مقررات ملی مبحث پنجم مصالح و فراورده های ساختمانی

مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان مصالح وفراورده های ساختمانی ویرایش 1396 ، این کتاب شامل معرفی انواع مصالح و فراورده های ساختمانی متعارف و استانداردهای ملی و نیز الزامات کاربردی مربوط به هر یک از آنها می باشد

پیش گفتار

مقررات ملّی ساختمان در تمامی کشورها قواعدی هستند که به نحوی اجرای آنها توسط شهروندان الزام قانونی پیدا می کند. ادراک مشترک کلیه عوامل و عناصر مرتبط اعم از دولت، دولت های محلی، مردم و مهندسان، موجب می گردد که منافع ملّی ناشی از حفظ و افزایش بهره وری از سرمایه گذاری های ملّی و هم چنین حفظ جان و منافع عمومی بهره برداران ساختمان ها بر منافع سازمانی دستگاه های اجرایی و یا منافع دولت های محلی و هم چنین منافع فوری سرمایه گذاران ترجیح داده شود.

بدیهی است توافق و التزام بر این دسته از منافع و خواسته ها در قالب برنامه توسعه نظام ملّی ساخت و ساز تحقق می یابد.

از سال ۱۳۶۶ مقررات حاکم بر جنبه های مهندسی و فنی ساختمان (طراحی - نظارت - اجرا)، توسط وزارت راه و شهرسازی در قالب مقررات ملّی ساختمان به تدریج وضع و استفاده از آن الزامی شده است. توسعه آموزش عالی، مراکز فنی و حرفه ای و سازمان های نظام مهندسی موجب افزایش نیروی انسانی متخصص و ماهر در سطح کشور گردید و به موازات آن مقررات ملّی ساختمان و استانداردها و آیین نامه های ساختمانی نیز به همت اساتید و صاحب نظران شاغل در حرفه به صورت دوره ای مورد بازنگری و تجدید چاپ قرار گرفته اند. در حال حاضر این مقررات به درجه ای از کمال و غنا رسیده است که به عنوان مرجع و منبع آموزشی ضمن تأمین نیاز نسبی دانشگاهیان و جامعه مهندسی کشور، سازندگان و بهره برداران، ابزار و مرجع کنترل لازم را برای اطمینان از کیفیت ساخت و سازها برای ناظران و بازرسان فراهم نموده است.

مقايسه كيفيت ساختمانها بويژه از حيث سازهاي در سالهاي اخير با قبل از تدوين مقـررات ملـّيساختمان مؤيد تأثير اين مقررات در ارتقاي كيفيت ساختمانها و سير تكاملي آن در جهـت تـأمينايمني، بهداشت، رفاه و آسايش و صرفه اقتصادي ميباشد اما با مقايسه آمـار کمی و کیفی، وضع موجود کشور با میانگین شاخص های جهانی فاصله قابل توجهی وجود دارد.

برای جبران فاصله شاخص های پیش گفته شده لازم است اولاً نهادهای حاکمیتی سیاست گذار و برنامه ریز و مراجع صدور پروانه ساختارهای کنترل و نظارت را مورد بازنگری قرار داده تا سیستم نظارت جدیت تری نسبت به تولید، توزیع و مصرف مصالح استاندارد و اجرای مقررات ملّی ساختمان اعمال گردد. ثانیاً سازمان های نظام مهندسی ساختمان، تشکل های حرفه ای، دانشگاه ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بیش از پیش در ترویج و تبیین مقررات وضع شده، الگوسازی و ارائه نمونه های عینی رعایت مقررات یاد شده و معرفی فناوری های نوین و به نمایش گذاشتن مزایای آن تلاش نمایند. ثالثاً مهندسان و سازندگان که وظیفه اساسی در اعمال ضوابط و مقررات ساختمانی را در طراحی، اجرا و نظارت ساخت و سازها بر عهده دارند با به روزرسانی دانش فنی و مهارت حرفه ای و با تکیه بر اصل اخلاق حرفه ای خود نسبت به اجرای مقررات ملّی ساختمان بیش از پیش اصرار ورزیده و کارفرمایان و مالکان نیز تشوق یا ملزم به رعایت مقررات ملّی ساختمان آن شوند. همچنین مردم به عنوان بهره برداران نهایی می توانند با افزایش سطح آگاهی از حقوق خود نقش اساسی در ارتقای کیفیت از طریق افزایش مطالبات در کیفیت و بهره وری ساختمان ها و ایجاد انگیزه رقابت در ارائه ساختمان های با کیفیت ایفا نمایند.

در خاتمه از کلیه اساتید و صاحب نظران و تدوین کنندگان که از ابتدا تاکنون در تدوین و تجدیدنظر مباحث مقررات ملّی ساختمان تلاش نموده و در هم فکری و همکاری با این وزارت از هیچ کوششی دریغ ننموده اند، سپاسگزارم. همچنین برای دست اندرکاران ساخت و ساز از دستگاه های نظارتی و کنترلی مراجع صدور پروانه و کلیه عزیزانی که اجرای این مقررات را خدمت گزاری به میهن و مردم خویش می پندارند، آرزوی موفقیت و سربلندی در پیشگاه خدای متعال می نمایم.

عباس آخوندی
وزیر راه و شهرسازی

مقدمه ویرایش پنجم (۱۳۹۶)

مجموعه پیش رو ویرایش پنجم مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان با عنوان "مصالح و فرآورده های ساختمانی" می باشد و هدف از تدوین آن ارائه مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی به منظور حفظ ایمنی، بهداشت، محیط زیست، دوام مناسب و صرفه اقتصادی در ساختمان است.

با توجه به اهمیت مواد و مصالح و فرآورده های ساختمانی در صنعت ساختمان و تولیدات جدید که با هدف مصرف انرژی کمتر، آلایندگی کمتر، دوام بیشتر و در راستای توسعه پایدار پایه گذاری شده اند، کمیته مبحث پنجم در پروژه ای اکثر آیین نامه ها و دستورالعمل های کشورهای پیشرفته و در حال توسعه جهان را مطالعه و بررسی نموده و در انتها شیوه بین المللی ISO برای فصل بندی مبحث پنجم جدید را انتخاب نموده است.

تولیدات و فرآورده های جدید مصالح ساختمانی، ویژگی ها و مشخصات فنی مصالح و آخرین استانداردهای تدوین شده جهانی و سازمان ملی استاندارد ایران در این ویرایش مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

تغییرات دیگری که در ویرایش فعلی صورت پذیرفته است در زیر خلاصه می گردد:

  1. ترتیب ارائه فصول مبحث کاملاً تغییر یافته و بر اساس دستورالعمل ISO منظم گردیده است.
  2. فصول جدیدی نظیر یراق آلات ساختمانی، فلزات غیرآهنی، مصالح نوین و واژه نامه به مبحث اضافه گردید.
  3. تولیدات جدید و استاندارد شده در هر یک از مصالح ساختمانی در فصول مربوطه گنجانده شد.
  4. جداول اخذ شده از استانداردهای ایران که در ویرایش چهارم مبحث در متن قرار گرفته بود حذف گردید. این جداول عمدتاً در فصول سیمان و فرآورده های سیمانی، ملات ها، بتن ها، افزودنی های بتن، سنگ دانه ها، آجرها و بلوک های سفالی، کاشی، سنگ های ساختمانی، آهک، گچ و فلزات قرار داشت. دلیل این امر تغییرات و بازنگری ها در استاندارد این مصالح بوده است. به رحال عنوان آخرین استانداردهای تدوین شده سازمان ملی استاندارد ایران در پیوست ۲ آورده شده است.
  5. مصالح ویژه تأسیسات الکتریکی، مکانیکی، بهداشتی و ویژه حریق با توافق با رؤسای کمیته های تخصصی مباحث مربوطه به آن مباحث منتقل گردید.
  6. در پیوست ۱ تحت عنوان مصالح نوین به مواد جدید نانویی نظیر رنگ های نانویی، شیشه های نانویی و شیشه های جدید با خواص گوناگون، کاربرد فناوری نانو در مصالح ساختمانی نظیر سیمان، گچ، سرامیک، چوب، قیر، کاشی و محصولات جدید نانویی مانند نانوسیلیس و نانوتیتانیم اشاره گردیده است. در این پیوست همچنین به مصالح در کاربرد صفحات روكش دار گچی، عایق های حرارتی مرکب، میراگرها، ژئوسینتتیک ها پرداخته شده است.

در اینجا لازم می دانیم از پیشنهادها و نظرات ارزشمند اعضای شورای تدوین، ریاست شورا، کارشناسان دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان، روسای مباحث مربوطه، نظام های مهندسی استان های کشور و برخی متخصصین دانشگاهی و صنعت در جهت ارتقاء این مبحث صمیمانه سپاسگزاری نماییم.

امید است ویرایش جدید مبحث قدم کوچکی در راستای توسعه پایدار در صنعت ساخت و ساز کشور برداشته و برای کاربران مفید واقع گردد. بدیهی است نظرات ارزشمند کاربران در آینده برای تهیه ویرایش های بعدی راهگشای کمیته مبحث پنجم خواهد بود.

کمیته تخصصی مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان
۱۳۹۶

۵ - ۱ کلیات

۵ -۱ -۱ هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این مبحث، ارائه مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی به منظور تأمین ایمنی، بهداشت، دوام، حفاظت محیط زیست و صرفه اقتصادی در ساختمان است. دامنه کاربرد آن نیز محدود به انواع مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی متعارف و نوین است، که در بناهای انواع ساختمان ها و تأسیسات مربوط، مورد استفاده قرار می گیرد. این مصالح و فرآورده های ساختمانی باید جوابگوی نیازهای طراحی باشد. از این رو، مهندسان طراح، ناظر و مجری باید با توجه به مشخصات ساختمان و تأسیسات، مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی مناسب را انتخاب و حداقل مشخصات فنی آنها را مطابق طرح ارائه کنند. مشخصات ارائه شده در طرح ها باید با ضوابط مطرح در این مبحث تطبیق کند.

با توجه به زلزله خیز بودن ایران باید برای سبک سازی و کاهش جرم ساختمان، مصالح مقاوم و سبک با حداکثر نسبت مقاومت به وزن به کار برده شود، تا علاوه بر ایمنی بیشتر، تأثیر زلزله بر ساختمان نیز کاهش یابد. همچنین لازم است با توجه به ضرورت حفظ محیط زیست، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در استفاده مجدد، بازیافت و بازیابی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی با رعایت ضوابط با درنظرگیری صرفه اقتصادی اهتمام ورزند.

یادآوری: در مورد هر دسته از مصالح، رعایت الزامات مقرر در دیگر مباحث مقررات ملی نیز ضروری است.

۵ -۱ -۲ دسته بندی مصالح

در این مبحث، مواد و مصالح و فرآورده های ساختمانی به صورت زیر طبقه بندی شده اند:

  • سیمان هیدرولیکی
  • آهک و فرآورده های آن
  • گچ و فرآورده های آن
  • ملات های ساختمانی
  • سنگ های ساختمانی
  • سنگ دانه ها
  • کاشی سرامیکی
  • فرآورده های سفالی و آجرها
  • فرآورده های سیمانی
  • قیر و قطران
  • عایق های رطوبتی
  • عایق های حرارتی
  • شیشه
  • یراق آلات ساختمانی
  • رنگ و پوشش های ساختمانی
  • پلیمرهای ساختمانی
  • چوب و فرآورده های آن
  • آهن، فرآورده های آهنی و مصالح جوشکاری
  • فلزات غیرآهنی
  • نانومواد
  • مصالح نوین

۵ -۱ -۳ استانداردها

  1. مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی باید از نظر ویژگی، مشخصات فنی و روش های آزمایش منطبق با استانداردهای ملی ایران و معیارهای پذیرفته در هر بخش از این مبحث باشند. به این منظور، برای هر دسته از مصالح و فرآورده های ساختمانی، استانداردهای ملی مربوط معرفی می شود.
  2. در مدت اعتبار این مبحث، چنانچه استانداردها یا ویرایش های جدیدی از استاندارد به تصویب برسد، به استانداردهای موجود اضافه و یا جایگزین آنها خواهد شد.
  3. اگر در پاره ای از موارد، استاندارد ملی وجود نداشته باشد، تا زمان تدوین استاندارد ملی باید استانداردهای معتبر بین المللی نظیر EN، ISO و ASTM ملاک عمل قرار گیرد.
  4. با توجه به این که برخی استانداردهای تدوین شده توسط سازمان ملی استاندارد جنبه اجباری و برخی جنبه اختیاری دارد که ممکن است در آینده اجباری گردند، لازم است اطلاعات به هنگام اجباری یا اختیاری بودن استانداردهای ذکر شده در این مبحث از پایگاه سازمان ملی استاندارد ایران اخذ گردد.

۵ -۱ -۴ ویژگی ها و مشخصات فنی

تولیدکنندگان و واردکنندگان مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی باید ویژگی ها و مشخصات فنی آنها را برابر استانداردهای مربوط و معیارهای پذیرفته شده در این مبحث، معتبر بشمارند و در صورت درخواست مصرف کننده، تولیدکننده، توزیع کننده و یا واردکننده ملزم به ارائه مشخصات هستند.

۵ -۱ -۵ تأیید کیفیت

  1. کنترل ویژگی های مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی، تطابق آن با استانداردهای مربوط، اعلام مشخصات و اظهار نظر مقایسه ای، با سازمان ملی استاندارد یا آزمایشگاه های تأیید صلاحیت شده از سوی آن سازمان از طریق پروانه کاربرد نشان استاندارد است.
  2. تعیین مشخصات فنی و تطابق ویژگی های کارکردی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی بر اساس مقررات ملی ساختمان با مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وابسته به وزارت راه و شهرسازی و مراجع تأیید صلاحیت شده از سوی آن مرکز و از طریق صدور گواهی نامه فنی است.

۵ -۱ -۶ مطابقت با استاندارد

  1. طراحان و مجریان با توجه به محدوده کاربرد مصالح مورد نظر باید در نقشه ها و مدارک فنی مربوط ویژگی ها و مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی را تعیین کنند.
  2. استفاده از مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی که با مشخصات و معیارهای پذیرفته شده در این مبحث تطابق ندارند، مجاز نیست.

۵ -۱ -۷ استفاده مجدد

استفاده از مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی مستعمل، در صورت مطابقت مشخصات فنی آنها با معیارهای پذیرفته شده در این مبحث و توجه به نوع مصرف آنها بلا مانع است.

۵ -۱ -۸ مصالح و فرآورده های نوین

مصالح و فرآورده های ساختمانی نوین، از جمله مصالح نوین مندرج در پیوست ۱ این مبحث، در صورتی قابل استفاده هستند که مشخصات و دامنه کاربرد آنها به تأیید سازمان ملی استاندارد و یا مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی رسیده باشد و برای آن ها گواهی نامه فنی معتبر اخذ شده باشد.

۵ -۱ -۹ انبار کردن

مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی باید به گونه ای انبار شود که دسترسی به آنها آسان باشد. مصالحی که زودتر وارد شده است زودتر خارج و مصرف شود و با مصالح دیگر مخلوط نشود. محیط نگهداری آنها نیز نباید سبب از میان رفتن ویژگی ها و مشخصات فنی محصول یا بسته بندی آن مانند شرایط قرارگیری در معرض تابش آفتاب و رطوبت شود. با توجه به نوع مصالح باید تمهیدات لازم جهت اطفاء حریق در احتمال بروز آتش سوزی پیش بینی و فراهم گردد.

۵ -۱ -۱۰ ساخت و تولید در کارگاه

  1. مواد، مصالح و فرآورده های تولیدی در کارگاه های ساختمانی، نظیر بتن، باید با مشخصات فنی پذیرفته شده در این مبحث مطابقت داشته باشد.
  2. در تولید مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی در کارگاه و محل مصرف، نظیر بتن، رعایت نکات ایمنی، مطابق مبحث دوازدهم، الزامی است.

۵ -۱ -۱۱ الزامات واکنش در برابر آتش برای مصالح ساختمانی

علاوه بر ضوابط ذکر شده در این مبحث، رعایت ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در خصوص واکنش مصالح در برابر آتش نیز الزامی است.

۵ - ۲ سیمان هیدرولیکی

۵ -۲ -۱ تعریف

سیمان هیدرولیکی ماده چسباننده ای است که در هوا و مجاورت آب و جایی که هوا نیست، گیرش حاصل می کند و سخت می شود. این ماده را در ساختن بتن و ملات های سیمانی به کار می برند. سیمان در واکنش با آب سخت می شود و جسمی یکپارچه تشکیل می دهد.

۵ -۲ -۲ دسته بندی

سیمان های هیدرولیکی به شرح زیر دسته بندی می شود:

۵ -۲ -۲ -۱ سیمان های پرتلند:

که از آسیاب کردن کلینکر و سنگ گچ یا سولفات کلسیم متبلور خام در کارخانه های سیمان مطابق با خصوصیات مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۹ تولید می شوند و در پنج نوع تا ۵ طبقه بندی می گردد.

  • ۵ -۲ -۲ -۱ -۱ سیمان پرتلند نوع یک (I)، یا سیمان پرتلند معمولی، که با نماد «پ ۱-» نشان داده می شود. سیمان پرتلند نوع یک، خود بر اساس مشخصات مکانیکی ملات استاندارد به سه نوع «۳۲۵ -۱»، «۴۲۵ -۱» و «۵۲۵ -۱» تقسیم می شود که به ترتیب حداقل مقاومت ملات استاندارد ۲۸ روزه این سه نوع سیمان برابر ۳۲۵، ۴۲۵ و ۵۲۵ کیلوگرم بر سانتی مترمربع (۳۲٫۵، ۴۲٫۵ و ۵۲٫۵ مگاپاسکال) می باشند.
  • ۵ -۲ -۲ -۱ -۲ سیمان پرتلند نوع دو (II)، یا سیمان پرتلند اصلاح شده، که با نماد «پ -۲» نشان داده می شود.
  • ۵ -۲ -۲ -۱ -۳ سیمان پرتلند نوع سه (III)، یا سیمان زود سخت شونده، که با نماد «پ -۳» نشان داده می شود.
  • ۵ -۲ -۲ -۱ -۴ سیمان پرتلند نوع چهار (IV)، یا سیمان با حرارت زایی کم، که با نماد «پ -۴» نشان داده می شود.
  • ۵ -۲ -۲ -۱ -۵ سیمان پرتلند نوع پنج (V)، یا سیمان مقاوم در برابر سولفات، که با نماد «پ -۵» نشان داده می شود.

۵ -۲ -۲ -۲ سیمان های آمیخته:

که جزء اصلی آنها کلینکر سیمان پرتلند است و دارای مقادیری از مواد مناسب، مانند پوزولان های طبیعی، مصنوعی، یا مواد افزودنی ویژه جایگزین سیمان پرتلند است. انواع سیمان های پرتلند آمیخته معمول در ایران عبارت است از: پوزولانی، سرباره ای، بنایی و آهکی (PKZ)، سیمان پرتلند مرکب الف – ۳۲٫۵.

  • ۵ -۲ -۲ -۲ -۱ سیمان پرتلند پوزولانی: چسباننده هیدرولیکی است، متشکل از مخلوط کامل و یکنواخت سیمان پرتلند و پوزولان، که یا به روش پودر کردن هم زمان کلینکر سیمان پرتلند، پوزولان و سنگ گچ در آسیاب، و یا با سایش جداگانه پوزولان و آمیختن آن با سیمان پرتلند و یا ترکیبی از دو روش به دست می آید. شایان ذکر است که پوزولان ها مواد سیلیسی یا سیلیسی - آلومینی هستند که به خودی خود خواص سیمانی نداشته یا خواص سیمانی اندک دارند، لیکن در حضور رطوبت با هیدروکسیدکلسیم واکنش داده و تولید ترکیباتی همچون سیلیکات کلسیم آبدار می نماید، لذا می توانند خواص چسبانندگی نشان دهند. مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۳۴۳۲ سیمان پرتلند پوزولانی بر دو گروه است:
    الف- پرتلند پوزولانی (پ. پ) با میزان پوزولان حداقل ۵ و حداکثر ۱۵ درصد وزنی سیمان.
    ب- پرتلند پوزولانی ویژه (پ.پ.و) با میزان پوزولان بیش از ۱۵ تا ۴۰ درصد وزنی سیمان. این نوع سیمان معمولاً در مواردی که بتن تحت تهاجم شیمیایی قرار می گیرد و نیز برای ساخت بتن های حجیم به کار می رود. این سیمان حرارت هیدراتاسیون کمی دارد، در برابر املاح شیمیایی مقاوم می باشد و مقاومت فشاری آن در روزهای اولیه (تا سه روز) کم است.
  • ۵ -۲ -۲ -۲ -۲ سیمان پرتلند سرباره ای: سیمانی است که از آسیاب کردن مخلوط کلینکر سیمان پرتلند، سرباره دانه شده فعال و آمورف و سنگ گچ و یا از مخلوط سیمان پرتلند و پودر سرباره، به نسبت های معین به دست می آید. مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۳۵۱۷ سیمان سرباره ای بر سه گروه است:
    الف- سیمان پرتلند سرباره ای (پ- س) با میزان سرباره حداکثر ۲۵ درصد وزنی سیمان.
    ب- سیمان پرتلند سرباره ای ضدسولفات (پ - س – ۵) با میزان سرباره ۲۵ تا ۷۰ درصد وزنی سیمان.
    پ- سیمان سرباره ای (س) با میزان سرباره بیش از ۷۰ درصد وزنی سیمان.
  • ۵ -۲ -۲ -۲ -۳ سیمان پرتلند آهکی: ماده چسباننده هیدرولیکی، از خانواده سیمان پرتلند، که از آسیاب کردن مخلوط ۶ الی ۲۰ درصد سنگ آهک ویژه همراه با درصد مناسبی سنگ گچ و حداقل ۸۰ درصد کلینکر سیمان پرتلند تولید می گردد. در تولید این نوع سیمان میزان مواد افزودنی حداکثر یک درصد است. مواد افزودنی نباید شدت خوردگی میلگرد را افزایش دهد و یا باعث افت کیفیت سیمان یا ملات و بتن ساخته شده از آن شود. ویژگی های سیمان پرتلند آهکی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۴۲۲۰ باشد.
  • ۵ -۲ -۲ -۲ -۴ سیمان بنایی: چسباننده ای هیدرولیکی است که در تهیه ملات های مختلف مورد استفاده در بنایی به کار برده می شود. این سیمان از آسیاب کردن مخلوط کلینکر سیمان پرتلند و سنگ آهک طبیعی، یا مخلوط کردن سیمان پرتلند و پودر نرم شده سنگ آهک، یا پوزولان های طبیعی و مصنوعی، و یا سرباره کوره آهن گدازی، به نسبت های معین به دست می آید. استفاده از سیمان های بنایی در بتن و بتن آرمه مجاز نیست و آن را فقط باید در ملات آجرکاری و مانند آن به کار برد. برای شناسایی سیمان بنایی و پرهیز از مصرف آن در ساخت بتن، این نوع سیمان ها رنگی تولید می کنند.
    مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۳۵۱۶، سیمان بنایی بر چهار گروه است:
    الف- سیمان بنایی نوع (س- ب – ح - ۵) با حداقل ۲۵ درصد وزنی کلینکر. در این سیمان از ماده حباب زا استفاده می شود.
    ب- سیمان بنایی نوع (س - ب – ح - ۱۲٫۵) با حداقل ۴۰ درصد وزنی کلینکر. در این سیمان از ماده حباب زا استفاده می شود.
    پ- سیمان بنایی نوع (س – ب – ۱۲٫۵) با حداقل ۴۰ درصد وزنی کلینکر.
    ت- سیمان بنایی نوع (س – ب- ۲۲٫۵) با حداقل ۴۰ درصد وزنی کلینکر.
  • ۵ -۲ -۲ -۲ -۵ سیمان پرتلند مرکب الف – ۳۲٫۵: ماده چسباننده هیدرولیکی از خانواده سیمان پرتلند است که از آسیاب و مخلوط کردن کلینکر سیمان پرتلند با حداقل ۲ نوع از انواع مواد افزودنی معدنی (سنگ آهک ویژه، پوزولان طبیعی مرغوب، سرباره کوره آهن گدازی، خاکستر بادی، پوزولان کلسینه شده، رس یا شیل پخته شده، دوده سیلیسی) همراه با درصد مناسبی از سنگ گچ حاصل می شود. سیمان پرتلند مرکب الف – ۳۲٫۵ در تهیه ملات و بتن استفاده می شود و در اکثر مواردی که سیمان پرتلند نوع یک (۳۲۵ -۱) به کار می رود، قابلیت کاربرد دارد.

۵ -۲ -۲ -۳ سیمان سفید:

سیمان پرتلند سفید، سیمانی است که در تولید آن از مواد اولیه ای که ترکیبات رنگ زای آن (عمدتاً آهن و منگنز) در حد مجاز باشد، استفاده می شود. این نوع سیمان عمدتاً در نماسازی، بندکشی، اجزاء بنایی و کارهای تزئینی کاربرد دارد. طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲۹۳۱ سیمان سفید در دو گروه سیمان پرتلند سفید و سیمان بنایی سفید قرار می گیرد. سیمان پرتلند سفید بر اساس رده مقاومتی به سه نوع CEM W -32.5، CEM W -42.5 و CEM W -52.5 و بر اساس درجه سفیدی در دو رده ۸۶ (معمولی) و ۹۲ (ویژه) قرار می گیرد. درجه سفیدی در این سیمان بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۳۳۴ تعیین می گردد. استفاده از سیمان بنایی سفید در تولید اجزاء باربر و اهداف سازه ای مجاز نیست.

۵ -۲ -۲ -۴ سیمان پرتلند رنگی:

از افزودن رنگدانه های معدنی (بدون داشتن واکنش شیمیایی) به سیمان پرتلند معمولی یا سفید به دست می آید. از سیمان پرتلند معمولی برای ساخت سیمان های پرتلند رنگی قرمز، قهوه ای و سیاه و از سیمان سفید در تولید سیمان هایی با رنگ های روشن استفاده می شود. در ساخت سیمان های رنگی باید از رنگدانه هایی استفاده شود که در برابر عوامل جوی و تابش نور پایدار باشند، همچنین نباید رنگ ها در کارگاه های تولید بتن به بتن افزوده شود. از این نوع سیمان ها بیشتر در نماسازی، کف سازی، بندکشی و کارهای تزئینی استفاده می شود.

۵ -۲ -۲ -۵ سیمان هایی که طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۵۱۸ تولید می شوند در ۵ گروه زیر قرار می گیرند:

  1. گروه ۱ شامل سیمان های پرتلند معمولی، پرتلند ضدسولفات فوق ویژه، پرتلند ضدسولفات ویژه، پرتلند ضدسولفات و پرتلند ضدسولفات متوسط.
  2. گروه ۲ شامل سیمان های پرتلند سرباره ای، پرتلند دوده سیلیسی، پرتلند پوزولانی، پرتلند خاکستر بادی، پرتلند شیل پخته و پرتلند آهکی.
  3. گروه ۳ شامل سیمان های سرباره ای.
  4. گروه ۴ شامل سیمان های پوزولانی.
  5. گروه ۵ شامل سیمان های مرکب.

۵ -۲ -۳ استانداردها

۵ -۲ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ویژگی های انواع سیمان پرتلند باید با استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۹ مطابقت کند. ویژگی های سیمان پرتلند پوزولانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۳۴۳۲، سیمان سرباره ای مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۳۵۱۷، سیمان بنایی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۳۵۱۶، سیمان پرتلند آهکی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۴۲۲۰، سیمان پرتلند سفید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲۹۳۱ و سیمان پرتلند مرکب الف ۳۲٫۵ مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۱۵۷۱ باشد. مشخصات سیمان پرتلند زئولیتی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۸۱ ارائه شده است. بر اساس استانداردهای مذکور لازم است مواردی همچون الزامات ترکیب شیمیایی، حداقل سطح ویژه بلین، حداکثر انبساط اتوکلاو، حداقل مقاومت های فشاری ملات استاندارد و محدودیت های زمان گیرش اولیه و نهایی برای انواع سیمان کنترل شود. همچنین برای سیمان سرباره ای باید علاوه بر موارد گفته شده، حداکثر حرارت هیدراتاسیون سیمان بررسی شود. ویژگی رنگدانه های مورد مصرف در سیمان بنایی و سیمان های رنگی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۱۴۹ باشد. همچنین می توان انواع متنوعی از سیمان ها را تحت استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۵۱۸ در صنعت ساختمان مصرف نمود.
  2. مشخصات پوزولان های طبیعی شامل ترکیب شیمیایی، افت وزن در اثر سرخ شدن، درصد باقیمانده روی الک ۴۵ میکرون، حداکثر انبساط اتوکلاو، الزامات یکنواختی و شاخص فعالیت پوزولانی در استاندارد ملی ایران شماره ۳۴۳۳ و ویژگی های دوده سیلیسی شامل ترکیب شیمیایی، مقدار رطوبت، افت وزن در اثر سرخ شدن، درصد باقیمانده روی الک ۴۵ میکرون، حداقل سطح ویژه، واکنش پذیری با قلیایی های سیمان، کنترل انبساط در محیط سولفات و شاخص واکنش پوزولانی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۳۲۷۸ ارائه شده است.

۵ -۲ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. سیمان هایی که مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۵۱۸ تولید می شوند لازم است الزامات ذکر شده در این استاندارد را برآورده سازند.
  2. روش های آزمایش شیمیایی سیمان براساس استاندارد ملی ایران شماره های ۱۶۹۲، ۱۶۹۵ و یا روش های معرفی شده در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۵۱۸ می باشد. این آزمون ها عبارت اند از: اندازه گیری اکسیدهای سیلیسیم، آلومینیم، آهن، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، تری اکسید گوگرد، افت سرخ شدن در ۱۰۰۰ درجه سلسیوس، باقی مانده نامحلول، آهک آزاد.
  3. آزمایش شیمیایی سیمان، برای اندازه گیری عناصر فرعی، آهک آزاد، گوگرد به صورت سولفید و کلرید، مواد آلی قابل حل در کلروفرم، کربن دی اکسید، باید براساس استاندارد ملی ایران شماره های ۱-۱۶۹۳، ۲-۱۶۹۳، ۱۶۹۴ و ۶۴۴۳ انجام گیرد.
  4. روش های آزمایش فیزیکی سیمان باید براساس استاندارد ملی ایران شماره های ۳۹۰، ۳۹۱، ۳۹۲، ۳۹۳، ۳۹۴ و ۷۱۴۸ باشد. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری زمان گیرش اولیه و نهایی، تعیین غلظت نرمال، تعیین سلامت، اندازه گیری مقاومت فشاری ۳، ۷ و ۲۸ روز، اندازه گیری مقاومت خمشی ۳، ۷ و ۲۸ روز، تعیین نرمی، چگالی و حرارت هیدراتاسیون.

۵ -۲ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۲ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. از آنجا که سیمان های هیدرولیکی حاوی مقادیر نسبتاً کمی از آهک زنده (CaO) و اکسیدهای قلیایی دیگر مانند Na₂O و K₂O و حتی MgO می باشند، در اثر برخورد به پوست یا چشم می تواند آسیب رسان باشد. هم چنین تنفس گرد و غبار این سیمان ها می تواند مشکل زا شود. بنابراین لازم است از پراکنده شدن سیمان در هوا با تدابیر مختلف جلوگیری نمود و شیوه عملیات بارگیری، تخلیه و بکارگیری سیمان به نحو مقتضی اصلاح گردد.
  2. لازم است کارگران و افرادی که با سیمان سروکار دارند از دستکش، ماسک و عینک مناسب استفاده کنند و با پوشیدن لباس مناسب با آستین بلند، امکان تماس سیمان با پوست سایر قسمت های دست، بدن و صورت را کاهش دهند.
  3. در صورت تماس سیمان با پوست خیس و عرق دار یا چشم، در کوتاه ترین زمان ممکن محل تماس با آب تمیز و زیاد شسته شود. چنانچه گرد سیمان مدتی با پوست مرطوب در تماس بوده است، توصیه می شود پس از شست وشو با آب، از محلول رقیق سرکه برای شستن پوست نیز استفاده گردد.
  4. در صورت شست وشوی چشم با آب زیاد و تمیز پس از تماس با گرد سیمان، چنانچه مدت تماس طولانی بوده و احساس ناراحتی برطرف نشده باشد، در کوتاه ترین زمان ممکن به چشم پزشک مراجعه گردد.

۵ -۲ -۵ سازگاری

  1. سیمان با بسیاری از مواد همچون گچ سازگاری ندارد و اختلاط با آنها سبب اثراتی همچون تغییر زمان های گیرش، کاهش خواص مکانیکی و یا افت شدید مشخصات به لحاظ مسائل دوام می شود، لذا لازم است از اختلاط سیمان با چنین موادی خودداری گردد یا تمهیدات لازم اندیشیده شود.
  2. استفاده همزمان از افزودنی های شیمیایی در مصالح پایه سیمانی می تواند اثرات متفاوتی را نسبت به استفاده مجزای این مواد ایجاد کند، بنابراین، لازم است آزمایش های لازم قبل از تولید و مصرف انجام گیرد.

۵ -۲ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ -۲ -۶ -۱ بسته بندی، حمل و نگهداری سیمان های کیسه ای

  1. سیمان پرتلند باید در کیسه های مناسب، مقاوم و قابل انعطاف بسته بندی شود، به گونه ای که رطوبت و مواد خارجی نتوانند به داخل آن نفوذ کنند و کیسه سیمان در هنگام حمل و نقل پاره نشود.
  2. مشخصات پاکت کاغذی سیمان های کیسه ای مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره ۴۵۴۳ می باشد. استفاده از پاکت ها یا کیسه های نفوذپذیر در برابر رطوبت مجاز نیست.
  3. بر روی کیسه های سیمان باید نوع سیمان و تاریخ تولید سیمان درج شود. در سیمان های پرتلند نوع یک، باید مقاومت سیمان نیز قید گردد.
  4. وزن اسمی هر کیسه سیمان پرتلند ۵۰ کیلوگرم می باشد.
  5. برای هر محموله وارد شده به کارگاه، مشخصات کارخانه و نوع سیمان و تاریخ تولید باید در برگ تحویل ثبت شده باشد.
  6. سیمان های کیسه ای باید بر اساس نوع به طور جداگانه در انبار نگهداری شوند، به گونه ای که امکان اشتباه آنها با هم وجود نداشته باشد.
  7. سیمان های کیسه ای باید بر روی کف خشک، که دست کم به اندازه ۱۰۰ میلی متر از سطح اطراف خود بالاتر باشد، قرار گیرند.
  8. شرایط انبار و ترتیب قرار دادن کیسه های سیمان در انبار باید به گونه ای باشد که کیسه ها، به ترتیب ورود به انبار مصرف شوند.
  9. در مناطق خشک، حداکثر تعداد کیسه سیمان که می توان بر روی هم انبار کرد ۱۲ پاکت است، مشروط بر این که ارتفاع کل آنها از ۱٫۸ متر تجاوز نکند. اعداد فوق در مناطق شرجی و با رطوبت نسبی بیش از ۹۰ درصد، به ترتیب ۸ پاکت و ۱٫۲ متر می باشد.
  10. در مناطق خشک، کیسه های سیمان باید نزدیک به یکدیگر، با فاصله ۵۰ تا ۸۰ میلی متر از یکدیگر قرار داده شوند تا عبور جریان هوا از بین کیسه ها موجب خشک شدن سیمان شود. در مناطق شرجی و با رطوبت نسبی بیش از ۹۰ درصد، کیسه های سیمان باید به یکدیگر چسبانده شوند.
  11. کیسه های سیمان، در همه مناطق، باید حداقل ۳۰۰ میلی متر از دیوارها و ۶۰۰ میلی متر از سقف فاصله داشته باشند.
  12. در مناطق و در فصل هایی که احتمال بارندگی وجود داشته باشد، کیسه های سیمان یا باید در انبارهای سرپوشیده نگهداری شود و یا این که روی آنها با ورقه های پلاستیکی پوشانده شده و این ورقه ها به نحو کاملاً مطمئنی در اطراف پایدار و محکم شوند. در این مناطق و در این فصل ها، درها، پنجره ها و سیستم های تهویه باید بسته نگه داشته شوند تا از جریان هوای مرطوب در انبار جلوگیری شود.
  13. سیمان های کیسه ای باید در مناطق با رطوبت نسبی بیش از ۹۰ درصد، تا حداکثر ۴۵ روز پس از تولید، و در سایر مناطق تا حداکثر ۹۰ روز پس از تولید مصرف شوند و اگر بنا به دلایل غیرقابل اجتناب این امر میسر نشد، این سیمان ها باید قبل از مصرف مورد آزمایش قرار گیرند.
  14. سیمانی که به مدت زیاد انبار شود ممکن است به صورت کلوخه های فشرده درآید. این گونه سیمان ها را باید با غلتانیدن پاکت ها بر روی کف اصلاح کرد تا به صورت پودر درآیند. در صورتی که با یک بار غلتانیدن، کلوخه به پودر تبدیل شود آن را می توان مصرف کرد در غیر این صورت قبل از مصرف باید تحت آزمایش های استاندارد مربوط قرار گیرد و الزامات مرتبط کنترل شود.
  15. سایر ضوابط نگهداری و مصرف سیمان، مطابق با استاندارد ملی ایران، به شماره ۲۷۶۱ می باشد.
  16. انواع سیمان های سفید باید در پاکت های به رنگ سفید بسته بندی شوند.
  17. ویژگی های کیسه های پلی پروپیلنی روكشدار سیمان در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۷۴۰ ارائه شده است.

۵ -۲ -۶ -۲ بسته بندی، حمل و نگهداری سیمان های فله ای

  1. سیمان های فله، باید در سیلوهای استاندارد مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲۷۶۱ نگهداری شوند.
  2. سیلوهای سیمان و شالوده های آنها باید از دیدگاه سازه ای محاسبه و طراحی شده باشند.
  3. سیلوهای سیمان باید مجهز به ترازنما، برای تعیین موقعیت تراز سیمان در داخل سیلو و نیز دریچه ای در پایین برای میل زدن، در صورت طاق زدن سیمان باشند.
  4. برای هر محموله وارد شده به کارگاه، مشخصات کارخانه و نوع سیمان و تاریخ تولید سیمان باید در برگ تحویل ثبت شده باشد.
  5. از آنجا که انتقال سیمان از مخزن کامیون به داخل سیلو به کمک هوای فشرده صورت می گیرد و در نتیجه سیمان به تدریج متورم می شود، نباید بیش از ۸۰ درصد ظرفیت اسمی سیلوها را پر کرد.
  6. سیمان های فله را باید براساس نوع آنها به طور جداگانه نگهداری کرد، به گونه ای که امکان اشتباه آنها با هم وجود نداشته باشد. نوع سیمان موجود در هر سیلو باید به نحو مناسبی مشخص شود.
  7. سیمان نگهداری شده در سیلو، باید حداکثر ۹۰ روز پس از تولید مصرف شود و اگر بنا به دلایل غیرقابل اجتناب این امر امکان پذیر نشد، باید قبل از مصرف تحت آزمایش های استاندارد سیمان قرار گیرد و نتایج به دست آمده با ویژگی های استاندارد شماره ۳۸۹ ایران مطابقت داشته باشد.
  8. سایر مشخصات سیلوها و ضوابط نگهداری سیمان در آنها، مطابق با استاندارد ملی ایران، به شماره ۲۷۶۱ می باشد.

۵ - ۳ آهک و فرآورده های آن

۵ -۳ -۱ آهک ساختمانی

۵ -۳ -۱ -۱ تعریف

  1. ۵ -۳ -۱ -۱ -۱ آهک ساختمانی: آهکی است که بر اساس مشخصات شیمیایی (خلوص سنگ آهک)، فیزیکی و روش فرآوری (دما و نحوه پخت) برای مصارف ساختمانی ویژه یا معمولی، به صورت آهک زنده یا شکفته کاربرد دارد. به طور کلی آهک واژه ای است عمومی که برای شکل های مختلف فیزیکی و شیمیایی آهک زنده، آهک هیدراته و آهک هیدرولیک، که ممکن است پرکلسیم، منیزیمی یا دولومیتی باشد به کار می رود. آهک پرکلسیم، منیزیمی و دولومیتی به ترتیب از سنگ آهک با مقدار اندک کربنات منیزیم (کربنات منیزیم ۰-۵ درصد)، سنگ آهک منیزیمی با ۵-۳۵ درصد کربنات منیزیم و سنگ آهک دولومیتی حاوی ۳۵-۴۶ درصد کربنات منیزیم به دست می آیند.
  2. ۵ -۳ -۱ -۱ -۲ آهک زنده یا آهک هوایی: آهک پرماهیه ای که ۹۰ تا ۱۰۰ درصد اکسید کلسیم دارد و بخش عمده آن اکسید کلسیم یا اکسید کلسیم همراه با اکسید منیزیم است. این آهک بسیار زود شکفته می شود و در موقع شکفته شدن مقدار زیادی حرارت آزاد می کند و افزایش حجم آن در این موقع زیاد است. آهک زنده در مجاورت هوا خود را می گیرد و سفت می شود.
  3. ۵ -۳ -۱ -۱ -۳ آهک شکفته یا آهک هیدراته: پودر خشکی است که از ترکیب اکسید کلسیم با آب به دست می آید. از لحاظ شیمیایی آهک شکفته به طور عمده از هیدروکسید کلسیم، یا مخلوطی از هیدروکسید کلسیم و اکسید منیزیم یا هیدروکسید منیزیم و یا هر دو ساخته می شود. آهک شکفته دی اکسیدکربن موجود در هوا را جذب می کند و به سنگ آهک تبدیل می شود.
  4. ۵ -۳ -۱ -۱ -۴ آهک هیدرولیک هیدراته (آهک آبی): این نوع آهک از کلسینه شدن سنگ آهک حاوی سیلیس و آلومین ساخته می شود. به بیان دیگر، آهک کم ماهیه ای است که ۶۵ تا ۷۵ درصد اکسید کلسیم و ۲۵ تا ۳۰ درصد خاک رس دارد؛ به کندی شکفته می شود و افزایش حجم آن اندک است. از نظر ترکیب شیمیایی و گیرش، بسیار شبیه به سیمان پرتلند است، ولی مقداری آهک زنده به حالت آزاد دارد و مقاومت آن از سیمان پرتلند کمتر و از آن دیرگیرتر است. نفوذ آب در ملات آن بیش از ملات سیمان است.
  5. ۵ -۳ -۱ -۱ -۵ آهک نیمه آبی: آهکی است که دارای ۷۵ تا ۸۵ درصد اکسید کلسیم و ۱۵ تا ۲۵ درصد خاک رس است. به تدریج شکفته می شود و حجم آن افزایش کمی دارد. مانند آهک آبی در زیر آب گرفته و سفت می شود، ولی مقاومت آن کمتر از آهک آبی است.

