مجهز به سنسورهای اولتراسونیک برای اندازه گیری سرعت و نرخ جریان در واحد زمان (دبی)، سنسور دما مطابق استاندارد (PT100 / PT1000) IEC60751 و یک پردازنده برای محاسبه انرژی و آب مصرفی است.

19‑1‑130 کنتور انرژی

Heat Meter/ BTU Meter دستگاهی برای اندازه گیری دقیق انرژی مصرفی گرمایشی یا سرمایشی هر بخش یا واحد مستقل ساختمان در سامانه های انتقال انرژی چرخه بسته است. این کنتور مجهز به سنسورهای اولتراسونیک برای اندازه گیری سرعت و نرخ جریان در واحد زمان (دبی)، سنسور دما مطابق استاندارد IEC60751 (PT100 / PT1000) برای ثبت اختلاف دما، و یک پردازنده برای محاسبه انرژی مصرفی یا تولیدی است.

19‑1‑131 کنتور برگشت آبگرم بهداشتی

Return Hot Water Meter دستگاهی است که برای اندازه گیری دقیق حجم مصرف آبگرم در بخش هایی که خط لوله برگشت آب گرم بهداشتی داخل فضای مشخص شده نصب شده، مورد استفاده قرار می گیرد. این کنتور مانند کنتور آب گرم، مجهز به سنسورهای اولتراسونیک برای اندازه گیری نرخ جریان، سنسور دما مطابق استاندارد (PT100 / PT1000) IEC60751 و یک پردازنده برای محاسبه اختلاف دبی جریان است.

19‑1‑132 گرافیک بُرداری مقیاس پذیر

Scalable Vector Graphics (SVG) یک فرمت گرافیکی بُرداری مبتنی بر XML است که برای نمایش، تبادل و تجسم داده های گرافیکی دو بعدی و سه بعدی استفاده می شود. این فرمت، به عنوان یکی از خروجی های متداول نرم افزارهای BIM، امکان نمایش نقشه های ساختمانی، جزئیات فنی، نمودارهای انرژی و اطلاعات تجهیزات را بدون افت کیفیت و با قابلیت مقیاس پذیری بالا فراهم می کند. همچنین امکان انتقال یکپارچه اطلاعات مربوط به هر یک از المان ها و افزودن فراداده (Meta Data) به آنها در محیط WEB و بدون نیاز به نرم افزار BIM برای نمایش دو بعدی و سه بعدی را فراهم می کند.

19‑1‑133 مبحث

در هر جای این مبحث که عبارت "مبحث" بدون قرینه، اشاره و تصریح به مبحث خاص دیگری به کار رفته باشد، منظور مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان است.

19‑1‑134 متصل به شبکه

On-Grid به سامانه های تولید انرژی الکتریکی، به ویژه سامانه های خورشیدی فتوولتائیک (PV)، گفته می شود که به شبکه توزیع برق سراسری متصل هستند و می توانند انرژی تولیدی خود را به شبکه تزریق کنند یا از آن انرژی دریافت کنند.

19‑1‑135 محدوده آسایش حرارتی

Thermal Comfort Zone مجموعه شرایطی است که در آن فرد، از نظر دما، رطوبت و سرعت جریان هوا و تابش حرارتی احساس ناراحتی نمی کند و به طور کلی، در محیطی که شرایط آن مناسب است، احساس راحتی می کند. (مطابق استاندارد ISO7730:2005)

19‑1‑136 مدلسازی اطلاعات ساختمان

Building Information Modelling (BIM) فرایند خلق و مدیریت داده های یک ساختمان در طول چرخه عمر آن (از طراحی تا تخریب) با استفاده از یک مدل دیجیتالی سه بعدی هوشمند و پارامتریک است. این مدلسازی به عنوان یک مرجع اطلاعاتی یکپارچه، امکان همکاری بین کلیه ذینفعان پروژه (معماران، مهندسان، پیمانکاران و مالکان) را فراهم کرده و شامل داده های هندسی، مشخصات فنی، هزینه و برنامه ریزی زمانی است. (مطابق با استاندارد ISO 19650)

19‑1‑137 مرحله بهره برداری

Operation Phase دوره زمانی است که از تاریخ صدور گواهی پایانکار یا شروع استفاده از کل یا بخشی از ساختمان آغاز شده و تا پایان عمر مفید ساختمان ادامه می یابد.

19‑1‑138 مساحت کل ساختمان

Gross Floor Area of the Building به مجموع کلیه سطوح ساخته شده در تمامی طبقات یک ساختمان اطلاق می شود که شامل مساحت مفید، دیوارهای داخلی و خارجی، فضاهای تأسیساتی، پارکینگ ها، راه پله ها، آسانسورها، راهروهای عمومی و سایر بخش های غیرمفید می شود.

19‑1‑139 مساحت مفید ساختمان

Net Floor Area of the Building مجموع سطح زیربنای فضاهای کنترل شده در یک ساختمان است.

19‑1‑140 مستقل از شبکه

Off-Grid سامانه ای که بدون اتصال به شبکه برق سراسری فعالیت می کند و توان موردنیاز خود را به طور خودکفا از منابع انرژی مستقل مانند سلول های خورشیدی، توربین های بادی، ژنراتورها یا ذخیره سازهای انرژی، تأمین می کند و امکان تزریق برق تولیدی به شبکه سراسری را ندارد.

19‑1‑141 مصرف کننده بارز انرژی ساختمان

Significant Energy User تجهیز یا سامانه ای، مصرف کننده بارز است که بیش از 10 درصد از کل انرژی مصرفی لحظ های ساختمان را به خود اختصاص دهد. ملاک تعیین سهم بارز، مصرف سالانه یا ماهانه تجهیز یا سامانه نیست، چراکه برخی تجهیزات ممکن است تنها در روزها و یا ساعت های خاص و محدود، انرژی قابل توجهی مصرف کرده و در سایر زمان ها به عنوان تجهیز با مصرف کمتر از 10% کل انرژی لحظ های ساختمان شناخته شوند.

19‑1‑142 مقاومت حرارت

Thermal Resistance (R-Value) معیاری برای سنجش توانایی یک ماده یا المان ساختمانی برای مقاومت در برابر انتقال حرارت است. این مقدار نشان می دهد که یک ماده به طور مؤثر چقدر مانع عبور جریان گرما می شود و بر مبنای متر مربع کلوین بر وات (m²·K/W) اندازه گیری می شود.

19‑1‑143 مقررات ملّی ساختمان

مجموع اصول و قواعد فنی که رعایت آن ها در طراحی، محاسبه، اجرا، بهره برداری و نگهداری به منظور تأمین ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی الزامی است. مجموعه اصول و قواعد فنی و آیین نامه کنترل و اجرای آن ها، تحت عنوان مقررات ملّی ساختمان ایران شناخته می شود. (مطابق ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374)

19‑1‑144 منابع روشنایی با قابلیت تنظیم شدت روشنایی

Dimmable Lights Systems منابع روشنایی ای هستند که امکان کنترل پیوسته شدت نور خروجی را متناسب با نیاز کاربران و شرایط محیطی فراهم می کنند. این قابلیت از طریق دیمرها (Dimmers) یا سامانه های مدیریت روشنایی هوشمند اجرا شده و می تواند به صورت دستی یا خودکار با استفاده از فناوری های آنالوگ مانند مقاومت متغیر و سیگنال 1‑10 ولت و یا سیگنال های دیجیتال مانند DSI و DALI برای انواع منابع روشنایی از جمله منابع رشته ای، فلورسنت، CFL و LED تأمین شود.

19‑1‑145 مواد تغییر فاز دهنده

Phase Changing Material (PCM) مواد تغییر فاز دهنده به موادی اطلاق می شود که توانایی ذخیره و آزادسازی انرژی را در هنگام تغییر فاز (از مایع به جامد یا بالعکس) دارند. این مواد معمولاً به عنوان ابزار ذخیره سازی انرژی حرارتی استفاده می شوند و می توانند در دماهای خاصی حرارت را جذب یا آزاد کنند که باعث تنظیم و یا ثابت نگه داشتن دمای محیط می شوند.

19‑1‑146 نرم افزار شبیه سازی مورد تأیید

نرم افزاری که تمامی امکانات شبیه سازی بازدهی انرژی را دارا بوده و امکان میزبانی از مدل های سه بعدی خروجی نرم افزارهای BIM و انجام شبیه سازی فیزیک ساختمان و تأسیسات مکانیکی و الکتریکی و محاسبه بارهای سرمایشی و گرمایشی و همچنین محاسبه میزان مصرف انرژی ساختمان به تفکیک حامل انرژی، سامانه های مصرف کننده و روز، ماه و سال را در یک محیط واحد دارا باشد.

19‑1‑147 نسبت فرونشستگی پنجره

Window Projection Factor به میزان فرو نشستگی پنجره از نمای خارجی ساختمان (حاصل تقسیم فاصله سطح بیرونی پنجره از سطح بیرونی نما به ارتفاع پنجره) اطلاق می شود. این شاخص در طراحی پنجره ها و فضاهای بیرونی ساختمان مورد توجه قرار می گیرد و می تواند تأثیر زیادی بر میزان ورود نور طبیعی به ساختمان، تهویه، و همچنین کنترل حرارت و نور خورشید داشته باشد.

19‑1‑148 نشت هوا

Air Leakage ورود یا خروج کنترل نشده هوا در ساختمان، از طریق منافذ و مجراهایی غیر از محل هایی که برای تعویض هوا پیش بینی شده است.

19‑1‑149 نهاد قانونی مسئول

نهادی که دارای صلاحیت قانونی برای نظارت بر حسن اجرای این مبحث و تدوین و ابلاغ آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم است. این نهاد، برای کلیه موارد مطرح شده در این مبحث، به استثنای مواردی که در متن صراحتاً به نهاد دیگری ارجاع داده شده باشد، دفتر مقررات ملّی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی است.

19‑1‑150 هوابندی

Air Tightness جلوگیری از ورود و خروج ناخواسته هوا، از طریق پوسته خارجی ساختمان و یا درزهای عناصر تشکیل دهنده آن است.

19‑1‑151 هوای تازه

Fresh Air هوایی که از فضای باز خارج ساختمان به داخل ساختمان یا یک فضای بسته وارد می شود و عاری از آلاینده ها و آلودگی ها است. هوای تازه به منظور بهبود کیفیت هوا در محیط های بسته و تأمین اکسیژن مورد نیاز برای تنفس انسان ها و کاهش میزان دی اکسید کربن هوا، وارد می شود.

19‑1‑152 واپایش

Control فرایند کنترل، تنظیم و مدیریت پارامترهای یک سامانه یا فرایند بر اساس مقادیر پایش شده، به منظور دستیابی به عملکرد بهینه، پایداری، مدیریت و خودکارسازی سامانه است.

19‑1‑153 ویرایش

در هر جای این مبحث که عبارت "ویرایش" بدون قرینه، اشاره و تصریح به ویرایش خاص دیگری به کار رفته باشد، منظور ویرایش پنجم مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان است.

19‑1‑154 یادگیری خودمحور

Self-Learning فرایندی است که در آن یک سامانه، الگوریتم یا فرد، بدون وابستگی به دستورالعمل های از پیش تعیین شده یا مداخله مستقیم خارجی، از داده های ورودی، تجربیات گذشته و تحلیل های درونی برای بهبود عملکرد، اصلاح تصمیم گیری ها و بهینه سازی فرایندها استفاده می کند. در ساختمان های هوشمند و سامانه های مدیریت انرژی، یادگیری خودمحور به بهینه سازی عملکرد تجهیزات، تنظیمات خودکار دما و روشنایی و کاهش مصرف انرژی از طریق تحلیل داده های محیطی و رفتاری کمک می کند.

19‑1‑155 یادگیری عمیق

Deep Learning زیرمجموعه ای از یادگیری ماشین که الگوها و ویژگی های پیچیده را با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی چندلایه از داده ها استخراج و پردازش می کند. در این روش، مدل ها به صورت سلسله مراتبی، ویژگی های ساده تا پیچیده را یاد می گیرند و قادر به تحلیل، پیش بینی و تصمیم گیری خودکار هستند. یادگیری عمیق می تواند برای تحلیل داده های حسگرها، بهینه سازی مصرف انرژی، تشخیص الگوهای رفتاری کاربران مورد استفاده قرار گیرد.

