نشریه ۵۵ – جلد ۹: محوطه سازی

فصل سیزدهم محوطه سازی

۱-۱۳- کلیات

۱-۱-۱۳- هدف و دامنه کاربرد

محوطه سازی آماده سازی فضای بیرونی، پیرامونی و اختصاصی ساختمانهای مورد نظر این ضابطه برای خدمت دهی به کاربران در راستای عملکرد مطلوب میباشد. محوطه به دو سطح یا منظر سخت و نرم تقسیم میشود. در این فصل عملیات محوطه سازی شامل اجرای هر دو سطح بوده و عبارتند از: ساخت پیاده روها، پیاده راه ها، معابر، توقف گاه ها، شیب راه ها، پله ها، سیستمهای هدایت آبهای سطحی و پوشش گیاهی. البته کاربریهای خاص دیگری نیز میتوانند در محوطه وجود داشته باشد مانند زمینهای بازی که این فصل آنها را پوشش نمیدهد. باید دقت شود که عملیات هر یک از اجزای محوطه با توجه به نوع کاربری آن و قابلیت اجرایی میتواند مستقل باشد. تامین مشخصات و ویژگیهای زیر در پروژه های محوطه سازی هدف ارائه این فصل از ضابطه ۵۵ میباشد:

• الف- هر یک از اجزای محوطه علاوه بر رعایت مشخصات فنی عمومی و خصوصی ذکر شده در این فصل نباید هیچ گونه مشکلی در عملکرد سایر اجزای محوطه ایجاد کنند. به عبارت دیگر کل اجزا باید عملکرد یکپارچه، مطلوب و ایمن را برای محوطه تأمین کنند.
• ب- تمامی اجزای محوطه باید قابلیت خدمت دهی ایمن و راحت به کاربران ناتوان مانند ناتوانان حرکتی، ناتوانان با ویلچر و نابینایان را داشته باشند.
• پ- با توجه به اهمیت منظر در محوطه ها علاوه بر لزوم رعایت مشخصات فنی مصالح مورد استفاده در ساخت محوطه، جزییات و مشخصات ظاهری مصالح نیز اهمیت دارد. این موارد باید در نقشه ها ذکر شود و پیمانکار ملزم به رعایت آنها است.
• ت- هر گونه تغییر در مشخصاتی که با توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت محوطه ها انتخاب و الزامی شده اند، مجاز نمی باشد.
• ث- با توجه به تأثیر نوع سطح ظاهری بر میزان جذب حرارت، افزایش گرمای محیط و ایجاد جزیره های گرمایی تغییر در مشخصات محوطه ها در راستای کاهش این پدیده با پیشنهاد پیمانکار، تایید مهندس مشاور و ابلاغ کارفرما بلامانع است.