۵ -۳ -۱ -۲ دسته بندی

آهک ساختمانی در انواع زیر دسته بندی می شود:

  1. ۵ -۳ -۱ -۲ -۱ آهک هیدراته هیدرولیکی، برای مصارف ساختمانی: کاربرد آهک هیدراته هیدرولیکی عمدتاً در اندودکاری (لایه آستر و اندود زبره)، ملات و افزودنی اصلاح کننده بتن است و به دو دسته آهک هیدراته هیدرولیکی با کلسیم زیاد و آهک هیدراته هیدرولیکی با منیزیم زیاد تقسیم می شود:
    الف- آهک هیدراته هیدرولیکی با کلسیم زیاد: آهکی که حاوی کمتر از ۵ درصد اکسید منیزیم است.
    ب- آهک هیدراته هیدرولیکی با منیزیم زیاد: آهکی که حاوی بیش از ۵ درصد اکسید منیزیم است.
  2. ۵ -۳ -۱ -۲ -۲ آهک هیدراته پرداخت: آهک هیدراته پرداخت در لایه آستر، زیرکاری، روكش پرداخت، ساخت ملات و ماده افزودنی در بتن کاربرد دارد. این آهک بر حسب مقدار اکسیدهای غیرهیدراته و زمان شکل پذیری در دو گروه معمولی پرداخت و ویژه پرداخت قرار می گیرد.
  3. ۵ -۳ -۱ -۲ -۳ آهک هیدراته برای مصارف بنایی: این آهک بر چهار نوع هیدراته معمولی برای مصارف بنایی، هیدراته ویژه برای مصارف بنایی، هیدراته معمولی هوادار برای مصارف بنایی و هیدراته ویژه هوادار برای مصارف بنایی است.
  4. ۵ -۳ -۱ -۲ -۴ آهک زنده: آهک اگر زنده به سه گروه فعال، نیمه فعال و کم فعال تقسیم می شود. براساس استاندارد ۱۴۶۹۶ شکفتن آهک در کمتر از ۵ دقیقه اتفاق افتد آهک فعال و اگر در محدوده ۵ تا ۳۰ دقیقه باشد آهک نیمه فعال و درصورتی که در زمان های بیشتر از ۳۰ دقیقه باشد آهک کم فعال خواهد بود.

۵ -۳ -۲ فرآورده های آهکی

به طور کلی، انواع فرآورده های آهکی عبارت است از:

  1. ۵ -۳ -۲ -۱ آجر ماسه آهکی (رجوع به بخش های ۵ -۹ -۲ -۳ و ۵ -۹ -۳)
  2. ۵ -۳ -۲ -۲ بتن آهکی سبک: این بتن از جنس سیلیکات کلسیم است. از خواص آن سبک بودن و داشتن خاصیت عایق حرارتی است. قطعات پیش ساخته آن در ساخت سقف و دیوارهای غیرباربر به کار می رود.

۵ -۳ -۳ استانداردها

۵ -۳ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ویژگی های آهک هیدراته هیدرولیکی برای مصارف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۸ باشد.
  2. ویژگی های آهک هیدراته پرداخت باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۷ باشد.
  3. ویژگی های آهک هیدراته برای مصارف بنایی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۵ باشد.
  4. ویژگی های آهک زنده و هیدراته برای تثبیت خاک باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۵۷۱۵ باشد.
  5. ویژگی های آهک زنده برای مصارف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۵۷۱۷ باشد. آهک زنده قبل از شکفته شدن هرگز نباید برای مصارف ساختمانی مصرف گردد.
  6. ویژگی های آهک قابل استفاده با پوزولان ها در استاندارد ملی ایران شماره ۵۷۱۴ ارائه شده است.
  7. ویژگی های بتانه آهکی برای اهداف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۵۴۱ باشد.
  8. آهک را باید در جایی استفاده کرد که هوا نمناک باشد؛ یا دست کم آن را به مدت ۲۸ روز پس از مصرف نمناک نگه داشت.
  9. آهک باید به صورت دوغاب مصرف شود.
  10. ویژگی های سنگ آهک برای ساخت شیشه های بی رنگ در استاندارد ملی ایران شماره ۵۸۹۸ ارائه گردیده است.
  11. مشخصات آهک هیدراته برای استفاده به عنوان چسباننده در آسفالت و سنگ فرش های قیری در استاندارد ملی ایران شماره ۵۷۱۹ ارائه شده است.

۵ -۳ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. آزمایش های شیمیایی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک براساس استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۶ انجام می گیرد. این آزمایش ها عبارت است از: اندازه گیری اکسید سیلیسیم و مواد نامحلول، اندازه گیری مجموع اکسیدهای آلومینیم، آهن، فسفر، تیتانیوم و منگنز، اندازه گیری اکسیدهای کلسیم، منیزیم، استرانسیم، تری اکسید گوگرد، افت سرخ شدن در ۱۰۰۰ درجه سلسیوس، تعیین رطوبت آزاد در سنگ آهک و آهک هیدراته، تعیین فسفر، منگنز و آهن دوظرفیتی، تعیین آهک مؤثر، تعیین سیلیس آزاد، تعیین دی اکسیدکربن و تعیین اکسیدهای غیرهیدراته، براساس نتایج به دست آمده از تجزیه شیمیایی. میزان کلی کربن آلی موجود در سنگ آهک به روش استاندارد ملی ایران شماره ۴۲۱۷ تعیین می شود.
  2. آزمایش های فیزیکی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک باید طبق روش های استاندارد ملی ایران شماره ۵۲۵۴ انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین باقی مانده آهک زنده، سرعت شکفتن آهک زنده، دانه بندی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک، تعیین چگالی ظاهری آزاد آهک هیدراته، پودر آهک زنده و سنگ آهک، چگالی ظاهری متراکم آهک هیدراته، پودر آهک زنده و سنگ آهک، اندازه گیری pH پودر سنگ آهک، دانه بندی پودر سنگ آهک، روشنی یا سفیدی خشک پودر سنگ آهک، غلظت استاندارد خمیر آهک هیدراته، شکل پذیری خمیر آهک هیدراته، انبساط اتوکلاو آهک هیدراته، قابلیت آب نگه داری آهک هیدراته، میزان ته نشینی آهک هیدراته و هوادار بودن آهک هیدراته. مقاومت فشاری محصورنشده برای مخلوط خاک آهک فشرده بر اساس روش استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۵۴۵ تعیین می شود.

۵ -۳ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۳ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. کاربرد و جابه جا کردن آهک مستلزم رعایت نکات ایمنی است. آهک به چشم و پوست آسیب می رساند و تنفس بخار آهک زنده، هنگام شکفتن، زیان آور است. بهتر است در کارگاه ساختمانی از آهک هیدراته استفاده شود. اگر ضروری است آهک زنده در محل مصرف شکفته شود، حتماً باید به ایمنی کار توجه شود.
  2. استفاده کارگران از کلاه ایمنی، عینک و نقاب های حفاظتی، کفش و پوتین حفاظتی، دستکش، ماسک حفاظتی و لباس های ایمنی الزامی است.
  3. از آنجا که شکفته کردن آهک با گرمازایی زیادی همراه است، در این کار باید نکات ایمنی و بهداشتی رعایت شود.

۵ -۳ -۵ سازگاری

  1. سطح زیرین اندود آهک یا آهک و گچ حتماً باید خشک باشد.
  2. اندود ماسه سیمان با آهک برای بیشتر سطوح مناسب است. با قفل و بست می توان از میزان انقباض خشک شدن کاست. این اندود برای محیط های مرطوب نیز مناسب است.
  3. آب آهک سبب خوردگی فلزات، به ویژه سرب، روی و آلومینیم می شود، بنابراین، باید قطعات فلزی را، پیش از قرار دادن در ملات های آهکی یا سیمانی، با مواد مناسب اندود کرد.

۵ -۳ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. آهک زنده را باید از تأثیر آب و دی اکسید کربن هوا حفظ کرد و همانند سیمان در ظروف مخصوص یا کیسه های آب بندی شده، نگهداری کرد.
  2. آهک هیدراته باید در محل مناسبی نگهداری شود و از نفوذ دی اکسیدکربن هوا و تابش آفتاب مصون باشد تا از خشک شدن آن جلوگیری شود.
  3. مشخصات آهک باید روی ظروف حمل و کیسه ها نوشته شود.
  4. چنانچه آهک مدتی در انبار بماند و کیفیت آن مشکوک باشد، باید قبل از مصرف آن را آزمایش کرد.
  5. آهک شکفته را می توان انبار کرد و حمل و نقل آن از آهک زنده آسان تر است و در انبار در صورت محفوظ ماندن از هوا فعالیت آن کم نمی شود. آهک زنده به سرعت از هوا رطوبت می گیرد و شکفته می شود، لذا باید آن را در جای خشک نگهداری و از نفوذ هوا، رطوبت و آب در آن جلوگیری کرد.
  6. در بسته بندی آهک ویژگی های استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۴ اعمال گردد.

۵ - ۴ گچ و فرآورده های آن

۵ -۴ -۱ تعریف

گچ ساختمانی با فرمول شیمیایی CaSO₄·½H₂O از مواد چسباننده ساختمانی (چسباننده هوایی) است که در صورت خالص بودن سفیدرنگ است. گچ ساختمانی از پختن سنگ گچ، در دمای کم (حدود ۱۸۰ درجه سلسیوس در شرایط آزمایشگاهی)، به دست می آید.

۵ -۴ -۲ دسته بندی

  1. ۵ -۴ -۲ -۱ انواع گچ ساختمانی، اندودهای گچی آماده و اندودهای گچی ساختمانی ویژه و مشخصات آنها بر اساس کاربرد در جدول ۵ -۴ -۱ ارائه شده است.
دسته بندی دسته بندی دسته بندی مشخصات بر اساس کاربرد
گچ ساختمانی A1 گچ با کاربرد عمومی گچ ساختمانی برای مصارف عمومی (مانند گچ زیرکار)
گچ ساختمانی A2 گچ سفیدکاری گچ ساختمانی برای سفیدکاری
گچ ساختمانی A3 گچ برای فرآورده های گچی پیش ساخته گچ ساختمانی برای فرآورده های گچی پیش ساخته برای استفاده در تولید بلوک های گچی، صفحات روكش دار گچی، اجزای گچی برای سقف کاذب، صفحات روكش دار گچی مسلح شده به الیاف
اندودهای گچی آماده B1 اندود گچ ساختمانی حداقل ۵۰ درصد گچ ساختمانی دارای افزودنی و ماسه معمولی
اندودهای گچی آماده B2 اندود ساختمانی پایه گچی حداکثر ۵۰ درصد گچ ساختمانی دارای افزودنی و ماسه معمولی
اندودهای گچی آماده B3 اندود گچ ساختمانی – آهک مخلوط گچ – آهک ساختمانی (مطابق ترکیبات اندودهای گچی B1 و B2 و با حداقل ۵ درصد آهک ساختمانی، دارای افزودنی و سنگ دانه)
اندودهای گچی آماده B4 اندود گچ ساختمانی سبک وزن حداقل ۵۰ درصد گچ ساختمانی دارای افزودنی و سبک دانه
اندودهای گچی آماده B5 اندود ساختمانی پایه گچی سبک وزن حداکثر ۵۰ درصد گچ ساختمانی دارای افزودنی و سبک دانه
اندودهای گچی آماده B6 اندود گچ ساختمانی – آهک مخلوط گچ – آهک ساختمانی سبک وزن (مطابق ترکیبات اندودهای گچی B4 و B5 و با حداقل ۵ درصد آهک ساختمانی، دارای افزودنی و سبک دانه)
اندودهای گچی آماده B7 اندود گچ ساختمانی برای اندودکاری با سختی سطحی اصلاح شده اندود گچ ساختمانی با سختی سطحی بالا (مانند گچ مورد استفاده در پوشش های سطوح بتنی)
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C1 اندود گچی برای تولید قطعات گچی الیاف دار برای چسباندن و تولید قطعات گچی الیاف دار
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C2 ملات گچی مورد استفاده در آجرچینی دیوارهای غیرباربر و جداگرها
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C3 اندود گچی آکوستیکی برای اهداف جذب صدا
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C4 اندود گچی عایق حرارتی برای اهداف عایق حرارتی
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C5 اندود گچی محافظ آتش برای محافظت در برابر آتش
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C6 اندود گچی لایه نازک، اندود پرداخت برای اندودکاری لایه نازک
اندودهای گچی ساختمانی ویژه C7 اندود مرکب برای پرداخت نازک برای کاربرد نهایی با ضخامت های ۰٫۳ تا ۱ میلی متر به منظور دستیابی به سطح صاف

راهنما: A – برای انواع گچ های ساختمانی است. B – برای انواع اندودهای گچی آماده است. C – برای انواع اندودهای گچی ساختمانی ویژه است.

  1. ۵ -۴ -۲ -۲ گچ گیپتون یا اندود گچ ساختمانی برای اندودکاری با سختی سطحی اصلاح شده، اندود گچ ساختمانی است که به ویژه برای برآورده شدن الزامات اندودکاری با سختی سطحی اصلاح شده طراحی می شود. کاربرد این نوع گچ در پوشش های سطوح بتنی است. مقدار گچ مورد استفاده در این نوع اندود حداقل ۵۰ درصد است. گچ گیپتون در دسته B-7 اندودهای گچی آماده مطابق استاندارد ۱-۱۲۰۱۵ قرار می گیرد.
  2. ۵ -۴ -۲ -۳ مهم ترین فرآورده های گچی به شرح زیر می باشند:
    1. ۵ -۴ -۲ -۳ -۱ بلوک گچی: بلوک گچی فرآورده ای ساختمانی است که از گچ ساختمانی فرآوری شده و آب تولید می شود. در این بلوک ممکن است از الیاف، پرکننده ها، ماسه یا سایر افزودنی های غیرزیان آور نیز استفاده گردد. بلوک گچی به شکل مکعب مستطیل، با سطوح کاملاً صاف و دارای کام و زبانه بر روی حداقل دو لبه مخالف آن است، تا اتصال این قطعات بر روی یکدیگر به آسانی صورت پذیرد. کاربرد عمده بلوک گچی در ساخت تیغه های غیرباربر، یا پوشش مستقل دیوار و محافظت ستون ها، چاه آسانسور و غیره در برابر آتش می باشد. بلوک های گچی بر حسب چگالی خشک در سه رده چگالی کم، متوسط و زیاد و بر حسب جذب آب در سه رده H1، H2 و H3 و بر حسب مقاومت در دو رده A و R قرار می گیرند. رده بندی بر اساس مقاومت در استاندارد ملی ایران شماره ۲۷۸۶ ارائه شده است.
      بلوک سبک گچی از گچ ساختمانی صنعتی، سبک دانه ها و مواد پلیمری محلول در آب، و آب ساخته شده و در اعضای غیرباربر ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد. در بلوک سبک گچی ممکن است از الیاف، پرکننده ها، سنگ دانه های ریز یا سایر مواد افزودنی غیرزیان آور استفاده شود. کاربرد عمده این بلوک ها در ساخت تیغه های غیرباربر یا پوشش مستقل دیوار و سقف تیرچه می باشد. طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۲ بلوک های سبک گچی در دو رده چگالی کم (۶۰۰-۸۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب) و چگالی متوسط (۸۰۰-۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب) قرار می گیرند.
    2. ۵ -۴ -۲ -۳ -۲ صفحات روكش دار گچی: فرآورده ای مستطیل شکل و مسطح و متشکل از یک هسته گچی است که با ورقه های کاغذ صنعتی (کرافت) پوشش داده شده است. با توجه به نوع استفاده از صفحه، نوع سطوح کاغذی تغییر می کند. هسته گچی ممکن است دارای مواد افزودنی برای ایجاد خصوصیات عملکردی ویژه باشد. از صفحات روكش دار گچی، بسته به نوع، اندازه، ضخامت و شکل لبه، برای تیغه چینی خشک، ساخت سقف های کاذب، دیوار جداکننده آزاد و یا پوشش قطعات سازه مانند ستون ها و تیرها استفاده می شود. صفحات روكش دار گچی از نظر ابعاد، نوع لبه و وزن مختلف است و در انواع مقاوم در برابر آتش، با جذب آب کم، با تراکم کنترل شده، با سختی سطحی زیاد و با مقاومت خمشی زیاد تولید می شوند.
      صفحات روكش دار گچی الیافی صفحاتی از گچ ساختمانی مسلح شده با الیاف پخش شده هستند که جنس الیاف می تواند از نوع معدنی یا غیرمعدنی باشد. معمولاً این صفحات به صورت پیوسته در مقیاس صنعتی تولید می شوند.
      صفحات روكش دار گچی مسلح شده با الیاف از یک هسته گچی تشکیل می شوند که کاملاً به شبکه الیافی بافته یا نبافته از جنس معدنی یا غیرمعدنی چسبیده است. این صفحات می توانند متشکل از یک یا چند لایه باشند.
      پنل مرکب صفحات روكش دار گچی عایق حرارتی / صوتی: پنل ساخته شده از فرآورده عایق کاری، که درون صفحات روكش دار گچی لایه گذاری شده است. این پنل ها ممکن است دارای مواد کاهنده نفوذ بخار آب یا بدون آن باشند. پنل مرکب صفحات روكش دار گچی عایق حرارتی/ صوتی در دو رده ۱ و ۲ تولید می شود. رده ۱ با چسباندن یکی از فرآورده های عایق کاری حرارتی مانند فوم پلی استایرن منبسط (EPS)، فوم پلی استایرن اکسترود شده (XPS)، فوم پلی اورتان صلب، فوم پلی ایزو سیانورات (PUR و PIR) و فوم فنولیک (PF) به صفحات روكش دار گچی ساخته می شود و رده دو با چسباندن پشم معدنی (MW) به صفحات روكش دار گچی تولید می شود.
    3. ۵ -۴ -۲ -۳ -۳ سقف پوش های گچی: قطعاتی پیش ساخته از گچ با لبه داخلی ماهیچه دار که قبل از نصب باید خشک شده باشند. این قطعات از مخلوط گچ، آب و مقدار کمی الیاف شیشه و افزودنی های دیگر تولید می شوند. کاربرد آنها در پوشش نمای سقف است. سقف پوش های گچی، با توجه به شکل و کاربرد، در انواع مشبک برای تهویه، مشبک آکوستیکی و غیرمشبک ساخته می شوند.

۵ -۴ -۳ استانداردها

۵ -۴ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ویژگی های فیزیکی و مکانیکی گچ ساختمانی و اندودهای گچی آماده باید طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۲۰۱۵ باشد.
  2. در هر پروژه، گچ مصرفی با توجه به محل و نوع مصرف، شرایط محیط و سایر عوامل مؤثر انتخاب شود.
  3. در صورتی که رطوبت نسبی هوا بیش از ۶۰ درصد باشد، باید از گچ های اصلاح شده (پایدار در برابر رطوبت) استفاده شود.
  4. استفاده از ملات گچ، برای چسباندن قطعات بنایی در دیوارهای غیرباربر مجاز است.
  5. ویژگی های انواع بلوک های گچی باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۲۷۸۶ باشد. همچنین ویژگی های بلوک های گچی سبک در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۲ ذکر شده است.
  6. ویژگی های انواع صفحات روكش دار گچی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۸۱۸ ارائه شده است.
  7. مشخصات صفحات روكش دار گچی مسلح شده با شبکه الیاف و صفحات روكش دار گچی الیافی به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۱۴۴۷۸ و ۲-۱۴۴۷۸ بیان شده اند.
  8. ویژگی های انواع سقف پوش های گچی بر اساس ویژگی های ارائه شده در استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۶۱ تعیین می گردد.
  9. ویژگی های پنل های مرکب صفحات روكش دار گچی عایق حرارتی/ صوتی باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۸۰۵ باشد. چنانچه در لایه عایق پنل های مرکب صفحات روكش دار گچی عایق حرارتی/صوتی از فوم پلی استایرن منبسط (EPS)، فوم پلی استایرن اکسترود شده (XPS)، فوم پلی اورتان صلب و پلی ایزو سیانورات (PUR و PIR)، فوم فنولیک (PF) یا پشم معدنی (MW) استفاده گردد، مشخصات این مواد به ترتیب در استانداردهای ملی ایران با شماره های ۱۰۹۵۰، ۱۰۹۵۲، ۸۲۹۸، ۱۰۹۵۳ و ۸۱۱۶ ارائه شده است.
  10. مشخصات چسباننده های پایه گچی مورد استفاده در پنل های مرکب عایق حرارتی/صوتی و صفحات روكش دار گچی بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۸۱۹ تعیین می شود.
  11. عملکرد چسباننده های پایه گچی که در نصب بلوک های گچی مورد استفاده قرار می گیرند باید با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۸۰۶ مطابقت داشته باشد.
  12. مشخصات ماسه مورد استفاده در ملات گچ ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۵۰۳۳ ارائه شده است.
  13. مشخصات بتن های گچی در استاندارد ملی ایران شماره ۵۰۳۲ ارائه شده است.

۵ -۴ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. ۵ -۴ -۳ -۲ -۱ گچ ساختمانی: روش های آزمایش شیمیایی و فیزیکی گچ بر اساس استانداردهای ملی ایران شماره ۲-۱۲۰۱۵ و ۵۰۲۹ و ۵۴۸۲ می باشد. این آزمایش ها عبارت اند از:
    الف) آزمایش های شیمیایی (اندازه گیری آب آزاد در دمای ۴۵ درجه سلسیوس، اندازه گیری آب ترکیبی در دمای ۲۱۵-۲۳۰ درجه سلسیوس، اندازه گیری افت حرارتی در دمای ۲۸۰-۳۰۰ درجه سلسیوس، اندازه گیری دی اکسید کربن، اندازه گیری سیلیس و مواد نامحلول، اندازه گیری اکسیدهای آهن و آلومینیوم، اندازه گیری اکسید کلسیم، اندازه گیری اکسید منیزیم، اندازه گیری تری اکسید گوگرد، اندازه گیری نمک های محلول سدیم و پتاسیم).
    و ب) آزمایش های فیزیکی (اندازه گیری آب آزاد در دمای ۴۵ درجه سلسیوس، تعیین نرمی، اندازه گیری غلظت نرمال با استفاده از دستگاه ویکات اصلاح شده، اندازه گیری زمان گیرش، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری مقاومت خمشی، اندازه گیری چگالی).
  2. ۵ -۴ -۳ -۲ -۲ بلوک گچی: آزمایش این بلوک ها براساس استاندارد ملی ایران شماره ۲۷۸۶ انجام می شود. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، تخت بودن بلوک های گچی، چگالی خشک و رواداری، جرم سطحی بلوک های گچی و رواداری، مقاومت خمشی، مقدار رطوبت، pH، قابلیت جذب آب برای بلوک های گچی دافع آب و سختی سطحی بلوک های گچی.
  3. ۵ -۴ -۳ -۲ -۳ سقف پوش گچی: این بلوک ها بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۶۱ آزمایش می شوند. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، چگالی، جرم سطحی، مقاومت خمشی، ضریب جذب صوت سقف پوش های آکوستیکی.
  4. ۵ -۴ -۳ -۲ -۴ صفحات روكش دار گچی: این صفحات بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۸۱۸ آزمایش می شوند. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، تعیین شکست در برابر نیروی خمش، تعیین خیز تحت بار، تعیین نیروی برشی، بررسی رفتار در برابر آتش (واکنش در برابر آتش، مقاومت در برابر آتش) مقاومت حرارتی، مقاومت در برابر ضربه، نفوذپذیری بخار آب، بررسی خواص آکوستیکی (اندازه گیری صدابندی در برابر صدای هوابرد، ضریب جذب صوت)، تعیین جذب آب (جذب آب سطحی و جذب آب کامل) برای صفحات روكش دار با میزان جذب آب کم، تعیین چسبندگی هسته در دمای بالا، تعیین سختی سطحی برای صفحات گچی با سختی سطحی بالا، اندازه گیری چگالی برای صفحات گچی با تراکم کنترل شده، تعیین جرم پایه کاغذ.
  5. ۵ -۴ -۳ -۲ -۵ صفحات روكش دار گچی مسلح شده با الیاف: این صفحات بر اساس استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۱۴۴۷۸ و ۲-۱۴۴۷۸ آزمایش می شوند.

۵ -۴ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۴ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

استفاده از کلاه ایمنی، عینک و نقاب های حفاظتی، کفش و پوتین حفاظتی، دستکش، ماسک حفاظتی و لباس های ایمنی برای کارگران الزامی است. برای بارگیری باید از وسایل مناسب استفاده شود تا کمترین گرد و غبار را به وجود آورد. هم چنین به کارگران باید آموزش لازم داده شود تا هنگام بارگیری، از پاره شدن پاکت ها جلوگیری به عمل آید.

۵ -۴ -۵ سازگاری

  1. چنانچه گچ یا فرآورده های گچی، به خصوص در مناطق مرطوب، در مجاورت قطعات فولادی قرار گیرند، باید پیش از گچ کاری، قطعات فولادی با رنگ های ضدزنگ پوشانده شود.
  2. در نقاط مرطوب، گچ و فرآورده های گچی را نباید مستقیماً در مجاورت بتن و سایر فرآورده های سیمانی به کار برد.

۵ -۴ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ -۴ -۶ -۱ گچ ساختمانی باید خشک و عاری از کلوخه باشد و در پاکت حمل شود.

۵ -۴ -۶ -۲ مشخصات انواع گچ باید روی کیسه های آنها نوشته شود.

۵ -۴ -۶ -۳ کیسه های پلی پروپیلنی روكشدار برای گچ باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۷۴۰ باشند.

۵ -۴ -۶ -۴ کاغذ پاکت بسته بندی گچ دارای مشخصات استاندارد ملی ایران شماره ۴۵۴۳ باشد.

۵ -۴ -۶ -۵ مشخصات بسته بندی بتن گچی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۵۰۳۲ باشد.

۵ -۴ -۶ -۶ شرایط نگهداری پاکت های گچ ساختمانی باید در فضای سرپوشیده، تمیز و عاری از رطوبت باشد. انبار نگهداری گچ های پاکتی باید سرپوشیده، تمیز و عاری از رطوبت باشد.

۵ -۴ -۶ -۷ نگهداری گچ پاکتی در فضای سرپوشیده و به صورت درازمدت: نگهداری پاکت های گچ ساختمانی باید در محل های تمیز و سرپوشیده باشد. در صورت امکان از قرار دادن پاکت های گچ بر روی کف انبار خودداری شود. برای این کار لازم است از سکوهای چوبی یا پلاستیکی استفاده گردد. در صورت در دسترس نبودن سکوها می توان پاکت های گچ را روی یک ورقه نایلونی یا پلاستیکی قرار داد. پاکت ها باید با فاصله از دیوار انبار شوند. حداقل فاصله ۱۰ سانتی متر توصیه می شود. در صورتی که امکان این فاصله گذاری وجود ندارد، توصیه می شود یک ورقه نایلونی بین پاکت ها و دیوار استفاده شود. پاکت ها باید در ردیف هایی به گونه ای چیده شوند که امکان دسترسی به آنها وجود داشته باشد. حداکثر تعداد پاکت هایی که می توان بر روی هم چید تا بسته به شرایط محیطی، نوع گچ و مدت انبار کردن می باشد.

۵ -۴ -۶ -۸ نگهداری گچ پاکتی در فضای روباز و به صورت کوتاه مدت و مصارف روزانه: گچ های پاکتی باید روی یک سکوی چوبی یا پلاستیکی به ارتفاع حداقل ۱۰ سانتی متر از زمین چیده شود و یا از یک ورق پلاستیکی بین پاکت ها و زمین استفاده کرد مشروط بر آن که در هنگام چیدن پاکت ها روی ورق پلاستیکی، سنگ و کلوخ یا گیاهان باعث پارگی ورق پلاستیک نشود. در صورتی که از ورق پلاستیکی استفاده شود، باید لبه های کناری آن را بالا آورد، به نحوی که آب جاری نتواند به پاکت ها برسد. پاکت ها باید چسبیده به هم روی سکوی مورد نظر انبار شود و با استفاده از برزنت ها یا روكش های ضدآب روی آنها پوشانده شود. روكش یا پوشش مورد نظر باید تا زیر سکو ادامه یافته به نحوی که باد نتواند باران و آب را به پاکت های گچ برساند. حداکثر تعداد پاکت ها در این حالت برای مصارف روزانه می تواند به ۱۴ پاکت برسد. حداکثر مدت انبار کردن در چنین شرایطی یک هفته می باشد.

۵ -۴ -۶ -۹ وسیله حمل کننده برای حمل گچ های پاکتی باید سرپوشیده و تمیز باشد. هم چنین وسیله حمل کننده باید به گونه ای باشد که پس از بارگیری بتوان روی گچ های پاکتی را با پوشش مناسب آب بند پوشاند. به گونه ای که باران و برف یا سایر آب ها نتواند از درزها و محل هم پوشانی ها، پاکت های گچ را مرطوب نماید. حمل و نقل توسط وسیله حمل کننده باید به گونه ای انجام شود که از جابه جایی شدن پاکت های گچ و پاره شدن آنها جلوگیری به عمل آید. استفاده از محافظ های مهارکننده توصیه می شود. تخلیه بار با استفاده از وسایل مکانیکی مناسب برای حمل و انتقال گچ های پاکتی به محل توزیع انجام می شود. تخلیه با کامیون کمپرسی و یا پرتاب کردن پاکت های گچ مجاز نیست.

۵ - ۵ ملات های ساختمانی

۵ -۵ -۱ تعریف

ملات تازه، جسمی است خمیری که از اختلاط جسم چسباننده، مانند خمیر سیمان، و جسم پرکننده، مانند سنگدانه ریز، ساخته و در صورت نیاز به مشخصات ویژه کاربری، از مواد افزودنی در آن استفاده می شود. از ملات برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به یکدیگر، تأمین بستری برای توزیع بار، اندودکاری، نماسازی و بندکشی استفاده می کنند. روان ملات ها نوعی ملات هستند که بدون حالت جداشدگی سنگدانه قابلیت پرکردن فضاها را با روآنی بالا دارند.

۵ -۵ -۲ دسته بندی

۵ -۵ -۲ -۱ ملات ها، از نظر گیرش و سخت شدن، به دو دسته هوايی و آبی به شرح زیر تقسیم می شوند:

  1. ۵ -۵ -۲ -۱ -۱ ملات هوايی: این نوع ملات ها یا به طور فیزیکی در هوا خشک می شوند و آب آزاد آنها تبخیر می شود (مانند ملات گل و کاهگل) یا به طور شیمیایی در معرض هوا می گیرند و خشک و سفت می شوند، مانند ملات گچ و ملات آهک هوایی. این ملات ها برای گرفتن و سخت شدن و سخت ماندن به هوا نیاز دارند.
  2. ۵ -۵ -۲ -۱ -۲ ملات آبی: این ملات ها در آب یا هوا به طور شیمیایی می گیرند و سفت و سخت می شوند؛ مانند ملات های سیمانی و گل آهک.

۵ -۵ -۲ -۲ ملات های ساختمانی از نظر مواد چسباننده، به انواع زیر دسته بندی می شوند:

  1. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱ ملات گل و کاهگل: ملات گل از مخلوط کردن خاک و آب به دست می آید. برای پیشگیری از ترک خوردن یا گسترش ترک ها، به آن کاه می افزایند. این ملات برای اندود ساختمان های گلی، زیرسازی اندود گچی و آب بندی بام ساختمان ها به کار می رود.
  2. ۵ -۵ -۲ -۲ -۲ ملات آهک، خاک رس و سنگدانه (شفته آهک): از مخلوط کردن آهک، خاک رس، ماسه و آب به دست می آید. از ملات گل آهک و شفته آهک برای جلوگیری از نشت کردن آب و همچنین پایدار کردن زمین برای بارگذاری بیشتر استفاده می شود.
  3. ۵ -۵ -۲ -۲ -۳ ملات ساروج: از مخلوط کردن آهک شکفته، خاکستر چوب، ماسه بادی، خاک رس و گل جگن (لویی) تولید می شود. در گذشته از ساروج به عنوان ملات پایدار در برابر آب و رطوبت برای آب بندی کردن آب انبارها و حوض ها استفاده می شد.
  4. ۵ -۵ -۲ -۲ -۴ ملات ها و خمیرهای گچی: از پاشیدن تدریجی گرد گچ ساختمانی در آب و به هم زدن آن خمیر گچ ساخته می شود. خمیر گچ و ملات های گچ و خاک، گچ و ماسه و گچ و پرلیت در این گروه قرار دارند. ماده چسباننده این خمیر و ملات ها دوغاب گچ است. ملات های گچی زودگیر هستند و باید به سرعت مصرف شوند. برای سفیدکاری داخل ساختمان، اتصالات قطعات گچی و در برخی موارد برای اندودهای زودگیر مانند اندود آستر سقف های کاذب از ملات گچ استفاده می شود.
  5. ۵ -۵ -۲ -۲ -۵ ملات گچ و خاک: برای کندگیر کردن ملات گچ به آن خاک رس اضافه می کنند. نسبت خاک رس به گچ از ۲ به ۱ تا ۱ به ۱ متغیر است. ملات گچ و خاک بیشتر در طاق ضربی، تیغه چینی و آستر اندودکاری های داخل ساختمان کاربرد دارد.
  6. ۵ -۵ -۲ -۲ -۶ ملات گچ و ماسه: محصول اختلاط گچ و ماسه ریزدانه است و از آن می توان به جای ملات گچ و خاک، برای زیرسازی اندودها در نقاطی که ماسه بادی یا ساحلی یا رودخانه ای ریزدانه فراوان است، استفاده کرد. ماسه مورد استفاده در ملات گچ و ماسه باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۳۰۱ باشد.
  7. ۵ -۵ -۲ -۲ -۷ ملات گچ و آهک: افزودن دو قسمت آهک شکفته به یک قسمت وزنی گچ، آن را کندگیر و برای قشر رویه مناسب می سازد. در مناطق مرطوب، از ملات گچ و آهک برای اندودکاری استفاده می شود.
  8. ۵ -۵ -۲ -۲ -۸ ملات گچ و پرلیت: جاذب صوت مناسب و عایق حرارتی خوبی است. این اندود خطر گسترش آتش را کاهش می دهد و در هنگام آتش سوزی، به سبب عایق بودن، در کاهش نفوذ حرارت به اسکلت فولادی و بتنی ساختمان مؤثر است.
  9. ۵ -۵ -۲ -۲ -۹ ملات ماسه و آهک: ملاتی هوایی است و برای گرفتن و سخت شدن به دی اکسیدکربن موجود در هوا نیاز دارد. این ملات برای مصرف بین درز مناسب نیست، زیرا دی اکسیدکربن هوا به داخل آن نفوذ نمی کند و فقط سطح رویی آن کربناته می شود.
  10. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۰ ملات های پوزولانی: این ملات ها بر دو نوع است: الف- ملات ماسه، سیمان، پوزولان ب- ملات ماسه، آهک، پوزولان.
  11. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۱ ملات پوزولان- آهک: کاربرد آن در مناطقی است که مقاومت مصالح در برابر تأثیرات مخرب مواد شیمیایی، به ویژه سولفات ها مورد نظر است. اگر در تهیه این ملات از گرد آجر به جای پوزولان استفاده شود، به آن ملات سرخی گفته می شود. برای عمل آوری ملات های آهکی باید آنها را به مدت ۲۸ روز مرطوب نگه داشت.
  12. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۲ ملات ماسه و سیمان: مخلوطی از ماسه و سیمان به نسبت های مختلف است. از این ملات برای دیوارچینی، آب بندی کف و دیوارهای آب انبارها، آب گیرها، پی ها، دیواره ها (پنل ها)، بلوک های بزرگ بتن و آجر، ساختمان های بتنی و بتن مسلح در زیر آب و زیر زمین و روی زمین استفاده می شود. ملات ماسه-سیمان دارای مقاومت نسبی مناسب به ویژه در سنین اولیه است.
  13. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۳ ملات ماسه سیمان آهک (باتارد): این ملات با نسبت های مختلف از سیمان پرتلند، آهک و ماسه تهیه می شود و در برابر سرما و یخ زدگی عملکرد بهتری دارد.
  14. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۴ ملات های قیری (ماسه آسفالت): این ملات از مخلوط قیر مناسب و ماسه، به نسبت های معین تولید می شود و از آنها در ساختن رویه پیاده روها، پوشش محافظ لایه نم بندی بام ها، پر کردن درز قطعات بتنی کف پارکینگ ها و پیاده روها استفاده می شود.
  15. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۵ ملات های بنایی: این ملات مخلوطی است از چسباننده های غیرآلی، سنگدانه ها، آب و برخی افزودنی ها. ملات های بنایی از نظر کاربرد دارای انواع زیر است:
    الف- ملات برای کاربردهای عمومی: در بندکشی هایی با ضخامتی بیشتر از ۳ میلی متر که در آن فقط ماسه با وزن معمولی به کار می رود.
    ب- ملات با بستر نازک: در بندکشی هایی با ضخامت بین ۱ تا ۳ میلی متر استفاده می شود.
  16. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۶ ملات های آماده: این ملات ها در کارخانه پیمانه و به صورت ملات خشک تولید می شوند. در ملات خشک آماده مواد جامد از پیش مخلوط شده اند و فقط به افزایش آب نیاز دارند.
  17. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۷ ملات بنایی سبک: ملاتی که چگالی سخت شده خشک آن حداقل ۱۳۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.
  18. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۸ ملات های ضداسید (مقاوم در برابر اسید): ملات هایی هستند که از دوام مناسب در محیط های اسیدی برخوردار می باشند.
  19. ۵ -۵ -۲ -۲ -۱۹ ملات های بنایی براساس مقاومت فشاری مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۷۰۶، به شرح جدول ۵-۵-۱ رده بندی می شوند که در آن مقاومت فشاری با علامت "M" و حداقل رده مربوط به دنبال آن برحسب نیوتن بر میلی مترمربع مشخص شده است.
رده M 1 M 2/5 M 5 M 10 M 15 M 20 Md
مقاومت فشاری - حداقل (نیوتن بر میلی متر مربع) 1 2/5 5 10 15 20 d

d - مقاومت فشاری بیش تر از ۲۰ نیوتن بر میلی مترمربع که توسط تولیدکننده اظهار می شود و مضربی از ۵ است.

۵ -۵ -۳ استانداردها

۵ -۵ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱ مواد تشکیل دهنده ملات ها شامل سیمان پرتلند، سیمان پرتلند پوزولانی، سیمان بنایی، سیمان های سرباره ای، سیمان پرتلند آهکی، خاکستر بادی و دیگر پوزولان های مورد استفاده با آهک، آهک زنده برای مصارف ساختمانی، آهک هیدراته برای مصارف بنایی، ماسه برای ملات سیمانی و ماسه برای ملات گچ بوده و لازم است با ویژگی های داده شده در استاندارد ملی مربوطه مطابقت داشته باشند.
  2. ۵ -۵ -۳ -۱ -۲ ملات های بنایی و تهیه و به کار بردن آنها (ملات های ماسه سیمان، باتارد) در استاندارد ملی شماره ۷۰۶ ایران ارائه شده است.
  3. ۵ -۵ -۳ -۱ -۳ برای تهیه ملات ها تا حد ممکن باید از ابزار اندازه گیری دقیق و دستگاه های مخلوط کن استفاده شود. در اندازه گیری مواد ملات مورد استفاده در ساختمان، باید نسبت های تعیین شده این مواد، کنترل و به دقت رعایت شود. برای رعایت این نسبت ها، استفاده از بیل و کمچه و نظایر آن مجاز نیست و باید حتماً از پیمانه های با حجم معین استفاده شود.
  4. ۵ -۵ -۳ -۱ -۴ همه مواد چسباننده و سنگدانه باید بین ۳ تا ۵ دقیقه، در یک مخلوط کن پیمانه ای مکانیکی، با حداکثر مقدار آبی که غلظت با کارایی لازم را به دست دهد، مخلوط شوند. مخلوط کردن دستی ملات فقط با اجازه نامه کتبی ناظر ساختمان، که روش مخلوط کردن دستی در آن مشخص شده باشد، مجاز است. باید از افزودن خاک به ملات برای لوز دادن آن خودداری شود.
  5. ۵ -۵ -۳ -۱ -۵ ملات هایی که سفت شده اند را نباید با افزودن آب برای رسیدن به غلظت مورد نیاز دوباره درهم آمیخت.
  6. ۵ -۵ -۳ -۱ -۶ در جایی که خطر تأثیر سولفات ها وجود دارد، در ساخت ملات های سیمانی، باید از سیمان های نوع ۲، ۵ یا پوزولانی استفاده کرد.
  7. ۵ -۵ -۳ -۱ -۷ مواد افزودنی ملات های بنایی شامل: بهبوددهنده چسبندگی، افزاینده کارایی، زودگیرکننده ها، کندگیرکننده ها و مواد دافع آب و مانند اینها هستند. ملات رنگی را می توان از اختلاط گرد رنگ، حداکثر تا ۱۰ درصد وزنی مواد چسباننده در ملات ها و اندودهای سیمانی و آهکی به دست آورد. رنگ های مصرفی باید از نظر شیمیایی بی اثر و در برابر نور و قلیاها مقاوم باشند.
  8. ۵ -۵ -۳ -۱ -۸ در کارهای مختلف بنایی می توان بر اساس نیازهای طراحی از انواع مختلف سیمان ها مانند پوزولانی یا بنایی استفاده کرد.
  9. ۵ -۵ -۳ -۱ -۹ ویژگی های ملات آماده برای اندودکاری بیرونی و داخلی دیوارها، سقف ها، ستون ها و جداگرها در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۷۰۶ بیان شده است.
  10. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۰ مشخصات ملات های بنایی آماده (ملات بستر، درزبندی و ماله کشی) برای استفاده در دیوارهای بنایی، ستون ها و جداگرها در استاندارد ملی ایران شماره ۲-۷۰۶ ارائه شده است.
  11. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۱ خصوصیات ملات های ضداسید (مقاوم در برابر اسید) در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۹۷ ارائه شده است.
  12. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۲ مشخصات روانملات های برای مصارف بنایی در استاندارد ملی ایران شماره ۸۸۷۱ ارائه گردیده است.
  13. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۳ ویژگی های ملات سیمان هیدرولیکی خشک بسته بندی شده بدون جمع شدگی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۶۴۴ ارائه شده است.
  14. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۴ الزامات ملات های سیلیسی و سیلیکاتی مقاوم در برابر مواد شیمیایی برای چسباندن واحدهای بنایی مقاوم در برابر مواد شیمیایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۳۳۳ بیان شده است.
  15. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۵ ویژگی ها و روش های مورد استفاده در تزریق روانملات برای بتن های پیش کشیده در استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۱۷۷۶۸ و ۲-۱۷۷۶۸ ارائه شده است.
  16. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۶ مشخصات روان ساز برای استفاده در روانملات بتن پیش آکنده طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۷۶۷ است.
  17. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۷ ویژگی های سنگدانه های ملات بنایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۵۱۴ ذکر شده است.
  18. ۵ -۵ -۳ -۱ -۱۸ ویژگی های افزودنی های ملات و روان ملات در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۲۹۳۰ آمده است. همچنین ویژگی های افزودنی های مورد استفاده در ملات بنایی و افزودنی های دوغاب برای تاندون پیش تنیدگی به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۳-۲۹۳۰ و ۴-۲۹۳۰ ارائه شده است.

۵ -۵ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

آزمایش هایی که باید روی ملات ها انجام شود، به این شرح است: آزمایش های روآنی ملات، قابلیت نگهداری آب و مقاومت فشاری.

۵ -۵ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۵ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۵ -۴ -۱ آهک به چشم و پوست آسیب می رساند و تنفس بخار آهک زنده، هنگام شکفتن، زیان آور است. بهتر است در کارگاه ساختمانی از آهک هیدراته استفاده شود. اگر ضروری است آهک زنده در محل مصرف شکفته شود، حتماً باید به ایمنی کار توجه شود.
  2. ۵ -۵ -۴ -۲ هنگام مصرف ملات های آهکی، استفاده از دستکش و ماسک لازم است. در کارگاه ساختمانی، باید ترتیبی اتخاذ گردد تا از تماس سیمان یا ملات های سیمانی با پوست کاربر جلوگیری شود.
  3. ۵ -۵ -۴ -۳ از آنجا که فرآیند تولید سیمان، به سبب تولید مقدار زیادی دی اکسیدکربن، موجب آسیب شدید محیط زیست می شود، بهتر است، به جای سیمان پرتلند، از ملات سیمان بنایی، ملات سیمان پوزولانی یا حداقل ملات باتارد استفاده شود.
  4. ۵ -۵ -۴ -۴ ضوابط ایمنی مربوط به خطرهای قابل توجه تجهیزات پاشش فشاری، روانملات ریزی و تزریق در استاندارد ملی ایران شماره ۶-۱۸۸۹۲ ارائه شده است.