19-1-156 یادگیری ماشین

Machine Learning شاخه ای از هوش مصنوعی است که به سامانه ها و الگوریتم ها امکان می دهد بدون برنامه ریزی مستقیم انسانی، از داده ها یاد بگیرند و عملکرد خود را بهبود بخشند. در این روش، مدل ها با تحلیل داده ها، شناسایی الگوها و به روزرسانی خودکار پارامترها، توانایی تصمیم گیری و پیش بینی را توسعه می دهند. در حوزه ساختمان های هوشمند، یادگیری ماشین به بهینه سازی مصرف انرژی، پیش بینی نیازهای سرمایش و گرمایش، تنظیم تهویه مطبوع، مدیریت آبگرم مصرفی و کنترل هوشمند روشنایی کمک کرده و کارایی سامانه های مدیریت ساختمان را افزایش می دهد.

19-2 کلیات

19-2-1 دامنه مطالب

مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان با عنوان «مدیریت انرژی در ساختمان» به موضوع مصرف و تولید انرژی، تولید کربن و سایر تأثیرات زیست محیطی ساختمان، ارزیابی و رتبه بندی ساختمان سبز، در بخش های غیرفعال (پوسته خارجی) و فعال (تأسیسات مکانیکی و الکتریکی) در طول چرخه عمر ساختمان (تولید، بهره برداری، تخریب و بازیافت) می پردازد. الزامات این مبحث شامل موارد زیر است:

• پوسته خارجی ساختمان، اعم از نورگذر و غیرنورگذر؛
• سامانه های تهویه مطبوع؛
• سامانه های تأمین آب گرم مصرفی؛
• تجهیزات و سامانه های برقی؛
• روشنایی طبیعی و سامانه روشنایی مصنوعی؛
• انرژی های تجدیدپذیر؛
• سامانه پایش و زیرپایش مصرف انرژی؛
• سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان، مشتمل بر تمامی بخش های فوق بر بستر اینترنت اشیاء؛
• بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های موجود؛

19-2-1-1

در فصل اول، تعاریف مربوط به عبارات و اصطلاحات فنی به کار رفته در مبحث بیان شده است.

19-2-1-2

در فصل دوم، کلیات، شامل دامنه کاربرد و ضمانت اجرای مقررات ملّی ساختمان، به ویژه مبحث نوزدهم، با استناد به مواد قانونی شرح داده شده است. همچنین، مفاهیمی مانند ارزیابی چرخه عمر ساختمان و زیر مجموعه های آن - انرژی نهفته و کربن نهفته در مرحله ساخت و انرژی مصرفی و انتشار کربن در مرحله بهره برداری- بیان شده و در ادامه، معیار رده بندی بازدهی انرژی ساختمان ها در مرحله بهره برداری توضیح داده شده است.

19-2-1-3

در فصل سوم به دسته بندی ساختمان ها بر اساس اقلیم، کاربری و مساحت پرداخته شده است. در این فصل دسته بندی مصرف کنندگان انرژی در ساختمان بر اساس میزان و نوع حامل انرژی، روش محاسبه "شدت مصرف انرژی ساختمان" و نیز الگوی مصرف انرژی به ازای هر متر مربع ساختمان در سال نیز بیان شده است.

19-2-1-4

در فصل چهارم مقررات مربوط به روند گردش کار در مراحل طراحی، ساخت و بهره برداری، شامل روش های طراحی، کنترل و فرایند بازرسی های دوره ای در مرحله ساخت و همچنین بازرسی و کنترل مرحله پایان ساخت تشریح شده است.

19-2-1-5

در فصل پنجم الزامات طراحی به روش تجویزی شامل پوسته خارجی، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی، انرژی های تجدیدپذیر و همچنین سامانه های پایش و زیرپایش و سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان ارائه شده است.

19-2-1-6

در فصل ششم به بیان روش شبیه سازی بازدهی انرژی ساختمان از معرفی نرم افزارهای مورد تأیید تا تشریح الزامات تولید و کنترل مدل نرم افزاری و چارچوب های لازم برای ورودی ها و خروجی های نرم افزار و تهیه گزارشات شبیه سازی پرداخته است.

19-2-1-7

در فصل هفتم سامانه های پایش و زیرپایش مصرف انرژی و همچنین سامانه مدیریت یکپارچه تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان بر بستر اینترنت اشیاء به صورت مشروح بیان شده است. در این فصل، برای نخستین بار در مقررات ملّی ساختمان، دوقلوی دیجیتال تشریح شده و تولید و بهره برداری از آن در ارتباط با مدیریت مرحله بهره برداری ساختمان توضیح داده شده است.

19-2-1-8

در فصل هشتم نیز مطابق متن صریح ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان که دامنه شمول مقررات ملّی را تمامی مراحل، طراحی، محاسبه، اجرا، بهره برداری و نگهداری ساختمان ها بیان کرده است، برای نخستین بار دامنه شمول مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان فراتر از ساختمان های درحال ساخت رفته و به بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های در حال بهره برداری و الزامات و مراحل مختلف آن پرداخته است.

19-2-1-9

اطلاعات تفصیلی و تکمیلی قابل انتقال به خارج از متن اصلی، به پیوست ها منتقل شده است. برای نخستین بار در تدوین مقررات ملّی ساختمان، به منظور آغاز فرایند رقومی سازی، پیوست ها به صورت فیزیکی و همراه مبحث چاپ نشده است. تمامی پیوست ها در تارنمای دفتر مقررات ملّی و کنترل ساختمان به نشانی https://inbr.ir بارگذاری شده و در دسترس قرار گرفته است. با توجه به اینکه مراجع و بانک های اطلاعاتی لازم در خصوص بسیاری موارد مرتبط با مدیریت انرژی در ساختمان و ساختمان سبز از جمله سامانه پایش (کنترل) مصرف انرژی ساختمان ها و بانک اطلاعات برچسب انرژی ساختمان، نیازمند توسعه و تکمیل هستند، برخی اطلاعات مانند میزان متوسط مصرف انرژی به ازای متر مربع ساختمان های موجود کشور در کاربری ها و اقلیم های مختلف، هماکنون در حال تکمیل و به روز رسانی مداوم است. این رویکرد، امکان به روز رسانی تمام یا بخشی از یک یا چند پیوست را به صورت نامحدود و بدون اتلاف زمان تا تدوین ویرایش بعدی فراهم می کند.

19-2-1-10

لازم به ذکر است که الزامات این مبحث باید در رعایت هم زمان با الزامات سایر مباحث مقررات ملّی ساختمان باشد. در موارد تناقض و یا مغایرت بین الزامات این مبحث با سایر مباحث مانند مبحث سوم (حفاظت ساختمان ها در مقابل حریق) و مبحث هفدهم (سامانه گاز طبیعی در ساختمان)، در صورت یکه تناقض یا مغایرت، مرتبط با جان، سلامت، ایمنی و امنیت افراد، اعم از ساکنین و غیرساکنین باشد، حفظ جان، سلامت، ایمنی و امنیت افراد در اولویت است.

19-2-2 دامنه کاربرد و ضمانت اجرا

19-2-2-1

مطابق بند 9 ماده 2 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب سال 1374، الزام به رعایت مقررات ملّی ساختمان جزء اهداف این قانون است. بر اساس ماده 33 هم آن قانون، اصول و قواعد فنی که رعایت آن ها در طراحی، محاسبه، اجرا، بهره برداری و نگهداری ساختمان ها به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی الزامی است، به وسیله وزارت مسکن و شهرسازی تدوین خواهد شد. مجموع اصول و قواعد فنی و آیین نامه کنترل و اجرای آن ها، مقررات ملّی ساختمان را تشکیل می دهند. مطابق ماده 34 همین قانون رعایت مقررات ملّی ساختمان الزامی است و عدم رعایت آن ها تخلف محسوب می شود. با توجه به متن صریح قانون، تمامی ساختمان های جدیدالاحداث (در مراحل طراحی، محاسبه، نظارت، اجرا و بهره برداری) و در تمامی ساختمان های در حال بهره برداری (در مراحل مراقبت و نگهداری، بهسازی، تعمیرات و بازسازی) اعم از مسکونی، غیرمسکونی، عمومی و با تمامی کاربری ها و مساحت ها در تمام نقاط کشور تحت شمول مقررات ملّی ساختمان و به تبع آن ملزم به رعایت این مبحث هستند.

19-2-2-2

مطابق ماده 4 ضوابط صرفه جویی انرژی در ساختمان ها، موضوع مصوبه هیأت وزیران به شماره 93876/ت57926ه، مورخ 24/08/1400، ارائه پایانکار به ساختمان های جدیدالاحداث از ابتدای سال 1402 منوط به رعایت مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان است. به منظور آگاهی مردم از تلفات انرژی در ساختمان ها، وزارت کشور از طریق شهرداری ها موظف است از ابتدای سال 1401 نسبت به درج رده بازدهی انرژی در گواهی پایانکار ساختمان های جدیدالاحداث و نصب پلاک گواهی انطباق آن در ورودی ساختمان ها اقدام کند. دستورالعمل اجرایی این ماده نیز در تاریخ 28/07/1403 توسط وزیر راه و شهرسازی ابلاغ و از تاریخ ابلاغ لازم الاجرا است.

19-2-2-3

به منظور ایجاد ضمانت اجرای مقررات ملّی ساختمان و ایجاد بازدارندگی نسبت به عدم رعایت آن ها و یا صدور گواهی خلاف واقع موضوع بندهای الف و ث از ماده 91 آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375، موارد تخلفات انضباطی و حرفه ای به شرح ذیل بیان شده است:

تخلفات انضباطی و حرفه ای عبارت از تخلف در اموری است که انجام آن ناشی از پروانه اشتغال موضوع قانون یا عضویت در نظام مهندسی استان باشد. تخلف انضباطی و حرفه ای و انطباق آن ها با مجازات های انتظامی به شرح زیر است:

الف - عدم رعایت ضوابط شهرسازی و مقررات ملّی ساختمان و همچنین ضوابط و معیارهای فنی مربوط به آن یا هر اقدام یا عملی که مخالف یا متناقض با مقررات مذکور یا سایر مقررات مربوط جاری کشور باشد، مجازات انتظامی از درجه یک تا درجه پنج

ث - صدور گواهی های خلاف واقع، از درجه یک تا درجه پنج

همچنین مطابق ماده 90 همین آیین نامه، مجازات های انتظامی درجه یک تا پنج به شرح ذیل است:

درجه 1: اخطار کتبی با درج در پرونده عضویت در نظام مهندسی استان

درجه 2: توبیخ کتبی با درج در پرونده عضویت در نظام مهندسی استان

درجه 3: محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت سه ماه تا یک سال و ضبط پروانه اشتغال به مدت محرومیت

درجه 4: محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت یک سال تا سه سال و ضبط پروانه اشتغال در مدت محرومیت

درجه 5: محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت سه سال تا پنج سال و ضبط پروانه اشتغال در مدت محرومیت

لازم به ذکر است ارزیابی و تأیید صلاحیت طراحان، مجریان و بازرسان ویرایش پنجم مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان و همچنین صحت سنجی و تأیید نرم افزارهای شبیه سازی انرژی ساختمان صرفاً بر عهده نهاد قانونی مسئول است و همچنین مطابق ماده 35 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان نظارت عالیه بر عملکرد سازمان های نظام مهندسی بر عهده وزارت راه و شهرسازی بوده و در صورت تشخیص هر یک از تخلفات موضوع ماده 90 آیین نامه اجرائی، موارد به اطلاع هیأت مدیره استان رسانده خواهد شد و بر اساس تبصره 4 از ماده 85 همان آیین نامه (اصلاحی 02/12/1394): "هیأت مدیره مکلف است در صورت اطلاع از وقوع تخلف، بدون دریافت شکایت، رأساً نیز به شورای انتظامی استان اعلام شکایت کند."

مطابق مواد 83 و 84 آیین نامه اجرایی، شورای انتظامی استان وظیفه رسیدگی به تخلفات و صدور رای را بر عهده خواهد داشت. یک عضو شورای انتظامی استان توسط رئیس کل دادگستری استان منصوب می شود. مطابق ماده 95 این آیین نامه نیز وظیفه رسیدگی به تجدید نظرخواهی آراء صادره شورای انتظامی استان با شورای انتظامی نظام مهندسی است.

19-2-2-4

به موجب دستورالعمل اجرائی ماده 4 ضوابط صرفه جویی انرژی ساختمان ها، صدور گواهی توسط مهندسان طراح، ناظر و مجری ذی صلاح و همچنین بازرس انرژی دارای صلاحیت برای تعیین رده انرژی برای صدور پایانکار الزامی است.

19-2-2-5

بر اساس ماده 18 و تبصره ماده 19 آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب هیأت وزیران مورخ 22/04/1383:

ماده 18: مجری مکلف است نسبت به تضمین کیفیت اجرای ساختمانی که به مسؤولیت خود می سازد، براساس دستورالعمل ابلاغی وزارت مسکن و شهرسازی اقدام نماید و مواردی که مکلف به ارائه بیمه نامه تضمین کیفیت شده باشد، بیمه مزبور را به نفع مالک و یا مالکان بعدی تهیه و در اختیار ایشان قرار دهد.