۲-۱-۱۳- تعاریف و اصطلاحات

• سطوح سخت (hard surfaces or hardscape): سطوح یا منظر سخت شامل کلیه سازه ها مانند سطوح روسازی شده، دیوارها، آلاچیق ها و ... است که در محوطه ساخته می شوند.
• سطوح نرم (soft surface or softscape): سطوح یا منظر نرم شامل اجزای دارای پوشش گیاهی و درختکاری میشود.
• کاربران: کلیه استفاده کنندگان از ساختمانهای مورد نظر که برای دسترسی به آنها نیاز به تردد یا توقف در محل های تعیین شده در محوطه دارند. کاربران شامل کلیه افراد از جمله ناتوانان جسمی و وسایل نقلیه میباشد.
• پیاده رو: به مسیر مجاز عبور عابران گفته میشود و امکان آمدوشد وسایل نقلیه موتوری در آن وجود ندارد. پیاده روهای تعریف شده در این ضابطه دارای روسازی با مشخصات فنی میباشند.
• پیاده راه: مسیری است با عرض بیشتر از پیاده رو که علاوه بر عبور عابران امکان عبور تمامی وسایل نقلیه یا برخی از آنها را در شرایط مشخص میدهد.
• معبر ترافیکی: در این ضابطه معبر به محل عبور وسایل نقلیه اطلاق میشود. معبر تعریف شده شامل سواره رو و شانه می باشد.
• گذرگاه عابران: محلهای مجاز در معابر ترافیکی برای عبور عرضی عابران است.
• توقفگاه: بخشی از محوطه است که برای توقف وسایل نقلیه در نظر گرفته میشود.
• حیاط: به محوطه های با فضای محدود اطلاق میشود که امکان تفکیک مسیرهای تردد عابران و وسایل نقلیه در آن وجود ندارد و این فضا علاوه بر تردد به عنوان توقفگاه نیز استفاده میشود.
• روسازی: سازه ای است که بر روی آخرین لایه متراکم شده پدید آمده از عملیات خاکی که بستر روسازی نامیده می شود قرار می گیرد.
• بستر روسازی (Subgrade): سطحی که روسازی بر روی آن اجرا میشود.
• جزیره گرمایی: سطحی از یک منطقه که از مناطق مجاور گرم تر است. این نوع جزیره گرمایی توسط افزایش دما در سطوح شهری و فضاهای مصنوعی و ساخته شده نظیر ساختمانها، معابر و راه ها ایجاد میشود.
• جدول: قطعاتی هستند که برای مشخص کردن مرزبندی فیزیکی فضاها به کار میروند.
• زهکش: سازه ای که برای هدایت آب ساخته میشود.
• فضای سبز: پوشش گیاهی و بخش جاندار محوطه را میگویند.
• نهال: دارای ساقه/تنه چوبی منفرد که محیط بن آن کمتر از ۱۵ سانتی متر است.
• درخت: گیاه (چوبی) خشبی دارای ساقه منفرد اعم از درخت دارای میوه (مثمر و سایر درختان غیر مثمر) که محیط بن آنها از پانزده سانتی متر کمتر نباشد.
• درختچه: نوعی از گیاه است که ارتفاع آن کمتر از ارتفاع درخت (کمتر از ۳ متر) بوده و دارای بیش از یک تنه اصلی است.
• چمن: پوششی از گیاهان علفی است که قابلیت کوتاه کردن و در پاره ای موارد پاخوری مناسب داشته باشد.
• رکود چمن: منظور از رکود زردی چمن نیست، در حقیقت چمن سبز است اما رشد نمی کند.
• علایم: نشانه هستند که با استفاده از رنگ، نوشتار، تصویر، نور، گفتار، صوت و حرکت پیامی را برای آگاهی به استفاده کننده منتقل کنند.

۲-۱۳- مصالح اجزا و فرآوردهای ساختمانی

۱-۲-۱۳- مشخصات و استانداردهای منطبق

در پیامد، مشخصات و استانداردهای ضروری و همچنین برنامه کنترل کیفیت و پذیریش مصالح و فرآورده های مورد نیاز در عملیات محوطه سازی شرح داده میشود.

۱-۱-۲-۱۳- مصالح مورد استفاده در انواع روسازی ها

۱-۱-۱-۲-۱۳- بستر روسازی

قبل از انتقال مصالح به محل مصرف، تعیین نوع خاک معدن باید مطابق با آزمایش AASHTO M145 به ازای هر ۲۵۰ متر مکعب مصالح برای اطمینان از انطباق نوع خاک مصرفی با مشخصات تعیین شود. در صورت تغییر محل تأمین مصالح یا تغییر نوع خاک، دستگاه نظارت میتواند درخواست آزمایش بیشتر نماید. بر روی قلوه سنگهای مصرفی قبل از انتقال به پای کار، با توجه به شرایط اقلیمی و تشخیص دستگاه نظارت باید حداقل یک بار آزمایشهای مقاومت مصالح سنگی در برابر عوامل جوی مطابق ISIRI 449 و میزان جذب آب و تاب مصالح سنگی در برابر یخبندان مطابق ISIRI 578 انجام شود. بعد از اتمام لایه بستر به ازای هر ۲۰۰ متر مربع سطح یا در صورت وجود سطحهای منفصل از هم برای هر سطح به شرطی که مساحت سطح کمتر از ۵۰ متر مربع نباشد، آزمایشهای زیر باید انجام شود:

• تعیین ضخامت لایه
• آزمایش تراکم به روش AASHTO T191 یا AASHTO T310
• مقاومت باربری برای بستر روسازی معابر ترافیکی بنابر تشخیص مشاور با استفاده از آزمایش CBR آزمایشگاهی مطابق استاندارد آشتو AASHTO T193 یا ASTM D1883 و یا آزمایش بارگذاری صفحه مطابق ISIRI 18653.