۵ -۵ -۵ سازگاری

آب آهک سبب خوردگی فلزات، به ویژه سرب، روی و آلومینیم می شود، بنابراین، باید قطعات فلزی را، پیش از قرار دادن در ملات های آهکی یا سیمانی، با مواد مناسب اندود کرد.

۵ -۵ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

مواد چسباننده و سنگدانه را باید به گونه ای انبار کرد که از آلودگی یا داخل شدن مواد خارجی در آنها جلوگیری شود. انبار کردن و نگهداری سیمان باید مطابق استاندارد مربوط صورت گیرد. هنگام تهیه و حمل ملات، باید آن را از آسیب در اثر یخ زدگی، باران، آفتاب و دیگر عوامل جوی محافظت کرد.

۵ - ۶ سنگ های ساختمانی

۵ -۶ -۱ تعریف

سنگ طبیعی جسمی است که از یک یا چند کانی تشکیل شده است. سنگ دارای کاربردهای زیادی در ساخت و ساز است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • الف) به شکل بلوک در ساختمان سازی، سدسازی، باراندازها، دیوارهای جان پناه و مانند آنها.
  • ب) به شکل بریده، برای مصارف تزئینی، نما و کف ساختمان.
  • پ) استفاده به عنوان سنگ فرش.

سنگ مصنوعی فرآورده ای صنعتی است که از مخلوط سنگدانه ها (اساساً دارای منشأ سنگ طبیعی)، افزودنی ها و چسب ساخته شده است. چسب می تواند رزین، سیمان هیدرولیکی یا مخلوطی از هر دو باشد.

۵ -۶ -۲ دسته بندی

سنگ ها از نظر منشأ و طرز تشکیل به سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگونی دسته بندی می شوند. از لحاظ کاربرد، مهم ترین دسته سنگ های طبیعی سنگ های بریده شده است که در نما و پوشش کف استفاده می شود. دسته بندی این سنگ ها به قرار زیر است:

  1. ۵ -۶ -۲ -۱ سنگ آهک ساختمانی: سنگی رسوبی که اساساً متشکل از کربنات کلسیم یا کربنات دوگانه کلسیم و منیزیم (دولومیت) و یا ترکیبی از هر دو است. این سنگ ها، بر اساس چگالی، به ۳ گروه دارای چگالی کم (در محدوده بین ۱۷۶۰ تا ۲۱۶۰ کیلوگرم بر مترمکعب)، دارای چگالی متوسط (در محدوده بین ۲۱۶۰ تا ۲۵۶۰ کیلوگرم بر مترمکعب) و دارای چگالی زیاد (بیشتر از ۲۵۶۰ کیلوگرم بر مترمکعب) تقسیم می شوند.
  2. ۵ -۶ -۲ -۲ گرانیت: سنگ آذرین نفوذی بلوری، با دانه های تقریباً مساوی، حاوی کوارتز و فلدسپات های قلیایی که معمولاً مقداری میکا و هورنبلند و نیز مقادیر متفاوتی از دیگر فلدسپات ها و کانی های فرعی در آن وجود دارد، که تنها تعداد اندکی از آنها، جز پیریت و گارنت، با چشم غیرمسلح قابل دیدن هستند.
  3. ۵ -۶ -۲ -۳ سنگ کوارتز ساختمانی: این سنگ ها، بر اساس مقدار سیلیس آزاد آن، به سه گروه ماسه سنگ (با حداقل ۶۰ درصد سیلیس آزاد)، ماسه سنگ کوارتزی (با حداقل ۹۰ درصد سیلیس آزاد) و کوارتزیت (با حداقل ۹۵ درصد سیلیس آزاد) دسته بندی می شوند.
  4. ۵ -۶ -۲ -۴ مرمر و مرمريت: سنگی کربناتی دگرگونی که به علت تبلور مجدد تحت حرارت و فشار در دوره دگرگونی، دارای بافت بلوری مشخصی است و عمدتاً از کانی های کلسیت و دولومیت، یا ترکیبی از آنها تشکیل شده است. مرمر باید حتماً صیقل دادنی و جلاپذیر باشد. در ایران سنگ های این گروه بسته به درشتی بلورهایشان، چینی (ریزبلور)، کریستال (دارای بلورهای درشت) و مرمريت (بدون قابلیت تشخیص بلورها) می نامند.
  5. ۵ -۶ -۲ -۵ تراورتن: نوعی سنگ آهک رسوبی، با ساختار متخلخل و گاه لایه ای که از ته نشین شدن کربنات کلسیم در چشمه ها، یا آب های گرم کربناتی تشکیل می شود. این سنگ بیشتر به رنگ های کرم، زرد، قهوه ای، خاکستری و سفید است. وجود تخلخل در این سنگ به دلیل تشکیل گازها به هنگام ته نشین شدن کربنات کلسیم و در پاره ای از موارد بر اثر تجزیه گیاهان است. چون این حفره ها حاصل فرآیند طبیعی تشکیل تراورتن است، عیب آن محسوب نمی شود.
  6. ۵ -۶ -۲ -۶ سنگ لوح (اسلیت): یک سنگ دگرگون شده ریزبلورین، که اغلب حاصل دگرگونی شیل و دارای کانی های میکا، کلریت و کوارتز است. مهم ترین کاربرد سنگ لوح، پوشش دادن سقف های شیب دار است. سنگ لوح باید سالم، بادوام، عاری از خرده های سنگ، ترک، رگه های باز، حفره ها، یا دیگر نواقصی باشد که ممکن است به انسجام ساختاری در زمینه استفاده موردنظر آسیب رساند.

۵ -۶ -۳ استانداردها

۵ -۶ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۶ -۳ -۱ -۱ ویژگی های سنگ های ساختمانی گرانیت، سنگ آهک، مرمريت، تراورتن، کوارتز و سنگ لوح به ترتیب در استانداردهای ۵۶۹۴، ۵۶۹۵، ۵۶۹۶، ۱۳۲۴۷، ۱۴۲۱۳ و ۱۴۲۱۶ آمده است. خصوصیات سنگ لوح مناسب برای استفاده در توجال های سقف در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۱۸ ارائه شده است. ویژگی های سنگ سرپانتین (سرپانتین مرمري) جهت استفاده های ساختمانی منطبق بر استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۱۴ می باشد.
  2. ۵ -۶ -۳ -۱ -۲ ویژگی های ورق نمای ساخته شده از فرآورده های سنگ طبیعی و سنگ مصنوعی به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۷۱۹۶ و ۱۷۰۱۹ ذکر شده است. مشخصات ورق های سنگ طبیعی مورد استفاده در پله ها و کف در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۱۱ ارائه شده است.
  3. ۵ -۶ -۳ -۱ -۳ ویژگی های بلوک ها و ورق های زبر تهیه شده از سنگ های طبیعی به ترتیب طبق استانداردهای ملی ایران شماره ۱۷۱۹۳ و ۱۶۹۳۴ تعیین می شود.
  4. ۵ -۶ -۳ -۱ -۴ مشخصات فرآورده های سنگ لوح مورد استفاده در سقف سازی منفصل و پوشش بیرونی بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۹۱ تعیین می شود.
  5. ۵ -۶ -۳ -۱ -۵ ورق ها و فرآورده های سنگ مصنوعی تهیه شده به عنوان رویه میز و کابینت آشپزخانه در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۲۶ ارائه شده است.
  6. ۵ -۶ -۳ -۱ -۶ ویژگی های کاشی های مدولار مسطح سنگ طبیعی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۱۹۲ ارائه شده است.
  7. ۵ -۶ -۳ -۱ -۷ مشخصات کاشی های مدولار ساخته شده از سنگ مصنوعی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۸۱۰ بیان گردیده است.

۵ -۶ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

برای تعیین کیفیت سنگ به آزمایش های استاندارد جذب آب و چگالی، مقاومت فشاری، مدول گسیختگی، مقاومت خمشی و مقاومت سایشی به ترتیب مطابق با استانداردهای ملی ایران شماره ۵۶۹۹، ۵۶۹۸، ۵۶۹۷، ۸۲۲۹ و ۸۲۳۰ مورد نیاز است. روش های استاندارد آزمایش سنگ مصنوعی برای کاربرد ساختمانی در مجموعه استانداردهای ۱۶۶۱۸ مشخص شده است.

۵ -۶ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۶ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۶ -۴ -۱ استفاده از سنگ در ساختمان یا نوع مصالح یا روش اجرا، نباید خطری برای بهداشت و سلامتی افراد و محیط زیست ایجاد کند. در صورت احتمال هرگونه تابش مضر از سنگ، آن را باید مورد بررسی و آزمایش قرار داد. عملیات ساخت و ساز و دفع ضایعات نباید موجب آلوده شدن محیط زیست، آب، خاک و فضای سبز در محیط پیرامون ساختمان گردد.
  2. ۵ -۶ -۴ -۲ برش سنگ باید در یک محیط سرپوشیده با استفاده از آب انجام پذیرد.
  3. ۵ -۶ -۴ -۳ در هنگام برش سنگ باید از ماسک استفاده شود.
  4. ۵ -۶ -۴ -۴ رادون گازی پرتوزا و سرطان زا است و همیشه باید با احتیاط کامل با آن کار کرد. از آنجا که این عنصر ذرات آلفا از خود می تاباند، تنفس آن خطرناک است. وجود اورانیوم و توریم در برخی سنگ های گرانیتی موجب تولید گاز رادون و انتشار آن از این نوع سنگ می شود. تابش طبیعی از سنگ های گرانیتی، به گاز رادیواکتیو رادون تبدیل می شوند و اگر در یک فضای کاملاً بسته ایجاد شوند، با تجمع در محیط قادر به ورود به ریه انسان بوده و با ماندگاری خود می توانند اثرات سوء در سلامتی ساکنین بر جای بگذارند. بررسی ها در مورد تعدادی از سنگ های گرانیتی ایران نشان می دهد که نمونه های مطالعه شده از لحاظ ریسک پرتوگیری خارجی که نتیجه تابش مستقیم تشعشعات اشعه گاما بوده، در حد قابل قبول هستند. ولی در ارتباط با ریسک پرتوگیری داخلی که در اثر استنشاق گاز رادون حاصل می شوند، با توجه به بالا بودن میزان پرتوزایی تعداد محدودی از نمونه ها و نبودن استانداردهای زیست محیطی در کشور در ارتباط با ریسک پرتوزایی، بهتر است از گرانیت ها در بیمارستان ها و فضاهای بسته مانند اتاق خواب ها استفاده نشود. در صورت استفاده از سنگ های گرانیتی در فضاهای بسته، با تهویه هوا در این محیط ها می توان از تجمع گازهای پرتوزا مانند گاز رادون به آسانی جلوگیری کرد. استفاده از سنگ های گرانیتی در محیط باز و نماهای ساختمانی مشکلی ندارد. در راه پله ها و فضاهای بسته ای که از تهویه مناسب برخوردارند، خطر خیلی کمی وجود دارد.

۵ -۶ -۵ سازگاری

سنگ های ساختمانی با انواع مصالح ساختمانی سازگاری دارد.

۵ -۶ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. ۵ -۶ -۶ -۱ سنگ ساختمانی باید به طور مناسبی بسته بندی شود، چنانچه سنگ در حمل و نقل و انبار کردن آسیب نبیند. بسته بندی باید مانع از تکان خوردن و حرکت کردن آنها در داخل بسته ها شود. بسته ها باید دارای وزن و ابعاد مناسب برای حمل باشند و جابه جایی آنها با لیفتراک، بالابرها و دیگر وسایل رایج به نحو مناسب ممکن باشد.
  2. ۵ -۶ -۶ -۲ در تمام مراحل کار لازم است سنگ ها به خوبی محافظت شوند. همچنین باید به سطوح خارجی، به خصوص در گوشه ها یا بخش های برجسته تزئینی توجه ویژه شود. برای این کار می توان از قطعات باریک چوب، پارچه کنفی یا روكش پلی اتیلن استفاده کرد. از این روكش برای محافظت سنگ در برابر باران و برف نیز می توان بهره گرفت.
  3. ۵ -۶ -۶ -۳ در هنگام انتقال سنگ ساختمانی بریده شده از محل تولید به محل فروش و کارگاه ساختمانی باید اصول ایمنی در بارگیری، حمل و تخلیه از قبیل بسته بندی و استفاده از وسایل بارگیری مناسب کاملاً رعایت شود، تا کارگران یا دیگر افراد آسیبی نبینند. برای حمل سنگ ها، باید از دستکش مناسب استفاده شود.
  4. ۵ -۶ -۶ -۴ پس از پایان عملیات ساختمان سازی، سنگ باید از گرد و غبار، ملات و دیگر ذرات پاک شود. هنگام برداشتن و جمع کردن داربست ها نیز باید مراقب بود که لکه های زنگ لوله ها سنگ نما را آلوده نکند و به آن ضربه وارد نشود.
  5. ۵ -۶ -۶ -۵ توصیه می شود از سنگ های تیره در نمای ساختمان استفاده نشود، زیرا ممکن است بر اثر تابش آفتاب رنگ آنها محو شود.
  6. ۵ -۶ -۶ -۶ برای شستن سنگ، بهتر است تنها از آب استفاده شود. برای تمیز کردن گرانیت ها می توان برس مویی غیرفلزی و محلول های شوینده رقیق و مناسب به کار برد. مرمرها را نیز می توان با آب و محلول های شوینده رقیق تمیز کرد. در صورت استفاده از محلول های شوینده باید انواع سازگار با سنگ و بدون تأثیر بر خواص فیزیکی و شیمیایی، مکانیکی و مطابق شیوه نامه تولیدکننده به کار برده شود. برای این کار، پیش از استفاده از این محلول ها، اثر آنها بر روی نمونه کوچک و مشابهی از سنگ آزمایش شود. از مصرف شوینده های اسیدی و قلیایی اسیدکلریدریک، محلول آمونیوم و سود سوزآور خودداری شود.
  7. ۵ -۶ -۶ -۷ در بسته بندی سنگ آهک ضوابط استاندارد ملی ایران شماره ۴۷۳۴ اعمال می گردد.

۵ - ۷ سنگدانه ها

۵ -۷ -۱ تعریف

سنگدانه مصالحی طبیعی، مصنوعی یا بازیافت شده، مانند ماسه، شن، سنگ شکسته، یا سرباره کوره بلند ذوب آهن و خاک رس منبسط شده دانه ای است که در تولید فرآورده های ساختمانی، مانند بتن و ملات به کار می رود.

۵ -۷ -۲ دسته بندی

۵ -۷ -۲ -۱ سنگدانه ها از نظر اندازه به دو دسته سنگدانه ریز و درشت تقسیم می شوند:

  1. ۵ -۷ -۲ -۱ -۱ سنگدانه ریز (ماسه): بخشی از سنگدانه است که از الک ۴/۷۵ میلی متر (نمره ۴) رد شود و روی الک نمره ۲۰۰ (۷۵ میکرومتر) باقی بماند.
  2. ۵ -۷ -۲ -۱ -۲ سنگدانه درشت (شن): بخشی از سنگدانه است که روی الک ۴/۷۵ میلی متر (نمره ۴) باقی بماند.

۵ -۷ -۲ -۲ سنگدانه از نظر چگالی به انواع سنگین دانه، سبک دانه و وزن معمولی تقسیم می شود:

  1. ۵ -۷ -۲ -۲ -۱ سنگین دانه: سنگدانه ای با چگالی زیاد مانند سرپانتین، باریت، مگنتیت، لیمونیت، ایلمنیت، ژئوتیت، هماتیت، آهن یا فولاد که در ساخت بتن سنگین به کار می رود. چگالی انبوه فله ای این سنگدانه از سرپانتین تا آهن یا فولاد از ۲۴۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب تا ۷۵۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب تغییر می کند.
  2. ۵ -۷ -۲ -۲ -۲ سبک دانه: سنگدانه هایی با چگالی کم است که در ساخت بتن سبک کاربرد دارد و شامل سنگدانه های سبک طبیعی، مانند پومیس، خاکستر های آتشفشانی، توف، دیاتومیت و سنگدانه های سبک مصنوعی، مانند رس، شیل و اسلیت منبسط شده، شیل های دیاتومه ای، پرلیت، ورمیکولیت و سرباره منبسط یا سینتر شده و محصول نهایی احتراق کک یا زغال سنگ است.
  3. ۵ -۷ -۲ -۲ -۳ سنگدانه با وزن معمولی: سنگدانه ای است غیر از سنگدانه سبک یا سنگین، که برای ساخت بتن با چگالی معمولی به کار می رود.

۵ -۷ -۳ استانداردها

۵ -۷ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۷ -۳ -۱ -۱ سنگدانه های مورد استفاده در بتن باید با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۳۰۲ مطابقت داشته باشند. با لحاظ کردن شرایط مندرج در استاندارد این الزامات برای ماسه شامل مشخصات دانه بندی، مواد زیان آور، ناخالصی های آلی، سلامت، واکنش زایی با قلیایی ها و برای شن شامل ضوابط دانه بندی، مواد زیان آور، سلامت، سایش لس آنجلس، دانه های پولکی و سوزنی، واکنش زایی با قلیایی ها و درصد شکستگی می باشد.
  2. ۵ -۷ -۳ -۱ -۲ دانه بندی و سایر ویژگی های سبک دانه های مورد نظر برای استفاده در بتن سازه ای در استاندارد ملی ایران شماره ۴۹۸۵ ارائه شده است.
  3. ۵ -۷ -۳ -۱ -۳ ویژگی های سنگدانه های مورد استفاده در ملات های بنایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۵۱۴ درج شده است.
  4. ۵ -۷ -۳ -۱ -۴ الزامات سنگدانه های بازیافتی با چگالی مشخص که برای ساخت بتن غیرسازه ای و ملات مورد استفاده قرار می گیرند در استاندارد ملی ایران شماره ۱۳۱۷۰ ذکر شده است.
  5. ۵ -۷ -۳ -۱ -۵ استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۴۸۷۵ برای تعیین مشخصات سبک دانه های مورد استفاده در بتن، ملات و گروت مورد استفاده قرار می گیرد.
  6. ۵ -۷ -۳ -۱ -۶ مشخصات سبک دانه های مورد استفاده در بلوک های بنایی بتنی مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۷۶۵۷ می باشد.
  7. ۵ -۷ -۳ -۱ -۷ ویژگی سنگدانه های سبک مورد استفاده در بتن های عایق حرارتی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۲۲ ذکر شده است.
  8. ۵ -۷ -۳ -۱ -۸ ضوابط سنگدانه مورد استفاده در روانملات بنایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۸۸۳ ارائه شده است.
  9. ۵ -۷ -۳ -۱ -۹ مشخصات سنگدانه های معدنی مورد استفاده در گچ ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۵۰۳۳ ارائه شده است.
  10. ۵ -۷ -۳ -۱ -۱۰ در مواردی که احتمال واکنش قلیایی سنگدانه وجود دارد، برای تعیین واکنش زایی سنگدانه باید از روش های آزمون مطابق استانداردهای ملی ایران شماره ۸۱۴۹، ۸۷۵۳، ۱۳۵۵۲ و یا دیگر استانداردهای ملی تدوین شده در این زمینه استفاده گردد.

۵ -۷ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. ۵ -۷ -۳ -۲ -۱ آزمایش هایی که لازم است برای تعیین کیفیت بر روی سنگدانه ها انجام شود شامل این موارد است: تعیین دانه بندی، ناخالصی های آلی (ماسه)، کلوخه های رسی و ذرات سست، مواد ریزتر از ۷۵ میکرون، زغال سنگ و لیگنیت، سولفات محلول در آب، کلرید محلول در آب، سلامت، دانه های پولکی (شن)، دانه های سوزنی (شن)، سایش لس آنجلس (شن)، لکه شدگی، افت وزن در برابر سرخ شدن و چگالی انبوهی. در صورت وجود خطر واکنش قلیایی-سنگدانه لازم است آزمایش های واکنش زایی بالقوه قلیایی سنگدانه ها انجام شود.
  2. ۵ -۷ -۳ -۲ -۲ آزمایش هایی که روی سبک دانه های مورد استفاده در بتن های سازه ای و بلوک های بنایی انجام می شود شامل: تعیین دانه بندی، ناخالصی های آلی، لکه شدگی، افت وزن در اثر سرخ شدن، مقدار کلوخه های رسی و ذرات خردشده، یکنواختی دانه بندی، چگالی انبوهی فله ای، یکنواختی چگالی انبوهی فله ای، ضریب چگالی، ویژگی های فیزیکی و چگالی آزمونه های بتن حاوی سبک دانه های مورد آزمون، جمع شدگی در اثر خشک شدن، بیرون پریدگی ها، مقاومت کششی دونیم شدن، مقاومت فشاری و مقاومت در برابر یخ زدن و آب شدن می باشند.
  3. ۵ -۷ -۳ -۲ -۳ در سبک دانه های مورد مصرف در بتن، ملات و گروت، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی همچون مقاومت در برابر خردشدگی، درصد دانه های شکسته، جذب آب، مقاومت در برابر فروسایی، مقاومت در برابر یخ زدن و آب شدن، یون کلرید محلول در آب، گوگرد موجود در ترکیبات، آلاینده های آلی و در صورت لزوم واکنش زایی قلیایی-سیلیسی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

۵ -۷ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۷ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۷ -۴ -۱ سنگدانه ها را نباید از سواحل دریاها و رودخانه ها تأمین کرد. برای حفظ محیط زیست لازم است از ذخایر مخلوط رودخانه های قدیم و منابع کوهی استفاده شود. در فرآیند تولید باید از انتشار گرد و خاک زیاد در کارگاه تولید سنگدانه جلوگیری شود. یکی از این روش ها آب پاشی بر روی سرند اول این کارگاه ها است.
  2. ۵ -۷ -۴ -۲ در صورت مطابقت مشخصات سنگدانه شکسته بازیافتی از آوارهای ساختمانی با ویژگی های استاندارد سنگدانه بتن، می توان برای کمک به حفظ محیط زیست در ساخت بتن از آنها به جای بخشی از سنگدانه طبیعی (با طرح اختلاط مناسب) استفاده کرد.

۵ -۷ -۵ سازگاری

کاربرد سنگدانه های واکنش زا با سیمان های دارای قلیایی زیاد، به ویژه در پروژه های مهم و آبی مجاز نیست. در صورتی که استفاده از سنگدانه های واکنش زا ناگزیر باشد، لازم است برای کنترل انبساط ناشی از واکنش قلیایی-سنگدانه از مواد پوزولانی به مقدار لازم استفاده شود. تعیین نوع و مقدار پوزولان با استفاده از آزمون های مربوط انجام می شود.

۵ -۷ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. ۵ -۷ -۶ -۱ سنگدانه باید قبل از مصرف در بتن و ملات در جای مناسبی انبار شود. سنگدانه نباید برای بتن ریزی در هوای سرد در معرض یخ بندان و رطوبت و در بتن ریزی در هوای گرم در معرض تابش مستقیم خورشید قرار گیرد.
  2. ۵ -۷ -۶ -۲ سنگدانه نباید در جایی یا به گونه ای انبار شود که به مواد خارجی و زیان آور آلوده گردد.
  3. ۵ -۷ -۶ -۳ حمل و نگهداری سنگدانه ها نباید سبب جداشدگی آنها شود. هنگام حمل، لازم است سنگدانه در پوشش یا درون مخزن قرار گیرد، تا میزان آلودگی کاهش یابد. سطح انبار و تجهیزات حمل نیز باید تمیز باشد.
  4. ۵ -۷ -۶ -۴ شرایط حمل و جابه جایی باید به گونه ای باشد که سنگدانه ها شکسته نشوند.
  5. ۵ -۷ -۶ -۵ شن های با حداکثر اندازه بیش از ۳۸ میلی متر، باید در دو گروه کمتر و بیشتر از ۲۵ میلی متر نگهداری شوند. شن های با حداکثر اندازه ۳۸ میلی متر یا کمتر باید در دو گروه کمتر و بیشتر از ۱۹ میلی متر نگهداری شوند. این کار امکان جدا شدن دانه ها از یکدیگر را کاهش می دهد.
  6. ۵ -۷ -۶ -۶ دیواره های تقسیم دپوی سنگدانه باید به گونه ای مقاوم و پایدار باشد که در صورت خالی بودن یک قسمت و پر بودن قسمت مجاور، دیواره بر اثر رانش سنگدانه ها تخریب یا جابجا نشود.
  7. ۵ -۷ -۶ -۷ در هنگام بارش و یا یخ بندان، باید سنگدانه های واقع در فضای آزاد با برزنت یا ورقه های پلاستیکی پوشانده شود.
  8. ۵ -۷ -۶ -۸ شیب مخروط های دپوی شن و ماسه نباید زیاد باشد، زیرا شیب زیاد دپوها موجب جداشدن دانه های ریز و درشت از هم می شود.
  9. ۵ -۷ -۶ -۹ سنگدانه ها تا حد امکان باید به صورت لایه هایی با ضخامت یکسان بر روی یکدیگر ریخته و انبار شوند. سنگدانه ها باید با لودر یا وسایل مناسب دیگر به گونه ای برداشته شوند که هربار قسمت هایی از همه لایه های افقی برداشته شوند.
  10. ۵ -۷ -۶ -۱۰ در صورت تخلیه سنگدانه ها هنگام باد، باید تدابیری اتخاذ گردد که از جدا شدن دانه های ریز جلوگیری شود.
  11. ۵ -۷ -۶ -۱۱ محل دپوی شن و ماسه باید به گونه ای باشد که همواره امکان تخلیه آب مازاد آنها وجود داشته باشد.
  12. ۵ -۷ -۶ -۱۲ سنگدانه های انبار شده در دپو باید حداقل ۱۲ ساعت در محل باقی مانده و سپس مصرف شود. این امر موجب می شود که رطوبت سنگدانه ها به حد یکنواخت و پایدار برسد.
  13. ۵ -۷ -۶ -۱۳ سیلوی ذخیره سنگدانه ها تا حد امکان باید با مقطع مربع یا دایره و شیب مخروط یا هرم آن کمتر از ۵۰ درجه باشد. سنگدانه ها باید به صورت قائم در داخل سیلو ریخته شوند تا از برخورد سنگدانه با جداره های سیلو جلوگیری شده و دانه ها از هم جدا نشوند.
  14. ۵ -۷ -۶ -۱۴ در صورتی که سیلوی ذخیره سنگدانه ها پر باشد امکان شکسته شدن سنگدانه ها و تغییر دانه بندی آن کاهش می یابد. برای خالی کردن سنگدانه ها به داخل سیلو، باید از نردبان ویژه سنگدانه استفاده شود.
  15. ۵ -۷ -۶ -۱۵ اگر شرایط به گونه ای باشد که امکان شکسته شدن سنگدانه ها در هنگام جابجا کردن یا انبار کردن وجود داشته باشد، باید قبل از ساخت بتن با این سنگدانه ها، بار دیگر آنها را دانه بندی کرد.
  16. ۵ -۷ -۶ -۱۶ توصیه می شود روی سنگدانه های واقع در فضای آزاد، سایبان درست شود.
  17. ۵ -۷ -۶ -۱۷ هنگام تحویل هر محموله از سنگدانه های وارده به کارگاه، باید مشخصات آن در اسناد تحویل سنگدانه ها با مشخصات سفارش داده شده و نیز سنگدانه های وارده بررسی، مقایسه و انطباق آن کنترل شود.
  18. ۵ -۷ -۶ -۱۸ در هنگام تحویل هر محموله از سنگدانه های وارد شده به کارگاه، باید وضعیت ظاهری آن ها از نظر اندازه، شکل دانه ها و ناخالصی های آن با چشم کنترل شود.

۵ - ۸ کاشی سرامیکی

۵ -۸ -۱ تعریف

کاشی سرامیکی فرآورده ای است که با خواص و سامانه های مختلف تولید می گردد و به طور معمول برای پوشش دیوار، کف و تزئین سطوح داخل و خارج برخی اجزای ساختمانی و همچنین حوض ها و استخرها به کار برده می شود. مواد اولیه تولید کاشی عبارت است از: کائولن، خاک رس، بال کلی، فلدسپات، دولومیت، شاموت و برخی کانی های دیگر که به صورت دانه های کوچک تر از ۰/۱ میلی متر درمی آیند. در برخی از کاشی ها از مواد رنگی نیز استفاده می شود.

۵ -۸ -۲ دسته بندی

کاشی را می توان از جنبه های مختلف به چند دسته تقسیم کرد:

  1. ۵ -۸ -۲ -۱ روش تولید: الف) روش اکسترودی؛ ب) روش پرس خشک؛ پ) دیگر روش های تولید
  2. ۵ -۸ -۲ -۲ مقدار جذب آب: الف) کاشی های با جذب آب کم (کمتر از ۳ درصد)؛ ب) کاشی های با جذب آب متوسط (۳-۱۰ درصد) در دو زیر گروه (۳-۶ درصد) و (۶-۱۰ درصد)؛ پ) کاشی های با جذب آب بالا (بیش از ۱۰ درصد)
  3. ۵ -۸ -۲ -۳ نوع نصب: الف) تکی؛ ب) گروهی
  4. ۵ -۸ -۲ -۴ محل مصرف: الف) کاشی های دیواری، شامل کاشی آرتن وری، گرانیتی، پرسلانی، منوپروزا (تک پخت)؛ ب) کاشی های کف، شامل کاشی های با جذب آب کم، گرانیتی و پرسلانی
  5. ۵ -۸ -۲ -۵ پوشش رویه: الف) لعاب دار؛ ب) بدون لعاب
  6. ۵ -۸ -۲ -۶ کاشی هایی که طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۹۱۶۹ آزمایش می شوند، بر اساس کیفیت سطح در چهار رده طبقه بندی می شوند.
  7. ۵ -۸ -۲ -۷ مصارف کف بر اساس مقاومت سایشی: در پنج رده مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۲۵
  8. ۵ -۸ -۲ -۸ یکی از انواع کاشی ها، کاشی های سرامیکی ضدباکتری با خاصیت خودتمیزشونده هستند که در سطح آنها از پوشش های فوتوکاتالیستی همچون پوشش های حاوی نانو اکسید تیتانیوم استفاده می گردد.
  9. ۵ -۸ -۲ -۹ کاشی های ضداسید (مقاوم در برابر اسید) محصولاتی بدون لعاب با جذب آب متوسط کمتر یا مساوی ۰/۵ درصد می باشند که دارای استحکام بالا و مقاومت در برابر اسیدها (به جز اسید فلوئوریدریک) هستند.

۵ -۸ -۳ استانداردها

۵ -۸ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۸ -۳ -۱ -۱ مشخصات فنی شامل الزامات ابعاد، کیفیت سطح و خواص فیزیکی و مشخصات شیمیایی برای کاشی های سرامیکی جهت استفاده در کف و دیوار باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۲۵ و برای کاشی های موزاییکی گروهی باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۴۲۸۹ باشند.
  2. ۵ -۸ -۳ -۱ -۲ ویژگی کاشی های معرق لعابدار و بدون لعاب مورد استفاده در کف و دیوار در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۱ ارائه شده است.
  3. ۵ -۸ -۳ -۱ -۳ کاشی های سرامیکی آنتی باکتریال و خودتمیزشونده علاوه بر دارا بودن خواص فیزیکی و شیمیایی و ظاهری مطابق با استاندارد ملی شماره ۲۵ و استاندارد ملی شماره ۴۲۸۹، باید خاصیت ویژه آنتی باکتریال و خودتمیزشوندگی داشته و ضوابط استاندارد ملی شماره ۱۴۴۹۹ را برآورده سازند.
  4. ۵ -۸ -۳ -۱ -۴ ویژگی های کاشی های شیشه ای در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۹۶ ارائه شده است.
  5. ۵ -۸ -۳ -۱ -۵ ویژگی های فیزیکی و شیمیایی کاشی های ضداسید (مقاوم در برابر اسید) باید منطبق با استاندارد ملی ایران شماره ۳۰۵۱ باشد.
  6. ۵ -۸ -۳ -۱ -۶ مشخصات کاشی های بتنی بام در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۰۸ ذکر شده است.
  7. ۵ -۸ -۳ -۱ -۷ ویژگی های چسب های کاشی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۴۹۲ و روان ملات های بندکشی کاشی در استاندارد ملی ایران شماره ۳-۱۰۷۶۰ بیان شده است.
  8. ۵ -۸ -۳ -۱ -۸ مشخصات کاشی های سرامیکی تزئینی برای استفاده در کف و دیوار در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۱۰ ارائه گردیده است.

۵ -۸ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

آزمایش های استاندارد کاشی عبارت است از: اندازه گیری طول و عرض، ضخامت، مستقیم بودن اضلاع، گونیا بودن اضلاع، تخت بودن سطح، کیفیت سطح، جذب آب، نیروی شکست، مدول گسیختگی، مقاومت در برابر سایش عمیقی (کاشی های بدون لعاب)، مقاومت در برابر سایش سطحی (کاشی های لعاب دار)، ضریب انبساط حرارتی خطی، مقاومت در برابر شوک حرارتی، مقاومت در برابر ترک سطحی در برابر حرارت و رطوبت (کاشی های لعاب دار)، مقاومت در برابر یخ زدگی، ضریب اصطکاک (لغزندگی)، انبساط رطوبتی، تفاوت رنگ جزئی کاشی ها، مقاومت در برابر ضربه، مقاومت در برابر لکه گذاری، مقاومت در برابر مواد شیمیایی، میزان سرب و کادمیم آزاد شده از سطح کاشی.

۵ -۸ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۸ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۸ -۴ -۱ استفاده از کاشی های لعاب دار که در لعاب آنها ترکیباتی مانند اکسیدهای سرب و کادمیم وجود دارد، برای محیط زیست زیان بخش است.
  2. ۵ -۸ -۴ -۲ کارکنان محل انباشت بسته های کاشی، باید به تجهیزات حفاظت شخصی مجهز باشند. استفاده از کلاه ایمنی، کفش و پوتین کار، دستکش و لباس های ایمنی برای کارگران الزامی است.

۵ -۸ -۵ سازگاری

کاشی با سایر مصالح ناسازگاری ندارد.

۵ -۸ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. ۵ -۸ -۶ -۱ کاشی ها عمدتاً در جعبه های مقوايی یا پوشش پلاستیکی پرس شده بسته بندی می شوند. برخی مشخصات فنی و درجه آن مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۶۲۷۲ باید با رنگ ثابت و قابل رؤیت بر روی جعبه ها ثبت شود.
  2. ۵ -۸ -۶ -۲ حمل کاشی باید به گونه ای انجام شود که جابه جایی و امکان آسیب دیدگی به حداقل برسد. حمل کارتن ها و یا پالت های حاوی کاشی با استفاده از وسایل نقلیه مانند لیفتراک و در برخی از موارد با استفاده از چرخ دستی صورت می گیرد. در هوای بارانی استفاده از برزنت و چادر برای حفاظت کارتن ها الزامی است.
  3. ۵ -۸ -۶ -۳ زمانی که چند نوع کاشی مختلف اعم از کوچک و بزرگ، سنگین یا سبک روی وسیله نقلیه قرار می گیرد، باید بسته های مربوط به کاشی ضعیف و آسیب پذیر را در عقب وسیله نقلیه و یا روی بسته های کاشی بزرگ تر و مقاوم تر قرار داد تا از آسیب دیدگی کاشی های کوچک و ضعیف جلوگیری به عمل آید. در مرحله حمل برای مهار کارتن های کاشی بر روی پالت باید آنها را با بنده مهار کرد. اگر کارتن ها و پالت ها از بسته بندی مناسب و استاندارد برخوردار باشند سرپوشیده بودن بارگیر و وسیله حمل ضرورت ندارد، ولی چنانچه بسته بندی و شرینگ کارتن ها مناسب نباشد باید از وسیله نقلیه سرپوشیده و چادر استفاده نمود.
  4. ۵ -۸ -۶ -۴ توصیه می شود محصولات در انباری تمیز، خشک، به دور از انجماد و قابل قفل شدن (در صورت ضرورت) نگهداری شوند تا از جابه جایی اضافی، سرقت و آسیب جلوگیری شود. روش مناسب حمل و انبار کاشی استفاده از پالت می باشد. انبار نگهداری جعبه های کاشی باید تا حدامکان سرپوشیده باشد. کاشی های با جذب آب زیاد بهتر است در محل های سرپوشیده انبار شوند و حتماً در بسته بندی پلاستیکی تا زمان استفاده قرار گیرند. کاشی های پرسلانی به دلیل جذب آب خیلی کم به توجه ویژه آب و هوایی و دما و رطوبت خاصی نیاز ندارند و حتی در فضای باز نیز می توانند نگهداری شوند. این کاشی ها یخ نخواهند زد مگر این که ترک داشته باشند.
  5. ۵ -۸ -۶ -۵ نگهداری کاشی ها در انبار باید با فاصله از کف انبار باشد. چنانچه بسته های کاشی با پالت از کارخانه ارسال شده است به همان صورت انبار شود. درصورتی که بسته های کاشی بدون پالت ارسال شوند لازم است در انبار روی قفسه های مناسب قرار گیرند یا با فراهم آوردن تمهیداتی بسته ها بالاتر از سطح انبار قرار گیرد. ارتفاع انباشت بسته های کاشی به حالت افقی بر روی هم نباید بیش از ۴ ردیف باشد. کاشی های ضخیم تر باید در زیر و کاشی های نازک تر در رو قرار گیرند. چنانچه تعداد بسته های کاشی زیاد باشد باید انباشت آن ها به صورت عمودی و آجرچین صورت گیرد.
  6. ۵ -۸ -۶ -۶ کاشی ها باید به گونه ای انبار شوند که برچسب آنها قابل مشاهده باشند و از پلاستیک بسته بندی کارخانه نباید خارج شوند. در انبار سرپوشیده بسته های پالت بدون شرینگ مشکلی ایجاد نمی کند اما در انبارهای روباز باید همه پالت ها شرینگ شده باشند.

۵ - ۹ فرآورده های سفالی و آجرها

۵ -۹ -۱ تعریف

آجر فرآورده ای ساختمانی است که در گونه های رسی، شیلی و شیستی، مارنی، ماسه آهکی، بتنی و شکل های گوناگون تولید می شود، و عمدتاً در دیوارچینی، نماسازی و کرسی چینی، کف سازی و کف پوشی به کار می رود.

بلوک سفالی توخالی با خاک رس، لای و ماسه، بدون افزودنی یا با افزودنی (مانند مواد حباب ساز) شکل دهی و پخته می شود. آجر رسی سبک با سوراخ های قائم عمدتاً در بنایی برای ساختن دیوارهای داخلی و خارجی باربر و غیرباربر استفاده می شود. آجر سبک غیرباربر با سوراخ های افقی (آجر تیغه ای) و پنل آجری رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی برای دیوارچینی غیرباربر و دیوار داخلی کاربرد دارند.

۵ -۹ -۲ دسته بندی

آجر بر حسب مواد خام استفاده شده در ساخت آن، به انواع زیر تقسیم می شود:

۵ -۹ -۲ -۱ آجر رسی، شیلی، شیستی و مارنی:

آجری که از پخت خشت خام رسی و یا از پخت خشت تهیه شده از مخلوط مرطوب فشرده شده شیل و شیست و مارن (روش پرسی) و در هر دو حالت، در دمای حدود ۱۰۰۰ درجه سلسیوس به دست می آید.

بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۷ ایران، آجرهای رسی ساختمانی بر حسب نوع مصرف به گروه های آجر توكار، آجر نما و آجر با مقاومت بالا تقسیم می شوند:

  • آجر توكار: آجری که برای کارهای عمومی ساختمان مناسب است. این آجرها، بر حسب محل مصرف، به دو نوع باربر و غیرباربر تقسیم و هرکدام نیز به دو دسته توپر و سوراخ دار رده بندی می شود.
  • آجر نما: آجری که بدون نیاز به اندودکاری یا پوشش های دیگر، مستقیماً برای نماسازی به مصرف می رسد. این آجر دو نوع متعارف و پلاکی دارد. آجرهای نمای متعارف و پلاکی به دو دسته توپر و سوراخ دار و هرکدام، بر حسب مقاومت فشاری، به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم می شوند.
  • آجر با مقاومت بالا: آجری با جسم متراکم و پرمقاومت که عمدتاً برای ساخت اعضای باربر مناسب است. این نوع آجر به دو دسته توپر و سوراخ دار و هرکدام، بر حسب مقاومت فشاری، به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم می شود.

۵ -۹ -۲ -۲ آجر سبک:

آجری که از رس، لوم یا مواد رسی، با افزودنی ها (مواد هوازا) یا بدون آنها قالب گیری و پخته می شود. چگالی ظاهری این آجرها نباید بیشتر از ۱۰۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب باشد. مواد افزودنی نیز نباید در درازمدت، اثر مخرب بر خواص آجرها داشته باشند. چنانچه افزودنی های تخلخل زا مانند خاک اره، فوم پلی استایرن، باطله زغال شویی و سنگ آهک به مواد اولیه آجرپزی اضافه شود، با افزایش حجم فضاهای خالی، وزن آجر کم و در نتیجه جرم ساختمان کاسته می شود. با کاهش جرم ساختمان مقاومت آن در برابر زلزله زیاد می گردد. علاوه بر این سبک سازی آجر خواص مشخصی از جمله کاهش ضریب هدایت حرارتی و در نهایت صرفه جویی در مصرف انرژی پدید می آورد. مزیت دیگر آجرهای سبک کاهش وزن جابه جایی و بنابراین هزینه های کمتر حمل و نقل است.

۵ -۹ -۲ -۳ آجر ماسه آهکی:

آجری که از مخلوط ماسه سیلیسی یا سیلیکاتی (یا سنگ خردشده یا مخلوطی از این دو) و آهک، در بخار آب و گرما تولید می شود. خاکستر بادی، سرباره کوره آهن گدازی و به طورکلی ضایعات صنعتی مناسب برای تهیه این نوع آجرها به کار می روند. آجرهای ماسه آهکی معمولاً به صورت توپر و سوراخ دار به ابعاد آجر رسی، یا مضاربی از آن ساخته می شوند و بر حسب مقاومت فشاری دسته بندی می شوند. آجر ماسه آهکی به رنگ خاکستری است و با افزودن مواد رنگی می توان انواع رنگی آن را نیز تولید و در نمای ساختمان از آن استفاده کرد.

۵ -۹ -۲ -۴ آجر بتنی:

نوعی بلوک سیمانی توپر که از سیمان پرتلند، سنگدانه های معدنی مناسب و آب تهیه می شود. برای بهره گیری از کاربرد ویژه آن از افزودنی های مناسب استفاده می شود. این نوع آجرها، بر حسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خارجی و مصارف عمومی کاربرد دارند. از این نوع آجرها در داخل و خارج ساختمان و همچنین به عنوان کف پوش نیز استفاده می شود.

طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۴۸۱ مقاومت در برابر سایش آجر باید در سه رده A2، A1 و A3 به ترتیب با حداکثر مقدار ساییده شده ۲۱۰۰، ۱۱۰۰ و ۴۵۰ میلی مترمکعب باشد.

۵ -۹ -۲ -۵ بلوک های سفالی توخالی به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

  1. ۵ -۹ -۲ -۵ -۱ بلوک سفالی سقفی: برای پر کردن بین تیرچه ها
  2. ۵ -۹ -۲ -۵ -۲ بلوک سفالی دیواری یا آجر رسی سبک. این آجرها بر سه نوع است:
    الف- آجر رسی سبک باربر و غیرباربر، با سوراخ های قائم: آجری با سوراخ های عمود بر سطح بستر. باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۷۱۲۱ تعيين رده چگالي و مقاومت فشاري بلوک های سفالی دیواری با سوراخ های قائم انجام گیرد.
    ب- آجر رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی: آجری با سوراخ های به موازات سطح بستر، با ارتفاع اسمی کمتر از عرض اسمی.
    پ- پنل آجری رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی: آجری با سوراخ های به موازات سطح بستر، با ارتفاع اسمی بیشتر از ضخامت اسمی، بدون الگوی مشخص سوراخ.