تبصره ماده 19: در صورت بروز خسارت ناشی از عملکرد مجری، وی موظف است خسارت مربوط را که به تأیید مراجع ذی صلاح رسیده است، جبران نماید.

19-2-2-6

در نامه شماره 203/11230/9000 مورخ 15/07/1403 رئیس محترم دیوان عدالت اداری درخصوص ماده صد قانون شهرداری و عملکرد مسئولین و مامورین شهرداری آمده است:

"در صورت امتناع مسئولین و مامورین شهرداری از انجام وظایف قانونی در جلوگیری از عملیات ساختمانی غیرمجاز دیوان بر اساس توافق صورت گرفته با سازمان بازرسی کل کشور و در راستای ماده 121 قانون دیوان عدالت اداری مراتب را به صورت موردی در اختیار سازمان بازرسی قرار خواهد داد تا این نهاد از منظر صلاحیتی که در نظارت بر حسن اجرای قوانین دارد، اقدامات ضروری در پیگیری تخلفات مامورین و مسئولین شهرداری را در چارچوب ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات اداری انجام دهد. لازم به ذکر است که مسئولیت مالی حقوقی و کیفری بر عهده ماموران و مسئولین شهرداری خواهد بود."

19-2-3 ارزیابی چرخه عمر ساختمان

19-2-3-1

ارزیابی چرخه عمر ساختمان تاکنون در کشور به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. در نتیجه منابع، مراجع و استانداردهای مورد نیاز برای انجام محاسبات آن به خصوص داده های قابل استناد و معتبر برای محاسبه میزان انرژی و کربن نهفته مصالح و تجهیزات، حمل و نقل و سوخت های مصرفی در کشور محاسبه و تدوین نشده است. با این وجود اهمیت ارزیابی چرخه عمر و توجه هم زمان به میزان مصرف انرژی، آب و تولید آلاینده ها به ویژه دی اکسید کربن در کل چرخه عمر ساختمان به حدی است که گنجاندن آن در مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان مورد توجه قرار گرفته است.

19-2-3-2

در پیوست «4»، تعاریف و چارچوب های اساسی مورد نیاز در خصوص ارزیابی چرخه عمر ساختمان و همچنین معیارهای ارزیابی و روش رتبه بندی ساختمان سبز بیان شده است. لازم الاجرا شدن این پیوست، به مرور و طبق اعلام نهاد قانونی مسئول انجام خواهد شد.

19-2-4 رده بندی بازدهی انرژی ساختمان ها

19-2-4-1

بازدهی انرژی ساختمان ها بر مبنای شدت مصرف انرژی در ساختمان رده بندی می شود. برای محاسبه شدت مصرف انرژی در ساختمان ها ابتدا تمامی مقادیر انرژی مصرفی سالانه آن، شامل برق، گاز، گازوئیل یا هر حامل دیگر اندازه گیری می شود. سپس از تقسیم حاصل جمع کل انرژی مصرفی سالانه بر مساحت فضای کنترل شده ساختمان، شدت مصرف انرژی بر اساس میزان مصرف بر متر مربع در سال به دست می آید.

19-2-4-2

به منظور ساده سازی محاسبه میزان کل انرژی مصرفی ساختمان، در این ویرایش، انرژی مصرفی نهایی یا انرژی مصرفی در محل، مبنی محاسبات قرار گرفته است و انرژی پایه یا انرژی اولیه مبنی محاسبات این ویرایش نیست. شدت مصرف انرژی ساختمان نیز به صورت میزان مصرف انرژی سالانه به ازای هر متر مربع از فضای کنترل شده ساختمان و بر مبنای کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².yr) محاسبه و رده بندی می شود.

19-2-4-3

با توجه به تکلیف بند "ب" از ماده 55 قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران که باید امکان تقسیم بندی ساختمان ها از نظر کیفیت ساخت و بهره وری انرژی به چهار رده فراهم شود، در این ویرایش نیز بهره وری انرژی ساختمان ها نسبت به شدت مصرف انرژی آن ها به چهار رده زیر تقسیم بندی شده است:

• رده D: منطبق با مبحث نوزدهم
• رده C: ساختمان کم مصرف
• رده B: ساختمان بسیار کم مصرف
• رده A: ساختمان نزدیک به مصرف صفر

بر اساس شکل 19-2-1 زمان بندی الزام به دستیابی رده بازدهی انرژی ساختمان ها از رده D به A برای بازه ده ساله از تاریخ ابلاغ این ویرایش پیش بینی شده است. از ابتدای هر بازه زمانی تمامی ساختمان ها به منظور دریافت پروانه ساختمان و گواهی پایان عملیات ساختمانی ملزم به دستیابی به رده بازدهی انرژی یاد شده در مراحل طراحی، ساخت و بهره برداری خواهند بود.

19-2-5 زمان بندی اجرایی سازی الزامات ویرایش پنجم

از تاریخ ابلاغ این مبحث، تمامی الزامات به مواردی که در متن خود در که مهلت از غیر بیشتری برای آن ها در نظر گرفته شده، مطابق زمان بندی جدول 19-2-1، با ید در تمامی ساختمان های کشور، رعایت شوند.

رعایت تمامی الزامات این مبحث برای کسب رده بازدهی انرژی D در تمامی ساختمان ها با هر کاربری، اقلیم، مساحت و تعداد طبقات، که پروانه ساختمان آن ها بعد از تاریخ ابلاغ این ویرایش صادر شود، به غیر از مواردی که در متن مبحث و یا در این جدول به دلیل زمان مورد نیاز برای آموزش های لازم و توسعه و تأمین تجهیزات، مهلت مقرر تعیین شده، در تمامی نقاط کشور الزامی است.

رعایت مواردی که در گروه های الف، ب و ج برای آن ها مهلت زمانی در نظر گرفته شده است نیز توصیه می شود.

جدول 19-2-1: زمان بندی الزام اجرا ی بخش های مختلف ویرایش پنجم مبحث نوزدهم برای گروه های ساختمان 

معیار تعیین گروه ساختمان در این جدول، ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 است.

19-3 دسته بندی ها و الگوی مصرف انرژی در ساختمان ها

در این فصل، ابتدا ساختمان ها بر اساس معیارهای مختلف دسته بندی می شوند. سپس بخش های مختلف مصرف کننده انرژی در ساختمان بر اساس اهمیت آن ها مشخص شده است. حامل های مختلف انرژی در ساختمان و نقش هر یک در کل مصرف انرژی توضیح داده شده و الگوی مصرف انرژی ساختمان به منظور دستیابی به رده بازدهی انرژی D، مطابق با دسته بندی های کاربری-اقلیم ارائه شده است.

19-3-1 دسته بندی ساختمان ها

با وجود اینکه کنترل دما، رطوبت، هوای تازه و روشنایی در محدوده آسایش در فضاهای مورد بهره برداری ساختمان، اصلی ترین عامل مصرف انرژی در مرحله بهره برداری است، اما نمی توان نقش سایر مصرف کنندگان مانند سامانه آبگرم مصرفی، لوازم خانگی و اداری و سایر تجهیزات انرژی بر را در میزان مجاز مصرف انرژی نادیده گرفت. به منظور تعیین میزان مجاز مصرف انرژی در ساختمان ها و تعیین رده بازدهی انرژی مورد نظر این مبحث، لازم است تا ساختمان ها در تقسیم بندی های اصلی بر اساس اقلیم و کاربری تفکیک شوند. بر اساس این دسته بندی می توان احکام مشخصی را برای ساختمان های هر گروه تعیین و اعمال کرد.

19-3-1-1 دسته بندی اقلیم

یکی از مهمترین معیارها در دسته بندی ساختمان ها، میزان اختلاف دما و رطوبت هوای خارج ساختمان با محدوده دما و رطوبت آسایش داخل ساختمان در طول سال است. به منظور تعیین رده اقلیمی هر شهر، اطلاعات سالانه پایگاه های هواشناسی تحلیل و بر مبنای تعداد روز درجه سرمایش و روز درجه گرمایش و همچنین میزان بارش سالانه، تقسیم بندی می شوند.

مطابق با شکل 19-3-1، در این تقسیم بندی، هر اقلیم با یک نشانه متشکل از دو بخش حرفی و عددی نشان داده می شود.

الف) در سمت چپ، عددی بین 0 تا 8 قرار می گیرد. این عدد نشان دهنده متوسط دمای محیط در آن اقلیم است. به این ترتیب عدد 0 برای نشان دادن گرمترین و عدد 8 برای نشان دادن سردترین اقلیم استفاده می شود. بر این اساس در پهنه جغرافیایی ایران از نقطه نظر دمایی، گونه های اقلیمی شهرها در محدوده بین اعداد 0 تا 5 وجود دارند. در جدول 19-3-1 معیار رده بندی دمایی برای رده 0 تا 8 بر مبنای روز درجه گرمایش یا روز درجه سرمایش بیان شده است.

ب) در سمت راست رده اقلیمی نیز یکی از حروف B، A یا C نمایش داده می شود. حرف A نشان دهنده اقلیم پر باران، حرف B نشان دهنده اقلیم کم باران و حرف C نشان دهنده اقلیم با میزان بارش متوسط در شرایط معتدل دمایی است. در محاسبه این رده علاوه بر بارش، میزان رطوبت نسبی در ماه های گرم سال نیز در تناسب با دما در نظر گرفته شده است.

رده اقلیمی 31 شهر مراکز استان های ایران مطابق طبقه بندی دمایی-بارشی در جدول 19-3-2 و رده اقلیمی سایر شهرها در شکل 19-3-2 و در پیوست «2» ارائه شده است.

جدول 19-3-1: دسته بندی اقلیمی بر اساس روز درجه سرمایش و گرمایش

جدول 19-3-2: دسته بندی اقلیمی شهرهای مرکز استان های ایران

19-3-1-2 دسته بندی کاربری و مساحت

برای تعیین میزان مجاز مصرف انرژی در هر ساختمان به غیر از اقلیم، نوع کاربری و مساحت ساختمان نیز تأثیرگذار هستند. لذا در این بخش به معرفی دسته بندی کاربری و مساحت ساختمان ها پرداخته شده است.

الف) مطابق جدول 3-1 (پیوست «3») در اولین تقسیم بندی، ساختمان ها به دو گروه مسکونی و غیرمسکونی تقسیم می شوند. این تقسیم بندی علاوه بر تفاوت در مدت زمان بهره برداری و پیوسته یا غیرپیوسته بودن بهره برداری و رفتار بهره برداران در دو گروه، به دلیل تفاوت در سیاست های موجود در تعرفه گذاری و تخصیص یارانه حامل های انرژی به مشترکان خانگی (مسکونی) و غیرخانگی (غیرمسکونی) انجام شده است.

ب) در کاربری مسکونی، ساختمان ها از نظر تعداد واحد و مساحت به دو گروه کوچک و بزرگ تقسیم بندی شده اند. به این ترتیب ساختمان های مسکونی دارای بیش از 30 واحد و یا بیش از 3000 متر مربع مساحت مسکونی در گروه ساختمان های مسکونی بزرگ قرار گرفته و ساختمان های مسکونی که تعداد واحدهای آن ها بین 1 تا 30 واحد مسکونی بوده و در عین حال مساحت مسکونی آن ها کمتر از 3000 متر مربع باشد در گروه ساختمان های مسکونی کوچک قرار می گیرند.

ج) تمامی ساختمان های دیگر به غیر از ساختمان هایی که فرایندها و فعالیت های صنعتی و تولیدی در آن ها انجام می شود در گروه ساختمان های غیرمسکونی قرار می گیرند.

د) ساختمان هایی که فرایندهای تولیدی و صنعتی در آن ها انجام می شوند، در گروه ساختمان های صنعتی قرار داده شده و تعیین میزان مصرف انرژی در آن ها مستلزم تفکیک مصرف انرژی فرایندها و خطوط تولید از مصارف مربوط به ساختمان، مانند سرمایش، گرمایش، آبگرم مصرفی و روشنایی است.

19-3-2 شدت مصرف انرژی در ساختمان ها

هدف اصلی این بخش، ترسیم الگوی مصرف انرژی یا به عبارت دیگر میزان مجاز مصرف انرژی در ساختمان برای هر کاربری-اقلیم است. الگوی مصرف انرژی ساختمان، معادل حداکثر میزان مجاز انرژی مصرفی سالانه به ازای هر متر مربع فضای کنترل شده ساختمان برای اخذ رده بازدهی انرژی D است. این الگو، به عنوان شدت مصرف انرژی ساختمان تعریف شده و بر اساس کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².yr) اندازه گیری می شود.