در صورتی که امکان انجام آزمایشهای ذکر شده نباشد و بنابر تشخیص دستگاه نظارت و به شرط تطابق با مشخصات فنی، انجام آزمایشهای تغییر شکل سنج ضربه ای سبک (LWD) یا آزمایش پروف رولینگ مجاز است.

۲-۱-۱-۲-۱۳- مخلوطهای آسفالتی

• الف- آزمایشهای کنترل کیفیت آسفالت داغ: نوع آزمایشها و تناوب نمونه گیریها برای مصالح سنگی سرد و مصالح سیلوهای گرم و قیر باید مطابق با مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد. البته در صورت حجم کم عملیات آسفالتی و عدم تطابق مقدار حجم آسفالت مورد نیاز با تناوب ذکر شده در ضابطه شماره ۱۰۱ باید به نحوی برنامه ریزی شود که تعداد نمونه های برداشته شده به هیچ عنوان کمتر از دو نمونه نباشد.
• ب- آزمایشهای کنترل کیفیت آسفالت سرد: در جریان تهیه و اجرای آسفالت سرد، انجام آزمایشهای ارزیابی کیفیت آسفالت در مراحل تهیه، تولید، پخش و تراکم باید مطابق بند ۶-۵ دستور العمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت سرد ضابطه شماره ۳۶۲ باشد. لازم به ذکر است که در هر شرایطی تعداد نمونه ها نباید کمتر از دو نمونه باشد.
• پ- آزمایشهای کنترل کیفیت آسفالت سطحی: کنترل کیفیت و معیارهای پذیرش باید مطابق با مندرجات فصل ۱۷ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد. تواتر این آزمایشها باید در مشخصات فنی خصوصی آورده شود.
• ت- آزمایشهای کنترل کیفیت آسفالت متخلخل: کنترل کیفیت و معیارهای پذیرش آسفالت متخلخل باید مطابق با دستورالعمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت متخلخل ضابطه شماره ۱-۳۸۴ باشد. تواتر این آزمایشها باید مطابق با مخلوطهای آسفالتی داغ ردیف الف این بند باشد.
• ث- کنترل سطح آسفالت: اختلاف رقوم اندازه گیری شده با مقادیر تعیین شده در محور و طرفین آسفالت در محل نیمرخهای عرضی راه با رقوم مندرج در نقشه ها نباید بیشتر از ۱۰- میلی متر باشد. کنترل یکنواختی سطح آسفالت تمام شده با شمشه یک متری که بر روی سطح راه در امتداد طولی و عرضی قرار داده میشود باید آزمایش گردد. حداکثر انحراف از سطح زیرین شمشه نباید از ۳ میلی متر تجاوز کند. در هر ۳۵۰ متر مربع حداقل باید ۲۵ آزمایش طولی و ۲۵ آزمایش عرضی انجام شود.
• ج- آسفالت کوبیده شده و ضخامت لایه: قشر آسفالتی در هر آزمایش کنترل باید به تراکمی که کمتر از ۹۶ درصد وزن مخصوص نمونه های آزمایشگاهی مارشال نباشد کوبیده شود. وزن مخصوص نمونه مارشال به طریق AASHTO T166 و تراکم نسبی قشر آسفالتی به روش AASHTO T230 باید اندازه گیری و محاسبه گردد. برای کنترل ضخامت از هر محدوده آسفالت شده باید حداقل ۳ نمونه گرفته شود.