۵ -۹ -۳ استانداردها

۵ -۹ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱ آجرهای رسی، مارنی و شیلی و شیستی باید دارای ویژگی های زیر باشد: کاملاً پخته، یکنواخت و سخت باشند. رواداری های ابعادی، ویژگی های ظاهری، مقاومت فشاری، میزان جذب آب، میزان یون های محلول و دیگر مشخصات آنها، بر حسب نوع، باید با استاندارد ملی ایران شماره ۷ تطابق کند.
  2. ۵ -۹ -۳ -۱ -۲ مصرف آجرهای کهنه کاملاً تمیز در صورت داشتن ویژگی های استاندارد مانعی ندارد، ولی بهتر است همراه با آجرهای نو و در پشت کار از آنها استفاده شود.
  3. ۵ -۹ -۳ -۱ -۳ استفاده از تکه آجر، شامل سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (یک دوم آجر)، چارک (یک چهارم آجر) و کلوک (پاره آجر)، در بخش های درونی و پشت کار و در جاهایی که مصرف آجر درست (کامل) مقدور نیست، مجاز است.
  4. ۵ -۹ -۳ -۱ -۴ استفاده از آجرهای ترک دار، کج و معوج، گود و برجسته، که انحنای گودی و برجستگی آنها از ۵ میلی متر تجاوز نکند، بدون اشکال است، مشروط بر این که تعداد آنها از ۲۰ درصد کل آجرها تجاوز نکند.
  5. ۵ -۹ -۳ -۱ -۵ مصرف آجرهای نما که دارای آلوئک یا ترک جزئی است، تنها در پشت کار مجاز است.
  6. ۵ -۹ -۳ -۱ -۶ آجرهای ماسه آهکی باید دارای ویژگی های زیر باشد: ظاهر آنها تمیز، یکنواخت و از ترک و مواد خارجی عاری باشد. استفاده از آجرهای ماسه آهکی در جاهایی که خطر یخ زدگی وجود دارد، به شرطی مجاز است که پس از آزمایش یخ بندان (قراردادن در معرض ۵۰ دوره یخ زدن و آب شدن)، کاهش مقاومت فشاری آنها کمتر از ۲۰ درصد باشد. جذب آب آجرهای ماسه آهکی مورد استفاده در بخش های بیرونی ساختمان نباید از آن مقدار که تولیدکننده اعلام کرده است، بیشتر باشد.
  7. ۵ -۹ -۳ -۱ -۷ ویژگی های آجرهای بتنی که در یک یا چند وجه در معرض شرایط محیطی هستند در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۲۱۱ ارائه گردیده است.
  8. ۵ -۹ -۳ -۱ -۸ ویژگی های آجر مارنی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۷ ذکر شده است.
  9. ۵ -۹ -۳ -۱ -۹ ویژگی های آجرهای ضداسید (مقاوم در برابر اسید) باید منطبق بر استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۹۸ باشد.
  10. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱۰ ویژگی های آجر رسی مورد مصرف در کف در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۴۸۱ ارائه شده است. مشخصات کف فرش آجری از خاک رس، شیل یا ترکیب این دو ماده برای معابر صنعتی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۲۲۱ بیان شده است.
  11. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱۱ ویژگی های آجر مجمر برای شومینه در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۸۸۶ ارائه شده است.
  12. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱۲ آجر رسی سبک دارای چگالی ظاهری خشک کمتر از ۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب و شکل مکعب مستطیل است.
  13. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱۳ بلوک سفالی دیواری باربر و غیرباربر، با سوراخ های قائم، باید الزامات رواداری و ابعاد، پیکربندی، چگالی، مقاومت فشاری و سایر ضوابط عملکردی و دوام مندرج در استانداردهای ملی ایران شماره ۷۱۲۱ را برآورده سازد. همچنین آجر رسی سبک غیرباربر، با سوراخ های افقی، و پنل آجری رسی سبک غیرباربر، با سوراخ های افقی، باید با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۷۱۲۲ شامل رواداری ها، شکل، مقاومت فشاری، مقاومت خمشی، مقدار ترکیبات منبسط شونده، میزان نمک های مضر همچون سولفات منیزیم و سایر ضوابط مندرج در استاندارد مذکور مطابقت داشته باشند.
  14. ۵ -۹ -۳ -۱ -۱۴ ویژگی های بلوک های سفالی سقفی مورد استفاده در سقف های تیرچه بلوک شامل، رواداری های ابعادی، حداقل بار شکست، حداکثر درصد جذب آب، حداکثر میزان یون های محلول باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۲۹۰۹ باشد.

۵ -۹ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. ۵ -۹ -۳ -۲ -۱ آجر رسی: آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۷ انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: اندازه گیری ابعاد، تحدب و تقعر، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، تعیین املاح محلول، اندازه گیری مقاومت در برابر یخ بندان.
  2. ۵ -۹ -۳ -۲ -۲ آجر ماسه آهکی: آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید بر اساس استانداردهای معتبر صورت پذیرد. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین ابعاد، رواداری و شکل، تحدب و تقعر، اندازه گیری وزن مخصوص، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری مقاومت خمشی، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری مقاومت در برابر یخ بندان، جمع شدگی ناشی از خشک شدن.
  3. ۵ -۹ -۳ -۲ -۳ آجر بتنی: آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید بر اساس استانداردهای معتبر انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین ابعاد و رواداری، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری جمع شدگی خشک خطی.
  4. ۵ -۹ -۳ -۲ -۴ آجر ضداسید (مقاوم در برابر اسید): آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۹۸ انجام می شود. آزمون ها شامل ویژگی های هندسی، مقاومت فشاری، جذب آب، یخ زدگی و مقاومت در برابر اسید می باشند.
  5. ۵ -۹ -۳ -۲ -۵ آزمایش های لازم بر روی بلوک های سفالی شامل تعیین طول و عرض و ارتفاع و اندازه سوراخ ها، دیواره ها و جدارها، چگالی ظاهری بلوک، چگالی ظاهری بدنه بلوک، مقاومت فشاری، میزان مواد منبسط شونده و نمک های قابل حل در آب هستند.

۵ -۹ -۳ -۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۹ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۹ -۴ -۱ در فرآیند آجرکاری در ساختمان، برای حفظ محیط زیست در عملیات کارگاهی مانند اندازه کردن، برش، ساب حداقل دورریز انجام شود. توصیه می شود، برای کاهش دورریز، از آجرهای نیمه و سه چهارم تولید شده در کارخانه استفاده شود.
  2. ۵ -۹ -۴ -۲ بریدن آجر در کارگاه ساختمانی باعث آلودگی هوا می شود. لازم است در این مورد تمهیدات لازم در نظر گرفته شود.
  3. ۵ -۹ -۴ -۳ استفاده از بلوک های دارای خواص مناسب عایق کاری حرارتی نقش مهمی در صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی دارد و در کاهش آلودگی محیط زیست نیز مؤثر است. استفاده از مواد سوختنی در خاک موجب صرفه جویی قابل ملاحظه ای در مصرف انرژی هنگام پخت می شود.
  4. ۵ -۹ -۴ -۴ نظر به محدودیت ذخایر خاک رس مناسب، برای تولید آجر و سفال، باید تا حد امکان از مصرف بی رویه این ذخایر جلوگیری کرد، لذا باید با به کارگیری روش های صحیح تولید، حمل و استفاده، مانع از اتلاف و دورریز مصالح گردید.

۵ -۹ -۵ سازگاری

  1. ۵ -۹ -۵ -۱ از مصرف آب شور برای شستن اجزای آجرهای چیده شده با ملات سیمانی باید خودداری شود.
  2. ۵ -۹ -۵ -۲ از پاشیدن گچ بر روی اجزای آجری که با ملات سیمانی چیده شده است، به خصوص در مناطق مرطوب، باید خودداری شود.
  3. ۵ -۹ -۵ -۳ هنگام اجرای ساختمان، از قرار دادن مستقیم مصالحی که در برابر رطوبت فسادپذیرند (مانند چوب) بر روی آجر باید خودداری شود.
  4. ۵ -۹ -۵ -۴ ترکیبات شیمیایی سایر مصالح معمولاً تأثیر نامطلوب بر مشخصات بلوک های سفالی دارد. همچنین بلوک های سفالی نیز اثر نامطلوبی بر خواص سایر مصالح نمی گذارند.

۵ -۹ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. ۵ -۹ -۶ -۱ آجرهای با مقاومت بالا و نما باید روی پالت چوبی و با پوشش نایلونی بسته بندی شوند.
  2. ۵ -۹ -۶ -۲ بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید با دقت انجام شود، تا ضایعات آنها به حداقل ممکن برسد، به ویژه در هنگام حمل و نقل لازم است تمهیدات کافی برای بسته بندی و نحوه چیدن آجرها انجام گیرد.
  3. ۵ -۹ -۶ -۳ انواع آجرها را باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم دسته بندی کرد و آنها را از خاک، مواد مضر، رطوبت و یخ و برف دور نگه داشت.
  4. ۵ -۹ -۶ -۴ برای جلوگیری از شکستن و اتلاف بلوک ها در حمل و نقل، باید از پالت استفاده شود. هنگام حمل بلوک ها، باید تمهیداتی به کار برد تا احتمال شکستن و ضایع شدن آنها به کمترین حد ممکن برسد.
  5. ۵ -۹ -۶ -۵ برای کنترل کیفیت بلوک های سفالی لازم است بر روی یکی از سطوح راسته آنها، یا بر روی بسته بندی، یا برچسب مطابق استاندارد ویژگی فرآورده نشانه گذاری شود.

۵ - ۱۰ فرآورده های سیمانی

۵ -۱۰ -۱ تعریف

۵ -۱۰ -۱ -۱ فرآورده های سیمانی محصولاتی هستند که ماده چسباننده آنها یکی از انواع سیمان های گفته شده در فصل ۴ این مبحث است.

۵ -۱۰ -۱ -۲ مواد افزودنی بتن موادی هستند که علاوه بر سیمان، آب و سنگدانه در زمان اختلاط به بتن یا سایر مواد پایه سیمانی اضافه شده و موجب اصلاح برخی از خواص بتن تازه یا سخت شده می گردند.

۵ -۱۰ -۲ دسته بندی

مهم ترین فرآورده های سیمانی عبارت است از:

۵ -۱۰ -۲ -۱ بتن:

بتن پرکاربردترین مصالح مهندسی عمران به شمار می رود و طرح مخلوط آن باید با توجه به کاربرد، نوع مصالح و شرایط محیطی باشد. برای بتن های با مقاومت بیشتر از ۲۰ مگاپاسکال، تعیین نسبت های بهینه مخلوط باید از طریق مطالعات آزمایشگاهی و با در نظر گرفتن ضوابط طراحی بر اساس دوام صورت پذیرد. توصیه می شود از روش ملی طرح مخلوط بتن برای تعیین اولیه نسبت مصالح استفاده گردد.

بتن های ویژه مورد استفاده در کارهای ساختمانی را می توان به صورت زیر طبقه بندی نمود:

  • الف- بتن پرمقاومت: بتن هایی که مقاومت فشاری مشخصه آنها بیشتر از ۵۰ مگاپاسکال است، بتن پرمقاومت محسوب می شوند.
  • ب- بتن سبک: بتن سبک عبارت است از بتنی که وزن مخصوص آن به طور محسوسی کمتر از وزن مخصوص بتنی است که با سنگدانه های طبیعی یا شکسته ساخته می شود. بتن سبک در سه نوع طبقه بندی می شود که عبارتند از:
    ۱- بتن سبک غیرسازه ای که معمولاً به عنوان تیغه های جدا ساز و عایق های صوتی در کف مورد استفاده قرار می گیرد و دارای وزن مخصوص کمتر از ۸۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب می باشد. با وجود وزن مخصوص کم، مقاومت فشاری آن حدود ۰/۳۵ تا ۷ مگاپاسکال است.
    ۲- بتن سبک سازه ای که دارای مقاومت کافی می باشد به گونه ای که کاربرد آن در اعضای سازه ای مجاز شمرده می شود. این بتن دارای وزن مخصوصی بین ۱۴۰۰ تا ۱۹۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب بوده و حداقل مقاومت فشاری مورد نیاز آن ۱۷ مگاپاسکال است.
    ۳- بتن سبک متوسط که از لحاظ وزن مخصوص و مقاومت فشاری در محدوده ای بین بتن های سبک غیرسازه ای و سازه ای قرار دارد. مقاومت فشاری این بتن ها بین ۷ تا ۱۷ مگاپاسکال و وزن مخصوص آنها ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب می باشد.
  • پ- بتن های پاششی (شات کریت): بتن پاششی بتن یا ملاتی است که به صورت پنوماتیکی (ضربه ای) به سطح پاشیده می شود. بتن های پاششی را می توان در دو گروه بتن پاششی مخلوط خشک و بتن پاششی مخلوط تر گروه بندی نمود. در بتن های پاششی مخلوط خشک اکثر آب مخلوط شده از محل سرلوله اضافه می شود، در حالی که در بتن پاششی مخلوط تر آب و سایر مصالح عمدتاً قبل از ورود به بخش پاشنده مخلوط می شوند. طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۸۸۵ بتن پاششی خشک آماده به دو نوع FA و CA و بر اساس خواص فیزیکی به ۴ دسته LP، SR، GU و FR رده بندی می شود.
  • ت- بتن اصلاح شده با پلیمر: بتن هایی هستند که برای بهبود برخی خواص آنها از ترکیبات پلیمری استفاده می شود.
  • ث- بتن خودمتراکم شونده: در مواردی که به مخلوط بتن با قابلیت زیاد جاری شدن، خود پخش شدگی در تمام نقاط قالب، پوشش دادن آرماتور با تراکم زیاد، بدون جداشدگی ذرات و بدون لرزاندن مکانیکی نیاز باشد، بتن خودمتراکم شونده مورد استفاده قرار می گیرد.
  • ج- بتن الیافی: بتن ساخته شده از سیمان، آب، شن، ماسه و الیاف بتن الیافی نامیده می شود. الیاف در شکل ها و اندازه های مختلف و از جنس فولاد، پلیمر، شیشه و مواد طبیعی مورد استفاده قرار می گیرند. الیاف از طریق افزایش مقاومت کششی و کنترل عرض ترک و ممانعت از توسعه آن سبب ارتقاء خواص مکانیکی بتن می گردند.
  • چ- بتن رنگی: در تولید بتن های رنگی معمولاً از رنگدانه ها استفاده می شود. رنگدانه های مورد استفاده بایستی از پایداری مناسب در برابر اشعه UV آفتاب و سایر عوامل محیطی برخوردار باشند. ممکن است از جلوه این گونه بتن ها به دلیل فرآیندهایی همچون تراوش آهک به سطح بتن کاسته شود. بنابراین لازم است تمهیدات لازم برای ممانعت از تراوش آهک همچون اعمال پوشش ها و جلوگیری از سیکل های تر و خشک شدن انجام گیرد.

۵ -۱۰ -۲ -۲ بلوک های سیمانی:

این بلوک ها در دو دسته باربر و غیرباربر تولید و بسته به شرایط در ساخت دیوارهای باربر و غیرباربر استفاده می شوند. بلوک سیمانی سقفی قطعه ای پیش ساخته و توخالی است که بین دو تیرچه قرار می گیرد و با توجه به ضخامت و مقاومت سقف، ابعاد آن متغیر است. از بلوک های سیمانی سقفی در ساخت سقف های مجوف استفاده می شود.

۵ -۱۰ -۲ -۳ بلوک های (قطعات) سیمانی سبک دانه:

بلوک های سیمانی سبک دانه (توپر و توخالی) از اختلاط سیمان های هیدرولیکی، آب و دانه های سبک معدنی طبیعی و یا مصنوعی ساخته می شود. بر اساس چگالی ظاهری، بر دو دسته است:

  • الف- بلوک سیمانی سبک: بلوک هایی که چگالی خشک ظاهری آنها، کمتر از ۱۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.
  • ب- بلوک سیمانی نیمه سبک: بلوک هایی که چگالی خشک ظاهری آنها، بین ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.

بلوک های سیمانی سبک دانه غیرباربر در ساخت اعضای غیرباربر ساختمانی استفاده شده و بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۷۷۸۲ در چهار رده وزن مخصوص ظاهری ۵۰۰-۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب، ۷۰۰-۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب، ۱۰۰۰-۱۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب، و ۱۷۰۰-۲۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب قرار می گیرند.

۵ -۱۰ -۲ -۴ بلوک های (قطعات) بتن هوادار اتوکلاو شده:

بلوک های بتن هوادار اتوکلاو شده یا بتن گازی بلوک هایی هستند که با ایجاد تخلخل ناشی از واکنش شیمیایی یک عامل حباب ساز مانند پودر آلومینیم، بعد از گیرش اولیه و برش و عمل آوری در محیط های تحت فشار بخار ساخته می شوند. این نوع بلوک ها قابلیت استفاده در دیوارهای غیرباربر داخلی و خارجی را دارند. محدودیت کاربری این بتن ها با توجه به رده مقاومتی آن ها تعیین می شود. بتن های گازی از نظر رده مقاومتی به سه دسته با مقاومت های ۲/۵، ۵ و ۷/۵ مگاپاسکال تقسیم می شوند. همچنین از نظر جرم حجمی خشک، این بتن می تواند دارای جرم حجمی اسمی ۴۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب باشد.

۵ -۱۰ -۲ -۵ بلوک های (قطعات) بتنی سبک اسفنجی (سلولی):

بلوک های بتن سبک اسفنجی (CLC) نوعی بتن سبک متخلخل است که تخلخل آن با استفاده از یک نوع ماده افزودنی کف ساز و یا در اثر یک فرآیند شیمیایی که منجر به تشكيل گاز در بتن، بدون فرآیند اتوکلاو ایجاد می شود. بلوک های بتنی سبک اسفنجی، از نظر رده مقاومتی به چهار دسته با مقاومت های ۲، ۲/۵، ۳/۵ و ۶/۵ مگاپاسکال تقسیم می شوند. همچنین از نظر جرم حجمی خشک، این بتن می تواند دارای جرم حجمی اسمی ۴۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب باشد.

۵ -۱۰ -۲ -۶ موزاییک:

کف پوش متراکم شده ای است که از مصالح سنگی، سیمان و آب با شکل و ضخامت یکنواخت ساخته می شود و دارای خصوصیات هندسی مشخصی است. موزاییک ها به روش پرس، ویبره و یا پرس و ویبره به شکل منفرد تولید می شود و یا به شکل بلوک های بزرگ، با پرس، ویبره و یا خلأ قالب گیری و سپس در ابعاد مورد نظر بریده می شوند. موزاییک تک لایه و دو لایه است و بر اساس نمای ظاهری سطح رویه و دانه بندی، به انواع زیر تقسیم می شوند:

  • ۵ -۱۰ -۲ -۶ -۱ موزاییک سیمانی ساده: موزاییکی که در سطح رویه فاقد سنگدانه تزئینی است و انواع شیاردار و ساده دارد.
  • ۵ -۱۰ -۲ -۶ -۲ موزاییک سنگ دار: موزاییکی که در سطح رویه آن سنگدانه سخت صیقل پذیر تزئینی به کار رفته است و به صورت شیاردار یا شسته یا صاف ساخته می شود و بر حسب اندازه بزرگ ترین قطر دانه های سنگی قابل مشاهده، به ۵ گروه نرم دانه، ریز دانه، میان دانه، درشت دانه و تکه ای (پلاکی) و لاشه ای تقسیم می شود.

۵ -۱۰ -۲ -۷ ملات های آماده:

این ملات ها در کارخانه پیمانه و مخلوط می شوند. در ملات خشک آماده مصالح از پیش مخلوط شده و فقط به افزایش آب نیاز دارد. سایر انواع ملات های سیمانی در فصل ملات های سیمانی ارائه شده اند.

۵ -۱۰ -۲ -۸ ورق های سیمانی الیاف دار (تخته های سیمانی):

ورق هایی متشکل از یک چسباننده هیدرولیکی معدنی یا یک چسباننده سیلیکات کلسیمی که با واکنش های شیمیایی یک ماده سیلیسی و یک ماده آهکی تقویت و با الیاف آلی یا الیاف سنتزی معدنی ساخته می شود. در تولید ورق های صاف سیمانی الیاف دار، استفاده از آزبست مجاز نیست. برخی از الیاف جانشین آزبست عبارت است از: الیاف شیشه، الیاف پلی پروپیلن، الیاف فولادی، الیاف آرامید، الیاف سلولزی، الیاف کربن، الیاف سرامیکی، کولار، پلی وینیل الکل، اکسید آلومینیوم، ولاستونیت و پلی استر. ورق های صاف سیمانی الیاف دار برای کاربری بیرونی ساختمان، نظیر پوشش نماهای خارجی ساختمان، تیغه ها، زیرنماها، پوشش جاهای آسیب دیده و مانند آنها و با کاربری داخلی مانند جداگرها، کف ها، سقف ها و مانند آنها با خواص گسترده ای متناسب با نوع کاربرد مورد استفاده قرار می گیرند. این ورق ها ممکن است دارای سطح صاف یا نقش دار باشد. این ورق ها به دو نوع الف و ب تقسیم می شود:

  • ۵ -۱۰ -۲ -۸ -۱ ورق های نوع الف روكش دار یا بدون روكش برای کاربری های بیرونی ساختمان، در جاهایی مناسب است که مستقیماً در معرض تابش خورشید، بارش برف و باران قرار دارند.
  • ۵ -۱۰ -۲ -۸ -۲ ورق های نوع ب معمولاً برای مصارف داخلی مناسب است و نیز برای مواردی از مصارف بیرونی ساختمان که در معرض تابش خورشید و بارش باران و برف قرار ندارند.

۵ -۱۰ -۲ -۹ افزودنی های بتن:

عمدتاً شامل مواد کندگیرکننده، حباب هوا ساز، زودگیرکننده، زودسخت کننده، نگهدارنده آب، روان کننده، فوق روان کننده و کاهنده میزان جذب آب هستند. مواد افزودنی می توانند تک منظوره یا چندمنظوره باشند که انواع چندمنظوره به گونه ای طراحی شده اند که علاوه بر یک عملکرد اصلی، حداقل یک عملکرد دیگر نیز داشته باشند.

۵ -۱۰ -۳ استانداردها

۵ -۱۰ -۳ -۱ ویژگی ها

  1. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱ آب مصرفی در بتن باید دارای شرایط زیر باشد:
    الف- آبی را که قابل آشامیدن است، مزه یا بوی مشخصی ندارد و تمیز و صاف است، می توان بدون انجام آزمایش، در بتن به کار برد. تنها استثنا آن است که سوابق قبلی، نشان دهنده نامناسب بودن این آب برای بتن باشد، که در این صورت، این آب را نباید در بتن به کار برد.
    ب- حداکثر مقدار مجاز مواد زیان آور در آب مصرفی در بتن باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۴۸ باشد.
    پ- آب های غیرآشامیدنی را هنگامی می توان قابل قبول تلقی کرد که نتایج حاصل از یک آزمونه یا میانگین نتایج حاصل از دو آزمونه متوالی ضوابط مربوط را برآورده سازند.
    ت- آب غیرآشامیدنی را تنها می توان در صورتی مورد استفاده قرار داد که موارد زیر را تأمین کند:
        • pH آب مصرفی در بتن نباید کمتر از ۵ یا بیشتر از ۸/۵ باشد.
        • مقاومت ۷ و ۲۸ روزه آزمونه های ملات ساخته شده با آب غیرآشامیدنی حداقل معادل ۹۰ درصد مقاومت نظیر آزمونه های مشابه ساخته شده با آب مقطر باشد.
        • زمان گیرش اولیه خمیر سیمان ساخته شده با آب غیرآشامیدنی بیش از یک ساعت با زمان گیرش نظیر خمیر سیمان ساخته شده با آب مقطر تفاوت نداشته باشد.
        • نتیجه انبساط حجم به دست آمده از آزمایش سلامت سیمان، در آزمونه ساخته شده با آب غیرآشامیدنی از نتیجه به دست آمده از آزمونه نظیر ساخته شده با آب آشامیدنی بیشتر نباشد.
        • میزان چربی معدنی آب مصرفی در یک حجم معین از بتن از ۲/۵ درصد وزن سیمان مصرفی در همان حجم از بتن بیشتر نباشد.
        • سایر آب ها را چنانچه با مشخصات ارائه شده در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۴۸ با عنوان آب اختلاط بتن مطابقت داشته باشد می توان استفاده کرد.
  2. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۲ افزودنی های بتن
    الف- مشخصات مواد افزودنی برای استفاده در بتن باید با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۲۲۹۳۰ مطابقت داشته باشد.
    ب- لازم است بر اساس آزمون های انجام شده محدوده مصرف ماده افزودنی بر حسب درصد وزنی سیمان توسط تولیدکننده ارائه گردد. در آزمایش افزودنی ها آزمایش هایی نظیر تأثیر بر زمان گیرش، کارآیی و مشخصات مکانیکی مطابق با مجموعه استانداردهای ملی ایران تحت شماره ۲۹۳۰ انجام می گیرد.
    پ- استفاده از کلرید کلسیم فقط در بتن بدون فولاد مجاز است و حداکثر مصرف آن دو درصد وزنی سیمان مقدار تعیین شده توسط تولیدکننده است.
    ت- لازم است از پخش یکنواخت مواد افزودنی در مواد پایه سیمانی اطمینان حاصل شود، بدین منظور توصیه می گردد برخی از انواع این مواد ابتدا در آب مخلوط و سپس به مخلوط اضافه شوند.
  3. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۳ بتن پرمقاومت
    الف- انتخاب مصالح مصرفی برای ساخت بتن پرمقاومت باید با دقت بیشتری نسبت به بتن با مقاومت کمتر انجام شود.
    ب- تغییرات در خصوصیات سیمان، اثر نامطلوب بر خواص بتن پرمقاومت دارد، بنابراین تغییرات در خصوصیات سیمان باید محدود شود. تغییر در مقدار C3S و افت ناشی از سرخ شدن سیمان نباید به ترتیب بیش از ۴ درصد و ۰/۵ درصد باشد. همچنین تغییر در مقدار سولفات (SO3) باید به ±۰/۲ درصد محدود گردد.
    پ- هرچند افزایش نرمی سیمان سبب افزایش سرعت واکنش هیدراتاسیون می شود، اما نرمی بسیار زیاد قابل قبول نیست، زیرا تقاضای آب مخلوط را افزایش می دهد. بنابراین سیمان پرتلند نوع ۳ فقط در مواردی باید استفاده شود که مقاومت زیاد زودرس نیاز باشد.
    ت- برای کسب مقاومت فشاری و دوام مورد نظر در بتن های پرمقاومت می توان از مواد افزودنی معدنی از جمله پوزولان ها مانند بتن معمولی استفاده کرد.
    ث- از مواد افزودنی شیمیایی در ساخت بتن پرمقاومت مانند بتن معمولی می توان استفاده کرد، اما از سازگاری سیمان و مواد افزودنی به خصوص فوق روان کننده باید اطمینان حاصل کرد. از آزمایش اسلامپ به عنوان یکی از روش های بررسی می توان استفاده کرد.
    ج- مقاومت فشاری سنگدانه ها باید حداقل برابر با مقاومت فشاری خمیر سیمان مصرفی در بتن پرمقاومت باشد و سنگدانه درشت نباید دارای صفحات ضعیف باشند. برای بهبود کارایی و کاهش مقدار خمیر سیمان، سنگدانه ریز باید گرد و برای بهبود مقاومت پیوستگی بین سنگدانه و خمیر سیمان، سنگدانه درشت زاویه دار (شکسته) باشند.
    چ- مقدار مناسب سیمان بین ۳۹۰ تا ۵۶۰ کیلوگرم بر مترمکعب است. در صورت عدم کسب مقاومت فشاری مورد نظر با استفاده از مقادیر سیمان ذکر شده، باید با کاهش نسبت آب به سیمان مخلوط و استفاده از مواد افزودنی معدنی مناسب، به مقاومت فشاری متوسط لازم دست یافت.
    ح- برای ساخت بتن با مقاومت فشاری تا ۶۰ مگاپاسکال، اندازه حداکثر شن باید ۱۹ یا ۲۵ میلی متر و برای مقاومت فشاری بیشتر تا ۱۰۰ مگاپاسکال، اندازه حداکثر شن باید ۹/۵ یا ۱۲/۵ میلی متر باشد.
    خ- مقدار آب مخلوط و نسبت آب به سیمان باید بر اساس مقاومت فشاری مورد نظر تعیین شود. بازه وسیع مقاومت فشاری با نسبت آب به سیمان بین ۰/۳ تا ۰/۵ قابل کسب است، اما نسبت آب به سیمان نباید کمتر از ۰/۲۶ انتخاب شود.
    د- پس از تعیین نسبت مخلوط، باید مخلوط های آزمون در آزمایشگاه ساخته شود. مخلوط های آزمون باید الزامات کارایی و مقاومت را تأمین کنند، در غیر این صورت باید مقدار یا نوع اجزای مخلوط اصلاح شوند.
    ذ- مقاومت فشاری بتن های پرمقاومت باید در سن ۵۶ روز اندازه گیری شود، مگر آن که بتن پرمقاومت زودرس در نظر باشد که باید مقاومت در سن ۲۸ روز معیار و مورد اندازه گیری قرار گیرد.
  4. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۴ بتن الیافی
    الف- الیاف در بتن نقش کنترل ترک ها را دارد که بر مبنای آن، مقاومت در برابر ضربه، خستگی، مقاومت برشی، مقاومت خمشی باقی مانده (پس از ترک خوردگی عضو) و ظرفیت جذب انرژی بتن بهبود می یابد. اما تأثیرگذاری الیاف در بتن به نوع و مقدار الیاف، شکل، طول، نسبت ظاهری (نسبت طول به قطر الیاف)، مقاومت کششی و سازوکار مهاری الیاف بستگی دارد.
    ب- برای ساخت بتن الیافی می توان از مصالح معمول در ساخت بتن استفاده کرد و از انواع الیاف مانند فولادی، مصنوعی و طبیعی بهره گرفت. برخی استانداردهای ملی موجود در مورد الیاف مصرفی در بتن عبارتند از استاندارد ملی شماره ۱۹۳۰۱: الیاف سلولزی مورد استفاده برای بتن تقویت شده با الیاف، استاندارد ملی شماره ۱۷۵۴۰: الیاف شیشه ای مقاوم در برابر قلیا برای بتن تقویت شده با الیاف شیشه ای و بتن تقویت شده با الیاف و سیمان، استاندارد ملی شماره ۱۷۶۹۷: الیاف فولادی برای بتن. برخی از الیاف مصنوعی مانند شیشه و اکثر الیاف طبیعی بامبو در محیط قلیایی بتن آسیب پذیرند. قبل از مصرف این نوع الیاف باید با پوشش های مناسب، سطح الیاف حفاظت شوند.
    پ- برای بتن های با مقاومت فشاری بیشتر از ۶۰ مگاپاسکال، مقاومت کششی الیاف فولادی مصرفی باید بیش از ۱۵۰۰ مگاپاسکال باشد تا از رفتار ترد عضو بتنی جلوگیری شود.
    ت- برای جلوگیری از قلوه کنشدگی بتن در هنگام آتش سوزی، می توان از الیاف پلی پروپیلن به مقدار ۰/۳۵ درصد حجم بتن یا الیاف مشابه و یا روش های کارآمد دیگر استفاده شود. تشخیص ضرورت مقاومت در مقابل آتش سوزی به عهده کارفرما است. رعایت ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در این زمینه الزامی است.
    ث- بهبود خواص بتن با استفاده از الیاف گسترده است و شامل افزایش مقاومت طاق ت، مقاومت ضربه، مقاومت خستگی و کاهش ترک خوردگی ناشی از جمع شدگی پلاستیک است. انتخاب نوع و مقدار الیاف، طول و نسبت ظاهری و مقاومت کششی الیاف باید بر مبنای بهبود خاصیت مورد نظر بتن صورت پذیرد.
    ج- مقاومت پیوستگی بین الیاف و خمیر سیمان در بتن نباید در حد کم باشد که در بارهای کم، الیاف به آسانی از خمیر سیمان بیرون کشیده شود و در حد زیاد نباشد که الیاف بدون جذب انرژی شکسته شوند.
    چ- برای انتخاب نوع و مقدار الیاف و حصول اطمینان از عملکرد الیاف، تولیدکننده موظف است بر مبنای مستندات آزمایشگاهی، اطلاعات مورد نیاز را ارائه دهد، در غیر این صورت، باید آزمایش های مربوط انجام شوند.
    ح- در طرح اختلاط بتن الیافی باید موارد زیر را درنظر گرفت:
        • تعیین نسبت مخلوط بتن الیافی مشابه بتن معمولی است. اما الیاف بر کارایی مخلوط بتن اثر دارد و باعث کاهش آن می شود و هرچه مقدار الیاف و طول آن بیشتر باشد از کارایی بیشتر کاسته می شود. بنابراین در تعیین نسبت مخلوط بتن یک باید یا چند مورد از موارد زیر در اصلاح مخلوط اعمال شوند:
          - کاهش مقدار شن
          - افزایش مقدار سیمان
          - افزایش مقدار ماسه
          - استفاده از فوق روان کننده
          - کاهش حداکثر اندازه شن
        • کاهش مقدار شن در مخلوط بتن یکی از مؤثرترین روش های جلوگیری از افت کارایی ناشی از الیاف در مخلوط است. بین درصد وزنی کاهش شن و V(L/d) رابطه خطی وجود دارد که در آن V درصد حجم الیاف و L/d نسبت ظاهری الیاف است. برای مقدار V(L/d) از ۲۰ تا ۷۰، باید مقدار شن بین ۵ تا ۲۰ درصد کاهش یابد تا کارایی بتن مشابه بتن بدون الیاف تأمین گردد.
    خ- برای اندازه گیری کارایی بتن الیافی نباید از اسلامپ استفاده شود، بلکه باید از مخروط اسلامپ معکوس و یا آزمایش زمان ویبی استفاده گردد.
  5. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۵ بتن خودمتراکم شونده
    الف- بتن های خودمتراکم شونده، بتن هایی با روآنی زیاد و خاصیت جاری شدن بوده و بدون نیاز به لرزاندن در قالب ها ریخته می شوند. این بتن ها دارای سه مشخصه اصلی می باشند:
        • قابلیت جاری شدن: داشتن روآنی کافی بتن برای جاری شدن تحت وزن خود و بدون نیاز به ویبره برای پرکردن فضا های خالی تحت شرایط پیچیده قالب.
        • قابلیت عبور (از شبکه آرماتور): قابلیت عبور از فضاهای تنگ بتن مانند فضاهای خالی بین آرماتورها، بدون جداشدگی سنگدانه و گرفتار شدن سنگدانه ها در میان آرماتورها.
        • قوام (پایداری): قابلیت بتن برای حفظ قوام و عدم جداشدگی سنگدانه در طول مدت حمل، بتن ریزی و پس از آن.
    ب- آزمایش هایی که برای سنجش قابلیت بتن های خودمتراکم شونده تدوین شده اند معمولاً برای سنجش خواص مذکور یا ترکیبی از این خواص می باشند. برخی از این آزمایش ها شامل اندازه گیری جریان اسلامپ مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۲۷۰، اندازه گیری میزان جداشدگی ایستایی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۵۵، آزمون جعبه L شکل مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۰-۳۲۰۳، آزمون قیف V مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۹-۳۲۰۳، آزمون سنجش قابلیت عبور به وسیله دستگاه حلقه J مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۲۷۱، تعیین مقاومت در برابر جداشدگی با الک مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۱-۳۲۰۳، تعیین مقاومت در برابر جداشدگی با استفاده از آزمون نفوذ مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۳۸۷ و آزمون جعبه U هستند.
    پ- خواص بتن های خودمتراکم شونده را می توان از طریق کنترل حداکثر اندازه سنگدانه، استفاده از مقدار مناسب ریزدانه ها، استفاده از پودر سنگ، استفاده از مواد دارای سطح ویژه بالا مانند نانومواد و پوزولان ها، استفاده از اصلاح کننده های لزجت و مقدار و نوع مناسب روان ساز کنترل نمود. توصیه می شود که خواص بتن های خودمتراکم شونده با راهنمای های تهیه شده در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان ملی استاندارد ایران مطابقت داشته باشد. همچنین می توان از دستورکارهای معتبر که در سطح بین المللی تدوین شده اند برای طرح بتن های خودمتراکم شونده استفاده نمود.
    ت- استفاده از انواع سیمان های پرتلند در ساخت بتن خودمتراکم شونده مجاز است، مگر آن که شرایط محیطی و دوام، محدودیت در انتخاب نوع سیمان را ایجاب کند.
    ث- پودر سنگ های خنثی مانند آهکی، بازالت و کوارتز حاصل از آسیاب کردن سنگ ها و سیمان پرتلند آهکی برای تأمین گران روی مخلوط بتن مجاز می باشند. اما هیچ نوع ترکیب زیان آور در ترکیبات پودرها نباید وجود داشته باشد. دانه بندی پودر سنگ می تواند ریزدانه تر یا درشت دانه تر یا مشابه دانه بندی سیمان پرتلند باشد.
    ج- مواد افزودنی معدنی مانند دوده سیلیس، کائولین و سرباره به عنوان جایگزین بخشی از سیمان و یا به عنوان پرکننده در مخلوط بتن مجاز است.
    چ- برای تأمین قوام مخلوط بتن استفاده از ماده افزودنی شیمیایی اصلاح کننده گران روی مجاز است. همچنین برای ساخت مخلوط بتن با گران روی مناسب ترکیب پودر سنگ و پودرهای فعال و ماده اصلاح کننده گران روی امکان پذیر است.
    ح- تأمین روآنی مخلوط بتن باید توسط مواد افزودنی فوق روان کننده های ممتاز مانند پلی کربوکسیلات فراهم گردد.
    خ- استفاده از هر اندازه حداکثر سنگدانه در ساخت بتن خود متراکم شونده مجاز است، اما توصیه می شود برای حفظ پایداری مخلوط، اندازه حداکثر به ۲۰ میلی متر محدود شود.
    د- در طرح مخلوط بتن های خودمتراکم شونده لازم است موارد زیر مراعات گردد:
        • تعیین نسبت های مخلوط بتن خودمتراکم شونده باید به نح وی انجام شود که خصوصیات مورد نظر شامل قابلیت پرکنندگی، قابلیت عبور و پایداری مورد نظر را تأمین کند. درجه مورد نیاز این خصوصیات تابع تراکم میلگردها، شکل و اندازه قالب و روش بتن ریزی است. بنابراین در هنگام طرح مخلوط باید خصوصیات مورد نظر مورد بررسی قرار گیرند.
        • در تعیین نسبت مخلوط باید ابقاپذیری که ظرفیت مخلوط بتن در حفظ الزامات عملکرد در حالت تازه و سخت شده است بررسی شود و با تغییرات ناچیز در کمیت و کیفیت مصالح و مواد مصرفی و روش اجرا در خصوصیات بتن تازه و خواص بتن سخت شده، تغییرات عمده ایجاد نشود. برای بررسی ابقاپذیری باید روش زیر اتخاذ گردد:
          - مخلوط بتن طبق نسبت های تعیین شده همراه با دو مخلوط دیگر که در یکی مقدار آب ۸ لیتر در متر مکعب بیشتر از طرح مخلوط مورد نظر و در مخلوط دیگر مقدار آب ۸ لیتر در متر مکعب کمتر از طرح مورد نظر است، ساخته شوند.
          - مقادیر آزمایش جریان اسلامپ و آزمایش ۵۰-T هر یک از دو مخلوط (با افزایش و کاهش آب مخلوط) نباید بیشتر از ۱۵ درصد با مخلوط اصلی تفاوت داشته باشند.
          - انحراف استاندارد مقاومت فشاری ۲۸ روزه این دو مخلوط نباید بیشتر از ۴ مگاپاسکال از بتن اصلی در نمونه های آزمایشگاهی و بیشتر از ۵ مگاپاسکال در نمونه های کارگاهی تفاوت داشته باشند.
  6. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۶ بتن های اصلاح شده با پلیمر
    الف- در هنگام مخلوط کردن اجزای بتن، پلیمرهای آلی به مخلوط اضافه می شوند. پلیمرهای آلی از مولکول هایی تشکیل شده اند که مونومر نامیده می شوند و واکنشی که مونومرها را ترکیب می کند به پلیمریزاسیون موسوم است. معمولاً پلیمرها به صورت محلول در آب تولید می شوند که به آنها لاتکس گفته می شود. هرچند تنوع در لاتکس ها زیاد است، اما فقط آن موادی که به صورت خاص برای سیمان پرتلند فرموله شده اند، برای ملات و بتن مناسب می باشند. هر یک از انواع لاتکس ها می تواند خواص معینی از ملات و یا بتن را تغییر دهد. با استفاده از مونومرهای مختلف مانند استایرن، بوتادین و اکریلیک می توان لاتکس از یک نوع، اما با خواص متفاوت تولید کرد. بنابراین، هر نوع لاتکس دارای کوپلیمرهای مختلف است. لاتکس ها می توانند برخی از خواص ملات یا بتن را بهبود بخشند، اما تغییر در خواص به نوع لاتکس مصرفی بستگی دارد. به طور کلی لاتکس ها، مقاومت سایش، مقاومت های کششی و خمشی، مقاومت در مقابل یخ زدگی و آب شدن بتن را افزایش می دهند و نفوذپذیری، مدول الاستیسیته و جمع شدگی بتن را کاهش می دهند.
    ب- کاهش مدول الاستیسیته ناشی از مصرف لاتکس ها در ملات یا بتن منجر به کاهش تنش ها به دلیل اختلاف کرنش های حرارتی و جمع شدگی می شود و تمایل بتن به ترک خوردگی کاهش می یابد.
    پ- مصالح مصرفی برای ساخت ملات یا بتن اصلاح شده با لاتکس مشابه بتن معمولی است و فقط ترکیب لاتکس که به بتن و ملات معمولی افزوده می شود، آن را متمایز می کند. لاتکس ها را بر حسب نوع بار الکتریکی روی مونومرها، می توان به سه گروه تقسیم کرد. نوع ماده فعال کننده سطحی که برای پراکنده کردن مونومرها استفاده می شود، مبنا ی این تقسیم بندی است. گروه ها به کاتیونی (بار مثبت)، آنیونی (بار منفی) و غیریونی (بدون بار) تقسیم می شوند. لاتکس های کاتیونی یا آنیونی برای استفاده با سیمان مناسب نیستند، زیرا پایداری لازم را ندارند. بنابراین فقط لاتکس های غیریونی باید استفاده شوند.
    ت- معمولاً لاتکس هایی که در ملات یا بتن استفاده می شوند، شامل لاتکس تک پلیمر استات وینیل یا همراه با مونومرهای اتیلن، اکریلات اتیل و استرو وینیل لاتکس کوپلیمر اکریلات اتیل و لاتکس کوپلیمر استایرن بوتادین است.
    ث- تمام لاتکس ها باید حاوی مواد ضدکف باشند، زیرا لاتکس ها در مخلوط بتن تولید حباب های هوا می کنند که بر خواص بتن اثر منفی دارد.
    ج- پلیمرهایی که حاوی کلریدها هستند نباید در بتن آرمه استفاده شوند، زیرا در محیط قلیایی بتن، کلریدها آزاد و سبب خوردگی میلگردها می شوند. مونومرهایی که در این گروه جای دارند، کلرید وینیلیدین است.
    چ- در انتخاب نوع و مقدار لاتکس، باید تولیدکننده ها با مدارک مستند، اثر لاتکس در خواص ملات یا بتن را در شرایط محیطی مورد نظر ارائه دهند. در غیر این صورت باید مورد بررسی آزمایشگاهی قرار بگیرد.
    ح- در طرح مخلوط بتن های پلیمری موارد زیر لازم است رعایت شوند:
        • حدود ۵۰ درصد وزن لاتکس ها، از آب تشکیل می شوند و بنابراین برای بهره بهینه از لاتکس ها، باید از مقدار آب مخلوط ملات یا بتن کاسته شود.
        • مقدار بهینه لاتکس ها بین ۸ تا ۲۰ درصد جامدات خشک پلیمر و وزن سیمان است. مقدار کمتر و یا بیشتر لاتکس باعث اثرات نامطلوب بتن می شود. مقدار بهینه لاتکس در ملات یا بتن باید توسط تولیدکننده با مستندات مربوط توصیه شود.
        • برای تعیین نسبت مخلوط ملات یا بتن اصلاح شده با لاتکس، باید در آزمایشگاه مخلوط های آزمون ساخته و برای خواص مورد نظر بررسی شوند.
  7. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۷ بتن های سبک
    الف- کارایی بتن تازه سبک، نیاز به توجه خاصی دارد، زیرا سنگدانه های سبک در مخلوط های دارای روآنی زیاد، تمایل به جدا شدن دارند. بنابراین لازم است که حداکثر اسلامپ محدود شده و از ماده افزودنی حباب هوا ساز به میزان ۵ تا ۷ درصد (صرف نظر از افزایش دوام بتن در برابر یخ زدن و آب شدن) استفاده شود تا بدون جداشدگی سنگدانه ها و آبانداختگی بتن، کارایی مورد نظر حاصل گردد.
    ب- بتن سبک در مقایسه با بتن معمولی، رطوبت بیشتری از خود عبور داده، بنابراین دارای جمع شدگی ناشی از خشک شدن و خزش بیشتری می باشد که باید در طراحی مورد توجه قرار گیرد.
  8. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۸ بتن های پاششی (شات کریت)
    الف- باید بین ترکیب مخلوط اولیه یعنی مخلوط در حال خروج از نول (سرشلنگی) و مخلوط پاشیده شده بر روی سطح تفاوت قائل شد. به دلیل همین تفاوت ها، کنترل دقیق و انجام آزمایش در مراحل مختلف بتن پاشی ضروری است.
    ب- نسبت آب به سیمان برای این نوع بتن در حدود ۰/۳۵ – ۰/۵ است.
    پ- نسبت های اختلاط، در حدود یک قسمت حجمی سیمان و ۴ تا ۴/۵ قسمت سنگدانه خشک در حالت غیرمتراکم است.
    ت- ماسه مصرفی می تواند گردگوشه یا تیزگوشه باشد.
    ث- مشخصات افزودنی های بتن پاششی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۶۰۱ ارائه شده است.
    ج- مواد هوادار نباید در تولید بتن های پاششی الیافی مخلوط خشک استفاده شوند. بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۵۹۹، الیافی که در تولید بتن های پاششی الیافی مورد استفاده قرار می گیرند در سه رده الف) الیاف فولادی کربنی یا فولاد آلیاژی یا فولاد ضدزنگ، ب) الیاف شیشه ای مقاوم در برابر قلیا و پ) الیاف مصنوعی دیگر که دارای مقاومت بالا در برابر رطوبت، قلیا و مواد موجود در افزودنی های شیمیایی بتن باشند، دسته بندی می شوند.
    چ- سنگدانه های مورد استفاده در بتن پاششی در دو رده با حداکثر بعد ۹/۵ و ۱۲/۵ میلی متر قرار می گیرند. محدوده های دانه بندی و ویژگی مصالح مصرف در تولید بتن پاششی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۸۲۰ ارائه گردیده است.
    ح- در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۸۸۵ مشخصات مواد ترکیبی خشک آماده جهت مصرف در بتن پاششی خشک یا تر ارائه گردیده است.
  9. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۹ بتن های رنگی
    ویژگی ها و روش های آزمون رنگدانه ها برای استفاده در رنگی کردن مصالح ساختمانی پایه سیمانی، پایه آهکی و ترکیبات سیمانی – آهکی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۱۴۹ ارائه شده است. در بتن های تمام رنگی ضوابط رنگدانه های مصرفی در استاندارد ملی ایران شماره ۸۲۸۷ داده شده است. آزمایش ها روی رنگدانه های مورد استفاده در مواد پایه سیمانی شامل کنترل تأثیر روی خواص بتن شامل:
        ۱- زمان گیرش و مقاومت فشاری
        ۲- ترکیب شامل: ترکیب شیمیایی رنگدانه، مواد محلول در آب، کلرید محلول در آب، مقدار کلرید کل
        ۳- کسر وزن بعد از سرخ شدن
        ۴- انتشار رادیواکتیو
        ۵- آزادشدن مواد خطرناک
        ۶- قدرت نسبی فام بخشی رنگ
        ۷- مانده روی الک
        ۸- مقدار pH
        ۹- پایداری در برابر قلیایی
        ۱۰- پایداری در برابر عوامل جوی، پایداری حرارتی، مقایسه رنگ با رنگدانه استاندارد و مقاومت در برابر نور می باشد.
  10. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱۰ بلوک های سیمانی
    الف- مطابقت ویژگی های بلوک های سیمانی (که در سقف استفاده نمی شوند) با استاندارد ملی ایران شماره ۱-۷۰ الزامی است. بلوک های سیمانی توخالی باید کاملاً سالم باشند و شکستگی ابعاد و نواقص دیگری نداشته باشند تا باعث ضعف بلوک نشود. در هنگام استفاده، بلوک ها باید بازرسی و بلوک های معیوب کنار نهاده شود.
    ب- بلوک های (قطعات) سیمانی سبک: مطابقت ویژگی های بلوک های سیمانی سبک غیرباربر با استاندارد ملی ایران شماره ۷۷۸۲ الزامی است.
    پ- بلوک های (قطعات) بتن هوادار اتوکلاو شده: ویژگی های بلوک های بتنی هوادار اتوکلاو شده در استاندارد ملی ایران شماره ۸۵۹۳ ارائه شده است.
    ت- بلوک های (قطعات) بتنی سبک اسفنجی (سلولی): خصوصیات بلوک های بتن سبک سلولی باید منطبق بر استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۴ باشد.
  11. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱۱ موزاییک
    ویژگی های انواع موزاییک برای کاربرد داخلی و خارجی باید مطابق استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۷۵۵ و ۲-۷۵۵ باشد.
  12. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱۲ ورق های سیمانی الیاف دار
    ویژگی های ورق های صاف سیمانی الیاف دار در استاندارد ملی ایران شماره ۷۵۱۵ ارائه شده است. رعایت ضوابط استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۷۶ در مورد ورق های موجدار سیمان الیافی مورد استفاده در بام پوش الزامی می باشد.
  13. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱۳ ملات های بنایی آماده
    مشخصات ملات های بنایی آماده (ملات بستر، درزبندی و ماله کشی) برای استفاده در دیوارهای بنایی، ستون ها و جداگرها در استاندارد ملی ایران شماره ۲-۷۰۶ آمده است. سایر انواع ملات در فصل مربوطه توضیح داده شده اند.
  14. ۵ -۱۰ -۳ -۱ -۱۴ سایر فرآورده های سیمانی
    الف- سقف پوش های بتنی: ویژگی های سقف پوش های بتنی ماشینی، که از سیمان هیدرولیکی، آب و سنگدانه های معدنی و در صورت لزوم سایر افزودنی ها ساخته شده باشند، در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۶۰۳ ارائه شده است.
    ب- قطعات پیش ساخته بتنی نقش دار با طرح چوب: مشخصات و ویژگی های فنی قطعات پیش ساخته بتنی نقش دار با طرح چوب مورد استفاده در پارک ها به عنوان المان شهری طبق الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۰۹ می باشد.
    پ- نرده های بتنی: ویژگی های نرده های پیش ساخته بتنی برای کاربردهای معماری در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۰۸ آمده است.
    ت- سنگ های بتنی: سنگ بتن قطعات بتنی عمدتاً پیش ساخته هستند که دارای مشخصات مشابه سنگ های تراش خورده یا قواره بوده و معمولاً برای بازسازی و تزئین در نما یا قسمت های داخلی ساختمان و یا محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرند. مشخصات و ویژگی های فنی سنگ بتنی برای کاربردهای معماری (بتن سنگ) در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۰۳۸ ارائه شده است.