میزان انرژی مصرفی سالانه، مجموع کلیه مقادیر مصرف انرژی از حامل های مختلف از جمله انرژی های تجدیدناپذیر و تجدیدپذیر است که به صورت انرژی نهایی و یا مقدار مصرف در سایت بر حسب کیلووات ساعت محاسبه و بر مساحت فضای کنترل شده ساختمان تقسیم می شود.

برای تحلیل دقیق تر شدت مصرف انرژی در ساختمان در این بخش، مصرف کنندگان اصلی یا همان سامانه ها و تجهیزات عمده (بارز) تعریف شده اند و در ادامه بررسی انواع حامل های انرژی مصرفی ساختمان و روش تبدیل آن ها به انرژی نهایی بر حسب کیلووات ساعت بیان شده است.

19-3-2-1 مصرف کنندگان بارز انرژی در ساختمان

مدیریت انرژی در مرحله طراحی و ساخت نیازمند تحلیل دقیق و مستقل رفتار سامانه ها و تجهیزات بارز مصرف کننده انرژی در ساختمان است. این تفکیک در مرحله طراحی، به ارائه پروفیل های مصرف سالانه، ماهانه، روزانه و ساعتی سامانه های بارز مصرف کننده انرژی در ساختمان منجر می شود. در مرحله بهره برداری نیز با مقایسه رفتار پیش بینی شده و عملکرد واقعی تجهیزات و سامانه های بارز بر اساس اطلاعات سامانه پایش و زیرپایش، امکان تحلیل و عیب یابی آن ها فراهم می شود. بنابراین لازم است تجهیزات و سامانه های بارز مصرف کننده انرژی در مرحله طراحی هر ساختمان به طور مشخص، تعیین شوند.

الف) تجهیز یا سامانه ای در گروه مصرف کننده بارز طبقه بندی می شود که بیش از %10 کل انرژی مصرفی لحظه ای ساختمان را به خود اختصاص دهد. به این ترتیب، ملاک تعیین سهم بارز، مصرف سالانه یا ماهانه تجهیز یا سامانه نیست، چرا که برخی تجهیزات بارز ممکن است تنها در روزها و یا ساعت هایی خاص و محدود، انرژی قابل توجهی مصرف کرده و در بیشتر ساعت های سال به عنوان تجهیز با مصرف کمتر از %10 کل انرژی لحظه ای ساختمان شناخته شوند.

ب) تجهیزات و سامانه های بارز باید در مرحله طراحی تعیین شده و نمودارهای مصرف انرژی آن ها بر اساس تمامی ساعات سال محاسبه شود. مستندات سامانه مستقل و برخط پایش و زیرپایش مصرف انرژی و سنجش بازدهی و عملکرد تجهیزات و سامانه های بارز باید در مرحله طراحی تعیین شده و در نقشه های تأسیسات مکانیکی و الکتریکی جانمایی شوند.

ج) نصب کامل سامانه پایش و زیرپایش تجهیزات بارز طی مراحل پیشرفت پروژه الزامی است و باید در بازرسی های مرحله ای مورد بررسی قرار گیرند. اتصال انشعابات حامل های انرژی تنها در صورت نصب و راه اندازی کامل سامانه پایش و زیرپایش ساختمان، طبقات، واحدها، مشاعات و تجهیزات و سامانه های بارز مجاز خواهد بود.

د) صدور گواهی پایانکار ساختمان های غیرمسکونی و تمامی ساختمان های مسکونی دارای موتورخانه مرکزی، منوط به نصب و راه اندازی کامل سامانه پایش و زیرپایش و ارزیابی و تأیید آن توسط بازرس دارای صلاحیت است. فرایند ارزیابی، عیب یابی، اصلاح و بهبود تجهیزات بارز با استفاده از سامانه پایش و زیرپایش مصرف برخط در مرحله بهره برداری قابل انجام خواهد بود.

19-3-2-2 منابع و حامل های انرژی در ساختمان

الف) میزان انرژی مصرفی هر حامل معادل مقدار خوانش شده از کنتورهای مورد تأیید شرکت های توزیع و یا نهاد قانونی مسئول است.

ب) ملاک مصرف انرژی الکتریکی، عدد نمایش داده شده توسط کنتورهای مورد تأیید شرکت توزیع برق و یا نهاد قانونی مسئول بر اساس کیلووات ساعت است و نیازی به تبدیل این عدد به انرژی پایه و اعمال ضرایب نیست.

ج) میزان مصرف انرژی سایر حامل ها مانند گاز، گازوئیل و غیره نیز بر اساس خوانش کنتورهای مورد تأیید شرکت ملّی گاز و شرکت توزیع فرآورده های نفتی و یا نهاد قانونی مسئول است. تمامی حامل های انرژی به غیر از برق دریافت شده از شبکه سراسری، باید با اعمال ضریب متوسط ارزش حرارتی آن حامل، به کیلووات ساعت تبدیل شوند.

د) پس از تبدیل تمامی مقادیر انرژی مصرف شده به کیلووات ساعت، مجموع تمامی مصارف یک دوره 365 روزه یا یک سال شمسی را بر مساحت فضای کنترل شده بنا تقسیم کرده و شدت مصرف انرژی ساختمان مورد نظر بر مبنای کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².yr) به دست می آید.

ه) برای تبدیل ارزش حرارتی میزان گاز مصرفی به کیلووات ساعت، باید مقدار مصرف بر حسب متر مکعب خوانش شده از کنتور گاز را در عدد 5/9 ضرب کرد.

و) برای تبدیل ارزش حرارتی میزان گازوئیل مصرفی به کیلووات ساعت، باید مقدار مصرف بر حسب لیتر خوانش شده از کنتور گازوئیل را در عدد 2/9 ضرب کرد. در خصوص دیزل ژنراتورها علاوه بر میزان گازوئیل مصرفی، ثبت میزان کیلووات ساعت برق تولیدی نیز الزامی است، اما ملاک محاسبه گازوئیل، در شدت مصرف انرژی ساختمان، ارزش حرارتی به کیلووات ساعت بوده و میزان برق تولیدی ملاک عمل نخواهد بود.

ز) در صورت استفاده از نیروگاه های تولید همزمان حرارت و برق (CHP) یا تولید همزمان برودت، حرارت و برق (CCHP) با استفاده از سوخت فسیلی، در صورتی که بازدهی خالص حرارتی نیروگاه بیش از %70 و بازدهی حرارتی ناخالص در شرایط متوسط دمای سالانه در محل نیروگاه نیز بیش از %80 باشد، می توان به جای محاسبه ارزش حرارتی سوخت مصرفی، میزان برق تولیدی در محاسبات شدت مصرف انرژی ساختمان را در نظر گرفت. در صورت عدم تأمین بازدهی های مذکور، ارزش حرارتی گاز طبیعی مصرفی، محاسبه خواهد شد.

19-3-2-3 الگوی مصرف انرژی در ساختمان

در این بخش حداکثر میزان مجاز شدت مصرف انرژی برای کسب رده بازدهی انرژی D به عنوان حداقل بازدهی انرژی قابل قبول از نظر این مبحث برای هر کاربری-اقلیم تعیین شده است. این اعداد شامل تمامی مصارف انرژی در ساختمان است و ملاک اندازه گیری مقادیر مصرف، اعداد قرائت شده از کنتورهای مورد تأیید شرکت های توزیع حامل های انرژی و یا نهاد قانونی مسئول است. با توجه به اینکه در مرحله طراحی و ساخت هنوز اعداد کنتورهای مورد نظر قابل قرائت و استناد نیست، اعداد حاصل از نتایج شبیه سازی انرژی ساختمان مطابق فصل ششم این مبحث ملاک عمل خواهد بود. در مورد روش تجویزی، محاسبات بر مبنای شبیه سازی نمونه های استاندارد و نمونه های واقعی صحت سنجی شده بر مبنای میزان مصارف واقعی انجام شده است.

الف) در تعیین رده بازدهی انرژی ساختمان ابتدا شدت مصرف انرژی ساختمان بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (E_actual) را بر شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل یا رده بازدهی انرژی A در آن کاربری-اقلیم بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع (E_ideal) تقسیم کرده و حاصل این تقسیم به عنوان نسبت شدت مصرف انرژی ساختمان به شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل با حرف R نشان داده می شود.

R = E_actual / E_ideal

که در آن:

E_actual = شدت مصرف انرژی ساختمان بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع در سال است

E_ideal = شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل یا رده بازدهی انرژی A در آن کاربری-اقلیم بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع است.

ب) برای تعیین رده بازدهی انرژی ساختمان بین A تا D بر اساس R مطابق جدول 19-3-3 عمل می شود.

جدول 19-3-3: دسته بندی رده بازدهی انرژی ساختمان بر اساس نسبت R

جدول 19-3-3 نشان می دهد که هر رده بازدهی انرژی، شامل طیفی از حداقل و حداکثر نسبت R بوده و همچنین کمترین بازده قابل قبول برای کسب رده D، معادل حداکثر 4 برابر شدت مصرف انرژی ساختمان ایده آل است.

بر همین اساس، رده بازدهی انرژی در مرحله طراحی و ساخت محاسبه و در شناسنامه فنی ملکی و گواهی پایانکار ساختمان و پلاک انطباق رده انرژی درج خواهد شد.

ج) اعداد این جدول برای تمامی ساختمان های در حال طراحی، ساخت و بهره برداری خصوصی و دولتی قابل استناد است و به عنوان حداکثر شدت مصرف انرژی قابل قبول برای دستیابی به رده D ملاک عمل است. با توجه به اینکه با برنامه زمانی مشخص شده در شکل 19-3-1 ساختمان ها مکلف به دستیابی به رده های B، C و A خواهند بود. جداول مربوط به این رده ها، در پیوست «3» ارائه شده است.

19-4 گردش کار در مراحل طراحی، ساخت و بهره برداری

همانگونه که در فصل های پیشین اشاره شد، مدیریت انرژی، آب و تأثیرات محیطی ساختمان، مستلزم توجه به کل چرخه عمر آن است. با این حال، در این مبحث تنها رعایت شدت مصرف انرژی ساختمان در مرحله بهره برداری الزامی است. مصرف انرژی ساختمان در مرحله بهره برداری، تابع فرایند طراحی و ساخت آن است. در صورتی که الزامات این مبحث در زمینه مدیریت مصرف انرژی در مراحل طراحی و ساخت رعایت نشود، دستیابی به الگوی مجاز شدت مصرف انرژی همراه با حفظ آسایش ساکنین و بهره برداران، تقریباً غیرممکن خواهد بود.

بر این اساس، در این فصل، مقررات حاکم بر فرایند طراحی، ساخت و بهره برداری ساختمان، به عنوان حلقه های به هم پیوسته مدیریت انرژی، ارائه شده اند.

الف) برای دریافت پروانه ساختمان لازم است تا حداقل 900 امتیاز از 1000 امتیاز ارزیابی رده بازدهی انرژی ساختمان، مبتنی بر الزامات مبحث برای کسب رده بازدهی انرژی D در مرحله طراحی دریافت شود.

ب) در مراحل پیشرفت ساخت، سه مرحله بازرسی دوره ای و سرزده در نظر گرفته شده است که کسب حداقل 900 امتیاز از 1000 امتیاز هر بازرسی، برای امکان ادامه مراحل ساخت، الزامی است.

ج) در صورت وجود عدم انطباق و یا مغایرت وضعیت چون ساخت با نقشه های مصوب در مرحله طراحی و گزارش مراجع مسئول از جمله مهندس ناظر یا بازرس دارای صلاحیت مبنی بر وقوع تخلف و یا کاهش امتیاز ارزیابی به کمتر از 900 امتیاز، شهرداری ها و سایر مراجع صدور پروانه موظف اند نسبت به اعمال ماده 27 آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان اقدام نمایند.

د) صدور گواهی پایانکار و صدور پروانه بهره برداری ساختمان مستلزم کسب حداقل 900 امتیاز از 1000 امتیاز بازرسی مرحله پایان ساخت، توسط بازرس انرژی دارای صلاحیت و دریافت حداقل رده بازدهی انرژی D است.

19-4-1 تعیین رده بازدهی انرژی ساختمان در مرحله طراحی

الف) برای تعیین رده بازدهی انرژی ساختمان در مرحله طراحی، می توان حسب تشخیص طراحان از روش تجویزی یا شبیه سازی بازدهی انرژی استفاده کرد.

ب) انتخاب روش طراحی (به جز ساختمان هایی که نسبت مساحت جداره نورگذر به کل مساحت نما حتی در یکی از نماهای ساختمان بیشتر از %50 باشد)، کاملاً اختیاری بوده و هر ساختمانی در هر اقلیم و با هر کاربری و مساحتی می تواند با هر یک از روش های تجویزی یا شبیه سازی بازدهی انرژی طراحی شود.