۳-۱-۱-۲-۱۳- بتن مورد استفاده در روسازی

• الف- آزمایشهای کنترل کیفیت بتن: نوع آزمایشها و تناوب نمونه گیریها برای مصالح سنگی و سیمان باید مطابق با مندرجات فصل ۵ این ضابطه باشد. در هر حالت تعداد نمونه ها نباید کمتر از دو نمونه باشد.
• ب- کنترل و یکنواختی سطح بتن: اختلاف رقوم اندازه گیری شده در محور و طرفین لایه بتنی در محل نیمرخهای عرضی راه با رقوم مندرج در نقشه ها نباید بیشتر از ۱۰- میلی متر باشد. حداکثر انحراف از سطح زیرین شمشه یک متری نباید از ۳ میلیمتر تجاوز کند.
• پ- بتن اجرا شده و ضخامت لایه: الزامات تعیین مقاومت فشاری بتن و سایر مشخصات فنی آن باید طبق فصل بتن این ضابطه باشد. برای کنترل ضخامت از هر محدوده بتن ریزی شده حداقل باید ۳ نمونه گرفته شود.

۴-۱-۱-۲-۱۳- بلوک بتنی

از هر محموله بلوکهای بتنی یا به ازای هر ۵۰ متر مربع باید دو نمونه بلوک به صورت تصادفی انتخاب و جهت انطباق مشخصات فنی ذکر شده در این ضابطه آزمایشهای لازم بر روی آنها انجام شود.

• طول و عرض کلی بلوکهای روسازی و رواداری های مجاز آن باید مطابق ISIRI 20185 باشد. بیشترین تفاوت بین دو مقدار اندازه گیری ضخامت یک بلوک بتنی نباید بیشتر از ۳ میلیمتر باشد.
• الف- مقاومت کششی دونیم شدگی باید مطابق با ISIRI 20185 اندازه گیری شود. میانگین آن نباید کمتر از ۳/۶ مگاپاسکال باشد.
• ب- میانگین مقاومت فشاری نمونه های آزمایش نباید کمتر از ۵۵ مگاپاسکال و مقاومت فشاری هر بلوک به طور جداگانه نباید کمتر از ۵۰ مگاپاسکال باشد.
• پ- مقاومت در برابر هوازدگی باید مطابق با ISIRI 20185 اندازه گیری شود. مشخصات آن باید مطابق با الزامات جدول ۱۳-۱ باشد.

  رده	نشانه	جذب آب (درصد وزنی)
  ۱	A	مقدار میانگین کمتر یا برابر ۶
  ۲	B	مقدار میانگین کمتر یا برابر ۳

  در شرایط خاص مانند قرارگیری در معرض چرخه های یخ زدن و آب شدن با وجود نمکهای یخ زدا، الزامات جدول ۱۳-۲ باید برآورده شود.

  رده	نشانه	افت وزنی بعد از آزمایش چرخه های یخ زدن و آب شدن ($\text{kg/m}^2$)
  ۳	D	مقدار میانگین کمتر یا برابر ۱ و هیچ یک از نتایج منفرد بیشتر از ۱/۵ نباشد.

• ت- مقاومت سایشی باید مطابق با ISIRI 20185، روش آزمایش چرخ پهن در پیوست چ یا روش آزمایش بوهم در پیوست ح تعیین گردد. الزامات مقاومت سایشی در جدول ۱۳-۳ ارائه شده است.

  رده	نشانه	روش چرخ پهن	روش بوهم
  ۱	F	$۲۳ \text{ میلی متر}$	$۲۰۰۰۰ \text{ میلی متر مکعب بر } ۵۰۰۰ \text{ متر مربع}$
  ۴	I	$۲۰ \text{ میلی متر}$	$۱۸۰۰۰ \text{ میلی متر مکعب بر } ۵۰۰۰ \text{ متر مربع}$

• ث- در صورت نیاز به مقاومت در برابر سرخوردگی بلوکهای بتنی توصیه میشود وجه بالایی آنها ساب نخورده و یا پرداخت نشده باشد.

۵-۱-۱-۲-۱۳- بتن نفوذ پذیر

مشخصات مصالح سنگدانه ای و سیمان مصرفی باید مطابق مشخصات فنی ذکر شده در فصل بتن این ضابطه باشد.