۵ -۱۰ -۳ -۲ آزمایش های استاندارد

  1. الف- بلوک سیمانی توخالی: روش های آزمایش بلوک سیمانی توخالی باید بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۲-۷۰ باشد. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری وزن مخصوص توده ای.
  2. ب- بلوک سیمانی سبک غیرباربر: این بلوک ها نیز باید با روش های آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۲-۷۰ آزمایش شوند. این آزمایش ها عبارت است از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری، تعیین میزان رطوبت. آزمایش اندازه گیری میزان جمع شدگی خشک خطی باید بر اساس استانداردهای معتبر انجام شود.
  3. پ- موزاییک: روش های آزمایش موزاییک باید بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۷۵۵ باشد. این آزمایش ها عبارت اند از: اندازه گیری ابعاد و رواداری، تعیین گونیا بودن و تابیدگی، تعیین مقاومت خمشی، تعیین میزان سایش، تعیین مقاومت در برابر سرخوردن، اندازه گیری جذب آب، تعیین مقاومت در برابر یخ زدگی.
  4. ت- ورق های صاف الیاف سیمانی: روش های آزمایش ورق های صاف الیاف سیمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۷۵۱۵ ارائه شده است. این آزمایش ها عبارت اند از: تعیین ابعاد، رواداری و شکل، اندازه گیری مقاومت خمشی، اندازه گیری چگالی ظاهری، نفوذپذیری آب، مقاومت در برابر یخ زدگی، آب گرم، بارش-گرمايش و خيساندن-خشكاندن.
  5. ث- روش های آزمایش بلوک های بتنی سبک سلولی بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۵۰۴ شامل رواداری های ابعادی، دانسیته، مقاومت فشاری، جذب آب، جمع شدگی ناشی از خشک شدن، هدایت حرارتی و ویژگی های ظاهری می باشند.

۵ -۱۰ -۳ -۳ استانداردهای استفاده شده در این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ -۱۰ -۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

  1. ۵ -۱۰ -۴ -۱ هنگام تولید فرآورده های سیمانی لازم است ضوابط ذکر شده در فصل سیمان رعایت گردد.
  2. ۵ -۱۰ -۴ -۲ در تماس مستقیم با مواد افزودنی باید از دستکش مناسب استفاده نمود و از تماس مستقیم آنها با بدن جلوگیری کرد.
  3. ۵ -۱۰ -۴ -۳ در دفع مواد افزودنی باید تدابیر کافی انديشيده شود تا از آلوده شدن محیط زیست با این مواد جلوگیری نمود.

۵ -۱۰ -۵ سازگاری

  1. ۵ -۱۰ -۵ -۱ در نقاط مرطوب، فرآورده های سیمانی نباید مستقیماً در مجاورت گچ و فرآورده های گچی قرار گیرند.
  2. ۵ -۱۰ -۵ -۲ از به کار بردن مواد اسیدی بر روی فرآورده های سیمان پرتلند پرهیز شود.
  3. ۵ -۱۰ -۵ -۳ از مواد پاک کننده اسیدی نباید در فرآورده های سیمانی استفاده شود.
  4. ۵ -۱۰ -۵ -۴ نماهای بتنی با استفاده از پوشش مناسب، باید در مقابل باران های اسیدی، محافظت شوند.
  5. ۵ -۱۰ -۵ -۵ ملات یا بتن اصلاح شده با لاتکس وقتی در معرض دائمی آب قرار می گیرد کاهش خواص از جمله مشخصات مکانیکی پیدا می کند. بنابراین ملات یا بتن اصلاح شده با پلیمر نباید در ساختمان هایی استفاده شوند که به طور مستمر در معرض آب قرار دارند.
  6. ۵ -۱۰ -۵ -۶ در مواردی که مواد افزودنی مختلف به صورت همزمان استفاده می شوند باید نسبت به تأثیرگذاری آنها بر عملکرد یکدیگر و نیز سازگاری آن با سیمان دقت گردد.
  7. ۵ -۱۰ -۵ -۷ در طراحی مخلوط بتن یا سایر مواد پایه سیمانی که در معرض شرایط آسیب رسان محیطی قرار می گیرند لازم است تمهیدات کافی به لحاظ مسائل دوام انديشيده شود. مراجعه به مبحث نهم مقررات ملی ساختمان در این زمینه ضروری است.

۵ -۱۰ -۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

  1. ۵ -۱۰ -۶ -۱ در عمل آوری بتن لازم است ضوابط مندرج در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رعایت گردد.
  2. ۵ -۱۰ -۶ -۲ در بسته بندی، حمل و نگهداری فرآورده های سیمانی باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از آسیب مصالح لحاظ گردد.
  3. ۵ -۱۰ -۶ -۳ تولیدکننده موظف است مشخصات مواد افزودنی شامل نام محصول، نوع افزودنی، محدوده وزن پیشنهادی مصرف، زمان تولید و تاریخ مصرف را بر روی بسته بندی درج نماید.
  4. ۵ -۱۰ -۶ -۴ افزودنی ها باید به نح وی بسته بندی شوند که نسبت به رطوبت و یخ زدگی محفوظ باشند.
  5. ۵ -۱۰ -۶ -۵ افزودنی ها باید در انبارهای سرپوشیده و دور از معرض تابش مستقیم آفتاب نگهداری شوند.

۵ - ۱۱ قیر و قطران

۵ - ۱۱ - ۱ تعریف

۵ - ۱۱ - ۱ - ۱

قیر جسمی هیدروکربنی است به رنگ سیاه تا قهوه ای تیره که از هیدروکربن های آلی یا ترکیبات پیچیده شیمیایی ساخته می شود. قیر در دمای محیط، جامد - نیمه جامد است، اما با افزایش دما روان می شود. کاربرد مهم قیر به علت وجود دو خاصیت مهم این ماده است: غیرقابل نفوذ بودن در برابر آب و چسبنده بودن.

۵ - ۱۱ - ۱ - ۲

قطران از تقطیر گازهای حاصل از حرارت دادن زغال سنگ، چوب و سنگ های شیستی به دست می آید و رنگی سیاه و متمایل به قهوه ای دارد. این ماده قطران خام نام دارد و از تصفیه آن در حرارت ۳۰۰ تا ۳۵۰ درجه سلسیوس قطران راهسازی به دست می آید.

۵ - ۱۱ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۱ - ۲ - ۱

قیر عمدتاً بر دو نوع است: اگر از معدن به دست آید، قیر طبیعی و هر گاه از پالایش نفت خام حاصل شود، قیر نفتی نام دارد.

۵ - ۱۱ - ۲ - ۱ - ۱

قیر طبیعی: برخی از انواع قیر در طبیعت و در اثر تبدیل تدریجی نفت خام و تبخیر مواد فرار آن در اثر گذشت سال های بسیار زیاد به دست می آید. چنین قیری، قیر طبیعی نامیده می شود.

۵ - ۱۱ - ۲ - ۱ - ۲

قیر نفتی: قیر نفتی را از پالایش نفت خام به دست می آورند و با توجه به نوع قیر، چگونگی کاربرد آن در صنایع مختلف به شرح زیر است:

الف- قیرهای جامد: قیر جامد آخرین فرآورده ای است که از تقطیر نفت خام فراهم و بر حسب درجه های نفوذ مختلف تولید می شود. حدود درجه های نفوذ قیرهایی که در ایران تولید می شوند ۱۰ تا ۳۰۰ دهم میلی متر در دمای ۲۵ درجه سلسیوس است. قیرهای تولید شده در ایران، عبارت اند از: ۵۰/۴۰، ۷۰/۶۰، ۱۰۰/۸۵، ۱۵۰/۱۲۰ و ۳۰۰/۲۰۰.

ب- قیرهای دمیده: حساسیت این قیرها نسبت به دما کمتر است و از آنها بیشتر برای پر کردن ترک های روسازی بتنی و درزها استفاده می شود. قیرهای خالص نیمه جامد، یا قیرهای با درجه نفوذ ۳۰۰/۲۰۰، ۱۰۰/۸۵ و ۷۰/۶۰، را با دمیدن هوای تحت فشار و دمای ۲۰۰ تا ۳۰۰ درجه سلسیوس در شرایط واکنش های تراکمی قرار می دهند و قیرهای جامدی، با درجه نفوذ کمتر نسبت به قیر اولیه، به نام قیرهای دمیده، تولید می کنند. انواع این قیرها عبارت اند از: R ۹۰/۱۵، R ۸۵/۲۵. که اعداد ۲۵، ۱۵ درجه نفوذ و ۸۵، ۹۰ نقطه نرمی این قیرها را نشان می دهد. موادی که از دمیدن مازوت یا نفت کوره به روش های غیرپالایشگاهی به دست می آیند در هیچ یک از این دسته ها قرار نمی گیرند زیرا دارای ساختار مشابه قیر نیستند.

پ- قیرهای محلول: قیرهای خالص جامد یا نیمه جامد هستند و مصرف آنها جز به روش حرارت دادن که موجب کاهش کندروانی قیر می شود، امکان پذیر نیست. راه دیگر استفاده از قیر، تهیه قیرهای محلول به روش مخلوط کردن قیرهای خالص با حلال های نفتی است که حالت قیر را از جامد یا نیمه جامد به مایع تغییر می دهد. قیرهای محلول، یا پس برگشته، با مخلوط کردن قیرهای خالص در حلال ها یا حل کردن قیر در آنها و یا روغن های نفتی سبک و فرار مانند بنزین و نفت سفید، به دست می آید. نوع و کیفیت این قیرها بستگی به نوع قیرهای خالص اصلی و کیفیت حلال ها و مقدار آنها دارد. هرقدر حلال مصرفی بیشتر باشد، قیر محلول، شل تر و روان تر است. کندروانی قیرهای محلول باید تا حد امکان به اندازه ای باشد که برای گرم کردن آنها نیاز به حرارت زیاد نباشد، البته این حرارت باید از درجه اشتعال حلال ها کمتر باشد. قیرهای محلول، در راه سازی برای اندودهای نفوذی، اندودهای سطحی، آسفالت سطحی، آسفالت سرد کارخانه ای یا مخلوط در محل، درزگیری ترک های آسفالتی و دیگر عملیات ترمیمی به مصرف می رسد. این قیر، بر حسب سرعت گیرش، تبخیر مواد فرار و نوع حلال ها، به سه گروه زیر تقسیم می شود:

۱- قیرهای زودگیر یا RC: اگر برای حل کردن قیرهای خالص و تهیه قیر محلول از حلال های سبک نظیر بنزین استفاده شود، قیر حاصل زودگیر است، زیرا حلال موجود در این قیرها در مدت نسبتاً کمی، پس از مصرف قیر، تبخیر می شود و قیر اصلی بر جای می ماند. این قیرها بر حسب گرانروی سینماتیک با واحد سانتی استوکس در چهار نوع RC-70، RC-250، RC-800 و RC-3000 درجه بندی می شوند. اعداد پسوند قیرها معرف حداقل کندروانی قیر در ۶۰ درجه سلسیوس است.

۲- قیرهای کندگیر یا MC: این قیرها از حل کردن قیر خالص در موادی مانند نفت سفید و یا حلال های مشابه تهیه می شود که سرعت تبخیر این حلال ها نسبت به حلال بنزین در قیرهای زودگیر، کندتر و طولانی تر است. قیرهای کندگیر در پنج نوع درجه بندی شده است که حداقل کندروانی آنها در ۶۰ درجه سلسیوس، برای رقیق ترین نوع آن یا MC-30 معادل ۳۰ سانتی استوکس، و برای غلیظ ترین یا MC-3000 مساوی ۳۰۰۰ سانتی استوکس است.

۳- قیرهای دیرگیر یا SC: قیرهای دیرگیر را با حل کردن قیرهای خالص در روغن ها، حلال های دیرگیر نفتی، مانند گازوئیل یا نفت سیاه، می توان، مانند قیرهای خالص، مستقیماً از تقطیر نفت خام تهیه کرد. برای گیرش کامل قیرهای دیرگیر بعد از مصرف، مدت زمان زیادی لازم است. در واقع این قیرها در شرایط آب و هوای عادی نمی گیرند، بلکه تغییر شکل مولکولی آنها نسبتاً تدریجی و طولانی است. قیرهای دیرگیر در چهار نوع درجه بندی شده اند که حداقل کندروانی آنها در ۶۰ درجه سلسیوس و برای رقیق ترین نوع آن یا SC-70 معادل ۷۰ سانتی استوکس و برای غلیظ ترین آن یا SC-3000 معادل ۳۰۰۰ سانتی استوکس است.

چ- قیر امولسیون: از مخلوط کردن قیر و آب با یک ماده امولسیون ساز قیرهای امولسیونی به دست می آیند. امولسیون قیر در دو نوع آنیونی و کاتیونی وجود دارد که هریک به زیرگروه های سریع شکن، تندشکن، کندشکن و دیرشکن و هریک از این زیرگروه ها نیز به گروه های فرعی دیگری تقسیم می شوند که تعداد آن ها به بیست نوع قیر امولسیون می رسد. مقدار قیر امولسیون های قیر از ۵۰ تا ۷۵ درصد، مقدار آب از ۲۵ تا ۴۰ درصد و امولسیون سازها حداکثر ۰٫۵ درصد وزنی این قیرها را تشکیل می دهد.

۶- قیرهای اصلاح شده: افزودنی های قیر، که طیف وسیعی از مواد معدنی، آلی و طبیعی را دربرمی گیرد، برای اصلاح برخی از خواص قیر و در نتیجه مخلوط های آسفالتی است که در موارد زیر کاربرد دارد:

  • جلوگیری از عریان شدن سنگ دانه مخلوط های آسفالتی
  • جلوگیری از ترک های حرارتی و انقباضی در رویه های آسفالتی
  • کاهش پدیده های تغییر شکل و قیرزدگی رویه های آسفالتی
  • جلوگیری از روآمدن ترک های آسفالتی
  • کاهش میزان سخت شدن و کهنه شدن قیر
  • افزایش تاب خستگی آسفالت

قیرهای اصلاح شده بر حسب نوع افزودنی های آن به سه گروه اصلی تقسیم می شوند که برای هریک مشخصات فنی معینی در نظر گرفته شده است. این مشخصات شامل قیرهای اصلاح شده ای است که حاصل اختلاط فقط قیرهای خالص با پلیمر، کوپلیمر، مواد شیمیایی تثبیت کننده و پودر لاستیک های بازیافتی است. به طور کلی، افزودنی های مصرفی باید با قیرهای خالص انتخاب شده در هر پروژه سازگاری داشته باشد و قیر اصلاح شده نیز باید قبلاً به صورت مخلوطی همگن و یکنواخت تهیه شود.

مشخصات ۳ گروه اصلی قیرهای اصلاح شده که هریک با افزودنی های معینی تهیه می شوند، به شرح زیر است:

۶ - ۱ - قیرهای اصلاح شده پلیمری
۶ - ۱ - ۱ - قیرهای اصلاح شده با پلیمر نوع I

این قیرها از افزودن کوپلیمرهای استایرن بوتادین (SB)، یا استایرن بوتادین استایرن (SBS) به قیرهای خالص تهیه می شوند و دارای مشخصات تأییدشده در استانداردهای معتبر باشد. قیرهای اصلاح شده با این پلیمر و پلیمرهای دیگر دارای ویژگی های مطابق با مشخصات استانداردهای معتبر به چهار گروه I-C، I-B، I-A و I-D تقسیم می شوند.

۶ - ۱ - ۲ - قیرهای اصلاح شده با پلیمر نوع II

از افزودن پلیمر استایرن بوتادین رابر (SBR) یا نوع پلیمر پلی کلروپرن به قیرهای خالص به دست می آید و باید با مشخصات تأییدشده در استانداردهای معتبر مطابق باشد. قیرهای اصلاح شده با این پلیمر و پلیمرهای دیگر دارای ویژگی های مطابق با مشخصات استانداردهای معتبر، به چهار گروه II-C، II-B، II-A و II-D تقسیم می شود.

۶ - ۱ - ۳ - قیرهای اصلاح شده با پلیمر نوع III

از افزودن پلیمر اتیلن وینیل استات (EVA) به قیر خالص تهیه می شوند و باید با مشخصات تأییدشده در استانداردهای معتبر انطباق داشته باشند. قیرهای اصلاح شده با این پلیمر و یا پلیمرهای دیگر دارای ویژگی های مطابق با استانداردهای معتبر، در پنج گروه III-A تا III-E رده بندی می شود.

۶ - ۱ - ۴ - قیرهای اصلاح شده با پلیمر نوع IV

از افزودن کوپلیمر غیرشبکه ای استایرن بوتادین استایرن (SBS) به قیرهای خالص تهیه می شود و باید با مشخصات تأییدشده در استانداردهای معتبر باشد. قیرهای اصلاح شده با این کوپلیمر و یا پلیمرهای دیگر دارای ویژگی های مطابق با استانداردهای معتبر، به شش گروه IV-F تا IV-7 تقسیم می شوند.

۶ - ۲ - قیرهای اصلاح شده با پودر لاستیک

از اختلاط پودر لاستیک های بازیافتی و در صورت لزوم افزودنی های معدنی و یا مواد الیافی دیگر، با قیر خالص تهیه می شوند و باید با مشخصات استانداردهای معتبر مطابقت داشته باشند. قیرهایی که از این راه اصلاح می شوند، از نظر کندروانی، به سه گروه I تا III به ترتیب با غلظت زیاد تا کم تقسیم می شوند. پودر باید با قیر داغ تا آنجا مخلوط شود و واکنش نشان دهد که ذرات لاستیک، پیش از مصرف قیر، به اندازه کافی متورم و منبسط شود. پودر لاستیک به کار رفته برای تهیه این قیر باید دارای خواص مندرج در استانداردهای معتبر باشد. قیر اصلاح شده با پودر لاستیک برای آسفالت گرم، مصرف می شود. درصد الیاف موجود در آسفالت، نباید از ۰٫۵ و در صورت استفاده برای قیرپاشی، نباید از ۰٫۱ درصد وزنی پودر لاستیک بیشتر باشد.

۶ - ۳ - قیرهای اصلاح شده با مواد شیمیایی تثبیت کننده

این قیرها از افزودن مواد شیمیایی تثبیت کننده به قیرهای خالص تولید می شوند و باید با مشخصات استانداردهای معتبر مطابقت داشته باشند. قیرهای اصلاح شده با این مواد و یا اصلاح کننده های دیگر دارای ویژگی های مندرج در استانداردهای معتبر به چهار گروه قیر با درجه نفوذ ۱۸۵-۱۴۰ تا درجه نفوذ ۶۵-۳۵ تقسیم می شود.

۵ - ۱۱ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۱ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۱ - ۳ - ۱ - ۱

الزامات قیرهای مورداستفاده در عایق کاری رطوبتی ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۲۱۱ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۱ - ۳ - ۱ - ۲

ویژگی ها و روش های آزمون قیرهای طبیعی (معدنی) بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۱۴ سنجیده می شود.

۵ - ۱۱ - ۳ - ۱ - ۳

مشخصات عایق های رطوبتی پیش ساخته قیری برای پی مطابق استاندارد ۳۸۶۴ و عایق های رطوبتی پیش ساخته بوسیله قیر اصلاح شده با پلیمرها مطابق با استاندارد ملی ۳۸۸۴ است. همچنین مشخصات عایق های قیرگونی در ساختمان مطابق استاندارد ملی ۲۹۵۲ و قیر اصلاح شده در ساخت عایق های رطوبتی پیش ساخته قیری مطابق استاندارد ملی ۳۸۶۹ ارائه شده است.

۵ - ۱۱ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

روش های آزمون قیر و مواد قیری شامل آزمون های قابلیت کشش، تأثیر گرما و هوا بر مواد قیری، کشش پذیری، نقطه شکست فراس قیر و مواد قیری، تعیین نقطه نرمی با ابزار حلقه و گلوله و تعیین نقطه اشتعال به ترتیب مطابق با استانداردهای ملی ایران شماره های ۲۹۵۵، ۲۹۵۷، ۳۸۶۶، ۳۸۶۷، ۳۸۶۸ و ۱۹۸ است.

۵ - ۱۱ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۱ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

انتخاب دمای صحیح و مناسب برای گرم کردن انواع مختلف قیرهای جامد، محلول و امولسیون در شرایط آب و هوایی مختلف و برای مصارف گوناگون، با کیفیت و مرغوبیت قیر و ملاحظات ایمنی و زیست محیطی با تأکید بر جلوگیری در اشتعال و آتش سوزی و کاهش آلودگی زمین ارتباط مستقیم دارد. راهنمای کلی انتخاب دمای مناسب برای گرم کردن و مصرف قیرها به این شرح است:

۵ - ۱۱ - ۴ - ۱

قیرهای خالص: حداکثر دما برای گرم کردن قیرهای خالص نباید از ۱۷۶ درجه سلسیوس تجاوز کند. در موقع گرم کردن این قیرها و هر نوع قیر دیگری در دمای مناسب، نباید دود آبی رنگ متصاعد شود که انتشار آن در هوا، موجب افزایش آلدهیدها در محیط کار می شود. هر قدر دمای این قیرها برای گرم کردن و مدت زمان آن نیز کمتر باشد، آلودگی زیست محیطی کمتر است.

۵ - ۱۱ - ۴ - ۲

قیرهای محلول: دمای مناسب برای این قیرها بر حسب این که قیر محلول در چه رده ای از قیرهای زودگیر، کندگیر یا دیرگیر قرار گرفته باشد، باید همواره کمتر از درجه اشتعال قیر باشد. در غیر این صورت، کلیه نکات ایمنی برای پیشگیری از حریق و اشتعال باید در موقع حرارت دادن این قیرها رعایت شود. دمای مناسب برای قیرهای محلول به ویژه برای انواع رقیق آنها مانند MC-30، RC-70، SC-70، MC-30 نباید به ترتیب بیشتر از ۳۰ درجه سلسیوس و ۵۰ درجه سلسیوس باشد. برای گروه های غلیظ تر این قیرها مانند MC-3000، SC-3000 و RC-3000، حداکثر دما باید بین ۸۰ تا ۱۱۵ سلسیوس باشد. افزایش دمای قیرهای محلول به سهولت موجب فراریت و انتشار حلال های موجود در این قیرها (هیدروکلریدها) در هوای محیط می شود و نتیجه آن افزایش شدید آلدهیدها در محیط کار است که باید مورد توجه قرار گیرد.

۵ - ۱۱ - ۴ - ۳

قیرهای امولسیون: برای مصرف این قیرها به طور معمول نیازی به حرارت دادن آنها نیست. لذا از نظر اقتصادی و ایمنی بر انواع دیگر قیرها، برتری دارند، زیرا:

  • انرژی مصرفی برای گرم کردن آنها به مراتب کمتر از قیرهای محلول و قیرهای خالص است.
  • به جای تبخیر و تصفیه حلال های نفتی موجود در قیرهای محلول و انتشار آنها در محیط زیست که موجب تشديد آلودگی می شود، در قیرهای امولسیون فقط آب تبخیر می شود.

ضمن آن که استفاده از این قیرها برای اختلاط با سنگ دانه مرطوب و یا پخش قیر روی سطوح مرطوب هیچ گونه اثر منفی بر عملکرد آن ندارد.

۵ - ۱۱ - ۵ سازگاری

انتخاب قیر مناسب و مطلوب برای شرایط متنوع و گوناگون اجرایی و محیطی و مصارف ناهمگون، به عوامل مؤثر و متعددی از جمله مصالح مصرفی با قیر، شرایط جوی – اقلیمی و حداقل – حداکثر و متوسط دمای محیط بیرون، وسایل اجرای کار، نوع و میزان ترافیک عبوری در دوره سرویس دهی پروژه بستگی دارد که برای انواع قیرهای جامد، محلول و امولسیون متفاوت است.

۵ - ۱۱ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱۱ - ۶ - ۱

قیرهای جامد و محلول: این قیرها برای مصارف ساختمانی، در بشکه عرضه می شود. درب شکه های قیر، موقعی که قیر داخل بشکه سرد شده باشد، بسته می شود.

۵ - ۱۱ - ۶ - ۲

امولسیون های قیر: این امولسیون ها با بشکه حمل نمی شوند زیرا جابه جایی و نقل و انتقال بشکه ها به ویژه اگر روی زمین غلتیده شود موجب شکست امولسیون قیر می شود و در نهایت آن را غیرقابل مصرف می سازد. از این رو، از تانکر برای حمل قیرهای امولسیون استفاده می شود. امولسیون های قیر نباید یخ بزند، زیرا این عمل باعث شکست آن شده و قیر را از آب جدا می سازد. افزایش دما موجب شکست زودهنگام امولسیون قیر می شود.

۵ - ۱۲ عایق های رطوبتی

۵ - ۱۲ - ۱ تعریف

عایق های رطوبتی مواد و مصالحی هستند که برای جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت، در ساختمان استفاده می شوند.

عایق رطوبتی قیری، غشای نیمه انعطاف پذیر پیوسته ای است شامل لایه های متناوب نمد اشباع شده یا روکش شده، یا منسوج، با لایه های قیر و ممکن است با رویه سنگ دانه معدنی، مواد قیری یا سایر ورق ها روکش شود.

۵ - ۱۲ - ۲ دسته بندی

عایق های رطوبتی به ۳ نوع اصلی دسته بندی می شود:

۵ - ۱۲ - ۲ - ۱

عایق رطوبتی قیر و گونی.

۵ - ۱۲ - ۲ - ۲

عایق رطوبتی پلیمری تک لایه پیش ساخته یا اجراپذیر در محل (مایع مصرف شونده).

۵ - ۱۲ - ۲ - ۳

عایق رطوبتی پیش ساخته با قیر اصلاح شده به وسیله پلیمرها، که خود به انواع زیر تقسیم می شود:

۵ - ۱۲ - ۳ - ۲ - ۱

عایق رطوبتی پی: برای عایق کردن پی و سطوح داخلی ساختمان ها

۵ - ۱۲ - ۳ - ۲ - ۲

عایق رطوبتی بام و سطوح خارجی ساختمان: این عایق ها به صورت تک لایه با بستری از یک لایه پلی استر ترمی و یا به صورت دو لایه با بستری از یک لایه الیاف شیشه و یک لایه پلی استر ساخته و با مذاب قیر اصلاح شده با مواد پلیمری مخلوط می شوند و برای عایق کردن سطوح خارجی ساختمان ها، استخرها و تونل ها به کار می روند. عایق رطوبتی بام، بر حسب نوع پلیمر اصلاح کننده قیر و نوع قیر، به ۳ دسته اصلی تقسیم می شود:

الف- عایق رطوبتی نوع A: از قیر اصلاح شده با مواد پلیمری، به سرگروهی APP (پلی پروپیلن آتاکتیک)، استفاده می شود.

ب- عایق رطوبتی نوع S: از قیر اصلاح شده با مواد پلیمری، به سرگروهی SBS (استایرن بوتادین استایرن کوپلیمر) استفاده می شود.

پ- عایق رطوبتی بر پایه قیر اکسیده: فرآورده ای متشکل از الیاف آلی یا الیاف معدنی و آلی به صورت بافته یا نبافته که با قیر اکسیده اشباع شده است.

۵ - ۱۲ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۲ - ۳ - ۱ ویژگی ها

ویژگی های انواع عایق های رطوبتی باید مطابق استانداردهای ملی ایران شماره های ۳۸۶۴، ۳۸۸۴، ۱-۳۸۸۵ و ۳-۳۸۸۵ باشد. مشخصات گونی مصرفی در ساخت عایق قیر-گونی در استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۷۱، قیر و گونی مورد استفاده در عایق کاری رطوبتی ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۲۹۵۲، پلی استر نبافته در استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۸۹، فلت الیاف شیشه در استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۹۱ و قیر اصلاح شده در ساخت عایق های پیش ساخته قیری در استاندارد ملی ایران شماره ۳۸۶۹ ارائه شده است. برای افزایش دوام عایق های رطوبتی بام توصیه می شود که آن را با یک لایه سنگ دانه معدنی، موزائیک یا سایر مصالح بپوشاند.

۵ - ۱۲ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

آزمایش های لازم برای تعیین کیفیت عایق های رطوبتی عبارت است از: تعیین حل پذیری مواد قیری در تری کلرو اتیلن، مقاومت عایق رطوبتی پیش ساخته در برابر پارگی، تاب کششی اتصالات عایق رطوبتی پیش ساخته، میزان انعطاف پذیری (دمای تاب خمشی) عایق رطوبتی پیش ساخته در سرما، اندازه گیری ابعاد و جرم واحد سطح، مقاومت کششی عایق های رطوبتی، مقاومت عایق رطوبتی پیش ساخته در مقابل ازن، مقاومت عایق رطوبتی پیش ساخته در مقابل نفوذ بخار آب (ضریب مقاومت)، پایداری ابعادی عایق های رطوبتی در برابر حرارت.

۵ - ۱۲ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۲ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۲ - ۴ - ۱

حرارت دادن قیر، برای اجرای قیرگونی در محل ساختمان، سبب انتشار گازهای مضر و افزایش آلودگی می شود. همچنین خطر سوختگی شدید برای افراد در معرض آن دارد، لذا ضروری است تمهیدات لازم در این زمینه انديشيده شود. کارخانه تولیدکننده عایق های رطوبتی قیر اصلاح شده پیش ساخته باید دور از شهر باشد، تا از آلودگی مناطق شهری جلوگیری شود. نخاله های حاصل از تعمیر و بازسازی عایق های رطوبتی بر پایه قیر از لحاظ اقتصادی قابل بازیافت نیست.

۵ - ۱۲ - ۴ - ۲

هنگام کار با عایق های رطوبتی، از دستکش، لباس کار مناسب و کلاه ایمنی استفاده شود. تمهیدات لازم برای جلوگیری از خطر آتش سوزی به عمل آید.

۵ - ۱۲ - ۵ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱۲ - ۵ - ۱

محصول نهایی عایق های پیش ساخته قیری باید به صورت رول بسته بندی شود. هنگام بسته بندی، برای جلوگیری از چسبندگی، یک طرف عایق باید با پودر معدنی، مانند تالک یا روکش آلومینیوم، و طرف دیگر با فیلم پلی اتیلن قابل ذوب با حرارت مشعل پوشانده شود.

۵ - ۱۲ - ۵ - ۲

رول عایق باید در هوای خشک و در انبار سرپوشیده دارای کف تخت، با دمای +۵ تا +۳۵ درجه سلسیوس، به طور عمودی نگهداری شود. زمان نگهداری عایق رطوبتی از تاریخ تولید تا نصب نباید بیشتر از شش ماه باشد. در صورت نگهداری آن در فضای باز، باید روی پالت نهاده و روکش پلی اتیلن رنگی بر روی آن کشیده شود. رول نباید بیش از یک هفته، در فضای باز بماند. رول ها باید به شکلی کنار هم قرار داده شوند که جریان هوا بتواند از بین آنها عبور کند. هیچ گاه نباید دو رول را روی هم قرار داد.

۵ - ۱۲ - ۵ - ۳

رول ها همیشه باید به طور عمودی حمل شوند. هنگام حمل باید مراقبت شد که لبه عایق پاره نشود. هنگام تخلیه باید از پرتاب کردن رول ها خودداری شود تا از آسیب رسیدن به رول ها جلوگیری شود. وسایل حمل کننده باید سرپوشیده با کف تخت باشند. هنگام حمل دمای اتاقک کامیون و مانند آن باید بین +۵ و +۳۵ درجه سلسیوس باشد.

۵ - ۱۲ - ۵ - ۴

عایق های رطوبتی را می توان بر روی پالت در کف انبار و همچنین در قفسه ها نگهداری کرد. چنانچه عایق دارای لایه محافظ کدر در زیر لایه پلی اتیلن نباشد و قرار است عایق به مدت طولانی در معرض تابش نور خورشید در انبار قرار گیرد، باید محصول در برابر تابش محافظت شود.

۵ - ۱۲ - ۵ - ۵

به منظور جلوگیری از احتمال خراب شدن عایق های رطوبتی در حمل و نقل، جابجایی و انبارش، اقدامات زیر توصیه می شود:

  • جابجایی پالت ها با استفاده از بالابر چنگکی انجام شود.
  • از برخورد ناگهانی پالت با زمین به ویژه در هوای سرد جلوگیری شود.
  • پالت باید بر روی سطح صاف قرار داده شود، از همپوشانی آنها اجتناب شود.
  • عایق های رطوبتی باید به درستی در انبار تحت پوشش و در محل خشک قرار گیرد.
  • در طول زمستان، عایق رطوبتی حداقل ۲۴ ساعت قبل از استفاده باید در دمای بیش از +۵°C قرار گیرد.

۵ - ۱۳ عایق های حرارتی

۵ - ۱۳ - ۱ تعریف

عایق های حرارتی مواد و مصالحی هستند که برای کاهش انتقال حرارت به کار می روند. میزان عایق بودن این مواد بستگی به ترکیب شیمیایی و/یا ساختار فیزیکی آنها دارد. فرآورده هایی عایق حرارتی محسوب می شوند که مقاومت حرارتی آنها بیش از ۰٫۵ مترمربع کلوین بر وات و ضریب هدایت حرارتی آنها کمتر از ۰٫۰۶۵ وات بر مترکلوین باشد.

۵ - ۱۳ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱

پشم معدنی: فرآورده ای است دارای ماهیت و ظاهر پشم گونه که از سنگ، سرباره یا شیشه مذاب ساخته می شود. انواع آن عبارتند از:

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱ - ۱

پشم شیشه: پشم معدنی ساخته شده از شیشه مذاب

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱ - ۲

پشم سنگ: پشم معدنی ساخته شده عمدتاً از سنگ های طبیعی آذرین مذاب

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱ - ۳

پشم سرباره: پشم معدنی ساخته شده از سرباره مذاب کوره بلند ذوب آهن

۵ - ۱۳ - ۲ - ۲

پلاستیک های سلولی: پلاستیک هایی که در آن ها چگالی فرآورده، در اثر وجود حفره های کوچک متعدد (سلول ها) کاهش یافته است. این حفره ها که ممکن است به هم ارتباط داشته باشند در سرتاسر ماده توزیع می شوند. انواع آن به شرح زیر است:

۵ - ۱۳ - ۲ - ۲ - ۱

پلی استایرن منبسط: ماده ای که با قالب گیری دانه های پلی استایرن قابل انبساط یا یکی از کوپلیمرهای آن ساخته شده و اساساً دارای ساختار سلول بسته و پر از هواست.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۲ - ۲

فوم پلی استایرن اکسترود شده: ماده عایق کاری پلاستیک سلولی منبسط و اکسترود شده با ساختار سلول بسته است.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۲ - ۳

فوم پلی یورتان: ماده پلاستیک سلولی نیمه صلب یا صلبی که بر پایه پلی یورتان است.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۲ - ۴

فوم الاستومری قابل انعطاف: فوم قابل انعطاف سلول بسته ای است که از لاستیک طبیعی یا مصنوعی، یا مخلوطی از آن دو ساخته می شود و حاوی سایر پلیمرها و سایر مواد شیمیایی است که ممکن است با افزودنی های آلی یا معدنی اصلاح شده باشد.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۳

رس منبسط: ماده دانه ای که از کانی های رسی منبسط شده بر اثر حرارت ساخته می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۴

پرلیت منبسط: ماده (عایق) دانه ای سبک ساخته شده از سنگ طبیعی آتشفشانی است که در اثر حرارت منبسط می شود تا تشکیل ساختاری سلولی دهد.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۵

تخته پرلیت منبسط: تخته عایق حرارتی صلبی است که از پرلیت منبسط، الیاف مسلح کننده و مواد چسباننده ساخته می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۶

ورمیکولیت ورقه ای (متورق): ماده عایقی که از انبساط و ورقه ای کردن کانی طبیعی میکا در اثر حرارت به دست می آید.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۷

عایق سلولزی: عایق الیافی ساخته شده از چوب، کاغذ یا مواد خام کاغذ با چسباننده ها و کندسوزکننده ها است.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۸

فوم فنلی: فوم سلولی صلبی است با ساختار پلیمری که در ابتدا از پلیمریزاسیون تراکمی فنل، همولوگ ها و/یا مشتقات آن با آلدهیدها یا کتون ها ساخته می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۹

شیشه سلولی: مصالح عایق کاری صلبی است که از شیشه منبسط با یک ساختار سلول بسته ساخته می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱۰

تخته چوب پنبه منبسط: فرآورده پیش ساخته ای که از چوب پنبه دانه ای ساییده منبسط ساخته و منحصراً با چسب طبیعی که از دیواره سلول آن تحت فشار و حرارت خارج شده چسبانده می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱۱

فرآورده های الیاف چوب: فرآورده های عایق کاری که از الیاف چوب با افزودن مواد چسباننده یا بدون آن و/یا افزودنی ها ساخته می شود. این تعریف فرآورده هایی را که به روش مکانیکی چسبانده می شوند، نیز در بر می گیرد.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱۲

دال و تخته پشم چوب: فرآورده عایق کاری صلبی است که از پشم چوب فله ای با یک چسباننده معدنی و تحت فشار تا ضخامت نهایی آن، چسبانده می شود.