ج) بازرسی های مرحله ساخت و بهره برداری باید بر اساس روش انتخاب شده در طراحی انجام شود و امکان تغییر روش بازرسی در هیچ یک از مراحل ساخت وجود نخواهد داشت.

د) صدور پروانه ساختمانی مستلزم کسب حداقل رده بازدهی انرژی D برای طرح و درج آن بر روی نقشه های مصوب است.

ه) معیارهای مورد نیاز برای ارزیابی رده بازدهی انرژی در مرحله طراحی، در پیوست «5» توضیح داده شده است.

19-4-1-1 روش تجویزی

استفاده از روش تجویزی برای تمام ساختمان ها با هر کاربری-اقلیم و مساحت به جز ساختمان هایی که نسبت مساحت جداره نورگذر به کل مساحت نما حتی در یکی از نماهای ساختمان بیشتر از %50 باشد، مجاز است و هیچ محدودیت دیگری برای استفاده از روش تجویزی در نظر گرفته نشده است. در ساختمان هایی که نسبت مساحت نورگذر به کل مساحت نما، حتی در یکی از نماها بیش از %50 باشد، باید از روش شبیه سازی بازدهی انرژی در طراحی استفاده شود.

الف) در روش تجویزی، برای کاربری های مختلف در اقلیم های متفاوت، الزامات مشخصی برای بخش های مختلف ساختمان از جمله پوسته خارجی شامل جداره های نورگذر و غیرنورگذر، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی، سامانه پایش و زیرپایش و سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان در نظر گرفته شده است.

این الزامات براساس محاسبات انجام شده روی نمونه های استاندارد هر کاربری-اقلیم و به کارگیری الگوریتم های بهینه یابی چند مولفه ای برای دستیابی به رده D تعیین شده است.

ب) در صورت انتخاب روش تجویزی، باید تمامی اعداد و احکام الزامی بیان شده در این روش، مطابق با کاربری و اقلیم مورد نظر، در طراحی اعمال شود.

ج) در روش تجویزی، تنها ساختمان هایی مجاز به دریافت پروانه ساختمان خواهند بود که حداقل 900 امتیاز از 1000 امتیاز ارزیابی الزامات طراحی روش تجویزی را بر اساس معیارهای ابلاغی نهاد قانونی مسئول کسب کرده باشند.

19-4-1-2 روش شبیه سازی بازدهی انرژی

استفاده از روش شبیه سازی بازدهی انرژی (شبیه سازی) برای تمام ساختمان ها با هر کاربری-اقلیم و مساحت مجاز است و هیچ محدودیتی برای استفاده از روش شبیه سازی در نظر گرفته نشده است.

الف) شبیه سازی انرژی باید با استفاده از نرم افزارهای مورد تأیید نهاد قانونی مسئول و توسط اشخاص دارای صلاحیت شبیه سازی بازدهی انرژی انجام شده باشد.

ب) در روش شبیه سازی، میزان شدت مصرف انرژی سالانه بر اساس کیلووات ساعت بر متر مربع در سال (kWh/m².yr) شامل تمامی مصارف انرژی ساختمان، معیار کنترل طراحی است.

ج) در روش شبیه سازی، تنها ساختمان هایی مجاز به دریافت پروانه ساختمان هستند که شدت مصرف انرژی آن ها بیشتر از مقادیر جدول 3-1 (پیوست «3») برای کاربری-اقلیم مورد نظر نباشد.

د) الزامات مورد نیاز برای قابل قبول بودن نتایج شبیه سازی در فصل ششم به تفصیل شرح داده شده است.

19-4-2 بازرسی های دوره ای پوسته و تأسیسات در مرحله ساخت

انجام بازرسی های دوره ای در حین ساخت به منظور شناسایی انحراف احتمالی ساختمان از اهداف تعیین شده در مرحله طراحی، توسط اشخاص دارای صلاحیت الزامی است.

انجام بازرسی های دوره ای در طول فرایند ساخت، حداقل به تعداد 3 مرتبه به شرح زیر الزامی است:

الف) بازرسی اول باید پیش از پایان سفت کاری جداره های خارجی انجام شود. در این بازرسی لازم است که امکان نمونه برداری از جداره های خارجی، سقف، کف مجاور هوا و کف مجاور خاک فراهم باشد.

ب) بازرسی دوم باید در زمانی انجام شود که سفت کاری پوسته خارجی نورگذر و غیرنورگذر تکمیل شده و امکان اندازه گیری بازدهی خورشیدی جداره های نورگذر نیز وجود داشته باشد. در این بازرسی همچنین باید وضعیت انطباق اجرای سامانه های سرمایش و گرمایش و آب گرم و سرد مصرفی و سامانه پایش و مدیریت یکپارچه ساختمان، نیز بازرسی شود.

ج) بازرسی سوم باید پس از اتمام اجرای تمامی تأسیسات مکانیکی و الکتریکی انجام شود، به طوری که تمامی تجهیزات مورد ارزیابی در این بازرسی براساس نقشه های طراحی تأسیسات مکانیکی و الکتریکی نصب شده باشند. در این مرحله باید امکان انجام آزمایش نشت هوا با ایجاد اختلاف فشار وجود داشته باشد. در این مرحله باید تمامی تجهیزات سامانه های سرمایش، گرمایش، تهویه هوا، آب گرم و سرد مصرفی و روشنایی به طور کامل نصب شده باشند.

د) تأمین شرایط لازم برای انجام کامل هر سه مرحله بازرسی بر عهده مالک و یا مجری ذی صلاح است و در صورت عدم امکان انجام فرایندهای بازرسی، گزارش بازرسی با امتیاز 100 در ثبت خواهد شد.

ه) نحوه آموزش، سنجش، احراز و اعطای صلاحیت و نظارت مستمر بر صلاحیت بازرسان در پیوست «6» شرح داده شده است.

19-4-3 بازرسی پایان ساخت

انجام بازرسی انرژی پایان ساخت، پس از اتمام کلیه فعالیت های ساختمانی و پیش از صدور گواهی پایانکار، الزامی است.

الف) نصب و راه اندازی سخت افزار و نرم افزار سامانه پایش مصرف ساختمان شامل برق، گاز، گازوئیل، آب و انرژی های تجدیدپذیر و سامانه زیرپایش مصرف انرژی ساختمان شامل برق، آب، گاز، سرمایش، گرمایش و آبگرم مصرفی در بخش ها و واحدهای مستقل، مشاعات و تمامی تجهیزات و سامانه های بارز از جمله چیلرها، بویلرها، پمپ ها و هواسازها برای انجام بازرسی انرژی پایان ساخت الزامی است. در این بازرسی، میزان مصرف انرژی و بازدهی تجهیزات، سامانه ها، واحدها و بخش های مستقل و کل ساختمان ارزیابی شده و گواهی شدت مصرف انرژی ساختمان در مرحله بهره برداری (بر حسب کیلووات ساعت بر متر مربع در سال) توسط بازرس دارای صلاحیت صادر می شود. این گواهی، در بخش ارزیابی رده بازدهی انرژی در مرحله پایان ساخت در سامانه پایش انرژی ساختمان ها بارگذاری می شود.

ب) در صورت عدم دریافت رده بازدهی انرژی D در این مرحله، گزارش تفصیلی مشتمل بر ایرادات و دلایل مربوطه توسط بازرس تهیه و برای انجام اقدامات اصلاحی به مجری ذی صلاح تحویل می شود.

ج) صدور پلاک رده بازدهی انرژی ساختمان، منوط به رفع اشکالات گزارش بازرسی پایان ساخت و احراز رده بازدهی انرژی D است.

19-4-4 پایش، عیب یابی، اصلاح و بهبود در مرحله بهره برداری

الف) پایش مصرف انرژی ساختمان ها در مرحله بهره برداری الزامی است.

ب) به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری قابل توجه سامانه پایش و زیرپایش، در فصل هفتم مبحث، الزامات مورد نیاز برای دستگاه های پایش و همچنین سخت افزارهای جمع آوری و انتقال اطلاعات پایش شده، نرم افزار جمع آوری اطلاعات، تحلیل و عیب یابی آن ها شرح داده شده است.

19-5 روش تجویزی

همانگونه که در فصل قبل اشاره شد، استفاده از روش تجویزی برای تمامی ساختمان ها با هر نوع کاربری، اقلیم و مساحت، مشروط بر آنکه نسبت مساحت جداره نورگذر به کل مساحت نما در هیچ یک از نماهای ساختمان بیش از %50 نباشد، مجاز است. هیچ محدودیت دیگری برای به کارگیری روش تجویزی در نظر گرفته نشده است.

الف) روش تجویزی، متشکل از الزامات مشخص و تصریح شده است که برای کاربری-اقلیم های دسته بندی شده در جدول 3-1 بیان شده است.

ب) هدف از اجرای الزامات روش تجویزی دستیابی ساختمان به شدت مصرف انرژی مجاز برای کسب حداقل رده بازدهی انرژی D در هر کاربری-اقلیم است.

ج) در صورت انتخاب روش تجویزی، رعایت تمامی موارد این فصل و انجام بازرسی های مراحل طراحی، ساخت و پایانکار، مطابق با موارد مندرج در فصل چهارم این مبحث الزامی است.

همانطور که پیشتر گفته شد به منظور اطمینان از نتایج حاصل از الزامات روش تجویزی، محدوده مشخصی از متغیرهای مختلف در این روش در نظر گرفته شده است. این محدودیت به هیچ عنوان به معنای منع استفاده از سایر راه حل ها و یا راهکارهای خلاقانه به خصوص روش های معمارانه، راهکارهای غیرفعال ذخیره و بهره وری و سایر راهکارها نیست. در صورتی که طراح معماری و یا تأسیسات مکانیکی و الکتریکی هر گونه طرح نوآورانه ای را حتی در مورد مقادیر مندرج در الزامات بخش های روش تجویزی مورد نظر داشته باشد، می تواند با استفاده از روش شبیه سازی و انجام محاسبات و ارائه مستندات و تحلیل نتایج حاصل از آن ها، مقادیر و راهکارهای مورد نظر خود را در طراحی تمامی بخش های پوسته، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی به کار برده و در مراحل ساخت و اجرا نیز، همان طرح را عیناً اجرا کند.

د) بارگذاری مدارک مورد نیاز روش تجویزی در بخش ارزیابی رده بازدهی انرژی مرحله طراحی، برای انجام کنترل های لازم و صدور شناسنامه الکترونیکی انرژی ساختمان الزامی است.

ه) طرح هایی که حداقل 900 امتیاز از 1000 امتیاز ارزیابی مرحله طراحی را کسب کنند موفق به دریافت رده بازدهی انرژی D خواهند شد. سایر طرح ها، برای اصلاح به طراح ارجاع داده می شوند.

و) صدور پروانه ساختمان منوط به کسب حداقل رده بازدهی انرژی D و درج آن در شناسنامه فنی و ملکی ساختمان است.

ز) تعیین رده بازدهی انرژی طراحی به روش تجویزی تنها توسط اشخاص دارای صلاحیت ارزیابی رده بازدهی انرژی مرحله طراحی، مجاز و معتبر خواهد بود.

ح) فرایند آموزش، سنجش، ارزیابی و احراز صلاحیت اشخاص، برای طراحی و کنترل رده بازدهی انرژی طرح به روش تجویزی در پیوست «6» آمده است.

19-5-1 پوسته خارجی

پوسته خارجی ساختمان به طور مستقیم تحت تأثیر تصمیمات طراح معماری قرار دارد. مواردی همچون نسبت طول به عرض بنا و ارتفاع، نسبت مساحت پوسته به مساحت فضاهای کنترل شده، جهت گیری دیوارها و پنجره ها، نسبت سطح نورگذر به کل پوسته خارجی، سایه اندازی های ناشی از طراحی حجم معماری، جلو رفتگی و عقب نشستگی ها، سایه بان های افقی و عمودی، سازماندهی و ترکیب بندی فضاهای کاربردی و ارتباطی و سایر موارد، رفتار ساختمان از منظر انرژی و میزان نیاز سرمایش و گرمایش و روشنایی مصنوعی در تمام طول مرحله بهره برداری را تعیین می کند. لذا طراحی معماری همساز با اقلیم یکی از کلیدی ترین روش ها برای کاهش میزان تقاضای مصرف انرژی در ساختمان است. مطالعه و الگوبرداری صحیح از راهکارهای خردمندانه معماری سنتی ایران به ویژه انطباق کامل آن با اقلیم های متنوع مناطق مختلف، می تواند بزرگترین راهنما در طراحی ساختمان هایی باشد که تا حد ممکن بدون نیاز به مصرف انرژی توسط تأسیسات مکانیکی و الکتریکی، بتوانند در بیشترین ساعات سال فضای داخل ساختمان را در محدوده آسایش حفظ کنند.