• توصیه میشود میزان فضای خالی در بتن نفوذ پذیر در محدوده ۱۵ تا ۳۵ درصد و مقاومت فشاری ۲/۸ تا ۲۸ مگاپاسکال در نظر گرفته شود.
• نرخ زهکشی توصیه شده در بازه ۸۱ تا ۷۳۰ لیتر بر دقیقه بر متر مربع یا ۰/۱۴ تا ۱/۲۲ سانتی متر بر ثانیه باشد.

۲-۱-۲-۱۳- جداول بتنی

چنانچه ارتفاع کارگذاری جدولها زیاد یا رانش خاک قابل توجه باشد باید از جدولهای بتنی مسلح استفاده کرد. نوع جدول، محل نصب و موقعیت آن نسبت به سایر اجزای محوطه به ویژه روسازی و نحوه اجرای آن باید در نقشه های اجرایی و مشخصات فنی ذکر شود.

۱-۲-۱-۲-۱۳- جدول پیش ساخته بتنی غیر مسلح

• جدول های پیش ساخته باید به روش تولید ماشینی (تر یا خشک) تولید شده باشند. استفاده از جدولهایی که به روش دستی تولید شده اند مجاز نیست.
• شکل مقاطع، جزییات، مشخصات فنی، بازرسی ظاهری، نوع و تعداد آزمایشها و معیارهای پذیرش جداول باید مطابق با مندرجات ISIRI 12728 باشد.
• تمامی لبه های بیرونی نمایان جداول بتنی برای جلوگیری از لب پر شدن باید گرد گوشه باشند. حداقل شعاع انحنای لبه ها نباید کمتر از ۱۰ میلی متر باشد.
• آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش: برای هر محموله جدول که وارد کارگاه میشود باید حداقل ۳ نمونه از جداول پیش ساخته به طور تصادفی انتخاب و بر اساس ضوابط ISIRI 12728 مورد ارزیابی ظاهری و کنترل کیفی قرار گیرد.
• بعد از اجراء سطح تراز هر جدول نباید از تراز طراحی ۶ میلی متر تجاوز کند. انحراف در راستای طولی وقتی که با شمشه سه متری کنترل میشود نباید بیش از ۳ میلیمتر (۳ میلی متر در هر ۳۰ متر طول) باشد. انحراف قائم جدول باید به حداکثر ۳ میلیمتر محدود شود.

۲-۲-۱-۲-۱۳- جداول بتنی درجا

• مقاومت خمشی میانگین نمونه ۲۸ روزه جدول بتنی بر اساس ISIRI 12728 نباید کمتر از ۵ مگاپاسکال باشد.
• مقاومت فشاری میانگین نمونه ۲۸ روزه مکعبی مغزه حاصل از جداول بتنی بر اساس ISIRI 12728 نباید کمتر از ۳۵ مگاپاسکال باشد.
• آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش: برای جدول با بتن درجا در هر ۱۰۰ متر طول حداقل دو نمونه باید اخذ و آزمایش مقاومت فشاری و خمشی بر روی آنها انجام شود.

۳-۱-۲-۱۳- موزاییک

• مشخصات ظاهری و فنی موزاییک در صورتی که در معابر مختص عابر پیاده استفاده شود باید مطابق ISIRI 755-2 باشد.
• در صورتی که از موزاییک بتنی برای معبر با تردد وسایل نقلیه استفاده شود حداقل ضخامت موزاییک در این حالت باید برابر با ۶۰ میلی متر باشد.
• استفاده از آزبست و سایر مصالح مشابه در تولید موزاییک مجاز نمی باشد.

۱-۳-۱-۲-۱۳- آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش

به ازای هر ۵۰ متر مربع موزاییک باید دو نمونه به صورت تصادفی انتخاب و جهت انطباق مشخصات فنی آن مطابق ISIRI 755-2 آزمایشهای لازم بر روی آنها انجام شود.