۵ - ۱۳ - ۲ - ۱۳

سیلیکات کلسیم: فرآورده (عایق) شامل سیلیکات کلسیم هیدراته است که معمولاً با الیاف تقویت می شود.

۵ - ۱۳ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۳ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۳ - ۳ - ۱ - ۱

استانداردهای ویژگی فرآورده های عایق حرارتی مورد استفاده در ساختمان به شرح زیر است:

الف- پشم معدنی: فرآورده های پشم معدنی باید مطابق ویژگی های استاندارد ملی ایران شماره ۸۱۱۶ باشد.

ب- پلی استایرن منبسط: ویژگی های فرآورده های پلی استایرن منبسط در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۵۰ ارائه شده است.

پ- فوم پلی استایرن اکسترود شده: ویژگی های فرآورده های فوم پلی استایرن اکسترود شده در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۵۲ ارائه شده است.

ت- فوم پلی یورتان: ویژگی های فرآورده های فوم پلی یورتان در استاندارد ملی ایران شماره ۸۲۹۸ ارائه شده است.

ث- سبک دانه رس منبسط: ویژگی های سبک دانه رس منبسط قبل و پس از اجرا به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۱۰۵۹ قسمت های ۱ و ۲ ذکر شده است.

ج- پرلیت منبسط: ویژگی های فرآورده های پرلیت منبسط قبل و پس از نصب به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۱۰۶۲ قسمت های ۱ و ۲ ارائه شده است.

چ- تخته پرلیت منبسط: تخته پرلیت منبسط دارای ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۸۳۲۰ می باشد.

ح- ورمیکولیت ورقه ای (متورق): مشخصات ورمیکولیت متورق قبل و پس از نصب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۱۴۲۷ قسمت های ۱ و ۲ ارائه شده است.

خ- فوم فنلی: ویژگی های فرآورده های فوم فنلی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۵۳ ذکر شده است.

د- شیشه سلولی: فرآورده های شیشه سلولی دارای مشخصات مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۵۱ هستند.

ذ- تخته چوب پنبه منبسط: در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۴۸ ویژگی های تخته چوب پنبه منبسط ارائه شده است.

ر- الیاف چوب: مشخصات فرآورده های الیاف چوب در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۴۹ بیان شده است.

ز- پشم چوب: مشخصات فرآورده های پشم چوب در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۴۷ ارائه شده است.

۵ - ۱۳ - ۳ - ۱ - ۲

استانداردهای ویژگی های فرآورده های مورد استفاده در تأسیسات ساختمانی به شرح زیر است:

الف- ویژگی های فوم پلی اتیلن – فرآورده های فوم پلی اتیلن در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۹۲۲ ارائه شده است.

ب- ویژگی های شیشه سلولی – فرآورده های شیشه سلولی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۳۸ ارائه شده است.

پ- مشخصات سیلیکات کلسیم - فرآورده های سیلیکات کلسیم در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۳۹ ذکر شده است.

ت- در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۴۰ مشخصات فوم پلی استایرن اکسترود شده - فرآورده های فوم پلی استایرن اکسترود شده ارائه گردیده است.

ث- مشخصات فوم پلی استایرن منبسط – فرآورده های فوم پلی استایرن منبسط در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۴۱ ذکر شده است.

ج- فرآورده های اجرا شده درجا از ورمیکولیت متورق- فرآورده های فله ای و چسبیده قبل و بعد از نصب دارای ویژگی های استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۹۲۴ قسمت های ۱ و ۲ باشند.

چ- ویژگی های فوم پلی استایرن اکسترود شده عایق حرارتی و پرکننده سبک برای مصارف مهندسی ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۹۲۳ ارائه شده است.

ح- ویژگی های فوم الاستومری قابل انعطاف – فوم الاستومری قابل انعطاف در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۳۷ ارائه شده است.

خ- مشخصات فرآورده های عایق کاری حرارتی اجرا شده درجا از پرلیت منبسط - فرآورده های فله ای و چسبیده قبل و بعد از نصب در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۳۶ قسمت های ۱ و ۲ ارائه شده است.

د- ویژگی های فوم فنلی – فرآورده های فوم فنلی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۱۹۸ ارائه شده است.

ذ- مشخصات فوم صلب پلی یورتان و پلی ایزو سیانورات پاششی شکل گرفته در جا- سامانه پاششی فوم صلب قبل و بعد از نصب در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۱۹۷ قسمت های ۱ و ۲ ارائه شده است.

ر- ویژگی های پشم معدنی – فرآورده های پشم معدنی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۱۶۲ ارائه شده است.

ز- ویژگی های فرآورده های عایق کاری حرارتی-پشم معدنی فله ای شکل یافته در محل قبل و بعد از نصب به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۴۱۵۷ قسمت های ۱ و ۲ ارائه شده است.

ژ- مشخصات فوم های صلب پلی یورتان و فوم ایزو سیانورات – فرآورده های فوم های صلب پلی یورتان و فوم در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۱۶۱ ارائه شده است.

س- فرآورده های عایق حرارتی مورد استفاده در ساختمان (به استثنای پشم های معدنی) باید دارای حداقل مقاومت حرارتی ۰٫۵ مترمربع کلوین بر وات و ضریب هدایت حرارتی کمتر از ۰٫۰۶۵ وات بر مترکلوین در °C 10 داشته باشند. پشم های معدنی باید دارای حداقل مقاومت حرارتی ۱٫۰ مترمربع کلوین بر وات باشند.

ش- اگر عایق حرارتی در معرض رطوبت های نسبی زیاد تا نزدیک ۱۰۰ درصد و اختلاف فشار بخار آب در دو طرف (مانند بام های وارونه و عایق کاری زمینی محافظت نشده) قرار گیرند، لازم است میزان جذب آب درازمدت آن از راه نفوذ در حد مجاز استاندارد ویژگی فرآورده مربوط باشد. مقدار جذب آب کوتاه مدت (۲۴ ساعته) به روش غوطه وری جزئی نباید از حد مجاز استاندارد ویژگی فرآورده مربوط بیشتر باشد. با این آزمایش یک دوره بارندگی ۲۴ ساعته در طی اجرای ساختمان شبیه سازی می شود. مقدار جذب آب درازمدت (۲۸ روزه) به روش غوطه وری کامل نباید از حد مجاز استاندارد ویژگی فرآورده مربوط بیشتر باشد. با این آزمایش، جذب آب از طریق ماندن عایق برای مدت طولانی درون آب، شبیه سازی می شود. در برخی کاربردها، بعضی از فرآورده ها، در شرایط یادشده قرار می گیرد.

ص- در هنگام بهره برداری، چنانچه عایق حرارتی، به طور مکرر در شرایط دمایی کم و تماس با آب قرار گیرد، مانند بام های وارونه و عایق کاری زمینی محافظت نشده، لازم است مقاومت کافی در برابر یخ زدگی و آب شدن مطابق با استاندارد ویژگی فرآورده مربوط داشته باشد.

ض- در صورت استفاده از عایق در کف یا بام ساختمان، بارهای وارده بر آن باید محاسبه و با توجه به این بارها، رده مقاومت فشاری، یا تنش فشاری، در ۱۰ درصد تغییر شکل مربوط، مطابق با استاندارد ویژگی فرآورده مربوط انتخاب شود.

ط- مقاومت کششی موازی با سطوح عایق های حرارتی الیاف معدنی باید به اندازه ای باشد که فرآورده، مقاومت کافی برای تحمل تنش های وارده (حداقل دو برابر وزن کل فرآورده) در حین حمل و بهره برداری داشته باشد.

ظ- طراح باید با استناد به روش ارائه شده در راهنمای مبحث ۱۹ و با توجه به سیستم طراحی، نفوذپذیری بخار آب جدار را ارزیابی کند و در صورت وجود خطر میعان، با پیش بینی لایه بخاربند در محل مناسب آنرا برطرف کند.

ع- عایق حرارتی باید از نظر طول، عرض، ضخامت (برای همه فرآورده ها)، تخت و گونیا بودن (برای تخته ها)، پایداری ابعادی، واکنش در برابر آتش و سایر خواص مورد نیاز برای کاربرد مورد نظر، با حدود مجاز استاندارد ویژگی فرآورده مربوط و تراز، یا مقادیر اعلام شده از سوی تولیدکننده، مطابقت داشته باشد.

غ- نفوذ باران و میعان در عایق حرارتی ممکن است سبب کاهش شدید مقاومت حرارتی آن شود. بنابراین باید احتیاط لازم را برای جلوگیری از خیس شدن عایق حرارتی به کار برد. جذب آب عایق های حرارتی باید با ویژگی های مربوط در استاندارد آن فرآورده مطابقت داشته باشند.

ف- سامانه نمای مرکب عایق حرارتی بیرونی بر پایه پلی استایرن منبسط (ETICS) برای سطوح بیرونی دیوارها به منظور بهبود عایق حرارتی به کار می رود و شامل اجزایی بدین قرار است: چسب ویژه سامانه و اتصالات مکانیکی ویژه، مصالح عایق کاری حرارتی ویژه سامانه، تقویت کننده های داخلی سامانه شامل شبکه های فلزی یا الیاف شیشه، مصالح آلی یا معدنی ویژه سامانه تشکیل دهنده نمای سامانه. این سامانه دارای ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۰۵۶ هستند و همچنین مشخصات پلی استایرن منبسط مورد استفاده در این سیستم در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۹۵۰ ارائه شده است. توضیحات تکمیلی در پیوست ۱ ارائه شده است.

ق- فرآورده های فوم پلیمری مورد استفاده در صنعت ساختمان باید از نظر واکنش در برابر آتش از نوع کندسوز باشند. علاوه بر این توسط یک لایه از مصالح بنایی مانند تخته گچی (صفحه روکشدار گچی) استاندارد به ضخامت حداقل ۱۲٫۵ میلی متر پوشانده شوند. رعایت ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در این مورد الزام آور است.

ک- ویژگی های پنل های مرکب صفحات روكشدار گچی عایق حرارتی/صوتی در الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۸۰۵ ارائه شده است.

گ- عایق حرارتی پتوئی بر پایه الیاف شیشه مورد مصرف در عایق کاری خارجی کانال های هوای تهویه مطبوع باید دارای مشخصات مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۸۶۵ باشد.

۵ - ۱۳ - ۳ - ۲ روش های آزمون

۵ - ۱۳ - ۳ - ۲ - ۱

روش های آزمون استاندارد برای تعیین کیفیت فرآورده های عایق کاری حرارتی مورد استفاده در ساختمان به این شرح است:

تعیین طول و عرض، تعیین ضخامت، تعیین گونیا بودن، تعیین تخت بودن، تعیین رفتار فشاری، تعیین چگالی ظاهری، تعیین مقاومت کششی عمود بر سطوح، تعیین جذب آب کوتاه مدت از طریق غوطه وری جزئی، تعیین پایداری ابعادی در شرایط آزمایشگاهی نرمال ثابت، تعیین پایداری ابعادی در شرایط رطوبت و دمای معین، تعیین تغییر شکل تحت شرایط دما و بار فشاری مشخص، تعیین خزش فشاری، تعیین مقاومت کششی موازی با سطوح، تعیین ابعاد خطی آزمونه ها، تعیین خواص انتقال بخار آب، تعیین جذب آب درازمدت از طریق غوطه وری، تعیین جذب آب درازمدت از طریق نفوذ، تعیین رفتار خمشی، تعیین رفتار برشی، تعیین مقاومت در برابر یخ زدگی و آب شدن، تعیین رفتار تحت بار متمرکز، تعیین ضخامت فرآورده های عایق کاری کف شناور، تعیین مواد آلی، تعیین سفتی دینامیکی مصالح مورد استفاده در زیر کف های شناور در ساختمان های مسکونی، تعیین مقاومت در برابر جریان هوا، تعیین مواد غیر الیافی عایق های الیافی معدنی مصنوعی سنگ و سرباره، اندازه گیری جذب صدا در یک اتاق واخنش

استانداردهای آزمون های آتش فرآورده های عایق حرارتی شامل موارد زیر است:

  • واکنش در برابر آتش برای مصالح و فرآورده های ساختمانی، روش آزمون قسمت اول- اندازه گیری شدت رهایش گرمای ناشی از سوختن مصالح و فرآورده های ساختمانی به وسیله دستگاه گرماسنج مخروطی
  • واکنش در برابر آتش برای فرآورده های ساختمانی، روش آزمون- قسمت دوم- قابلیت نسوختن ماده
  • واکنش در برابر آتش برای مصالح و اجزای ساختمانی، روش آزمون قسمت چهارم - قابلیت افروزش فرآورده های ساختمانی در برخورد مستقیم شعله (آزمون منبع تک شعله)
  • واکنش در برابر آتش فرآورده های ساختمانی، قسمت پنجم- تعیین گرمای ناشی از سوختن ماده
  • واکنش در برابر آتش فرآورده های ساختمانی، فرآورده های ساختمانی بجز کف پوش ها در معرض تهاجم گرمایی عامل مشتعل منفرد SBI
  • آزمایش های واکنش در برابر آتش برای نماها -بخش اول: آزمون در مقياس متوسط
  • آزمایش های واکنش در برابر آتش برای دیوارهای خارجی همراه با عایق حرارتی - بخش دوم: آزمون در مقياس بزرگ

استانداردهای آزمون های عایق های حرارتی شامل موارد زیر است:

  • تعیین مقاومت حرارتی و ضریب هدایت حرارتی به وسیله لوح گرم محافظت شده و روش جریان حرارت سنج فرآورده های با مقاومت حرارتی زیاد و متوسط
  • تعیین درصد حجمی سلول های باز و سلول های بسته پلاستیک های سلولی صلب
  • تنظیم شرایط تا تعادل رطوبتی تحت شرایط رطوبت و دمای مشخص
  • تعیین رفتار تحت بارگذاری دوره ای
  • تعیین مقاومت حرارتی با استفاده از صفحه گرم محافظت شده و روش های جریان حرارت سنج- فرآورده های ضخیم دارای مقاومت حرارتی متوسط و زیاد

استانداردهای سامانه های مرکب عایق حرارتی شامل موارد زیر است:

  • تعیین مقاومت بیرون کشیدن سامانه های مرکب عایق حرارتی خارجی، آزمون بلوک اسفنجی (ETICS)
  • تعیین مقاومت در برابر ضربه سامانه های مرکب عایق حرارتی خارجی
  • تعیین مقاومت در برابر فرورفتگی سامانه های مرکب عایق حرارتی خارجی
۵ - ۱۳ - ۳ - ۲ - ۲

روش های آزمون استاندارد برای تعیین کیفیت فرآورده های عایق کاری حرارتی مورد استفاده در تأسیسات ساختمانی به این شرح است:

  • تعیین ابعاد، گونیا بودن و خطی بودن عایق حرارتی پیش ساخته لوله
  • تعیین مقادیر بسیار کم یون های محلول در آب کلرید، فلورید، سیلیکات سدیم و pH
  • تعیین خواص انتقال بخار آب عایق پیش ساخته لوله
  • تعیین ضریب انبساط حرارتی
  • تعیین خواص انتقال حرارت حالت پایدار عایق حرارتی برای لوله های دایره ای
  • تعیین حداکثر دمای کاربرد
  • تعیین حداکثر دمای کاربرد برای عایق پیش ساخته لوله
  • تعیین جذب آب کوتاه مدت با غوطه وری جزئی عایق حرارتی پیش ساخته لوله
  • اندازه گیری جذب صدا در یک اتاق واخنش
  • واکنش در برابر آتش برای مصالح و فرآورده های ساختمانی، روش آزمون قسمت اول- اندازه گیری شدت رهایش گرمای ناشی از سوختن مصالح و فرآورده های ساختمانی به وسیله دستگاه گرماسنج مخروطی
  • واکنش در برابر آتش برای فرآورده های ساختمانی، روش آزمون- قسمت دوم- قابلیت نسوختن ماده
  • واکنش در برابر آتش برای مصالح و اجزای ساختمانی، روش آزمون قسمت چهارم- قابلیت افروزش فرآورده های ساختمانی در برخورد مستقیم شعله (آزمون منبع تک شعله)
  • واکنش در برابر آتش فرآورده های ساختمانی، قسمت پنجم- تعیین گرمای ناشی از سوختن ماده
  • واکنش در برابر آتش فرآورده های ساختمانی، فرآورده های ساختمانی بجز کف پوش ها در معرض تهاجم گرمایی عامل مشتعل منفرد SBI
  • تعیین مقاومت حرارتی و ضریب هدایت حرارتی به وسیله لوح گرم محافظت شده و روش جریان حرارت سنج فرآورده های با مقاومت حرارتی زیاد و متوسط

۵ - ۱۳ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۳ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۳ - ۴ - ۱ ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۳ - ۴ - ۱ - ۱

عایق های پشم معدنی ممکن است سبب ایجاد حساسیت پوستی و خارش شود. توصیه می شود کاربران این مواد از دستکش استفاده کنند.

۵ - ۱۳ - ۴ - ۱ - ۲

پشم های معدنی غیرقابل اشتعال اند، اما اگر روکش آنها کاغذی باشد، طبعاً می سوزد.

۵ - ۱۳ - ۴ - ۱ - ۳

الیاف آزبستی که از سیلیکات های طبیعی با ساختار بلوری به شکل رشته های باریک تشکیل می شود، به سبب خطر آن برای سلامتی انسان، نباید در ساخت فرآورده های عایق کاری حرارتی استفاده شود.

۵ - ۱۳ - ۴ - ۱ - ۴

مشکلات عایق های پلیمری فومی شامل قابلیت اشتعال، زباله سازی و تجزیه نشدن باطله های آنها در طبیعت است. فوم برخی از پلی یورتان ها به علت استفاده از کلروفلوئوروکربن (CFC) سبب تخریب لایه ازن می شود.

۵ - ۱۳ - ۴ - ۲ ملاحظات ایمنی و بهداشت

۵ - ۱۳ - ۴ - ۲ - ۱

پلاستیک های سلولی: برای محافظت کارگران از دستکش، لباس کار مناسب و کلاه ایمنی استفاده شود. تمهیدات لازم برای جلوگیری از خطر آتش سوزی به عمل آید. استفاده از هر نوع محصول پلیمری محدود به دماهای خاص کاربرد می باشد. برخی از پلیمرها از جمله پلی یورتان و پلی ایزو سیانورات در هنگام آتش سوزی و یا در معرض حرارت بالا تجزیه شده و گازهای سمی از خود متصاعد نموده و منجر به مسمومیت می گردند. بنابراین باید از کاربرد این مواد در معرض حرارت بالا جلوگیری نموده و در صورت سوختن این مواد و تولید دود از استنشاق دود آن خودداری نمود. پیش از انتخاب و کاربرد مصالح پلیمری در ساختمان، رفتار آنها در برابر آتش بررسی و استفاده از آنها با رعایت کامل ضوابط ایمنی در برابر آتش صورت گیرد. از جمله ممکن است استفاده از این مصالح در برخی فضاهاي ساختمان (مانند راه های خروج یا فضاهاي تجمعی) غیرمجاز بوده، یا به پوشش های محافظت کننده نیاز باشد. در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ضوابط مربوط به مقاومت در برابر آتش این مواد ارائه شده است.

۵ - ۱۳ - ۴ - ۲ - ۲

پشم های معدنی: عایق های حرارتی پشم معدنی شامل پشم شیشه، پشم سنگ و پشم سرباره برای سلامتی خطری ندارند. اما می توانند در تماس فیزیکی با پوست، ایجاد خارش نماید. لذا در حمل و نقل و برش محصولات عایق پشم معدنی، توصیه می شود که از دستکش و لباس مناسب استفاده شود. برش این فرآورده ها می تواند با تیزبر معمولی و یا اره دستی یا دیسکی انجام شود. در هنگام برش از ماسک، عینک و دستکش استفاده شود. آژانس بین المللی مطالعات سرطان، پشم شیشه، پشم سنگ و پشم سرباره را به عنوان مصالح غیرسرطان زا برای بشر طبقه بندی کرده است. استفاده از الیاف آزبستی که از سیلیکات های طبیعی با ساختار بلوری به شکل رشته های باریک تشکیل می شوند، به دلیل به خطر انداختن سلامتی انسان در ساخت فرآورده های عایق کاری حرارتی ممنوع است. به دلیل طبیعی بودن پشم معدنی، دفع ضایعات آن برای محیط زیست خطری ایجاد نمی کند. اما به دلیل پایداری زیاد آن، رها کردن ضایعات در طبیعت نه تنها توصیه نمی شود، بلکه غیراقتصادی است. می توان به راحتی ضایعات پشم معدنی را خرد کرده و دوباره به عنوان پشم معدنی فله ای استفاده کرد.

۵ - ۱۳ - ۵ سازگاری

پلی استایرن منبسط و سایر فوم های پلیمری نباید با هیچ نوع مصالح ساختمانی که با آن واکنش نشان می دهد و سبب انحلال یا متورم شدن آن می شود تماس داشته باشد. از جمله این مواد بعضی چسباننده های بر پایه حلال و محافظ چوب است.

۵ - ۱۳ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱۳ - ۶ - ۱

عایق های رولی را به صورت منفرد و عایق های تخته ای را به صورت چندتایی بسته بندی می کنند. مقدار مناسبی از عایق فله ای را در هر بسته قرار می دهند. بسته بندی باید در شرایط محیطی خشک انجام شود.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۲

فرآورده های فوم پلی استایرن مطابق با استانداردهای ملی ایران شماره ۱۶۸۴۱، ۱۶۹۲۳ و ۱۶۸۴۰، فوم پلی یورتان مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۱۶۱، فوم الاستومری مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۸۳۷ و فرآورده های پشم معدنی مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۸۱۱۶ باید به طور واضح نشانه گذاری شده و اطلاعات لازم ارائه شده در این استانداردها بر روی محصول یا برچسب یا بسته بندی درج شده باشد.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۳

رطوبت جذب شده توسط عایق اثر قابل ملاحظه ای بر میزان ضریب هدایت حرارتی آن دارد. بنابراین هنگام حمل عایق های حرارتی باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از جذب رطوبت آن در نظر گرفته شود. عایق های حرارتی به ویژه آنهایی که جذب آب زیاد دارند باید در بسته بندی های مناسب پلاستیکی حمل شوند. هنگام حمل و انبار کردن، نباید بار وارده بر لایه های زیرین باعث تخریب آنها شود.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۴

در صورتی که یک عایق حرارتی حساس به نور، رطوبت و یا حرارت باشد در هنگام بسته بندی و حمل باید از ورقه های پلاستیکی مات و یا ظروف مات و یا بسته بندی کامل استفاده شود.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۵

هنگام بارگیری عایق های حرارتی باید از آسیب رسیدن به رول ها و تخته ها جلوگیری شود. هنگام تخلیه بار باید از پرتاب کردن رول ها خودداری شود. وسایل حمل کننده باید سرپوشیده با کف تخت باشد. هنگام حمل نباید بار وارده بر لایه های زیرین باعث تخریب آنها شود.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۶

عایق های حرارتی باید در مکان های تمیز و سرپوشیده نگهداری شده و از آلودگی آنها با خاک، مواد مضر و به ویژه یخ و برف و رطوبت جلوگیری شود.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۷

بلوک های فوم پلیمری باید در محل کارگاه ساختمانی به دور از هرگونه مواد قابل اشتعال (نظیر رنگ ها، حلال ها یا زباله های قابل اشتعال) نگهداری شوند. محل نگهداری باید به گونه ای باشد که از احتمال ریزش یا تماس براده های داغ یا جرقه های ناشی از جوشکاری یا هرگونه شیء داغ دیگر با بلوک ها در کارگاه ساختمانی پیشگیری شود. محل انبار بلوک ها حتی الامکان به دور از محل عملیات ساختمانی باشد تا از سرایت هرگونه شعله یا حریق احتمالی به محل انبار جلوگیری شود. توصیه می گردد که از انبار کردن بلوک ها به حجم بیش از ۶۰ متر مکعب خودداری شود. در صورت نیاز به انبار کردن مقادیر بیش از ۶۰ متر مکعب، بلوک ها به قسمت های با حجم حداکثر ۶۰ متر مکعب تقسیم شده و بین هر دو قسمت حداقل ۲۰ متر فاصله وجود داشته باشد. کلیه کارگران و کارکنان باید نسبت به عدم استفاده از هرگونه شعله و نیز عدم استعمال سیگار در مجاورت محل نگهداری بلوک ها توجیه شوند و استفاده از تابلوی "استعمال دخانیات ممنوع" در مجاورت محل نگهداری بلوک ها الزامی است. تعدادی کپسول آتش نشانی نیز در نزدیکی محل نگهداری بلوک ها پیش بینی گردد.

۵ - ۱۳ - ۶ - ۸

در بعضی موارد بنابر خواص محصول و به دلیل عدم دسترسی به فضای سرپوشیده، می توان آن را به طور موقت در فضای باز نگهداری نمود. هنگامی که پشم معدنی در فضای باز انبار می شود، باید پوشش عایق رطوبت بر روی پالت قرار داده شود. باید اطمینان حاصل شود که عایق به طور مستقیم در تماس با سطح زمین، باران یا برف و در معرض تابش خورشید نیست.

۵ - ۱۴ شیشه

۵ - ۱۴ - ۱ تعریف

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱

شیشه از مواد مصنوعی غیرفلزی و غیرآلی است. این فرآورده از نظر فیزیکی و شیمیایی، ماده مذابی است که به صورت بی شکل و بدون تبلور به حالت صلب سرد شده است. شیشه جسمی سخت، ترد، شفاف، نورگذر، دارای سختی ۶ - ۷ موس و وزن مخصوص ۲٫۲۰ - ۲٫۴ گرم بر سانتی متر مکعب است.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۲

شیشه تنش زدایی شده، شیشه ای است که برای کاهش تنش های باقی مانده در آن، به صورت کنترل شده سرد گردیده و با این کار برش دادن آن آسان می شود. همه انواع شیشه مثل شیشه فلوت، شیشه تخت، شیشه مشجر و شیشه سیمی را می توان تنش زدایی کرد و این کار مستقل از ترکیب آن است.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۳

شیشه نیمه شفاف شیشه ای است که نور را با درجه های مختلفی از نفوذ عبور می دهد، به طوری که دید واضح از آن سوی شیشه پدید نمی آید.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۴

شیشه شفاف شیشه ای که نور را به نحوی عبور می دهد که دید واضح از آن سوی شیشه پدید می آید.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۵

شیشه عایق کاری (شیشه دو یا چند جداره) شامل دو یا چند جام شیشه ای است که به صورت موازی با یکدیگر قرار گرفته اند و پیرامون آنها به نحو مناسب درزبندی شده است. فضای بین شیشه ها معمولاً هوای بدون رطوبت قرار دارد، هرچند که سایر گازها همچون آرگون و سولفو هگزافلورید نیز برای بهبود مشخصات عایق کاری حرارتی و صوتی استفاده می گردند. هر شیشه توسط فاصله گذار از شیشه دیگر جدا می شود و مجموعه با مواد درزگیر مناسب، به طور کامل درزبندی می گردد. در داخل فاصله گذارها باید از مواد جاذب رطوبت استفاده نمود. برای ساخت شیشه های عایق کاری می توان از شیشه هایی نظیر تخت تنش زایی شده، نشکن حرارتی، تقویت شده، پوشش داده شده یا لایه دار استفاده کرد. خاصیت عایق کاری این مجموعه با به کارگیری شیشه کم گسیل یا استفاده از گاز پرکننده مناسب بهبود می یابد.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۶

شیشه مشجر شیشه نیمه شفافی است که با فرآیند نوردکاری ساخته می شود. به طور معمول طرح عمیق تر، سبب مات شدن و پخش نور بیشتری می شود. در نوع رنگی کل شیشه در طی فرآیند تولید رنگی می گردد و عمدتاً برای اهداف تزئینی یا کنترل ویژگی های نوری استفاده می شود.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۷

در شیشه های سیمی، یک شبکه سیمی فلزی را به طور کامل در وسط شیشه قرار می دهند، به گونه ای که فاصله شبکه سیمی از دو سطح شیشه به یک اندازه باشد. به طور معمول فقط از یک نوع شبکه سیمی استفاده می شود و این شبکه در محل های برخورد سیم ها با هم، جوش خورده است. شیشه سیمی وقتی که تحت بار سنگین، ضربه یا شوک حرارتی قرار گیرد، مستعد ترک خوردن است. لیکن سیم فلزی قرار داده شده در شیشه، شیشه ترک خورده یا شکسته شده را در کنار هم نگه می دارد و فقط تحت تنش های شدید می شکند. شیشه سیمی بر حسب اندازه هایی که دارد می تواند تا چند ساعت به طور مناسب در برابر آتش مقاومت کند.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۸

شیشه پوشش دار، شیشه ای است که بر روی آن یک یا چند لایه نازک از مواد غیرآلی جامد پوشش داده می شود. این پوشش بر روی شیشه، برای اصلاح ویژگی های زیر اعمال می شود:

  • ضریب بازتابندگی نور عبوری
  • ضریب بازتابندگی یا عبوری گرمای خورشید
  • قابلیت انتشار سطح

لایه شیشه های پوشش دار شده، می تواند هر نوعی از شیشه همچون شیشه فلوت، تخت، مشجر، نشکن، تقویت شده یا لایه دار ایمنی با هر نوع ترکیبی مثل سیلیکاتی سودا-لايم یا بوروسیلیکاتی باشد.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۹

شیشه فلوت شفاف است و سطوح آن به گونه ای صاف و موازی هستند که دید واضح و بدون واپیچشی تولید می کنند. شیشه فلوت با ریزش مذاب شیشه از خروجی کوره مخزنی، به حمام فلز مذاب تولید می شود.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۰

در فرآیند تولید شیشه نشکن حرارتی، شیشه تنش زدایی شده در یک فرآیند گرمایش و سپس سرمایش سریع قرار می گیرد که باعث پدید آمدن تنش فشاری زیاد در دو سطح شیشه و به دنبال آن تنش کششی در مرکز می شود. به دلیل وجود تنش های فشاری سطحی، شیشه نشکن حرارتی مقاومت بیشتری نسبت به شیشه تنش زدایی شده در برابر ضربه، بار مکانیکی یا تنش حرارتی نشان می دهد. اگر شیشه نشکن حرارتی بشکند، به قطعات ریز نسبتاً بی خطر خرد خواهد شد. شیشه نشکن حرارتی می تواند به عنوان شیشه ایمنی طبقه بندی گردد. اندازه های این نوع شیشه باید به صورت از پیش تعیین شده باشد، زیرا یک بار که شیشه با فرآیند حرارتی نشکن شد، دیگر نمی توان آن را برش داد. شیشه نشکن حرارتی پایدار شده با گرما، نوعی شیشه نشکن حرارتی است که در بخشی از مرحله ساخت و قبل از مرحله اصلی حرارتی برای مدت زمان معینی در معرض دمای ثابتی قرار گرفته است، تا اینکه مقدار زیادی از سولفید نیکل موجود در شیشه به فرم پایدار تبدیل شود. مشخصات ابعادی و جرمی این نوع شیشه مشابه با شیشه نشکن حرارتی می باشد.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۱

شیشه لایه دار، شامل دو یا چند قطعه شیشه با لایه های داخلی تقویت کننده بین هر دو قطعه می باشد که لایه های داخلی، تحت فرآیندی کنترل شده و دقیق، به صورت بسیار محکم و قوی به قطعات شیشه می چسبند. لایه های داخلی عمدتاً در برابر عبور اجسام مقاوم هستند و تکه های شیشه را در محل خود نگاه داشته و مانع از پراکنده شدن آنها به اطراف می شوند. رتبه بندی ایمنی در شیشه های لایه دار بستگی به ترکیب و ضخامت کلی مجموعه دارد. شیشه لایه دار می تواند به اندازه لازم بریده شده و پس از تولید روی آن کار انجام داد. فناوری برش شیشه های لایه دار بستگی به نوع و روش چیدمان (ترکیب) شیشه ها دارد. متداول ترین لایه داخلی پلی وینیل بوتیرال (PVB) می باشد. اطلاعات کامل در مورد انواع شیشه های لایه دار در استاندارد ملی ایران شماره ۹۱۰۶ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۲

شیشه نقره کاری شده، با رسوب دادن نقره روی شیشه تولید می گردد. رسوب نقره به وسیله پوشش دادن یا روکش کردن با توجه به نوع استفاده از شیشه و درجه محافظت لازم، نظیر تولید آینه محافظت می شود. بعضاً واژه نقره کاری برای توضیح رسوب فلزات دیگر نظیر طلا و مس نیز به کار می رود.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۳

شیشه بوروسیلیکاتی، شیشه ای است که به لحاظ ترکیب در برابر شوک حرارتی مقاومت بالایی دارد. به استانداردهای پیوست دو مراجعه گردد.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۴

شیشه سیلیکاتی سودا-لايم طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۰۶۷۳ دارای درصدهای اکسید عناصر سیلیسیم، کلسیم، سدیم، منیزیم و آلومینیم به ترتیب برابر ۶۹-۷۴٪، ۵-۱۴٪، ۱۰-۱۶٪، ۰-۶٪ و ۰-۳٪ می باشد.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۵

شیشه تخت کششی شیشه شفافی است که با فرآیند کشش عمودی و پیوسته مذاب شیشه با یک ضخامت معین ساخته می شود. ممکن است سطوح شیشه تخت، همواره به طور کامل موازی نباشند؛ بنابراین در بازتابش و دید مقداری واپیچیدگی پدید آید.

۵ - ۱۴ - ۱ - ۱۶

ماسه پاشی (سندبلاست) فرآیندی است که سطح شیشه با استفاده از فشار هوا به همراه ماسه یا دیگر ساینده ها مضرس می گردد. رده های سطح شیشه پس از ماسه پاشی نرم، متوسط یا زبر خواهد بود.

۵ - ۱۴ - ۲ دسته بندی

شیشه و فرآورده های آن از لحاظ کاربرد، به انواع مختلفی طبقه بندی می شود:

۵ - ۱۴ - ۲ - ۱

شیشه های جام به شیشه های دارای سطح ساده، سطح برجسته، رنگی، بی رنگ یک لایه، دو لایه، شفاف، مات، پوشش دار و بدون پوشش تقسیم می شود:

  • شیشه های جام مسطح
  • شیشه های جام مسطح، ساده، شفاف، نورگذر، بی رنگ، رنگی
  • شیشه های جام مسطح، دو طرف ساده بی رنگ
  • شیشه های جام مسطح، دو طرف ساده رنگی
  • شیشه های جام مسطح، یک طرف ساده و یک طرف آینه ای یا پوشش دار
  • شیشه های جام مسطح، ساده، یک لایه، دو لایه
  • شیشه های جام مسطح و برجسته
  • شیشه های جام یک طرف ساده و یک طرف برجسته با نقش و نگار (شیشه های مشجر)
  • شیشه های جام دو طرف برجسته

۵ - ۱۴ - ۲ - ۲

شیشه سیلیکاتی سودا-لايم تخت تنش زدایی شده معمولاً در گروه های شیشه فلوت، تخت کششی، مشجر و سیمی و در انواع ساده و رنگی قرار می گیرند و انواع شیشه سیلیکاتی سودا-لايم تخت فرآوری شده طبق استاندارد ملی ایران شماره ۹۱۰۶ عمدتاً شامل شیشه نشکن حرارتی، شیشه تقویت شده با گرما، شیشه لایه دار، شیشه عایق کاری و شیشه نقره کاری شده هستند.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۳

انواع متداول شیشه لایه دار PVB شامل شیشه لایه دار ایمنی، شیشه لایه دار محافظتی، شیشه لایه دار کنترل کننده نور خورشید، شیشه لایه دار کنترل کننده پرتو فرابنفش، شیشه لایه دار کنترل کننده صوت، شیشه لایه دار نیمه شفاف و شیشه لایه دار سیمی هستند.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۴

شیشه های لایه دار حفاظتی در گروه های مقاوم در برابر ضربه ابزار دستی، ضد گلوله و ضد انفجار قرار می گیرند که توضیحات در استاندارد ملی ایران شماره ۹۱۰۶ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۵

شیشه های لایه دار سیمی در سه دسته دارای مقاومت در برابر آتش، آشکارساز شیشه و هشداردهنده قرار دارند. در نوع آشکارساز شیشه سیم های ظریف به نحوی داخل شیشه قرار دارند که به بیننده امکان تشخیص مکان شیشه را می دهند و در شیشه هشداردهنده سیم های نازک پیوسته به نحوی داخل شیشه تعبیه می شوند که در هنگام شکستن شیشه جریان الکتریکی سامانه هشداردهنده را فعال کنند.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۶

بلوک شیشه ای توپر: نوعی شیشه توپر و ضخیم که نور را از بام ساختمان، یا فضای آزاد، به طبقه پایین، یا کف پاسیو، یا زیر زمین، می رساند. این بلوک ها به شکل ساده، طرح دار، مات و با شفافیت کم (کدر) وجود دارد.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۷

بلوک شیشه ای توخالی: این شیشه ها از دو صفحه شیشه به هم جوش خورده ساخته شده است که میان دو صفحه فضای خالی از هوا وجود دارد. این بلوک شیشه ای توخالی برای عایق صدا و عایق گرما و عبور نور به کار می رود.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۸

فرآورده های اصلی شیشه به صورت زیر می باشند:

پشم شیشه: الیاف شیشه ای بسیار نازک درهمی که از آن به عنوان عایق صدا و گرما استفاده می شود. پشم شیشه در داخل کاغذهای آلومینیمی و قیراندود و تور و نمد و پلات فیبری قرار داده می شود.

الیاف شیشه: فیبر شیشه ای که جهت ناصافی ها و درزها بکار می رود. این نوع فیبرهای شیشه ای به عنوان نمدکاری و حتی کاغذ دیواری بکار می روند.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۹

رده بندی شیشه های مقاوم در برابر انفجار در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۳۲۲ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۲ - ۱۰

طبقه بندی شیشه های ایمن بر اساس مقاومت در برابر نیرو در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۳۷۵۵ مشخص شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱

شیشه جام باید مسطح یا برجسته و بدون موج، حباب، لب پریدگی، لب برآمده، ترک، لکه، دودزدگی و خم و انحنا باشد. ضخامت شیشه جام در تمام سطح آن باید یکنواخت باشد و صافی و یکنواختی ضخامت آن به حدی باشد که اگر از زاویه ۶۰ درجه پشت شیشه به جسمی که در فاصله یک متری آن قرار دارد، نگریسته شود، آن جسم کج و معوج دیده نشود. شیشه جام باید خاصیت ارتجاعی و انعطاف پذیری خود را حفظ کند. شیشه جام باید در برابر عوامل جوی و هوازدگی مقاوم باشد و با گذشت زمان کدر نشود.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۲

هیچ گونه خراش و ترک در شیشه ایمنی مجاز نیست. البته لب پریدگی شیشه های ایمنی را، که ممکن است بر اثر عملیات حرارتی یا در مراحل دیگر تولید پدید آمده باشد، اگر از ۱۳ میلی متر تجاوز نکند، می توان نادیده گرفت.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۳

تعیین مقادیر عایق صوتی برای تمامی فرآورده های شیشه ای شفاف، نیمه شفاف و مات که برای مجموعه های لعاب کاری شده مورد استفاده در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۱۳۷۵۷ صورت می پذیرد.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۴

درجه مقاومت به آتش و رده مجموعه های پوشش نسوز شامل شیشه شفاف و نیمه شفاف برای استفاده در ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۱۳۷۵۶ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۵

شیشه های نقره اندود شده برای استفاده در سطوح خارجی ساختمان ها دارای ضوابط استاندارد ملی ایران شماره ۱۳۶۸۸ هستند.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۶

نمای های شیشه ای باید در برابر باد مطابق مبحث ششم مقررات ملی ساختمان طراحی شوند، علاوه بر این نمای های شیشه ای باید قادر به تحمل نیروهای لرزه ای باشند.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۷

مشخصات الزامی محصولات شیشه سیلیکاتی سودا-لايم شامل شیشه فلوت، شیشه تخت کششی و شیشه مشجر به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۲-۱۰۶۷۳، ۴-۱۰۶۷۳ و ۵-۱۰۶۷۳ و ویژگی های شیشه مشجر سیمی و شیشه ناودانی سیمی یا غیرسیمی در استانداردهای ملی شماره ۶-۱۰۶۷۳ و ۷-۱۰۶۷۳، معیار اندازه های تولیدی و برش نهایی این شیشه ها در استاندارد ملی ایران شماره ۸-۱۰۶۷۳ و ارزیابی انطباق محصول در استاندارد ملی ایران شماره ۹-۱۰۶۷۳ ارائه شده است. تعاریف، خواص عمومی، فیزیکی و مکانیکی محصولات شیشه سیلیکاتی سودا-لايم در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۰۶۷۳ داده شده است. شیشه سیلیکاتی سودا-لايم مقاوم حرارتی طبق ویژگی مذکور در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۰۵۱ تولید می گردد و ارزیابی انطباق محصول مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۷۰۵۱ صورت می گیرد. همچنین مشخصات شیشه سیلیکاتی سودا-لايم ناودانی شکل مقاوم حرارتی در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۹۲۶۴ ارائه گردیده است. الزامات شیشه های سیلیکاتی سودا-لايم سیمی صیقل شده در استاندارد ملی ایران شماره ۳-۵۷۲ ارائه شده است. در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۹۲۶۲ مشخصات شیشه سیلیکاتی سودا-لايم مقاوم شیمیایی ذکر شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۸

مشخصات شیشه های لایه دار و شیشه های ایمنی لایه دار در استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۱۶۳۷۳ الی ۶-۱۶۳۷۳ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۹

ویژگی ها و طبقه بندی شیشه سرامیک برای استفاده در ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۲-۱۶۹۶۴ و ارزیابی انطباق و کنترل این محصولات در استاندارد ملی ایران شماره ۲-۲-۱۶۹۶۴ بیان شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۰

ویژگی های شیشه ایمنی بوروسیلیکاتی مقاوم حرارتی در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۷۰۵۳ و ارزیابی انطباق این محصولات در استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۷۰۵۳ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۱

ویژگی ها و ارزیابی انطباق آینه های حاصل از شیشه فلوت نقره اندود برای مصارف داخلی ساختمان به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۱۷۰۹۳ و ۲-۱۷۰۹۳ ذکر شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۲

ویژگی های نوری و الزامات کیفی زیبایی برای پوشش دهی پیرولیتی و رسوب دهی خلأ به کار رفته در شیشه جهت مصارف ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۱۶۹ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۳

ارزیابی انطباق بلوک شیشه ای و کیفیت شیشه های با استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۸۹۰۸ انجام می گیرد.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۴

مشخصات فیلم های پلیمری دوطرفه چسب دار برای استفاده روی شیشه در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۸۹۶۸ ارائه شده است.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۱ - ۱۵

شیشه ایمنی سیلیکاتی قلیایی خاکی پایدارشده حرارتی دارای ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۹۲۶۳ می باشد.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

۵ - ۱۴ - ۳ - ۲ - ۱

شیشه جام: اندازه گیری ابعاد، لب پریدگی، حباب ها (حبابک و جوش)، زایده، تجزیه شیمیایی بر اثر رطوبت، رگه ها، پوسته، توخالی یا گودی ها، رشته، لکه، سنگ دانه، قطره، موج دار، خم دار (اندازه گیری خم شیشه)، لب برآمده، ترک سطحی

۵ - ۱۴ - ۳ - ۲ - ۲

شیشه ایمنی: الزامات و روش آزمون برای شیشه کاری ایمن در برابر ضربات در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۳۷۵۵ ذکر شده است. برخی از ویژگی ها شامل تعیین ستبرا، آزمون یکنواختی، آزمون خرد شدگی می شوند.