الف) در انتخاب مواد و مصالح مورد استفاده در پوسته خارجی، به خصوص عایق های حرارتی، علاوه بر الزامات این مبحث، رعایت الزامات تمامی آیین نامه ها و استانداردهای مرتبط به محافظت از جان، سلامت، ایمنی و امنیت افراد اعم از ساکنین و غیرساکنین، به ویژه مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان (محافظت ساختمان در برابر حریق) الزامی است.

ب) تبادل حرارت بین فضای داخل و خارج ساختمان از طریق پوسته خارجی به سه روش رسانایی، همرفتی و تابشی انجام می شود. لذا، به منظور کنترل میزان تبادل حرارت، الزامات مربوطه در سه بخش پوسته غیرنورگذر، پوسته نورگذر و نشت هوا به درون و بیرون ساختمان بیان شده است.

19-5-1-1 پوسته خارجی غیرنورگذر

الف) پوسته خارجی غیرنورگذر ساختمان شامل دیوار، سقف، کف و درهای غیرنورگذر است.

ب) منظور از دیوار در پوسته خارجی، دیوارهای عمودی و یا مایل است که بین فضای کنترل شده داخل و فضای باز بیرون ساختمان و یا فضای کنترل نشده و مرتبط با هوای باز بیرون ساختمان و یا پایین تر از تراز زمین و مجاور خاک قرار گرفته باشند. دیوارهای بین فضاهای کنترل شده جزو دیوارهای خارجی ساختمان محسوب نمی شود.

ج) منظور از سقف در پوسته خارجی، سقفی است که بین فضای کنترل شده داخل و فضای باز خارج ساختمان و یا فضای کنترل نشده و یا مرتبط با هوای آزاد بیرون ساختمان قرار گرفته باشد.

د) کف در پوسته خارجی ممکن است بین فضای کنترل شده داخل ساختمان و فضای باز خارج ساختمان و یا فضای نیمه باز کنترل نشده و مرتبط با هوای آزاد بیرون ساختمان و یا بین فضای کنترل شده داخل ساختمان و زمین قرار گرفته باشد.

ه) برای دریافت رده بازدهی انرژی D باید مقاومت حرارتی (R-Value) در تمامی اجزای پوسته خارجی ساختمان کوچک تر از اعداد مندرج در جدول 19-5-1 نباشد.

و) مقاومت حرارتی مواد و مصالح مورد استفاده در ساختمان از جداول پیوست «7» در دسترس است.

جدول 19-5-1: حداقل میزان مجاز مقاومت حرارتی (R-Value) بخش های پوسته خارجی غیرنورگذر در اقلیم های مختلف (m².k/W)

چ) در صورتی که دیوار یا سقف یا کف از چند لایه با مصالح مانند اندود، بلوک، عایق، ملات و مصالح مختلف دیگر تشکیل شده باشد (شکل 19-5-1)، مقاومت حرارتی کل دیوار، سقف یا کف، مساوی حاصل جمع مقاومت حرارتی تمامی لایه های آن خواهد بود.

R_total = R₁ + R₂ + R₃ + R₄ + R₅

ح) تنها معیار مورد قبول در خصوص تمامی بخش های غیرنورگذر پوسته خارجی مانند دیوار، سقف و کف، مقاومت حرارتی کل آن ها خواهد بود و هیچ یک از لایه ها به تنهایی الزامی به داشتن حداقل مقاومت حرارتی ندارند.

خ) تنها اعداد مربوط به مقاومت حرارتی در تأییدیه رسمی، مورد نظر است و هر گونه اطلاعی مبنی بر انطباق یا عدم انطباق بلوک و یا هر جزء دیگر با مبحث نوزدهم، به تنهایی و بدون ارائه ضخامت و مقاومت حرارتی تمامی لایه های هر جزء پوسته خارجی مانند دیوار، سقف و کف، مطلقاً فاقد اعتبار است.

د) طراحان و ناظران مکلفند تا در گزارشات طراحی و نظارت خود، علاوه بر درج تعداد لایه ها و ضخامت آن ها بر حسب میلی متر، مقاومت حرارتی هر کدام از مصالح انتخابی را بر اساس تأییدیه رسمی، پیوست نمایند. در صورت عدم ثبت تأییدیه رسمی، آن لایه یا ماده، در فرایند کنترل طرح و بازرسی، از محاسبات حذف خواهد شد.

ذ) در جدول 19-5-1، حداقل مقاومت حرارتی دیوارهای خارجی با در نظر گرفتن عایق کاری پیوسته خارجی و با حداکثر پل حرارتی به میزان %5 از مساحت هر سطح خارجی محاسبه شده است. لذا در صورت وجود هرگونه پل حرارتی در هر سطح به هر دلیل از جمله استفاده از عایق حرارتی غیرپیوسته خارجی، عایق داخلی، میانی یا همگن، کاهش سطح پل های حرارتی به مقدار کمتر از %5 همان سطح الزامی است.

ر) رساندن پل های حرارتی در محل اتصال دیوارها با تیر، ستون، دال های بتنی، مهارهای فلزی دیوار، کلاف انتظار فلزی در و پنجره و یا هر مورد دیگری که باعث قطع عایق جداره خارجی شود به زیر %5 با استفاده از عایق کاری داخلی، میانی یا همگن نیازمند طراحی جزئیات دقیق بر اساس محاسبات انتقال حرارت خواهد بود، لذا به منظور دستیابی به حد مجاز پل های حرارتی، استفاده از عایق های حرارتی پیوسته بیرونی مانند عایق های پاششی با درجه چسبندگی کافی برای اجرا در طبقات و دارای تأییدیه رسمی مقاومت در برابر حریق توصیه می شود.

ز) در عایق کاری حرارتی، استفاده از مواد و مصالحی که مشخصات فنی و مقاومت حرارتی آن ها به مرور زمان تغییر می کند ممنوع است.

ژ) در مکان هایی مانند بام که در معرض بارهای زنده قرار دارند، استفاده از عایق هایی که دچار تغییر شکل و له شدگی می شوند ممنوع است.

س) در فضاهایی مانند سقف های کاذب، که امکان جریان هوا در تماس با لایه عایق وجود دارد، استفاده از مواد و مصالح عایقی که میزان تولید ذرات آلاینده آن ها در فضای داخلی ساختمان بیشتر از حد مجاز باشد (مانند پشم های معدنی و عایق های دارای الیاف کوتاه) ممنوع است.

ش) در اقلیم های 0، 1، 4، 5 و همچنین تمام اقلیم های رده A، در صورت استفاده از عایق های حرارتی معدنی به دلیل جذب آب بالا، باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از جذب رطوبت به وسیله عایق طراحی و اجرا شود، در غیر این صورت باید از عایق های سلول بسته با جذب آب حداقلی استفاده شود.

ص) در اقلیم های 0، 1، 4، 5 و همچنین تمام اقلیم های رده A، در صورت استفاده از مصالحی مانند بلوک های سیمانی، بلوک های گازی، بلوک های دانه رس منبسط شده و یا هر مصالح دیگری که قابلیت جذب آب دارند، طراحی و اجرای لایه بخاربند در سمت گرم دیوار الزامی است.

ض) در صورت وجود پل حرارتی حاصل از تیر، ستون، دال های بتنی، مهارهای فلزی دیوار، کلاف انتظار فلزی در و پنجره و یا هر مورد دیگری که باعث قطع عایق جداره خارجی شود، نسبت مجموع مساحت پل های حرارتی به کل مساحت آن سطح نباید بیشتر از %5 باشد.

ط) در صورت وجود پل حرارتی با مساحت بیش از %5 کل مساحت در هر جبهه از پوسته خارجی، باید تمهیدات لازم برای دستیابی به حداقل مقاومت حرارتی مجاز دیوار خارجی مجاور فضای آزاد مندرج در جدول 19-5-1 در سطح بیرونی پل های حرارتی با جزئیات کامل طراحی و اعمال شود.

ظ) در زمان تهیه نقشه های سازه و معماری، پیش بینی تعبیه فضای لازم برای نصب عایق بر روی پل های حرارتی الزامی است. طراح معماری و ناظر هماهنگ کننده مکلف به کنترل جزئیات مربوطه هستند. در صورت وجود پل حرارتی بیش از %5 از مساحت کل پوسته خارجی در هر جبهه ساختمان، حتی در صورت رعایت تمامی الزامات مبحث، امکان اخذ رده بازدهی انرژی D وجود نخواهد داشت.

ع) در اقلیم های 0 و 1 برای کنترل میزان جذب حرارت ناشی از تابش مستقیم خورشید، باید حداقل %75 از دیوارهای خارجی سمت جنوب، شرق و غرب دارای ضریب بازتاب حداقل %30 پرتوی مادون قرمز دریافتی باشند.

غ) در اقلیم های 0 و 1 با فرض محل قرارگیری خورشید در زاویه 45 درجه نسبت به افق در سمت جنوب، باید حداقل %30 از مساحت دیوارهای خارجی در معرض تابش خورشید، در سایه قرار داشته باشند. سطح سایه می تواند حاصل از فرورفتگی ها در طراحی معماری و جزئیات نما، سایه بان ها، ساختمان ها و سازه های غیرموقت همجوار و یا ترکیبی از این موارد باشد.

ف) در اقلیم های 0 تا 3 با فرض محل قرارگیری خورشید در زاویه 45 درجه نسبت به افق در سمت جنوب، باید حداقل %75 سطح بام در سایه اجزا خود ساختمان، مانند دست انداز بام، خرپشته، آلاچیق و یا تجهیزات غیرموقت مانند سلول های خورشیدی و تأسیسات دائمی روی بام باشد. در غیر این صورت سطح خارجی بام باید حداقل ضریب بازتاب %75 از پرتوی مادون قرمز تابش شده به سطح را داشته باشد.

ق) دیوارهای مجاور ساختمان های همجوار و دیوارهای مجاور درز انقطاع بین ساختمان های مجاور، باید به عنوان دیوار خارجی مجاور فضای نیمه باز کنترل نشده در نظر گرفته شوند. در صورت عدم امکان عایق کاری حرارتی پیوسته خارجی در این دیوارها، استفاده از عایق داخلی، میانی و یا همگن با تأمین ضرایب مندرج در جدول 19-5-1 الزامی است.

ک) در خصوص پل های حرارتی در دیوارهای خارجی مجاور فضای نیمه باز کنترل نشده، در صورت عدم امکان عایق کاری حرارتی پیوسته خارجی، اجرای عایق حرارتی داخلی بر روی پل های حرارتی برای افزایش مقاومت حرارتی به بیش از حداقل مجاز در تمام پل های حرارتی الزامی است.

گ) سنجش موارد الزامی پوسته غیرنورگذر در بازرسی های دوره ای و پایان ساخت با استفاده از روش های غیرمخرب و در صورت لزوم با استفاده از روش های مخرب مجاز است.

ل) در فضاهای با کاربری پیوسته و غیرمنقطع زمانی، می بایست عایق حرارتی در لایه بیرونی دیوار قرار گیرد تا اینرسی حرارتی مصالح دیوار در ارتباط با فضای کنترل شده داخل ساختمان قرار گیرد.

م) در فضاهای با کاربری منقطع و کوتاه مدت مانند سالن های سینما، آمفی تئاتر و سایر فضاهایی که بارهای ناگهانی سرمایش، گرمایش یا هوای تازه، در مدت زمان کوتاه برای رسیدن به محدوده آسایش به آن ها وارد خواهد شد، می بایست عایق حرارتی در لایه درونی دیوار خارجی قرار داده شود.

ن) در صورت عدم دستیابی پوسته خارجی غیرنورگذر به الزامات مورد نظر این بخش امکان دستیابی به رده بازدهی انرژی D حتی در صورت رعایت تمامی موارد دیگر مبحث، وجود نخواهد داشت.

19-5-1-2 پوسته خارجی نورگذر

الف) پوسته خارجی نورگذر ساختمان شامل پنجره، درهای دارای شیشه و نورگیرهای سقفی است. در ساختمان هایی که نسبت مساحت نورگذر به کل مساحت دیوار خارجی در هر نما کمتر از %30 و نسبت مساحت نورگذر سقف به کل مساحت بام کمتر از %3 باشد، دستیابی به اعداد جدول 19-5-2 الزامی است.

ب) چنانچه حداقل %25 از مساحت مفید طبقات بالای سطح زمین در طول ساعات روز اعتدال پاییزی یا بهاری، دارای حداقل روشنایی مورد نیاز مبحث سیزدهم و سامانه روشنایی مصنوعی مجهز به کنترل میزان نور بر حسب نور طبیعی باشد، می توان مساحت جداره نورگذر به کل دیوار خارجی را تا حداکثر %50 افزایش داد و همچنان از الزامات تجویزی این بخش استفاده کرد.