۵ - ۱۴ - ۳ - ۲ - ۳

استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۴ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

هنگام کار با شیشه بایستی از دستکش های ضخیم استفاده شود.

۵ - ۱۴ - ۵ سازگاری

شیشه با دیگر مصالح سازگار است.

۵ - ۱۴ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

جام های شیشه باید با پوشال محکم بسته بندی و در جعبه های چوبی مقاوم نگهداری و حمل شود. بین هر دو جام باید برگ های کاغذی یا مانند آن نهاد تا از تماس دو سطح شیشه با یکدیگر جلوگیری شود.

۵ - ۱۵ یراق آلات ساختمانی

۵ - ۱۵ - ۱ تعریف

یراق آلات (متابلقات) درها، پنجره ها، کمد لباس و کابینت آشپزخانه به لوازم و ملزوماتی گفته می شود که به درها، پنجره ها، بازشوها و مانند این ها نصب می شوند و مشتمل بر لولاها، قفل ها، دستگیره ها، کشوها، شب بندها، درزگیرها، چشمی های درهای ورودی، زنجیرها، آرام بندها (استوپ ها) و دزدگیرها هستند.

۵ - ۱۵ - ۲ دسته بندی

از دیدگاه محل مصرف: درها، پنجره ها، کمد لباس و کابینت آشپزخانه

از لحاظ مصالح: فلزی، پلاستیکی و ترکیبی از فلز و پلاستیک.

۵ - ۱۵ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ - ۱

مشخصات مصالح متعلقات پنجره های پلاستیکی ساخته شده از پلی وینیل کلراید سخت شامل شیشه، تقویت کننده، نوار آب بندی و درزگیر شیشه، یراق پنجره، جوش ها و اتصالات مکانیکی در استاندارد ملی ایران شماره ۸۵۱۰ ارائه شده است. همچنین در استاندارد ملی ایران شماره ۶۸۴۰ ضوابط پروفیل های پلی وینیل کلراید با مقاومت ضربه ای بالا (PVC-H) بیان شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ - ۲

مشخصات متعلقات و مصالح مورد استفاده در پنجره های آلومینیمی اعم از جنس آلومینیم و آلیاژهای آن، اتصالات، زهوار آب بند، شیشه، مواد آب بندی اتصال شیشه، نگهداره تیغه کرکره قابل تنظیم، لولاها و مواد آب بندی اتصالات پنجره در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۲۹۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ - ۳

دستگیره های اهرمی و متعلقات دستگیره دارای ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۸۹ باشند.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ - ۴

ضوابط مربوط به مقاومت در برابر خوردگی یراق آلات ساختمانی درها، پنجره ها و سایر اجزای مشابه ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۹۰ آمده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۱ - ۵

ضوابط مربوط به کشوهاي (چفت های) تک زبانه ای و نگهدارنده های مرتبط با آنها که جهت محکم کردن و افزایش ایمنی درها و پنجره های ساختمانی بکار می روند، در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۰۸۹ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۱

روش های بررسی خواص مصالح پنجره های پلاستیکی ساخته شده از پلی وینیل کلراید سخت در استاندارد ملی ایران شماره ۸۵۱۰ ارائه شده است. همچنین در استاندارد ملی ایران شماره ۶۸۴۰ ضوابط آزمون پروفیل های اکسترودشده تهیه شده از پلی وینیل کلراید با مقاومت ضربه ای بالا (PVC-H) بیان شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۲

روش های آزمون مصالح مورد استفاده در پنجره های آلومینیمی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۲۹۱ ذکر شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۳

آزمایش های استاندارد مصالح دستگیره های اهرمی و متعلقات دستگیره در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۸۹ ارائه شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۴

آزمون های مربوط به مقاومت در برابر خوردگی یراق آلات ساختمانی درها، پنجره ها و سایر اجزای مشابه ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۹۰ ارائه شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۵

آزمون های کشوهاي (چفت های) تک زبانه ای و نگهدارنده های مرتبط با آنها در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۰۸۹ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۶

روش های آزمون یراق آلات پنجره ها و درهای بالکن در مجموعه استانداردهای ملی ایران شماره ۱۹۰۹۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۷

در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۰۸۸ روش های آزمون اتصالات پشت پنجره ای ذکر شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۲ - ۸

آزمون های هوابندی و آب بندی درها و پنجره ها در مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان مطرح شده است.

۵ - ۱۵ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۵ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

الزامات ایمنی، بهداشت و ملاحظات محیط زیست محیطی مصالح فلزی و پلاستیکی، حسب مورد، درباره یراق آلات ساختمانی نیز صادق است.

۵ - ۱۵ - ۵ بسته بندی، حمل و نگهداری

الزامات بسته بندی، حمل و نگهداری مصالح فلزی و پلاستیکی، حسب مورد، در خصوص یراق آلات ساختمانی نیز حکم فرما است.

۵ - ۱۶ رنگ و پوشش های ساختمانی

۵ - ۱۶ - ۱ تعریف

رنگ ها و پوشش ها: ترکیباتی است از مواد آلی و معدنی، مانند رزین ها، مواد افزودنی، رنگدانه ها، پرکننده ها، حلال ها، که برای تزئین (زیبایی) و حفاظت اجزای ساختمانی به کار می رود.

۵ - ۱۶ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۶ - ۲ - ۱

رنگ ها و پوشش ها به چهار دسته کلی تقسیم می شوند:

۵ - ۱۶ - ۲ - ۱ - ۱

رنگ ها و پوشش های حلّالی

۵ - ۱۶ - ۲ - ۱ - ۲

رنگ ها و پوشش های پرجامد

۵ - ۱۶ - ۲ - ۱ - ۳

رنگ ها و پوشش های پایه آبی

۵ - ۱۶ - ۲ - ۱ - ۴

رنگ ها و پوشش های پودری

۵ - ۱۶ - ۲ - ۲

از نظر فرآیند تشکیل فیلم، تقسیم بندی رنگ ها و پوشش ها به صورت هواخشک، کوره ای، و پرتو سخت است. با توجه به نحوه تشکیل فیلم، رنگ ها و پوشش های هواخشک در صنعت ساختمان کاربرد بیشتری دارند و از نظر نحوه خشک شدن، در سه حالت الف) خشک شدن فیزیکی و یا تبخیر حلال، ب) خشک شدن اکسایشی و پ) سخت شدن شیمیایی (رنگ های دوجزئی) تقسیم می شوند.

۵ - ۱۶ - ۲ - ۳

مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۱۴۹ رنگدانه ها بر حسب ترکیب شیمیایی در یکی از رده های ترکیبات زیر قرار می گیرند:

  • اکسیدها و هیدروکسیدهای مصنوعی یا طبیعی آهن.
  • اکسیدهای کروم، تیتانیوم و منگنز.
  • رنگدانه های کمپلکس غیرآلی، برای مثال مخلوطی از اکسیدها و هیدروکسیدهای فلزی یادشده در بالا با اکسیدها و هیدروکسیدهای کبالت، آلومینیم، نیکل و آنتیموان.
  • رنگدانه از نوع لاجورد.
  • فتالوسیانین آبی و سبزرنگ.
  • کربن به شکل دوده (باید به عنوان رنگدانه غیرآلی درنظر گرفته شود).
  • مخلوطی از مواد یادشده در بالا (می تواند دارای رنگدانه یار نیز باشد).

۵ - ۱۶ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۱

ویژگی رنگ ها و پوشش ها باید با استاندارد ملی مربوط مطابقت کند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۲

رنگ های تزئینی مورد استفاده در ساختمان باید بر پایه آب باشند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۳

دو لایه از این رنگ ها باید سطح را کاملاً بپوشاند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۴

اگر این رنگ ها برای سطوح خارجی ساختمان ها به کار برده می شود، باید در برابر شرایط محیطی، مانند UV، دما و رطوبت، یخ بندان، مقاوم باشد و در کوتاه مدت (کمتر از ۵ سال) تخریب نشود.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۵

رنگ ها و پوشش ها باید بر روی زیرکار مناسب و سازگار که به طور صحیح و به اندازه نیاز آماده سازی شده، به کار برده شود.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۶

پیش از پوشش، همه عیوب سطحی، ترک ها و درزها، که ممکن است موجب غیریکنواختی رنگ یا پوشش شود، باید درزگیری و بتونه کاری شوند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۷

رنگ ها و پوشش های ساختمانی باید قابلیت کاربرد با قلم مو و غلتک (برای سطوح و بناهای کوچک) و پاشش (برای سطوح بزرگ) را داشته باشند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۸

لوازم چوبی معمولاً در کارگاه ها و پارکت ها پس از نصب پوشش داده می شوند. لاک های چوبی مصرفی در ساختمان باید بر پایه آب باشند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۹

ویژگی ها و روش های آزمون رنگدانه ها برای استفاده در رنگی کردن مصالح ساختمانی پایه سیمانی، پایه آهکی و ترکیبات سیمانی – آهکی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۱۴۹ ارائه شده است. همچنین رنگدانه های مطابق این استاندارد را می توان در ملات آهک خالص نیز مورد استفاده قرار داد. در بتن های تمام رنگی ضوابط رنگدانه های مصرفی در استاندارد ملی ایران شماره ۸۲۸۷ داده شده است.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۱۰

مشخصات رنگ برای استخرهای شنا و سایر سطوح بتنی و ساختمانی در استاندارد ملی ایران شماره ۳۰۷ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۱۱

ویژگی و شرایط استفاده از رنگ ها و جلاهای محافظ مورد مصرف برای حفاظت سازه های فولادی در برابر خوردگی باید مطابق با استانداردهای ملی ایران شماره های ۶۵۹۴ باشد. همچنین در آماده سازی سطوح فولادی قبل از اعمال رنگ و سایر پوشش ها، مشخصات ساینده های فلزی و غیرفلزی در مجموعه استانداردهای ملی ایران شماره ۱۳۶۸۶ و ۱۴۹۴۶ لحاظ گردد.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۱۲

مشخصات دیوارپوش های دوجداره پلی وینیل کلرید صلب در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۰۸۶ ارائه شده است. همچنین ویژگی های لازم کف پوش های انعطاف پذیر ناهمگن پلی وینیل کلرید با زیره اسفنجی و پلی وینیل کلرید همگن به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۸۱۲۷ و ۱۸۱۲۴ ذکر شده است.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۱ - ۱۳

کاغذ دیواری و چسب آن به ترتیب دارای ویژگی های مندرج در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۶۲۶۶ و ۳۷۷۳ و دیوارپوش های چوب پنبه ای مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۱۳۳ هستند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

۵ - ۱۶ - ۳ - ۲ - ۱

آزمایش های استاندارد شامل، اندازه گیری درصد مواد جامد، اندازه گیری زمان خشک شدن، تعیین گرانروی، تعیین چگالی، تعیین مقاومت در شرایط مه نمکی (برای پوشش ها)، تعیین مقاومت در شرایط رطوبت صد در صد (برای پوشش ها)، تعیین قدرت پوشانندگی (برای رنگ های تزئینی)، تعیین مقاومت شستشو (برای رنگ های تزئینی)، اندازه گیری خصوصیات فیزیکی و مکانیکی، شامل: مقاومت سایشی، ضربه و جاری شدن، تعیین مقدار ماده غیرفرار و مقاومت در برابر شرایط محیطی می باشند.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۲ - ۲

ویژگی ها و روش های آزمون رنگدانه ها برای استفاده در رنگی کردن مصالح ساختمانی پایه سیمانی، پایه آهکی و ترکیبات سیمانی – آهکی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۱۴۹ ارائه شده است. در بتن های تمام رنگی ضوابط رنگدانه های مصرفی در استاندارد ملی ایران شماره ۸۲۸۷ داده شده است. آزمایش ها روی رنگدانه های مورد استفاده در مواد پایه سیمانی شامل کنترل تأثیر روی خواص بتن شامل: ۱- زمان گیرش و مقاومت فشاری، ۲- ترکیب شامل: ترکیب شیمیایی رنگدانه، مواد محلول در آب، کلرید محلول در آب، مقدار کلرید کل، ۳- کسر وزن بعد از سرخ شدن، ۴- انتشار رادیواکتیو، ۵- آزادشدن مواد خطرناک، ۶- قدرت نسبی فام بخش رنگ، ۷- مانده روی الک، ۸- مقدار pH، ۹- پایداری در برابر قلیایی، ۱۰- پایداری در برابر عوامل جوی، پایداری حرارتی، مقایسه رنگ با رنگدانه استاندارد و مقاومت در برابر نور می باشد.

۵ - ۱۶ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۶ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۶ - ۴ - ۱

رنگ های مورد استفاده در ساختمان باید عاری از حلال آلی باشد.

۵ - ۱۶ - ۴ - ۲

رنگ ها و پوشش های ساختمانی نباید مواد سمی مانند سرب و کروم داشته باشند. سطوح رنگ شده نباید دارای مواد آلاینده ای باشد که تماس با آن برای انسان زیان آور باشد.

۵ - ۱۶ - ۴ - ۳

رنگ های معروف به رنگ روغنی، عمدتاً دارای ترکیبات سمی است و نباید از آنها استفاده شود.

۵ - ۱۶ - ۴ - ۴

استفاده از رنگ های امولسیونی بر پایه رزین های اکریلیک، یا پلی وینیل استات، در ساختمان، به شرط حذف ترکیبات خطرناک مانند فرمالدهید در فرمولاسیون آنها بلامانع است.

۵ - ۱۶ - ۴ - ۵

رنگ های ساختمانی تزئینی نباید دارای ترکیبات فرمالدهید باشند.

۵ - ۱۶ - ۴ - ۶

هنگام به کار بردن یا رقیق کردن رنگ یا پوشش ضروری است که کاربر از ماسک و دستکش استفاده کند.

۵ - ۱۶ - ۵ سازگاری

از رنگ های تزئینی، بر حسب نوع رزین، می توان برای تزئین انواع سطوح چوبی، گچی، سیمانی و فلزی استفاده کرد.

۵ - ۱۶ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱۶ - ۶ - ۱

رنگ ها و پوشش ها باید به نحوی بسته بندی شوند که به هنگام انتقال، حتی در مسافت های طولانی، به آنها آسیب نرسد.

۵ - ۱۶ - ۶ - ۲

وزن ظروف باید به اندازه ای باشد (حداکثر تا ۲۰ کیلوگرم) که فردی عادی بتواند آن را حمل کند.

۵ - ۱۶ - ۶ - ۳

بر روی برچسب ظرف رنگ، باید مشخصات کاربردی، تاریخ تولید، تاریخ انقضا و ویژگی های عمومی رنگ نوشته شده باشد.

۵ - ۱۶ - ۶ - ۴

بر روی ظروف، باید شرایط نگهداری در دما، نور و رطوبت به طور مشخص نوشته شده باشد.

۵ - ۱۶ - ۶ - ۵

بر روی برچسب ظروف رنگ و پوشش، باید نوع کاربرد آنها از نظر داخلی یا خارج ساختمان مشخص شده باشد.

۵ - ۱۶ - ۶ - ۶

باید شرایط نگهداری رنگ ها و پوشش ها و زمان انبارداری در مشخصات فنی که تولیدکننده ارائه می کند، ذکر شده باشد.

۵ - ۱۷ پلیمرهای ساختمانی

۵ - ۱۷ - ۱ تعریف

پلیمرها (بسپارها)، از نظر شیمیایی، به مولکول های زنجیر بلند، با وزن مولکولی بسیار زیاد در حد صدها هزار گفته می شود. در این زنجیرها، یک واحد اصلی، که مونومر (تک پار) نامیده می شود، به تعداد زیاد تکرار می شود. این زنجیره ممکن است خطی یا شاخه باشد. این زنجیرها به دلیل طول زیاد به یکدیگر گره های فیزیکی می خورند که باعث افزایش خواص مکانیکی آنها نسبت به کوچک مولکول ها و مشابه خواص فلزات می شود. همچنین ممکن است زنجیرها با تعدادی اتصالات عرضی شیمیایی به یکدیگر پیوند برقرار کنند و خواص مشابه جامدات داشته باشند. از این رو، پلیمرها به صورت خالص و تقویت شده می توانند به عنوان مصالح ساختمانی به کار برده شوند. پلیمرها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند که انواع طبیعی ساختار و وزن مولکولی یکسان دارند، در حالی که در انواع پلیمرهای مصنوعی وزن مولکولی همه زنجیرها یکسان نبوده و توزیع نسبتاً وسیعی از وزن های مولکولی و در نتیجه اندازه زنجیر متفاوت دارند.

برخی پلیمرها به تنهایی خواص مکانیکی مناسبی ندارند و نمی توانند در ساخت مصالح ساختمانی استفاده شوند. پلیمرها را می توان توسط مواد دیگر مانند مواد ذره ای لیفی تقویت کرد. مجموعه پلیمر و مواد تقویت کننده را کامپوزیت (مواد مرکب یا مواد چندساخته ای) می نامند.

مهم ترین کامپوزیت ها، پلیمرهای تقویت شده با الیاف (FRP) هستند که فاز ناپیوسته آنها را الیاف تشکیل می دهند و این ناشی از آن است که توانایی دستیابی به استحکام بالا در آنها وجود دارد. پرمصرف ترین الیاف تقویت کننده در صنعت کامپوزیت، الیاف شیشه می باشد که ناشی از خواص مکانیکی خوب همراه با قیمت نسبتاً پایین آن است. الیاف کربن، آرامید و بُرمودول قابل توجّه اند و پس از الیاف شیشه مهم ترین تقویت کننده های لیفی صنعت کامپوزیت هستند. در این میان الیاف کربن از تنوع زیادی برخوردار می باشند و به جهت مدول بالا و چگالی کمتر میزان استفاده از آنها رو به رشد است. محصولات FRP عمدتاً به صورت میلگرد یا ورق عرضه می شوند و کاربردهای گسترده ای برای مصارف بهسازی و تعمیر سازه ها دارند. همچنین با توجه به مشخصات منحصربه فرد میلگردهای FRP از قبیل مقاومت به خوردگی آنها نسبت به محیط های آسیب رسان کلریدی و کربناسیون و خواص مکانیکی مناسب در مقاصد سازه ای نیز استفاده می گردند.

کامپوزیت ها خواص مکانیکی برجسته ای داشته و از انعطاف پذیری مناسبی در طراحی برخوردارند و روش های ساخت آنها نسبتاً آسان است. کامپوزیت ها موادی سبک، مقاوم در برابر خوردگی و ضربه، دارای مقاومت خستگی عالی، مستحکم و با دوام اند و به روش های مختلفی قابل تبدیل به یک محصول یا یک قطعه می باشند. لوله، نبشی، قوطی، میلگرد معمولی و آجدار، داکت، تیرهای I شکل، مخازن نگهداری مواد خورنده و صفحات نمای ساختمان نمونه کاربردهای کامپوزیت های پلیمری در صنعت است.

علاوه بر کامپوزیت ها شکل دیگری از پلیمرها به نام فوم های پلیمری در مصالح ساختمانی استفاده می شوند. مثال های فوم های پلیمری فوم های پلی استایرن و پلی یورتان می باشند که در فصل ۵ - ۱۳ عایق های حرارتی به آنها اشاره شده است.

۵ - ۱۷ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۷ - ۲ - ۱

مواد پلیمری کاربردهای بسیار متنوع و متعددی در ساختمان دارند. بنابراین، تعیین تفکیکی این کاربردها ضرورتی ندارد. در جدول ۵ - ۱۷ - ۱، یک دسته بندی کلی از کاربردهای پلیمر در ساختمان ارائه شده است.

حوزه اصلی کاربرد نوع کاربرد سیستم یا فرآورده ساختمانی اصلی سیستم یا فرآورده ساختمانی اصلی مثال هایی از نوع جزء پلیمری قابل استفاده در سیستم
تمام محصول ساختمانی شده سازه ای انواع سازه های خطی یا صفحه ای که در آنها از اجزا یا مواد پلیمری استفاده شده باشد. انواع سازه های خطی یا صفحه ای که در آنها از اجزا یا مواد پلیمری استفاده شده باشد. پروفیل، آرماتور، قالب، بتن های پلیمری یا اصلاح شده با پلیمر، انواع عناصر FRP، تیرچه، بلوك های سقفی پلاستیکی یا اسفنجی پلیمری
  سازه ای تقویت کننده های سازه تقویت کننده های سازه ورق ها و رق های FRP، لرزه گیرها
  غیرسازه ای تیغه های جداکننده تیغه های جداکننده هسته یا رویه تیغه ها
غیرسازه ای بازشوها بازشوها پروفیل
بازشوها بازشوها جدارهای نورگذران و شفاف
عایق حرارتی عایق حرارتی اسفنج پلیمری
رنگ ها و پوشش ها داخلی پوشش های دیوار و سقف (انواع ورق نرم یا سخت، کاغذ، اندود، رنگ یا کف پوش
رنگ ها و پوشش ها خارجی بام پوش
خارجی نما
مصالح تأسیساتی تجهیزات تأسیساتی مکانیکی لوله های پلیمری، لوله های تلفیقی، اتصالات و دریچه ها
مصالح تأسیساتی تجهیزات تأسیساتی برقی روکش های سیم ها و کابل های الکتریکی، کلید، پریز، و مشابه
درزبندها درزبندها   خمیر و نوار درزبند
توري تقویت توري تقویت   انواع توری، ژئوگرید، ژئو تکستایل و مشابه
مواد افزودنی اصلاح یا بهبود خواص مصالح بتن و ملات بتن و ملات الیاف پلیمری
چسباننده ها بتن پلیمری، ملات پلیمری و چسب بتن پلیمری، ملات پلیمری و چسب انواع رزین و لاتکس به صورت افزودنی (روان کننده ها، کندگیرکننده ها، ...)
مصالح تعمیراتی تعمیر و تقویت پوشش تعمیر پوشش تعمیر خمیر مصالح تعمیراتی، پارچه ها و ورق های FRP

۵ - ۱۷ - ۲ - ۲

پلیمرها را می توان بر مبناي مکانیک تغییر شکل به دسته های زیر تقسیم کرد:

۵ - ۱۷ - ۲ - ۲ - ۱

گرمانرم ها (ترموپلاستیک ها): پلیمرهای غیربلوری یا نیمه بلوری که با افزایش دما از حالت جامد به حالت سیال درآمده و قابلیت جاری شدن پیدا می کنند. پلیمرهای گرمانرم غیربلوری با افزایش دما در دمای انتقال شیشه ای از حالت جامد به حالت ویسکوالاستیک در آمده و پس از عبور از نقطه نرمی کاملاً سیال می شوند. بلورهای پلیمرهای گرمانرم نیمه بلوری در نقطه ذوب از جامد به حالت سیال درآمده و پس از سرد کردن آنها می توان دوباره پلیمر گرمانرم را به دست آورد. در محدوده دمایی زیر نقطه نرمی پلیمرهای گرمانرم این مواد تغییرشکل کمی از خود نشان می دهند. مثال های این نوع پلیمرها عبارت اند از: پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی آمیدها، پلی کربنات، پلی استایرن.

۵ - ۱۷ - ۲ - ۲ - ۲

گرماسخت ها (ترموست ها): زنجیرهای پلیمر عمدتاً غیربلوری هستند که دارای گروه های عاملي هستند که می توانند به طور شیمیایی پخته شده و تشکیل یک شبکه سه بعدی را دهند که در این شبکه زنجیرهای پلیمری نسبت به به یکدیگر قابلیت حرکت نداشته و کاملاً سخت می شوند. این فرآیند سخت شدن را پخت یا شبکه ای شدن می نامند. پلیمر پخت نشده را رزین نیز می نامند. بنابراین، پلیمرهای گرماسخت پس از پخت شدن اجازه هیچ گونه تغییر شکل خمیری را ندارند و کمترین تغییرشکل آنها متضمن نیروی بزرگی می باشد و تغییرشکل ایجاد شده در آنها کاملاً برگشت ناپذیر است. مثال های این رزین ها، اپوکسی ها، پلی یورتان ها و رزین های غیراشباع و رزین های سیلیکونی می باشند.

۵ - ۱۷ - ۲ - ۲ - ۳

الاستومرها، رابرها یا مواد لاستیکی: مواد پلیمری غیربلوری اند که زنجیرهای آنها به صورت شیمیایی با یکدیگر واکنش داده و متصل شده اند. الاستومرها موادی هستند که تغییرشکل های ایجاد شده در اثر اعمال تنش خارجی کاملاً قابل بازگشت بوده و از خود کشسانی نشان می دهند. کشسانی الاستومرها نتیجه تغییرات برگشت پذیر صورت بندی (کنفورماسیون) بخش های زنجیر پلیمر می باشد. الاستومرها قابلیت بازگرداندن تا ۳۰۰٪ تغییر شکل را دارند که این رفتار به هیچ وجه توسط مواد فلزی قابل ارائه نمی باشد.

۵ - ۱۷ - ۲ - ۲ - ۴

الاستومرهاي گرمانرم: این پلیمرها دارای خواص کاربردی الاستومرها و خواص فرآیندی گرمانرم ها هستند. الاستومرهاي گرمانرم معمولاً به دو دسته فیزیکی و شیمیایی تقسیم می شوند. نوع فیزیکی آنها از اختلاط فیزیکی یک پلیمر گرمانرم و یک الاستومر حاصل می شود. مثال های الاستومرهاي فیزیکی عبارت است از: آمیخته پلی اتیلن و اتیلن پروپیلن دین منومر (EPDM) و پلی استایرن و استایرن بوتادین رابر (SBR). نوع شیمیایی این مواد معمولاً کوپلیمرهای بلوک دار می باشند که دارای دو یا سه بخش پلیمری می باشند که یک بخش لاستیکی به یک یا دو بخش گرمانرم متصل شده اند. این ساختار شیمیایی در دمای محیط همانند لاستیک های پخت شده رفتار کرده و تغییر شکل های مکانیکی را کاملاً بازیابی می کنند. با افزایش دما بخش لاستیکی نرم یا ذوب شده و حرکت زنجیره های آن را تسهیل می کند. در دمای بالاتر از نقطه نرمی فاز گرمانرم می توان این مواد را شکل دهی کرد. مثال های این دسته از الاستومرهاي گرمانرم خانواده های استایرن بوتادین (SB)، استایرن بوتادین استایرن (SBS) و اتیلن ونیل استات (EVA) می باشند.

۵ - ۱۷ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۱

نظر به تنوع فراوان پلیمرها و نیز کاربردهای آنها در ساختمان ها ارائه فهرست کاملی از ویژگی های آنها در اینجا ممکن نیست. تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، بسته به نوع محصول و کاربرد مورد نظر، باید ویژگی های استاندارد و الزامات عملکردی آن را با توجه به استانداردهای ملی یا استانداردهای معتبر برآورده نمایند. به عنوان مثال، معمولاً برای بیشتر محصولات پلیمری، مقاومت های مکانیکی به سبب کنترل کیفی آنها، یا حداقل مقاومت و مدول کششی آنها از ویژگی های مهم است. همچنین، اگر محصول تحت بار فشاری است، باید حداقل مقاومت فشاری آن تعیین شده باشد. گاهی، با توجه به نوع محصول (مثلاً اسفنج ها و عایق های حرارتی پلیمری) به جای مقاومت فشاری، باید حداقل تنش فشاری در ۱۰ درصد تغییر شکل، در نظر گرفته شود.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۲

خستگی در پلیمرها بسیار بیشتر از مصالح دیگر است، بنابراین چنانچه محصول پلیمری تحت بار باشد، باید پدیده خستگی آن نیز در نظر گرفته شود.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۳

در صورت لزوم قرار گرفتن پلیمر در معرض رطوبت، ویژگی جذب آب آن باید معلوم باشد، به خصوص در مورد اسفنج ها و عایق های حرارتی پلیمری که مستعد جذب آب است و خواص آنها با جذب آب تغییر می کند. دوام پلیمرها در شرایط کاربرد (مثلاً در شرایط جوی، یا در برابر مواد شوینده یا حتی در شرایط عادی) بسیار مهم است. واکنش پلیمرها در برابر آتش نیز بستگی به کاربرد آنها در ساختمان دارد، که با توجه به الزامات مبحث سوم مقررات ملی ساختمان تعیین می شود.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۴

ویژگی های لاتکس برای چسباندن بتن تازه به بتن سخت شده در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۲۲۴ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۵

مشخصات نوارهای آب بند از جنس پلیمرهای گرمانرم برای استفاده در درزهای اجرایی و انقباضی بتن درجا طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۳۲۷۷ می باشد.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۶

مشخصات عایق های پلیمری در فصل ۵ - ۱۳ عایق های حرارتی ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۷

پروفیل های پلی وینیل کلراید سخت (U-PVC) برای استفاده در در و پنجره باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۹۱ باشند. همچنین ضوابط مواد، شیشه، نحوه شیشه گذاری، امنیت، آب بندی، و کارآیی عملکردی و استحکامی پنجره های از جنس پروفیل پلی وینیل کلراید سخت (U-PVC) در استاندارد ملی ایران شماره ۸۵۱۰ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۸

مشخصات سامانه های لوله گذاری پلی وینیل کلراید کلردارشده (PVC-C) جهت استفاده در تأسیسات آب گرم و سرد در مجموعه استانداردهای ملی ایران شماره ۱۳۲۵۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۹

ویژگی های کف پوش های انعطاف پذیر همگن بر پایه پلی وینیل کلراید (PVC) در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۱۲۴ ذکر شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۱۰

ویژگی های پروفیل های اکسترود شده تهیه شده از پلی وینیل کلراید با مقاومت ضربه ای بالا (PVC-H)، جهت تولید در و پنجره های مورد استفاده در دیوارهای خارجی ساختمان در استاندارد ملی ایران شماره ۶۸۴۰ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۱۱

در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۱۸ ویژگی های کاربردی چسب برای نصب انواع سنگ ها بر روی کف، دیوار و سقف در درون و بیرون ساختمان ها بیان شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۱۲

ویژگی های انواع چسب های کاشی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۴۹۲ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۱ - ۱۳

مشخصات ورق های FRP برای کاربرد در سازه های بتنی در استاندارد ملی ایران شماره ۲۰۲۰۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۱

تنوع فراوان پلیمرها و کاربردهای آنها در ساختمان مستلزم آن است که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، بسته به نوع محصول و کاربرد مورد نظر، آزمایش های استاندارد در مورد آنها را انجام دهند. از جمله آزمایش های مهم استاندارد که معمولاً باید انجام شود، می توان تعیین مقاومت و مدول کششی، مقاومت در برابر نفوذ، مقاومت فشاری یا تنش فشاری در ۱۰ درصد تغییر شکل، جذب آب، آزمایش های آتش، ضریب هدایت حرارتی و مقاومت حرارتی و آزمایش های دوام را نام برد.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۲

روش های آزمون قابل کاربرد برای میله و رشته های پلیمری تقویت شده با الیاف به عنوان مسلح کننده ها یا کابل های پیش تنیدگی (تاندون های پیش تنیدگی) در بتن در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۴۷۶۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۳

طبقه بندی، الزامات و روش های آزمون پروفیل های پلی وینیل کلراید سخت (PVC-U) برای ساخت در و پنجره در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۹۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۴

ویژگی ها و روش های آزمون پروفیل های پلی وینیل کلراید با مقاومت ضربه ای بالا (PVC-H) مورد مصرف در ساخت در و پنجره در استاندارد ملی ایران شماره ۶۸۴۰ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۵

روش های آزمون اصلاح کننده های پلیمری پودری و لاتکسی برای کاربرد در ملات و بتن دارای سیمان هیدرولیکی طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۶۰۲ می باشد.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۶

روش های آزمون نوارهای آب بند از جنس پلیمرهای ترموپلاستیک برای استفاده در درزهای اجرایی و انقباضی بتن درجا در استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۳۲۷۷ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۲ - ۷

روش های آزمون پروفیل های پلی وینیل کلراید سخت (U-PVC) برای استفاده در در و پنجره در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۹۱ ارائه شده است.

۵ - ۱۷ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۷ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

با توجه به تنوع انواع مواد پلیمری مصرفی در صنعت ساختمان و خصوصیات متفاوت این مواد با یکدیگر، الزامات ایمنی کار با این مواد به طور کلی به شرح زیر است:

۵ - ۱۷ - ۴ - ۱

هنگام کار با برخی از پلیمرهای مایع در ساختمان که مستلزم استفاده از حلال ها برای تنظیم گرانروی است (مانند پوشش ها، افزودنی ها، رزین ها و چسب ها)، باید از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده کرد تا از تماس حلال ها با پوست جلوگیری کند و اگر کار در محیط بسته انجام می گیرد، باید از ماسک های مخصوص تنفسی استفاده شود، زیرا بسیاری از حلال ها (خصوصاً حلال های آروماتیک) به شدت سمی و سرطان زا هستند.

۵ - ۱۷ - ۴ - ۲

استفاده از هر نوع محصول پلیمری محدود به دماهای خاص کاربرد است. برخی از پلیمرها، در هنگام آتش سوزی و یا در معرض حرارت بالا، تجزیه می شود و گازهای سمی متصاعد و ایجاد مسمومیت می کنند. بنابراین، از کاربرد این مواد در معرض حرارت بالا جلوگیری شود. در صورت سوختن این مواد و تولید دود، از استنشاق آن باید خودداری کرد. پیش از انتخاب و کاربرد مصالح پلیمری در ساختمان، باید رفتار آنها در برابر آتش بررسی شود و استفاده از آنها با رعایت کامل ضوابط ایمنی صورت گیرد. مثلاً در برخی فضاهاي ساختمان (مانند راه های خروج یا فضاهاي تجمعی) استفاده از این مواد محدود گردد، یا نیاز به پوشش های محافظت کننده است.

۵ - ۱۷ - ۴ - ۳

برخی از پلاستیک ها از پلیمرها و یا اجزای سمی تولید می شود، بنابراین، از کاربرد آنها برای نگهداری یا انتقال آب آشامیدنی (حتی سرد) و کشاورزی باید خودداری شود.

۵ - ۱۷ - ۴ - ۴

دما و رطوبت (یا آب داغ) هم زمان اثر مخرب تری روی پلیمرها دارند. در صورتی که پلیمر دارای مونومر آزاد (مونومرهایی که در فرآیند پلیمریزاسیون وارد واکنش نشده و در محیط به صورت آزاد باقی مانده اند) باشد، ممکن است مواد آن به آب داغ انتقال پیدا کنند؛ چون اغلب مونومرها به شدت سمی و سرطان زا هستند، از مصرف خوراکی آن آب ها باید خودداری شود.

۵ - ۱۷ - ۴ - ۵

هر چند پلیمرها در حالت جامد کم خطرترند، نظر به کاربرد عوامل پخت بسیار سمی در برخی از این مواد (مثلاً ترکیبات کبالت و پراکسید در بتن پلیمرها) باید هنگام کار با آنها از ماسک و دستکش مخصوص استفاده شود.

۵ - ۱۷ - ۴ - ۶

در هنگام کارکردن با پلیمرهای سمی، یا دارای حلال های سمی، علاوه بر به کارگرفتن تجهیزات ایمنی لازم، همه عملیات باید در محیط دارای هواکش قوی صورت گیرد.

۵ - ۱۷ - ۵ سازگاری

تولیدکنندگان محصولات پلیمری موظفند، در مشخصات فنی محصولات خود هر نوع عدم سازگاری محصول با سایر مصالح ساختمانی را که امکان دارد با هم در ساختمان به کار برده شوند، اعلام کنند و راه حل های لازم (مانند کاربرد پرایمرهای ویژه، انواع توری یا سایر تمهیدات) را به طور دقیق ارائه دهند. مصرف کننده نیز موظف است به این موارد به دقت توجه کند.

۵ - ۱۷ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱۷ - ۶ - ۱

در هنگام بسته بندی پلیمرها، باید به مایع یا جامد بودن آن توجه شود. معمولاً پلیمرهای مایع در ظرف های فلزی با مقاومت زیاد در برابر خوردگی حمل می شوند. گاهی برخی از پلیمرها و حلال ها در ظرف های پلاستیکی حمل می شوند. این کار در صورتی مجاز است که از عدم انحلال مواد سازنده ظرف در مایع درون آنها اطمینان حاصل شده باشد.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۲

معمولاً پلاستیک ها و پلیمرهای جامد به صورت تکی و یا در بسته های کارتنی یا پلاستیکی حاوی چند عدد از آنها حمل می شوند. در مورد پلاستیک ها باید اطمینان یافت که فشار زیاد به قطعات وارد و یا از شکل اولیه خارج نخواهد شد.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۳

ظرف های مخصوص بسته بندی و حمل پلیمرهای مایع باید کاملاً آب بند باشد و از نفوذ هر ماده خارجی و یا خروج محتوای آن جلوگیری کند. همچنین، این ظروف باید تحمل بارهای اضافی را داشته باشند، تا در صورت وارد آمدن صدمات ناخواسته و اتفاقی، دچار نشت و ریزش مواد درون آن نشود.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۴

در صورتی که پلیمر یا ماده پلاستیک به نور و رطوبت یا حرارت حساس باشد، در هنگام بسته بندی و حمل، باید از ورقه های پلاستیکی مات یا ظرف های مات و یا بسته بندی کامل استفاده شود.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۵

مواد سمی باید در ظرف های مناسب آن بسته بندی و علائم خطر و عبارت "سمی" یا "بسیار سمی" روی آن ثبت گردد. آنها را باید کاملاً محکم و مطمئن بسته بندی کرد و هنگام حمل باید از وارد آمدن ضربه به بسته یا ظرف جلوگیری شود.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۶

شرایط محیطی می تواند روی ترکیب، درصد، شیمی و خصوصیات پلاستیک ها و حتی شکل پذیری آنها اثرگذار باشد، بنابراین در هنگام نگهداری این مواد، باید به عواملی مانند رطوبت محیط، دمای محیط و تابش نور و صدمات مکانیکی توجه کرد. اغلب پلیمرهای مایع یا حلال های آنها نسبت به دما بسیار حساس اند. حلال ها باید در دمایی زیر نقطه اشتعال نگهداری و رزین ها باید در دمایی که موجب ژل شدگی آنها نشود، حفظ شوند. بنابراین، نگهداری مواد پلیمری و پلاستیکی و حلال ها در انبار کاری حساس است و لازم است دقت لازم در این زمینه به عمل آید.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۷

با توجه به آتش گیری مواد پلیمری، انبار این مواد، یا مواد وابسته، باید حتماً مجهز به وسایل آتش نشانی و جعبه کمک های اولیه باشد.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۸

در انبار پلیمرها، ظرف ها بر روی ظرف های دیگر و یا کف کاذب ساخته شده برای این منظور، قرار داده می شوند. بنابراین، ظرف های حاوی مواد پلیمری مایع و یا قطعات پلیمری، نباید مستقیماً روی زمین نهاده شوند.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۹

تعداد ظرف های حاوی مواد پلیمری مایع که بر روی هم قرار گرفته است نباید چندان زیاد باشد که باعث سقوط آنها و یا نشت کردن طرف های زیرین شود.

۵ - ۱۷ - ۶ - ۱۰

روی برچسب ظرف پلیمرها باید شرایط نگهداری آنها، از جمله نور، دما و رطوبت، درج شده باشد.

۵ - ۱۸ چوب و فرآورده های آن

۵ - ۱۸ - ۱ تعریف

چوبی که در ساختمان به مصرف می رسد، به یکی از صورت های طبیعی، اشباع شده، اصلاح شده، لایه ای یا چندسازهاست. از جمله کاربردهای چوب ماسیو و لایه ای ساختن اسکلت (تاب) ساختمان های چوبی، ساخت در و پنجره، دیوارپوش، کفپوش، سقف پوش، نرده، شمع کوبی، قالب بندی، جان پناه، راه پله و داربست است.

۵ - ۱۸ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۸ - ۲ - ۱ محصول ساختمانی چوب شامل چوب ماسیو، لایه ای، تیرچه های با مقطع I و پنل و تخته های چندسازهاست.

۵ - ۱۸ - ۲ - ۱ - ۱ چوب ماسیو از نظر گونه، به دو دسته پهن برگان و سوزنی برگان تقسیم می شوند.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۱ - ۲ فرآورده های چندسازهای چوب در انواع تخته چندلا، تخته خرده چوب، تخته فیبر، تخته تراشه جهت دار (OSB)، تیرچه های با مقطع I و چوب چندسازها تولید و مصرف می شوند.

۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ مهم ترین فرآورده های چوب که در نازک کاری ساختمان مصرف می شوند، به شرح زیر می باشند:

۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۱ پارکت: اجزاء پارکت از گونه های دارای نقش های طبیعی جذاب، پرداخت پذیر با چیدمان شطرنجی، جناحی یا حصیری است که در چگالی و اندازه مناسب سفارش، تولید و بسته بندی می شود.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۲ کفپوش

الف- کفپوش پهن برگ: بر حسب کیفیت فیزیک چوب، قطعات آن ابعاد متغیر دارند و به طور عمده از گونه های دارای طرح طبیعی جذاب در برش شعاعی یا مماسی تهیه می شود.
ب- کفپوش اصلاح شده: از تخته های تیمار شده حرارتی (گرماچوب) تولید می شود.
پ- کفپوش لایه ای (لمینیت): از تخته فیبر با چگالی بالا و روكش شده می باشد.
ت- کفپوش بامبو: از قطعات بامبو تولید می شود.
ث- کفپوش چندسازهای چوب پلاستیک: از تخته و پروفیل های چندسازهای چوب پلاستیک تولید می شود.

۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۳ قرنیز چوبی: به طور معمول از گونه های پهن برگ چوب تولید می شود.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۴ راه پله

الف- تخته راه پله: از چوب ماسیو یا چندسازه چوب پلاستیک می باشد.
ب- جان پناه (نرده-دستگیره): از چوب ماسیو یا چندسازه چوب پلاستیک می باشد.

۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۵ سکو: از چوب اصلاح شده یا چندسازه چوب پلاستیک می باشد.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۶ در و پنجره چوبی: درهای چوبی به شکل تک لنگه، چندلنگه قاب لمه ای یا ساده و شیشه دار یا بدون شیشه تولید می شوند.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۷ تزئینات داخلی: حسب نظر طراح دکوراسیون داخلی با مصالح چوب پایه اجرا می شود.
۵ - ۱۸ - ۲ - ۲ - ۸ مواد و مصالح اتصال دهنده و نصب: مواد و مصالح اتصال دهنده و نصب شامل میخ، پیچ، بست ها است که در فصل های مربوط به فلزات آورده شده است.

۵ - ۱۸ - ۲ - ۳ نحوه درجه بندی چوب های غیرسازه ای در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۳۰۲ ارائه شده است. طبقه بندی تخته چندلا در استاندارد ملی ایران شماره ۶۲۶ ارائه شده است.