ج) در سایر ساختمان هایی که مشمول موارد فوق نمی شوند از جمله ساختمان های با پوسته خارجی پرده ای، به دلیل تأثیرات بسیار زیاد و پیچیدگی محاسبات تبادل حرارت تابشی، کنترل بازدهی انرژی ساختمان به روش تجویزی در سطح مورد نظر مبحث امکان پذیر نیست و طراحی باید با استفاده از روش شبیه سازی انجام شود.

د) مقدار ضریب بهره خورشیدی جداره های نورگذر (SHGC) نباید بیشتر از اعداد مندرج در جدول 19-5-2 باشد.

ه) لایه مانع عبور پرتوهای فروسرخ خورشید نباید در سمت داخلی شیشه متصل به فضای کنترل شده قرار داده شود.

و) بخش نورگذر درهای دارای شیشه باید منطبق با جدول 19-5-2 و بخش غیرنورگذر آن منطبق با جدول 19-5-1 باشد.

ز) در مورد نسبت سطح سایه گیر به جداره نورگذر (PF) علاوه بر فرونشستگی پنجره از نما، سایه بان های افقی و عمودی بیرون زده از نما نیز قابل قبول است. همچنین مقدار متوسط درصد سایه گیر جداره نورگذر بین ساعت 10 تا 14 روز اعتدال بهاری یا پاییزی برای محاسبه این نسبت در نظر گرفته می شود.

ح) در اقلیم های 0 و 1 میزان عبور نور مرئی (VLT) باید حداقل %50 و در سایر اقلیم های حداقل %60 باشد.

جدول 19-5-2: الزامات پوسته خارجی نورگذر به روش تجویزی برای اقلیم های مختلف

PF نسبت عمق فرونشستگی پنجره از نمای بیرونی ساختمان به ارتفاع پنجره است.

خ) طراحان و ناظران مکلف هستند تا در گزارشات طراحی و نظارت خود، علاوه بر درج تعداد لایه ها، ضخامت و ضریب بهره خورشیدی آن ها بر حسب میلی متر، ضریب انتقال حرارتی و ضریب بهره خورشیدی هر کدام از مصالح انتخابی را بر اساس تأییدیه رسمی، پیوست کنند. در صورت عدم ثبت تأییدیه رسمی، آن لایه یا ماده، در فرایند کنترل طرح و بازرسی، از محاسبات حذف خواهد شد.

د) سنجش موارد الزامی پوسته نورگذر مانند نسبت ضرایب عبور و بازتاب پرتوهای مرئی و مادون قرمز جداره های شفاف، در بازرسی های دوره ای و پایان ساخت با استفاده از دستگاه های سنجش معتبر و روش های غیرمخرب انجام خواهد شد.

ز) در صورت عدم دستیابی پوسته خارجی نورگذر به الزامات مورد نظر این بخش، امکان دستیابی به رده بازدهی انرژی D حتی در صورت رعایت تمامی موارد دیگر این مبحث، وجود نخواهد داشت.

همانطور که پیشتر بیان شد، به منظور اطمینان از نتایج حاصل از الزامات روش تجویزی، محدوده مشخصی از متغیرهای مختلف در نظر گرفته شده است. این محدودیت به هیچ وجه به معنای ایجاد محدودیت در استفاده از سایر راه حل ها و یا راهکارهای خلاقانه به خصوص روش های معمارانه مانند استفاده از سایه بان ها، تهویه طبیعی، راهکارهای غیرفعال نیست. در صورتی که طراح معماری و یا تأسیسات مکانیکی و الکتریکی هر گونه طرح نوآورانه ای را مورد نظر داشته باشد، می تواند با استفاده از روش شبیه سازی و انجام محاسبات و ارائه مستندات و تحلیل نتایج حاصل از آن ها، راهکارهای مورد نظر خود در معماری، تأسیسات و سامانه های انرژی را در طراحی به کار گیرد.

19-5-1-3 هوا بندی و نشت هوا

عدم هوا بندی مناسب باعث هدررفت قابل توجه هوای تهویه شده داخل و در نتیجه، افزایش مصرف انرژی ساختمان می شود.

الف) برای دستیابی به رده بازدهی انرژی D رعایت تمامی موارد مربوط به هوا بندی پوسته خارجی الزامی است.

ب) هوا بندی در تمام پوسته خارجی ساختمان باید به صورت پیوسته صورت گیرد و در محل اتصال اجزایی مانند دیوار، سقف، کف، المان های سازه ای، در و پنجره نباید هیچ انقطاعی در هوا بندی وجود داشته باشد.

ج) در مورد دریچه های پیش بینی شده در مباحث مرتبط با تجهیزات گازسوز داخل ساختمان، مانند مبحث چهاردهم و هفدهم، رعایت ضوابط آن مباحث، الزامی است.

د) تمامی جزئیات اجرایی نقاط اتصال و نحوه هوا بندی اجزای منقطع سازه ای و غیرسازه ای اعم از دیوار، سقف، کف، تیر، ستون، دیوار برشی، دال سقف، در و پنجره های ثابت و متحرک باید به همراه نقشه های معماری ارائه شوند.

ه) تمامی درهای ورودی پیاده رو ساختمان که بین فضای خارج و فضای تهویه شده داخلی قرار دارند، باید دارای دو در، با فضای میانی برای ایجاد قفل هوایی باشند. به طوری که قبل از باز شدن در متصل به فضای کنترل شده داخل، در متصل به فضای بیرون، به وسیله در بند خودکار الکتریکی یا مکانیکی کاملاً بسته شده باشد.

و) تمامی باراندازهایی که بین فضای خارج و فضای تهویه شده داخلی قرار دارند، باید دارای فضایی متصل به ساختمان و بزرگتر از وسیله حمل بار (وانت، کامیون، چرخ دستی و ...) باشند تا قفل هوایی ایجاد شود، به طوری که قبل از باز شدن در متصل به فضای کنترل شده داخل، در متصل به فضای بیرون کاملاً بسته شده باشد.

ز) میزان نشت هوا به داخل و خارج ساختمان، تحت اختلاف فشار مثبت یا منفی 75 پاسکال بین فضای داخل و خارج باید کمتر از 3/2 لیتر بر ثانیه به ازای هر متر مربع (2.38 L/s.m²) پوسته خارجی باشد.

ح) برای ساختمان های با نسبت نورگذر به پوسته بیش از %50 میزان نشت هوا به داخل و خارج ساختمان تحت اختلاف فشار مثبت یا منفی 75 پاسکال بین فضای داخل و خارج باید کمتر از 8/1 لیتر بر ثانیه به ازای هر متر مربع (1.8 L/s.m²) پوسته خارجی باشد.

خ) در ساختمان های دارای بیش از 9 طبقه روی سطح زمین (با احتساب همکف) با نسبت جداره نورگذر به پوسته بیش از %70 میزان نشت هوا به داخل و خارج ساختمان در طبقات دهم و بالاتر از آن، تحت اختلاف فشار مثبت یا منفی 150 پاسکال بین فضای داخل و خارج باید کمتر از 27/1 لیتر بر ثانیه به ازای هر متر مربع (1.27 L/s.m²) پوسته خارجی باشد.

د) در ساختمان های دارای بیش از 15 طبقه روی سطح زمین (با احتساب همکف) با نسبت جداره نورگذر به پوسته بیش از %70 میزان نشت هوا به داخل و خارج ساختمان در طبقات شانزدهم و بالاتر از آن، تحت اختلاف فشار مثبت یا منفی 300 پاسکال بین فضای داخل و خارج باید کمتر از 54/2 لیتر بر ثانیه به ازای هر متر مربع (2.54 L/s.m²) پوسته خارجی باشد.

ذ) برای تأیید میزان نشت هوا از پوسته خارجی در بازرسی های دوره ای و پایانکار، باید حداقل یک آزمایش نشت هوا به ازای هر 1000 متر مربع از سطح پوسته خارجی در هر نما با انتخاب تصادفی و با ایجاد اتاقک موقت در محل و به همراه تصویربرداری مادون قرمز و آزمایش نفوذ دود انجام شود.

ر) حداکثر نرخ تعویض هوای کل ساختمان تحت اختلاف فشار مثبت یا منفی 50 پاسکال برای ساختمان های با تهویه طبیعی باید کمتر از 5 بار تعویض هوا در ساعت (5 ac/h) و برای ساختمان های با تهویه مکانیکی کمتر از 3 بار تعویض هوا در ساعت (3 ac/h) باشد.

ز) برای تأیید میزان نشت هوای کل ساختمان در بازرسی های دوره ای و پایانکار، باید حداقل یک آزمایش نشت هوا به ازای هر 1000 متر مربع از مساحت تهویه شونده در کاربری های غیرمسکونی و حداقل یک آزمایش به ازای هر 10 واحد مسکونی با انتخاب تصادفی و با استفاده از در دمنده و ایزوله کردن بخش مورد تست به همراه تصویربرداری مادون قرمز انجام شود.

ژ) در صورت عدم دستیابی به نتایج لازم در هر یک از آزمون های نشت هوای پوسته خارجی و کل ساختمان، پس از رفع ایرادات، آزمون ها مجدد باید به تعداد حداقل دو برابر تعداد نقاط با نتایج غیرقابل قبول (شامل مکان آزمایش اول) انجام شود. این روند باید تا دستیابی همه آزمون ها به حد مورد نظر ادامه یابد.

س) به دلیل نیاز به ایجاد زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری، دامنه الزام ساختمان ها به انجام آزمون های نشت هوای پوسته خارجی و کل ساختمان، مطابق جدول 19-2-1 به مرور افزایش خواهد یافت.

ش) تمامی نقاط پوسته داخلی و یا خارجی ساختمان که جهت قرارگیری و نصب تجهیزات مانند تابلوهای برق، تابلوهای آتش نشانی، قوطی های برق و غیره، تراشیده، بریده، شکسته و سوراخ شده اند و یا به هر شکل آسیب دیده اند، محل های اتصال دیوارهای جداکننده داخلی و خارجی به ستون، تیر و زیر سقف به خصوص در دال های مجوف، عرشه فولادی و سایر موارد، باید هوا بندی شوند.

ص) سقف های کاذب و حفره های موجود در آن ها مانند محل قرارگیری چراغ های توکار، سنسورهای دود و حریق و سایر موارد، باید هوا بندی شوند.

ض) دیوارهای مشترک بین واحدهای مستقل یک ساختمان، باید هوا بندی شوند.

ط) در صورت عدم دستیابی نتایج هوا بندی ساختمان به الزامات مورد نظر این بخش امکان دستیابی به رده D حتی در صورت رعایت تمامی موارد دیگر مبحث وجود ندارد.

19-5-2 تأسیسات مکانیکی

هدف اصلی این بخش دستیابی به میزان مورد نظر بازدهی کلی سامانه های تأسیسات مکانیکی از جمله سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع است. بنابراین، الزامات، تنها محدود به مقدار ضریب عملکرد تجهیزات نبوده و معیارهای دیگری مانند نسبت بازدهی انرژی، شاخص بازدهی انرژی، نسبت بازدهی یکپارچه انرژی، نسبت بازدهی انرژی فصلی، شاخص عملکرد فصلی گرمایش، کارایی در بار کامل، کارایی یکپارچه در بار نسبی، بهره وری سوخت سالیانه، حداقل بازدهی گزارش شده، حداقل بازدهی گزارش شده یکپارچه فصلی، بازدهی عملکرد یکپارچه فصلی نیز در تدوین الزامات مورد توجه قرار گرفته است.

الف) رعایت تمامی موارد این بخش در مورد تمامی سامانه ها و تجهیزات مکانیکی ساختمان از جمله سرمایش، گرمایش، تهویه مطبوع، آب گرم مصرفی الزامی است. در صورت وجود تناقض و یا اختلاف میان الزامات این مبحث با مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان (تأسیسات مکانیکی)، رعایت الزامات این مبحث در اولویت است.

ب) مقررات این بخش در مورد ساختمان هایی که به طور کامل مستقل از شبکه سراسری برق و گاز بوده و امکان اتصال به شبکه در آینده در آن ها وجود نداشته باشد الزامی نیست. این ساختمان ها در هیچ شرایطی نباید از منابع سوخت تجدیدناپذیر به صورت مستقیم و غیرمستقیم (گازوئیل، نفت و ...) استفاده کنند و تمام انرژی مورد نیاز آن ها باید فقط از منابع تجدیدپذیر تأمین شود.

19-5-2-1 تولید و بازیافت

الف) محاسبه میزان بارهای سرمایش و گرمایش باید بر اساس الزامات مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان انجام شود.

ب) در تمامی ساختمان های غیرمسکونی با مساحت تهویه شونده بیش از 3000 متر مربع در تمام اقلیم ها استفاده از تأسیسات سرمایش و گرمایش مرکزی الزامی است.

ج) در تمامی ساختمان های مسکونی دارای بیش از 30 واحد و یا مساحت تهویه شونده بیش از 3000 متر مربع در تمام اقلیم ها استفاده از تأسیسات سرمایش و گرمایش مرکزی الزامی است.

د) در محاسبه بارهای سرمایش و گرمایش باید میزان انرژی حاصل از سامانه بازیافت انرژی محاسبه شده و از بار کل کسر شود.

19-5-2-2 سامانه های سرمایش و گرمایش

الف) در انتخاب نوع سامانه سرمایش و گرمایش باید به مواردی از قبیل بازدهی انرژی، قابلیت اطمینان، سهولت نگهداری، هزینه چرخه عمر و سازگاری با اقلیم توجه شود.

ب) استفاده از سامانه های دو منظوره سرمایش و گرمایش در صورت تأمین بازدهی انرژی بالاتر، توصیه می شود.

ج) در مناطق با اقلیم گرم و خشک، استفاده از سامانه های تبخیری در صورت تأمین شرایط آسایش، در اولویت است.

د) در مناطق با اقلیم سرد، استفاده از سامانه های گرمایشی با بازدهی بالا مانند پمپ های حرارتی زمین گرمایی توصیه می شود.

19-5-2-3 پمپ ها و فن ها

الف) تمامی پمپ های سیرکولاسیون آب گرم و سرد باید از نوع دور متغیر باشند.

ب) پمپ های سیرکولاسیون باید مجهز به سیستم کنترل فشار تفاضلی باشند.

ج) فن های هواسازها و واحدهای تهویه باید از نوع دور متغیر باشند.

د) برای پمپ ها و فن های با توان بیش از 5 کیلووات، استفاده از درایوهای فرکانس متغیر الزامی است.

19-5-2-4 لوله کشی و عایق کاری

الف) لوله های آب گرم و سرد باید مطابق مبحث چهاردهم عایق کاری شوند.

ب) ضخامت عایق لوله ها باید با توجه به قطر لوله و اختلاف دمای سیال با محیط تعیین شود.

ج) برای لوله های واقع در فضای باز، عایق باید against عوامل جوی مقاوم باشد.

د) اتصالات و شیرآلات نیز باید عایق کاری شوند.

19-5-3 تأسیسات الکتریکی

هدف از این بخش، بهینه سازی مصرف انرژی در بخش تأسیسات الکتریکی ساختمان است.

19-5-3-1 سیستم روشنایی

الف) کلیه چراغ های مورد استفاده در ساختمان باید از نوع LED باشد.

ب) استفاده از سیستم های کنترل روشنایی شامل سنسورهای حضور، سنسورهای نور روز و تایمر الزامی است.

ج) در فضاهای مشترک و راهروها، استفاده از سنسورهای حرکت برای کنترل روشنایی الزامی است.

د) طراحی روشنایی باید مطابق با استانداردهای ملی روشنایی باشد.

19-5-3-2 موتورهای الکتریکی

الف) کلیه موتورهای الکتریکی با توان بیش از 5/0 کیلووات باید دارای بازدهی بالا باشند.

ب) برای موتورهای با توان بیش از 15 کیلووات، استفاده از درایوهای فرکانس متغیر الزامی است.

ج) موتورها باید متناسب با بار انتخاب شوند تا در نقطه بهینه کار کنند.

19-5-3-3 سیستم های قدرت

الف) ترانسفورماتورهای توزیع باید از نوع کم تلفات باشند.

ب) ضریب توان سیستم باید بین 0/9 تا 1 حفظ شود.

ج) استفاده از خازن های اصلاح ضریب توان در تابلوهای اصلی الزامی است.

19-5-4 انرژی های تجدیدپذیر

الف) استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کلیه ساختمان ها توصیه می شود.

ب) در ساختمان های با مساحت بیش از 5000 متر مربع، نصب سیستم های خورشیدی الزامی است.

ج) سیستم های خورشیدی می توانند برای تولید آب گرم یا تولید برق مورد استفاده قرار گیرند.

د) طراحی سیستم های تجدیدپذیر باید توسط مهندسین مجرب انجام شود.

19-5-5 سامانه پایش و زیرپایش

الف) کلیه ساختمان های با مساحت بیش از 2000 متر مربع باید مجهز به سامانه پایش انرژی باشند.

ب) سامانه پایش باید قابلیت ثبت داده های مصرف انرژی به صورت ساعتی را داشته باشد.

ج) داده های مصرف انرژی باید حداقل به مدت 3 سال نگهداری شوند.

د) سامانه باید قابلیت اعلام هشدار در صورت افزایش غیرعادی مصرف را داشته باشد.

19-5-6 سامانه مدیریت یکپارچه ساختمان (BMS)

الف) در ساختمان های با مساحت بیش از 10000 متر مربع، نصب سامانه BMS الزامی است.

ب) سامانه BMS باید قابلیت کنترل و مانیتورینگ کلیه تأسیسات مکانیکی و الکتریکی را داشته باشد.

ج) سامانه باید امکان برنامه ریزی زمانی برای تجهیزات را فراهم کند.

د) گزارش های عملکرد سامانه باید به صورت دوره ای تهیه شود.

19-6 روش شبیه سازی بازدهی انرژی

در این فصل، الزامات و روش های شبیه سازی انرژی ساختمان ارائه شده است.

19-6-1 نرم افزارهای مورد تایید

الف) شبیه سازی انرژی باید با استفاده از نرم افزارهای تأیید شده توسط مراجع ذی صلاح انجام شود.

ب) لیست نرم افزارهای مورد تأیید به صورت دوره ای به روزرسانی می شود.

ج) نرم افزار مورد استفاده باید قابلیت مدل سازی پویای ساختمان را داشته باشد.

د) نسخه نرم افزار باید مطابق با اعلام مراجع ذی صلاح باشد.

19-6-2 ورودی های مدل سازی

الف) داده های اقلیمی باید از منابع معتبر و تأیید شده تهیه شود.

ب) مشخصات مصالح و تجهیزات باید بر اساس اطلاعات فنی سازنده باشد.

ج) برنامه زمانی بهره برداری از فضاها باید به صورت واقع بینانه تعریف شود.

د) بارهای داخلی شامل روشنایی، تجهیزات و افراد باید مطابق استاندارد تعیین شود.

19-6-3 خروجی های مدل سازی

الف) خروجی شبیه سازی باید شامل مصرف انرژی سالانه به تفکیک حامل های انرژی باشد.

ب) گزارش شبیه سازی باید پروفیل مصرف ساعتی انرژی را نشان دهد.

ج) نتایج شبیه سازی باید با مقادیر مبنا مقایسه شود.

د) گزارش باید توسط مهندس ناظر تأیید شود.

19-6-4 صحت سنجی مدل

الف) مدل شبیه سازی باید با داده های واقعی در صورت موجود بودن، صحت سنجی شود.

ب) حساسیت مدل به پارامترهای کلیدی باید بررسی شود.

ج) در صورت وجود اختلاف قابل توجه بین نتایج شبیه سازی و داده های واقعی، مدل باید بازبینی شود.

د) گزارش صحت سنجی باید ضمیمه گزارش نهایی شود.

19-7 سامانه های پایش و زیرپایش

این فصل به تشریح الزامات سامانه های پایش و زیرپایش انرژی می پردازد.

19-7-1 سنسورها و تجهیزات اندازه گیری

الف) سنسورهای دما، رطوبت و فشار باید دارای دقت مناسب باشند.

ب) کنتورهای برق، گاز و آب باید قابلیت ثبت داده به صورت دیجیتال را داشته باشند.

ج) سنسورها باید به صورت دوره ای کالیبره شوند.

د) تجهیزات اندازه گیری باید در دسترس برای بازرسی و نگهداری باشند.

19-7-2 سیستم جمع آوری داده

الف) داده های اندازه گیری شده باید به صورت خودکار جمع آوری شود.

ب) سیستم باید قابلیت ذخیره سازی داده ها را برای حداقل 3 سال داشته باشد.

ج) داده ها باید به صورت امن نگهداری شوند.

د) سیستم باید در برابر نفوذ و دستکاری غیرمجاز محافظت شود.

19-7-3 نرم افزار تحلیل داده

الف) نرم افزار باید قابلیت تحلیل داده ها و تولید گزارش را داشته باشد.

ب) گزارش ها باید به صورت گرافیکی و جدولی ارائه شود.

ج) نرم افزار باید امکان مقایسه مصرف انرژی با دوره های قبل را فراهم کند.

د) سیستم باید قابلیت اعلام هشدار در صورت انحراف از الگوی مصرف normal را داشته باشد.

19-7-4 گزارش دهی

الف) گزارش های مصرف انرژی باید به صورت ماهانه تهیه شود.

ب) گزارش باید شامل تحلیل روند مصرف و شناسایی فرصت های بهینه سازی باشد.

ج) گزارش باید به مدیریت ساختمان ارائه شود.

د) اقدامات اصلاحی بر اساس گزارش ها باید پیگیری شود.

19-8 بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های موجود

این فصل به راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های موجود می پردازد.

19-8-1 ممیزی انرژی

الف) ممیزی انرژی باید توسط افراد مجرب انجام شود.

ب) گزارش ممیزی باید شامل پیشنهادات بهینه سازی با محاسبات اقتصادی باشد.

ج> دوره بندی انجام ممیزی انرژی باید بر اساس نوع و اندازه ساختمان تعیین شود.

د) نتایج ممیزی باید منجر به برنامه عملیاتی بهینه سازی شود.

19-8-2 راهکارهای بهینه سازی

الف) راهکارهای بهینه سازی می تواند شامل به روزرسانی تجهیزات، بهبود عایق کاری و اصلاح سیستم های کنترل باشد.

ب> اولویت بندی راهکارها باید بر اساس معیارهای فنی و اقتصادی انجام شود.

ج) راهکارهای با دوره بازگشت سرمایه کوتاه مدت در اولویت هستند.

د) راهکارهای بهینه سازی باید با کمترین اختلال در بهره برداری ساختمان اجرا شود.

19-8-3 پایش نتایج

الف) نتایج بهینه سازی باید به صورت کمی پایش شود.

ب) صرفه جویی حاصل شده باید با پیش بینی های ممیزی مقایسه شود.

ج) در صورت عدم دستیابی به نتایج预期، اقدامات اصلاحی باید انجام شود.

د> تجربیات موفق باید مستند و به اشتراک گذاشته شود.

19-9 پیوست ها

پیوست های این مبحث شامل اطلاعات تکمیلی و جداول مفصل است.

19-9-1 پیوست 1: تعاریف و اصطلاحات

این پیوست شامل تعاریف کلیه اصطلاحات فنی به کار رفته در مبحث است.

19-9-2 پیوست 2: داده های اقلیمی

این پیوست شامل داده های اقلیمی شهرهای مختلف کشور است.

19-9-3 پیوست 3: جداول الگوی مصرف انرژی

این پیوست شامل جداول مفصل الگوی مصرف انرژی برای کاربری ها و اقلیم های مختلف است.

19-9-4 پیوست 4: ارزیابی چرخه عمر

این پیوست شامل روش ها و معیارهای ارزیابی چرخه عمر ساختمان است.

19-9-5 پیوست 5: معیارهای ارزیابی رده بازدهی انرژی

این پیوست شامل معیارهای تفصیلی ارزیابی رده بازدهی انرژی در مرحله طراحی است.

19-9-6 پیوست 6: صلاحیت های حرفه ای

این پیوست شامل الزامات صلاحیت حرفه ای برای طراحان، ناظران و بازرسان است.

19-9-7 پیوست 7: مشخصات مصالح و تجهیزات

این پیوست شامل جداول مشخصات فنی مصالح و تجهیزات انرژی بر است.

19-10 منابع و مأخذ

این بخش شامل فهرست استانداردها، آیین نامه ها و منابع مورد استفاده در تدوین مبحث است.

19-10-1 استانداردهای ملی

الف) استانداردهای ملی ایران مرتبط با انرژی و ساختمان

ب) استانداردهای بین المللی معتبر

ج) آیین نامه های فنی وزارت نیرو

19-10-2 قوانین و مقررات

الف) قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان

ب) قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی

ج) مصوبات هیأت وزیران در زمینه انرژی

19-10-3 مراجع تخصصی

الف) نشریات تخصصی انرژی و ساختمان

ب) گزارش های پژوهشی مراکز تحقیقاتی

ج) کاتالوگ های فنی سازندگان تجهیزات