۵ - ۱۸ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱ چوبی که در صنعت ساختمان به کار برود، می تواند معایب رشد را در حد مجاز درجه کیفیت تعیین شده مربوط داشته باشد. لیکن لازم است عاری از معایب خشک شدن (ترک، شان عسلی، کاس و سینه، تابیدگی و کمانی شده) رگه های معدنی و شیره گیاهی باشد. انواع معایب چوب و حدود قابل قبول آنها در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۷۵ ذکر شده است. ویژگی های محصول چندسازهای چوب در استانداردهای ملی ایران شماره ۱-۷۴۱۶، ۲-۷۴۱۶، ۳-۷۴۱۶، ۴-۷۴۱۶، ۵-۷۴۱۶ و ۶-۷۴۱۶، تخته خرده چوب (نئوپان) در استاندارد ملی ایران شماره ۹۰۴۴ و تخته لایه در استاندارد ملی ایران شماره ۳۴۹۲ ارائه شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۲ ویژگی های تخته لایه مورد استفاده در قالب بندی (با حداکثر طول ۳۱۰۰ میلی متر و عرض حداکثر ۱۵۰۰ میلی متر) مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۷۸۶ می باشد.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۳ خصوصیات تخته خرده چوب و تخته فیبر با روكش ملامینه برای مصارف داخلی در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۴۰۹۲ و ۱۴۰۹۳ بیان شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۴ ارزیابی کارکرد تیرهای دوبل چوبی پیش ساخته شامل: برش، لنگر، سختی، تحمل کشش و فشار بال تیر که به عنوان اعضای ساختمانی تحت بار خمشی قرار می گیرند تحت الزامات و روش های آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۱-۲۲۳۸۹ انجام می پذیرد. این استاندارد برای تیرهای دوبل چوبی که اجزاء مقاوم به تأثیرات منفی رطوبت بر عملکرد ساختمانی دارند و در محیط های سرپوشیده مورد مصرف قرار می گیرند و هیچ گاه به مدت طولانی در معرض هوا قرار نمی گیرند، کاربرد دارد. این استاندارد ضوابط مربوط به مقاومت در برابر آتش سوزی و الزامات مربوط به فرمالدئید و دوام بیولوژیک را دربر نمی گیرد و برای این موارد باید به استانداردهای مرجع مراجعه شود.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۵ ویژگی انواع درهای پیش ساخته چوبی داخلی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۷۴۸ و ویژگی انواع پنجره های چوبی طبق استاندارد ملی ایران شماره ۳۲۴۵ می باشد. سطح رویه درها باید هموار و بدون فرورفتگی، برجستگی و پیچیدگی باشد. درهای ساخته شده، پس از برش نهایی، باید گونیا باشند. پنجره های چوبی باید از الوارهایی به ضخامت معین ساخته شود، تا پس از رنده کردن آنها، ضخامت های استاندارد به دست آید. برای این که بازشوی پنجره به راحتی باز و بسته شود، باید پس از رنده و آماده کردن آن، ۲ میلی متر فضای آزاد (فضای باز) میان قسمت های مختلف پنجره ایجاد گردد. پیش از رنگ زدن، باید فضای باز میان پروفیل تحتانی بازشو و قاب، ۳ میلی متر باشد.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۶ ویژگی های الوار و مواد چوبی مورد استفاده در پنجره و درهای بیرونی و چهارچوب آنها در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۲۰ ارائه شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۷ ویژگی های الوار و مواد چوبی مورد استفاده در پنجره و درهای داخلی و چهارچوب آنها در استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۲۱ ذکر شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۸ ویژگی های گرماچوب شامل مشخصات فیزیکی، مکانیکی و مقاومت بیولوژیکی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۰۹۲ ارائه شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۹ اجزاء سازنده پارکت های چندلایه برای استفاده در داخل ساختمان به عنوان کفپوش دارای ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۶۱۸ هستند. در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۱۷ ویژگی های عمومی پارکت های چوبی موزائیکی ارائه شده است. همچنین ویژگی های ساخت، بازرسی، شرایط تحویل و نشانه گذاری باریکه های پارکت چوبی با مقطع عرضی چهارگوش از گونه های چوبی منطبق بر استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۱۶ می باشد.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۰ مشخصات تخته لایه ها با روكش تزئینی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۶۱۹ ارائه شده است. انواع تخته فیبر عایق ساخته شده از چوب و دیگر مواد لیگنوسلولزی مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۶-۷۴۱۶ هستند.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۱ ویژگی های عملکردی، الزامات تخته های باربر برای استفاده در سقف، کف و دیوار در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۳۱۷ ارائه شده است. استاندارد ملی ایران شماره ۲-۱۷۷۲۶ عملکرد اجزاء و الزامات ساخت تیرهای I شکل چوبی پیش ساخته را برای استفاده به عنوان عناصر سازه ای با کاربرد خمشی بیان کرده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۲ ویژگی های لاک آماده سازی سطح چوب (سیلر) برپایه نیترات سلولز در استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۶۰۹ ارائه شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۳ ویژگی های تخته تراشه جهت دار مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۶۵۲ می باشد.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۴ معیارهای دوام طبیعی چوب ماسیو (خام) در برابر حملات قارچ های مخرب چوب، حشرات مخرب چوب و موجودات دریایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۶۴۱۹ ارائه شده است.
۵ - ۱۸ - ۳ - ۱ - ۱۵ ضوابط ساخت، درجه بندی و پرداخت سطحی تخته لایه برای مصرف در شرایط دریایی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۴۱۸ ارائه گردیده است.

۵ - ۱۸ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

آزمایش های استاندارد چوب عبارت است از: اندازه گیری معایب چوب های بریده شده، تعیین مقاومت طبیعی چوب در برابر فساد، جذب آب، تورم پذیری، مقاومت خمشی، کششی، فشاری، مدول الاستیسیته، استحکام سطح، تعیین انبساط و انقباض.

۵ - ۱۸ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این فصل در پیوست دوم ارائه شده اند.

۵ - ۱۸ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۸ - ۴ - ۱ چوب نباید در محیطی قرار گیرد که باعث پوسیدگی آن شود.

۵ - ۱۸ - ۵ سازگاری

۵ - ۱۸ - ۵ - ۱ چوب با دیگر مصالح سازگار است.
۵ - ۱۸ - ۵ - ۲ مصالح اتصال دهنده باید با شرایط آب و هوایی سازگار باشند.

۵ - ۱۸ - ۶ بسته بندی، حمل و نقل و نگهداری

۵ - ۱۸ - ۶ - ۱ چوب باید در انبار به صورتی نگهداری شود که ویژگی های آن تغییر نکند و از عوامل آسیب رسان دور باشد.
۵ - ۱۸ - ۶ - ۲ انبار مواد چوبی باید از آتش محافظت شود و از مواد قابل اشتعال دور و مجهز به سیستم های اعلام و اطفای حریق باشد.
۵ - ۱۸ - ۶ - ۳ چوب باید در برابر حشرات، آتش و رطوبت محافظت شود.

۵ - ۱۹ آهن، فرآورده های آهنی و مصالح جوشکاری

۵ - ۱۹ - ۱ تعریف

آهن خالص کاربرد ساختمانی ندارد، اما آلیاژ آن به صورت انواع فولاد و چدن آمیزه هایی از چند فلز و غیرفلز است. این فرآورده ها از پرمصرف ترین مصالح فلزی آهنی در ساختمان سازی و صنایع دیگر محسوب می شوند.
جوش کاری فرآیند ایجاد پیوند بین دو قطعه فلز به کمک حرارت با یا بدون فشار از جمله حرارت حاصل از قوس الکتریکی است و روش صحیح آن مستلزم شناخت و انتخاب صحیح مصالح جوش کاری می باشد.

۵ - ۱۹ - ۲ دسته بندی

۵ - ۱۹ - ۲ - ۱ آهن و فرآورده های آهنی

اگر مقدار درصد کربن از ۲٫۰۶ درصد کمتر باشد، محصول را فولاد نامیده و چنانچه مقدار آن از ۲٫۰۶ تا ۴٫۵ درصد باشد، آن را چدن گویند. محصولات عمده آهنی را می توان در گروه های زیر دسته بندی نمود:

۵ - ۱۹ - ۲ - ۱ - ۱ چدن: چدن از ذوب مجدد و تصفیه آهن خام به دست می آید. آهن خام محصول احیای سنگ آهن با استفاده از کک و اکسیژن، به روش احیای غیرمستقیم در کوره بلند یا احیای مستقیم به صورت آهن اسفنجی است. کربن چدن حدود ۳ تا ۴ درصد است. از چدن در ساخت لوله های آب رسانی و فاضلاب و قطعات مربوط، مانند زانویی، سه راهه، چهارراهه و شیرآلات صنعتی و همچنین دیگ های حرارت مرکزی، رادیاتورهای ویژه جاهای نمناک، مانند حمام ها، و همچنین در ساخت دریچه های بازدید، کنتور آب، قطعات درپوش و پله آدم رو شبکه فاضلاب ها استفاده می شود. به طور کلی، چدن در شرایطی که زنگ زدگی فولاد محتمل است، مصرف می شود.
۵ - ۱۹ - ۲ - ۱ - ۲ فولاد: مشخصات فولاد باید بر اساس ضوابط تعیین شده در این مبحث و مباحث نهم و دهم مقررات ملی ساختمان باشد.
خواص فولاد به درصد کربن موجود در آن، عملیات حرارتی انجام شده بر روی آن و عناصر فلزی و غیرفلزی موجود در آن بستگی دارد. فولادهای کربنی به آن دسته از فولادها اطلاق می گردد که کربن اصلی ترین عنصر آن می باشد و عناصری نظیر منگنز، سیلیسیم و آلومینیم به میزان کم در آن حضور داشته و فقط به منظور اکسیژن زدایی به آن اضافه می گردد. کربن نقش اساسی را در استحکام فولاد ایفا می کند و این استحکام تا حد زیادی به درصد کربن موجود در آن بستگی دارد. فولادهای کربنی به سه دسته تقسیم می شوند:
الف - میزان کربن پایین تر از ۰٫۲ درصد
ب - میزان کربن بین ۰٫۲ - ۰٫۵ درصد
پ - میزان کربن بالاتر از ۰٫۵ درصد
فولادهای کربنی کاربرد وسیعی در صنعت داشته و معمولاً در حالت آنیل و یا نرماله به کار می روند، ولی در شرایط خاص در حالت سخت کاری و تَنیده نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
۵ - ۱۹ - ۲ - ۱ - ۳ میلگرد:

الف - میلگردهای مصرفی از نظر شکل رویه به سه دسته طبقه بندی می شوند:
الف - ۱ میلگردهای با رویه صاف، یا میلگردهای ساده. این نوع رویه فقط در میلگرد س ۲۴۰ به کار برده می شود. این میلگردها فقط می توانند به عنوان میلگرد دورپیچ در اعضای سازه ای بتن مسلح یا در ساختمان های بتن مسلح به کار روند و استفاده از آنها به عنوان میلگرد سازه ای غیر از مورد فوق، در تمامی انواع ساختمان ها ممنوع است.
الف - ۲ میلگردهای با رویه آجدار، که سایر میلگردها را شامل می شود. آج عبارت است از برجستگی هایی به شکل های مختلف که به صورت طولی زاویه دار در هنگام نورد بر روی آن ایجاد می شود.
الف - ۳ - میلگردهای با رویه آجدار پیچیده، که از پیچاندن میلگردهای آجدار به دست می آید. در این میلگردها، علاوه بر آج اولیه میلگرد، یک خط مارپیچ بر روی میلگرد نیز به چشم می خورد که هرچه میزان تابانیدن میلگرد بیشتر باشد گام این خط کمتر خواهد بود.
ب - آج ها از نظر شکل به صورت دوکی شکل (آج با مقطع متغیر) یا به صورت یکنواخت (آج با مقطع ثابت) و از نظر امتداد به صورت مارپیچ یا جناقی می باشند.
پ - میلگردها از نظر روش ساخت در سه گروه فولاد گرم نورد شده، فولاد سرد اصلاح شده و فولاد گرماصلاح شده تقسیم می شوند. فولاد سرد نوردشده بر اثر انجام عملیات مکانیکی نظیر پیچاندن، کشیدن، نورد کردن یا گذرانیدن از حدیده، بر روی میلگردهای گرم نورد شده در حالت سرد به دست می آید و فولاد گرم اصلاح شده یا فولاد ویژه، بر اثر انجام عملیات مکانیکی نظیر گرمایش و آب دادن، بر روی میلگردهای گرم نورد شده در حالت گرم حاصل می شود.
ت - تفکیک میلگردها از یکدیگر، به لحاظ هندسی، براساس قطر اسمی آنها صورت می گیرد. به عبارت دیگر، قطر اسمی، پارامتر هندسی مشخصه انواع میلگردها است. ضوابط و الزامات قطر اسمی انواع میلگردهای ساده و آجدار، قطر زمینه میلگردهای آجدار ۱ (d)، یعنی قطر میلگرد آجدار بدون در نظر گرفتن آج آن و نیز قطر خارجی میلگردهای آجدار ۲ (d)، یعنی قطر میلگرد با احتساب کامل آج آن مطابق ضوابط استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۳۲ می باشد.

۵ - ۱۹ - ۲ - ۲ مصالح جوشکاری

۵ - ۱۹ - ۲ - ۲ - ۱ الکترود جوشکاری: الکترود به فلز پرکننده درز جوش گفته می شود که به شکل مفتول یا میلگرد نازک بدون روكش و یا روكش دار عرضه می شود. روكش الکترود ترکیب شیمیایی و خواص فیزیکی فلز جوش را کنترل و تنظیم می کند. روكش ها ممکن است اکسیدکننده، اسیدی، سلولزی و یا قلیایی باشند. هنگام جوش کاری با الکترود، جریان قوس الکتریکی بین انبرک جوشکاری و قطعه کار برقرار می شود. نوع الکترود باید با مشخصات مکانیکی و شیمیایی فلز و نیز با خصوصیات جوش مورد نظر سازگار باشد، تا درز جوش به نحو مطلوب پر و مقاومت لازم اتصال به دست آید. قطر الکترود تابع عواملی مانند نوع و وضعیت جوش، نوع درز، ضخامت ورق های اتصال و مهارت جوش کار است. الکترودها دارای انواع مختلفی است:
الف- الکترودهای جوش کاری فولادهای ساختمانی
ب- الکترودهای جوش کاری فولادهای کم آلیاژ
پ- الکترودهای جوش کاری فولادهای مخصوص، نظیر فولادهای مقاوم در برابر حرارت و فولادهای پرمقاومت.
۵ - ۱۹ - ۲ - ۲ - ۲ سیم جوش کاری: سیم های جوش کاری در جوش کاری با گاز و در محیط مناسب استفاده می شود. سیم جوشکاری باید تمیز و به دور از هر گونه آلودگی و ناخالصی و سطح آن عاری از زنگ زدگی و روغن و مانند این ها باشد.
۵ - ۱۹ - ۲ - ۲ - ۳ پودر گدازآور جوشکاری: از این پودرها در جوش قوس الکتریکی، با الکترود فولادی بدون روكش، استفاده می شود و جوش کاری با سیم، برای برقراری قوس الکتریکی به کار می رود. پودر جوشکاری باید خاصیت قلیایی داشته و با شرایط مکانیکی و فشار وارد بر آن انطباق داشته باشد. رطوبت پودر پیش از مصرف نباید از ۰٫۱ درصد تجاوز کند.

۵ - ۱۹ - ۳ استانداردها

۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ ویژگی ها

۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱ ویژگی انواع میلگرد باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره های ۳۱۳۲، ۱۷۹۷ و ۱۱۵۵۸ باشد. مشخصات میلگردهای دارای پوشش اپوکسی در استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۳۵۸ ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۲ الزامات هندسی میلگردها در استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۳۲ ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۳ میلگردهای آجدار باید دارای آج عرضی و طولی باشند، به گونه ای که به جز در محل های نشانه گذاری، حداقل دو ردیف آج عرضی با توزیع یکنواخت در دو طرف آج های طولی قرار داشته باشد. الزامات آج های میلگردهای آجدار و ترکیب شیمیایی مذاب ریخته گری و مشخصات مکانیکی میلگردهای آجدار و ساده در استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۳۲ ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۴ طول استاندارد میلگردهای شاخه ای به طور معمول ۱۲ متر است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۵ ویژگی های انواع لوله های چدنی، بست ها و متعلقات خطوط لوله تحت فشار باید با استاندارد ملی ایران شماره ۴۲۶ مطابقت کند.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۶ ویژگی انواع ورق و تسمه باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره های ۴۴۰، ۳۶۹۳ و ۳۶۹۴ باشد.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۷ ویژگی انواع نیمرخ های نوردیده باید با استاندارد ملی ایران شماره های ۱۶۰۰، ۱۷۹۱، ۱-۱۳۹۶۸، ۲-۱۳۹۶۸، ۱۴۴۸۴، ۱۶۳۴۸ و ۳۲۷۷ و همچنین ویژگی انواع لوله های فولادی باید با استاندارد ملی ایران شماره های ۳۹۶، ۴۲۱، ۴۲۲ مطابقت کند.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۸ ویژگی انواع پیچ و مهره باید با استاندارد ملی ایران شماره ۲۸۷۴ مطابقت کند.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۹ ویژگی الیاف فولادی برای بتن تقویت شده با الیاف منطبق با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۴۹۱ می باشد.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۰ ویژگی فولادهای مورد استفاده برای پیش تنیده کردن بتن در استانداردهای ملی ایران شماره ۱۳۲۵۰ ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۱ ورق های فولادی سرد نورد شده مورد مصرف در سیستم های قاب سبک فولادی باید شرایط و معیارهای مناسب مقاومتی جهت باربری و شکل پذیری کافی به منظور خم کاری های مورد نیاز را داشته باشند. این ورق ها معمولاً دارای ضخامت ۰٫۵ تا ۲٫۶ میلی متر هستند و حد جاری شدن آنها ۲۴۰ الی ۳۴۰ مگاپاسکال می باشد. نسبت تنش گسیختگی به تسلیم برای تأمین رفتار شکل پذیر در این ورق ها ۱٫۰۸ می باشد. پوشش های حفاظتی که می توان برای ورق های سرد نورد شده مورد استفاده قرار داد عبارتند از: گالوانیزه، گالفان و گالوالوم. در استاندارد ملی ایران شماره ۷۳۳۷ مشخصات پروفیل های سرد شکل داده شده چارچوبی ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۲ مشخصات پروفیل های فولادی پروفیل های توخالی مخصوص در و پنجره در استاندارد ملی ایران شماره ۷۳۳۶ ارائه شده است.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۳ میله های فولادی تسلیح کننده دارای کلگی بتن مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۸۶۸۰ باشد.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۴ ویژگی های الکترودهای روپوش دار جوش کاری با قوس الکتریکی باید با استاندارد ملی ایران شماره ۸۷۱ مطابق باشد.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۱ - ۱۵ مشخصات مصالح مورد استفاده در خرپای تیرچه سقف تیرچه بلوک در استاندارد ملی ایران شماره ۱-۲۹۰۹ ذکر شده است.

۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ - ۱ میلگرد گرم نوردیده: ویژگی آج ها، تعیین ترکیب شیمیایی، بازرسی ظاهری، اندازه گیری ابعاد، رواداری ها، جرم و تعیین مشخصات مکانیکی و جوش پذیری.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ - ۲ تیرآهن گرم نوردیده بال نیم پهن: تعیین درصد عناصر تشکله، تعیین مقاومت های کششی و خمشی.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ - ۳ ورق فولادی گرم نوردیده با کیفیت معمولی و کششی: تعیین درصد عناصر تشکله، تعیین استحکام کششی و خمشی، جوش پذیری، ازدیاد طول پس از شکست، رواداری های ابعادی.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ - ۴ الکترودهای روپوش دار باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۸۷۱ آزمایش شود. این آزمایش ها عبارت است از: مقاومت کشش جنس جوش و مقاومت در برابر ضربه.
۵ - ۱۹ - ۳ - ۲ - ۵ در موارد ضرورت آزمایش هایی که استاندارد ملی برای آنها تدوین نشده است، باید به استانداردهای معتبر بین المللی مراجعه شود.

۵ - ۱۹ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۱۹ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱۹ - ۴ - ۱ هنگام برش کاری، آهنگری و به طور کلی کارهایی که باعث ایجاد خطر برای صورت و چشم کارگران می شود، باید آنها به عینک و نقاب حفاظتی استاندارد متناسب با نوع کار و خطرهای آن مجهز باشند.
۵ - ۱۹ - ۴ - ۲ به دلیل احتمال وجود برخی مواد مضر در روپوش و یا وجود آزبست، کارگران از تماس مستقیم پوست دست و بدن خود با پوشش روی الکترودها خودداری کنند.

۵ - ۱۹ - ۵ سازگاری

۵ - ۱۹ - ۵ - ۱ همه قطعات فولادی باید دارای نوعی حفاظت در برابر خوردگی باشند.
۵ - ۱۹ - ۵ - ۲ سطوح فولادی که با ماشین کاری آماده می شود، باید در مقابل خوردگی محافظت شود. بدین منظور، از یک لایه مصالح ضدزنگ، که بتوان آن را پیش از نصب به آسانی زدود، یا مصالح مخصوصی که احتياج به زدودن ندارند، می توان استفاده کرد.
۵ - ۱۹ - ۵ - ۳ در مواردی که زنگ زدگی فولاد محتمل است، مانند لوله های آب رسانی، فاضلاب و قطعاتی مانند زانویی، سه راهه، و شیرآلات صنعتی، از چدن استفاده می شود.
۵ - ۱۹ - ۵ - ۴ در جاهای نمناک، برای جلوگیری از زنگ زدگی ورق، لوله، پیچ و مهره و میخ فولادی، از اندود روی استفاده می شود.

۵ - ۱۹ - ۶ بسته بندی، حمل و نقل و نگهداری

۵ - ۱۹ - ۶ - ۱ مصالح فلزی، تا زمان حمل، ترجیحاً باید در انبار مسقف تهویه دار و کف سازی شده نگهداری شود. در مناطق یا در مواردی که احتمال بارندگی مداوم وجود دارد و مصالح باید مدت طولانی در انبار بماند، سطح بسته ها را باید با بارزنت یا پوشش مناسب دیگر پوشانید.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۲ تیرآهن های به طول مساوی، ترجیحاً تیرآهن های ۱۲، به کمک تسمه یا مفتول های ضخیم بسته بندی می شود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۳ لازم است هر مجموعه پیچ و مهره بسته بندی شود. اگر پیچ و مهره چرب و آغشته به روغن نباشد، آنها را باید در لفافه ای پلاستیکی (نایلونی) قرار داد و تا حد ممکن هوای داخل بسته را خارج کرد.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۴ میلگردهایی که هنوز بریده یا خم نشده اند باید به گونه ای انبار و نگهداری شوند که برچسب و علامت کارخانه سازنده فولاد بر روی آنها قابل رویت باشد.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۵ از صدمه مکانیکی یا تغییرشکل پلاستیک به میلگردها، نظیر بریدگی و ضربه و...، باید جلوگیری شود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۶ میلگردهای پوسته شده باید ماسه پاشی و پس از برآورده کردن ضوابط مبحث نهم مقررات ملی ساختمان مصرف شوند. رفع پوسته ها با استفاده از برس سیمی و سایر روش های مشابه مجاز نیست.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۷ میلگردها باید به رویی حمل و انبار شوند که دچار خمیدگی بیش از حد نشوند.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۸ میلگردها بسته به قطر و رده آنها، به صورت مجزا انبار شوند.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۹ میلگردها باید به نحوی تخلیه شوند که هم به کارگران صدمه نزنند و هم خود صدمه نبینند.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۰ میلگردهای س ۲۴۰، آج ۳۴۰ و آج ۴۰۰ با قطر کوچکتر یا برابر ۱۲ میلی متر به صورت کلاف و یا به صورت شاخه مستقیم با طول های مساوی بسته بندی می شوند. قطر کلاف میلگردهای کلاف باید حداقل ۲۰۰ برابر قطر میلگرد باشد. میلگردهای س ۲۴۰، آج ۳۴۰ و آج ۴۰۰ با قطر برابر و بزرگتر ۱۴ میلی متر و نیز تمامی میلگردهای آج ۵۰۰ فقط به صورت شاخه مستقیم با طول های مساوی بسته بندی می شوند.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۱ بر روی تمامی شاخه های میلگردهای آجدار تولیدی باید علامت مشخصه با فواصل حداکثر ۲ متر حک شود تا از روی آن نام کارخانه سازنده و نوع میلگرد معلوم شود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۲ هر یک از بسته های میلگرد باید دارای حداقل دو پلاک فلزی باشد که بر روی هریک از پلاک های مزبور مشخصات (الف) تا (ح) زیر به صورتی خوانا حک و یا به صورتی که نتواند مخدوش شود، نوشته شده باشد:
الف- شماره بسته
ب- نوع میلگرد (س ۲۴۰، آج ۳۴۰، ...)
پ- نمره میلگرد (قطر اسمی بر حسب میلی متر)
ت- وزن بسته (بر حسب کیلوگرم)
ث- شماره ذوب
ج- نشانه تأییدیه کنترل کیفیت از سوی کارخانه سازنده
چ- نام یا نشانه تجاری کارخانه سازنده
ح- علامت و شماره استاندارد ملی ایران
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۳ الکترودهای روپوش دار باید در بسته بندی مناسب مانند لفافه نایلونی، عرضه گردد. نایلون یا پوشش ضد رطوبت باید در حدی باشد که به آسانی سوراخ یا پاره نشود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۴ پوشش باید کاملاً اطراف الکترودها را بگیرد و به آنها چسبیده باشد، تا هوای پوشش را به کم ترین حد ممکن برساند و از حرکت الکترودها جلوگیری کند. البته اگر بتوان هوای داخل پوشش را تخلیه کرد، بهتر خواهد بود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۵ دسته ها، بسته ها، جعبه ها، حلقه ها و قرقره های الکترود باید دارای اطلاعات طبقه بندی الکترود، نام سازنده یا علامت تجاری، طول و قطر استاندارد و مدت زمان تضمین باشد.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۶ معمولاً چند بسته در یک کارتن یا هر بسته لفافه دار جداگانه درون یک کارتن قرار داده می شود.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۷ الکترودها باید در انبارهای مسقف و خشک و به دور از رطوبت نگهداری شوند.
۵ - ۱۹ - ۶ - ۱۸ در هنگام بارگیری نباید به بسته ها یا کارتن ها ضربه شدید وارد شود و از پرتاب کردن آنها باید خودداری کرد. در هر حال، به پوشش روی الکترود نباید آسیبی برسد.

۵ - ۲۰ فلزات غیرآهنی

۵ - ۲۰ - ۱ تعریف

۵ - ۱ - ۲۰ فلزات غیرآهنی: عمده ترین فلزات غیرآهنی مورد مصرف در ساختمان عبارت است از: آلومینیم، مس، سرب، روی و قلع. از دیگر فلزها، مانند نیکل و منیزیم، در ساخت آلیاژها یا به عنوان پوشش استفاده می شود.

۵ - ۲۰ - ۲ دسته بندی

فلزات غیرآهنی به دسته های زیر تقسیم می شوند:

۵ - ۱ - ۲۰ آلومینیم: فلزی است نقره ای رنگ، با جلای فلزی، نرم و سبک و دارای قابلیت شکل پذیری زیاد و، پس از فولاد پرمصرف ترین فلز صنعتی است. از مزایای آلومینیم و آلیاژهای آن سبکی وزن و ضد زنگ بودن آنهاست. از معایب آنها مدول ارتجاعی کم (تغییر شکل زیاد آنها تحت بار) و حساسیت در برابر افزایش حرارت (تغییر محسوس در خواص مکانیکی آنها در حرارت بیش از ۱۰۰ درجه سلسیوس) است که مصرف سازه ای این فلز را محدود می سازد. آلیاژهای آلومینیم مصرفی در کارهای ساختمانی به دو گروه تقسیم می شود:

الف- آلیاژهای آلومینیم با مقاومت نسبتاً کم، که بیشتر برای ساخت ورق ساده یا موج دار، پوشش شیروانی ها، درزبند و درزپوش، تزئین ساختمان، ساخت در و پنجره و، برخی منابع نگهداری مایعات و جز آنها استفاده می شود.
ب- آلیاژهای آلومینیم با مقاومت زیاد، که در قطعات باربر اصلی در کارهای ساختمانی و ساخت اسکلت سبک سازه ها به کار می رود.
از پودر آلومینیم در ساختن رنگ و بتن گازی استفاده می شود.
آلیاژهای آلومینیمی که در کارهای ساختمانی مصرف می شوند، به صورت نیمرخ های مختلف، مانند ورق، میلگرد و قوطی تولید می شود. در اتصالات ساختمانی آلومینیمی، از پرچ، جوش و پیچ استفاده می شود. برای آن دسته از آلیاژهای آلومینیمی که به خوبی قابلیت جوش پذیری ندارند، پرچ کردن مناسب است.
آلومینیم جهت کاربرد در مصارف زیر تولید و استفاده می شود:
کاربرد ورق آلومینیمی (ساده و موج دار) در نماسازی، پوشش بام، درزبند، درزپوش، کلاهک دودکش ها، هواروها، کرکره ها و پوشش عایق حرارتی و رطوبتی و بازتاب گرماست. از ورق های نازک آلومینیم نیز به منزله محافظ رطوبت در دیوارها و سقف ها و عایق استفاده می شود.
نیمرخ های آلومینیمی را در ساخت چارچوب و قاب و در و پنجره، قاب دیوارهای غیرباربر، چارچوب، کف پله ها، نرده، ریل ها و میله ها می توان به کار برد. آلومینیم و آلیاژهای آن با نیمرخ های مختلف مانند تیرهای I و H شکل، ناودانی، نبشی و سپری و مقاطع Z شکل، ساخته می شود. از سیستم های کامپوزیت آلومینیمی در نما رایج است.
از لوله ها و قوطی های آلومینیمی برای برخی کارهای ساختمانی، مانند نرده، شبکه های تزئینی، جان پناه ها، حفاظ ها و دیوارکوب های روشنایی، استفاده می شود.

۵ - ۲ - ۲۰ مس: مس فلزی است سرخ رنگ، جلاپذیر و نرم که به خوبی قابلیت چکش خواری دارد و به آسانی شکل می گیرد. در حالت سرد، به آسانی تا می شود، اما نمی شکند. مس را می توان جوش داد و به آسانی لحیم کرد. پس از آهن و آلومینیم، مس پرمصرف ترین فلز صنعتی است.
از مس و آلیاژهای آن، که گونه های برنج و مفرغ است، در آب بندی، درزبندی، کارهای تزئیناتی، ساختن قطعات شیرآلات و یراق آلات و لوله کشی استفاده می شود.
از ورق ها و تسمه های مسی برای پوشاندن بام و آب بندی و همچنین به منزله درزپوش استفاده می شود.
لوله های مسی را برای انتقال آب و بخار آب به کار می برند. جنس لوله مارپیچ آب گرم کن نیز از مس است.
مس برای گرمارسانی و برقرسانی از توانایی بسیار خوبی برخوردار است.

۵ - ۳ - ۲۰ سرب: فلزی است به رنگ خاکستری مایل به آبی، به آسانی بریده می شود و خراش می برد. سنگین ترین و نرم ترین فلز صنعتی است. می توان آن را به آسانی شکل داد و اگر سرد باشد، قابلیت برش، تا خوردن، نورد و منگنه شدن دارد و می توان آن را لحیم کرد و جوش داد.
از ورق سرب برای مغزی عایق های پیش ساخته و آب بندی سر ناودان ها، کناره ها و کنج های بام مصرف می شود. در کارخانه های شیشه سازی، اتاق های عکس برداری پزشکی و همچنین در محل های کارکردن با پرتوهای رادیواکتیو، دیوارها، و کف و سقف را با ورق های سربی می پوشانند.
از ورق سربی برای تراز کردن خرپاها و تیرهای فولادی به عنوان زیرسری استفاده می شود.
از سرب به همراه کنف برای درزبندی لوله های چدنی فاضلاب استفاده می کنند.

۵ - ۴ - ۲۰ روی: فلزی است با رنگ متمایل به آبی و جلادار، در گرمای ۱۰۰ درجه سلسیوس ترد است و در گرمای ۱۰۰ تا ۲۵۰ درجه سلسیوس از تردی آن کاسته می شود و می توان به آن شکل داد، نورد کرد و به شکل سیم درآورد. در گرمای تا ۳۰۰ درجه سلسیوس به اندازه ای ترد می شود که می توان آن را کوبید و از آن گرد ساخت. گرد روی در ساخت رنگ های ویژه ضد زنگ به کار می رود. از روی برای پوشاندن ورق، لوله و سایر قطعات فولادی و نیز جلوگیری از زنگ زدن آنها استفاده می شود. این قبیل محصولات به آهن سفید شهرت دارند. در جاهای نمناک، از ورق، لوله، پیچ و مهره و میخ فولادی روی اندود استفاده می کنند تا زنگ نزنند.

۵ - ۵ - ۲۰ قلع: قلع فلزی به رنگ سفید نقره ای جلادار، نرم است و به آسانی شکل می پذیرد. آن را می توان ریخت و لحیم کرد و بدون آن که، نیاز به گرم کردن داشته باشد، چکش کاری و نورد کرد. از قلع کمتر از روی، برای پوشش قطعات فولادی ساختمانی استفاده می شود و در تولید انواع آلیاژها، به خصوص برنز یا مفرغ، که آلیاژی از مس و قلع است، کاربرد دارد.

۵ - ۲۰ - ۳ استانداردها

۵ - ۱ - ۲۰ استانداردهای ملی ایران با عنوان آلومینیم و آلیاژهای آلومینیم کارپذیر به شماره ۱۶۵۸۸ شامل ۶ قسمت است که مشخصات این فرآورده ها را ارائه می کنند. عناوین این فرآورده ها و سایر استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۲۰ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

هنگام تهیه قطعات از ورق ها یا پروفیل های آلومینیمی باید اقدامات احتیاطی لازم را در نظر داشت و از وسایل متداول کار با فلز نظیر دستکش و پایپوش و هنگام برش کاری یا پرچ کاری از عینک حفاظتی استفاده شود.
پسماندهای فلزی و فلزات غیرآهنی و پسماندهای آلیاژ فلزات به عنوان پسماندهای ویژه محسوب شده و باید تدابیر خاص مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست در مورد آنها عملیاتی شود. خاکسترها و ضایعات روی، مس، لجن های آبکاری، پسماند مایع ناشی از پاکسازی فلزات، باقیمانده رسوبی/فرآوری فلزات غیرآهنی، پسماندها یا قراضه های انباره های الکتریکی، قطعات الکتریکی نمونه هایی از پسماندها می باشند.

۵ - ۲۰ - ۵ سازگاری

ورق های نازک آلومینیم به منظور حفاظت رطوبت باید دارای ضخامت و انعطاف پذیری مناسب باشد و در صورت استفاده به عنوان روکش عایق های رطوبتی باید حداقل ضخامت ذکر شده در استانداردهای مرتبط را داشته باشد.
استفاده از ورق های آلومینیم به عنوان نمای ساختمان باید با ملاحظه داشتن موارد لازم در شرایط محیطی از نظر رطوبت و دمای محیط صورت گیرد.

۵ - ۲۱ نانومواد

۵ - ۲۱ - ۱ تعریف

۵ - ۱ - ۲۱ نانوماده: به موادی که حداقل در یکی از ابعاد خارجی، یا ساختار داخلی و یا ساختار سطحی نانومقیاس باشد، عنوان نانوماده اطلاق می گردد. ریزشدن ابعاد ذرات ماده تا ابعاد نانومتری سبب می شود که برخی از مواد خواص جدیدی کسب کنند. همچنین افزایش قابل توجه سطح ویژه نانومواد سبب می شود که سطح در معرض واکنش آنها به شدت افزایش یافته و سرعت و میزان تأثیرگذاری آنها ارتقاء یابد.

۵ - ۲ - ۲۱ فناوری نانو: استفاده از دانسته های علمی در دستکاری و کنترل ماده، در نانومقیاس برای بهره برداری از پدیده ها و خواص وابسته به ساختار و اندازه است. این خواص متمایز با خواص اتم ها و مولکول های منفرد و غیرقابل استنتاج از شکل توده همان ماده هستند.

۵ - ۳ - ۲۱ محصول فناوری نانو: هر نوع محصولی است که کارکرد یا ویژگی آن مبتنی بر فناوری نانو باشد یا با فناوری نانو بهبود یافته باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۴ نانومقیاس: محدوده اندازه تقریبی تا ۱۰۰ نانومتر است.

۵ - ۵ - ۲۱ فوتوكاتالیست: موادی که تحت تابش نور فرابنفش باعث متلاشی شدن آلودگی ها و یا ترکیبات آلی همچون باکتری ها به واسطه واکنش های اکسایش و کاهش می شود. نانو اکسید تیتانیوم و نانو اکسید روی از جمله این نانومواد هستند.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۶ سطوح خود تمیزشونده: سطوحی که در آنها با اعمال نانومواد و به ویژه فوتوكاتالیست ها همچون نانواکسید تیتانیوم، از آلودگی سطح به میزان قابل توجهی کاسته می شود. این عملکرد یا به واسطه از بین رفتن آلودگی سطحی به دلیل واکنش های اکسایش-کاهش در مجاورت نور ماوراء بنفش اتفاق می افتد و یا به لحاظ ایجاد سطوح بسیار آبدوست یا بسیار آبگریز ایجاد می شود و یا عملکرد همزمان این دو فرآیند سبب ایجاد سطح خود تمیزشونده می گردد.

۵ - ۷ - ۲۱ خاصیت ضد میکروبی: مشخصه ای از نانومواد است که سبب متوقف شدن رشد باکتری ها و قارچ ها در سطح می شود.

۵ - ۸ - ۲۱ پوشش ضد مه: آبگریز یا آبدوست بر روی سطح شیشه با هدف کاهش تاری ناشی از قطرات بخار آب چگالش یافته روی سطح آن، هنگامی که شیشه نسبتاً سرد در محیط گرم تر و مرطوب قرار می گیرد.

۵ - ۹ - ۲۱ پوشش های کم گسیل: پوشش های کم گسیل قادر به کاهش انتشار امواج گرمایی با طول موج بلند هستند. ضریب گسیل این پوشش ها بسیار کمتر از ضریب گسیل شیشه های معمولی است. این پوشش ها دارای دو مشخصه کلی هستند که عبارت اند از: شفاف بودن نسبت به نور مرئی و توانایی بالا در عبور نور مرئی، و قابلیت انعکاس (بازتاب) بالای اشعه مادون قرمز.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۰ نانوشیء: ماده ای که یک، دو یا سه بعد خارجی آن نانومقیاس باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۱ نانوذره: نانوشیء که هر سه بعد خارجی آن نانومقیاس باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۲ نانوصفحه: نانوشیء که یک بعد خارجی آن نانومقیاس و دو بعد دیگر خیلی بزرگ تر باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۳ نانولیف: نانوشیء که دو بعد خارجی آن نانومقیاس و مشابه یکدیگر بوده و سومین بعد خیلی بزرگ تر باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۴ نانولوله: نانولیفی که توخالی باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۵ نانومیله: نانولیفی که توپر باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۶ نانوساختار: ساختاری شامل بخش های سازنده مرتبط با هم که یک یا چند بخش آن در ناحیه نانومقیاس باشد.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۷ نانو تخلخل: حفره ای با دست کم یک بعد نانومقیاس است.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۸ نانوپراکنش (نانوپخش): ماده ای که در آن نانوشیءها یا یک نانوفاز در یک فاز (مایع) پیوسته با ترکیب متفاوت پراکنده شده است.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۱۹ نانوچندسازه: ماده جامد شامل مخلوطی از دو یا چند ماده که از نظر فازی جدا شده اند و دارای یک یا چند نانوفاز است.

۵ - ۲۱ - ۱ - ۲۰ پوشش ضد انعکاس: پوششی که روی سطح شیشه برای کاهش نور منعکس شده از سطوح آن اعمال می گردد.

۵ - ۲۱ - ۲ دسته بندی

نانومواد به دو دسته کلی نانوشیءها و نانوساختارها طبقه بندی می شوند.

۵ - ۱ - ۲۱ نانوشیءها: نانوشیءها در سه دسته تک بعدی، دو بعدی و سه بعدی به شرح زیر قرار می گیرند:

۵ - ۱ - ۱ - ۲۱ نانومواد تک بعدی: در این گروه نانوصفحه ها شامل نانوفیلم ها و نانولایه ها قرار دارند.
۵ - ۲ - ۱ - ۲۱ نانومواد دو بعدی: این گروه شامل الیاف، میله ها و نانولوله ها می شود.
۵ - ۳ - ۱ - ۲۱ نانومواد سه بعدی: نانوذرات در این گروه قرار دارند.

۵ - ۲ - ۲۱ نانوساختارها: نانوساختارها در ۵ رده پودر نانوساختار، نانوچندسازه، نانوکف، ماده نانومتخلخل و نانوپراکنش قرار می گیرند.

۵ - ۲۱ - ۳ استانداردها

۵ - ۲۱ - ۳ - ۱ ویژگی ها

لازم است ویژگی های نانومواد با استانداردهای ملی در این زمینه و در صورت عدم وجود استانداردهای ملی، با استانداردهای معتبر بین المللی مطابقت داشته باشد.

۵ - ۲۱ - ۳ - ۲ آزمایش های استاندارد

آزمایش های نانومواد باید مطابق با استانداردهای ملی تدوین شده در این زمینه و در صورت عدم وجود این استانداردها مطابق با استانداردهای بین المللی معتبر باشد.

۵ - ۲۱ - ۳ - ۳ استانداردهای مرجع این بخش در پیوست ۲ ارائه شده اند.

۵ - ۲۱ - ۴ ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

۵ - ۱ - ۲۱ به دلیل ریزی بسیار بالای مواد نانویی باید احتیاط لازم برای کارکرد با این مواد رعایت شود.

۵ - ۲ - ۲۱ در هنگام کار با نانومواد پودری از ماسک مناسب و دستکش استفاده شود.

۵ - ۳ - ۲۱ در هنگام کار با نانومواد پخش در محیط مایع لازم است از دستکش استفاده گردد.

۵ - ۴ - ۲۱ در صورت وجود خطرات زیست محیطی نانوماده، تولیدکننده موظف است آن را به اطلاع خریدار برساند.

۵ - ۵ - ۲۱ در مورد آئین کار سلامت و ایمنی در محیط های کار با نانومواد به استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۳۲۵ مراجعه شود.

۵ - ۶ - ۲۱ به طور کلی استفاده از مواد نانویی مانند گچ های حاوی نانوذرات یا ترکیبات نانویی باید با رعایت اصول ایمنی انجام شود. در مرحله تولید، در حمل و نقل نانومواد و کاربرد آن ها در محصول باید نکات ایمنی مانند استفاده از تجهیزات ایمنی و مانع از تنفس نانوذرات مانند ماسک های استاندارد تنفسی و دستکش های کار مناسب رعایت شود.

۵ - ۷ - ۲۱ استفاده از محلول های نانویی برای ایجاد خواص بر روی چوب باید در محیط دارای تهویه صورت بگیرد.

۵ - ۲۱ - ۵ سازگاری

لازم است پیش از مصرف نانومواد در مصالح ساختمانی، تولیدکننده نوع کاربرد، مقدار دقیق استفاده و آثار سوء استفاده از این مواد را مشخص نماید.

۵ - ۲۱ - ۶ بسته بندی، حمل و نگهداری

۵ - ۱ - ۲۱ نانومواد پودری لازم است در محیط های خشک و دور از رطوبت نگهداری شوند، مگر آن که تولیدکننده صراحتاً رطوبت هوا را در نگهداری این مواد موثر ندانسته باشد.

۵ - ۲۱ - ۶ - ۲ نانومواد نباید در شرایط دمایی بسیار بالا یا پایین نگهداری شوند، مگر آن که تولیدکننده صراحتاً دمای هوا را در نگهداری این مواد موثر ندانسته باشد.

۵ - ۳ - ۲۱ تولیدکننده موظف است تاریخ تولید و انقضای نانومواد را بر روی بسته بندی محصول درج نماید.

۵ - ۴ - ۲۱ در مورد بسته بندی و حمل و نقل ایمن نانومواد به استاندارد ملی ایران به شماره ۱۳۷۳۶ مراجعه شود.