• اختلاف تراز سطح روسازی تمام شده نسبت به تراز طراحی باید حداکثر ۵ میلی متر باشد.
• اختلاف تراز سطح در موزاییکهای مجاور نیز نباید بیشتر از ۲ میلیمتر باشد.
• ناهمواری سطح با شمشه نباید بیشتر از ۸ میلی متر باشد.

۴-۱-۲-۱۳- سنگهای طبیعی

۱-۴-۱-۲-۱۳- ورق سنگ

• مشخصات ظاهری ورق سنگها و رواداری ها باید مطابق ISIRI 17014 باشد.
• در صورتی که زبری سطح ورق سنگ اندازه گیری شده مطابق با ISIRI 14872 کمتر از یک میلیمتر باشد، مقاومت لغزشی ورق سنگ باید مطابق با فرآیند آزمون در شرایط مرطوب طبق ISIRI 14870 تعیین شود.

۱-۱-۴-۱-۲-۱۳- آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش

به ازای هر ۵۰ متر مربع محموله ورق سنگ باید دو نمونه به صورت تصادفی انتخاب و آزمایشهای لازم برای تعیین مشخصات فنی آنها انجام و با ISIRI 17014 مطابقت داده شود. اختلاف تراز سطح روسازی تمام شده بر اساس بیشترین ضخامت ورق سنگ نسبت به تراز طراحی باید حداکثر ۶ میلیمتر باشد.

۲-۴-۱-۲-۱۳- سنگ فرش

• مشخصات ظاهری، رواداری ها و سایر مشخصات باید مطابق با ISIRI 10107 باشد.
• در صورتی که زبری سطح سنگ فرش اندازه گیری شده مطابق با ISIRI 14782 کمتر از ۱ میلی متر باشد، مقاومت لغزشی سنگ فرش باید مطابق با فرآیند آزمون در شرایط مرطوب مطابق با ISIRI 14870 تعیین گردد.
• آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش: از هر محموله سنگ فرشها یا به ازای هر ۵۰ متر مربع باید دو نمونه به صورت تصادفی انتخاب و آزمایشهای لازم برای تعیین مشخصات فنی آن انجام و با ISIRI 17017 مطابقت داده شود. اختلاف تراز سطح روسازی تمام شده بر اساس بیشترین ضخامت سنگ فرش نسبت به تراز طراحی باید حداکثر ۶ میلی متر باشد.

۵-۱-۲-۱۳- مشخصات مصالح در پله

• خاک بستر پله ها باید از نوع A1 و A2 بوده و در هر حالت درصد تراکم بستر نباید کمتر از ۹۰ درصد باشد.
• رویه پله ها، دماغه و پاگردها باید مقاوم در برابر سرخوردگی و بدون پیش آمدگی باشد.
• مشخصات پله های پیش ساخته بتنی و اجزای آن باید مطابق ISIRI 14843 باشد.
• برای پله های بتنی، بتن مصرفی باید از رده C35 باشد.

۳-۱۳- ضوابط اجرایی

۱-۳-۱۳- تحویل بستر محوطه سازی، کارهای نقشه برداری و نقاط نشانه

محدوده دقیق محوطه و نقاط اصلی نشانه طرح باید از طریق کارفرما یا نمایندگان او و دستگاه نظارت طبق صورتجلسه به پیمانکار تحویل داده شود. پیمانکار موظف است نسبت به حفظ و حراست این نقاط تا انتهای پروژه نهایت دقت را به عمل آورد. نقاط فرعی باید روی پایه های بتنی به ابعاد حداقل ۱۰×۱۰ سانتی متر و مستقر در عمق حداقل ۷۰ سانتی متر علامت گذاری شوند. پایه های بتنی باید رنگ آمیزی و شماره گذاری شده و حداقل ۲۵ سانتی متر بالاتر از سطح زمین قرار گیرند.

۲-۳-۱۳- اقدامات لازم برای شروع عملیات محوطه سازی

۱-۲-۳-۱۳- تفکیک محوطه ها بر اساس کاربریها و جانمایی اجزای محوطه

پیمانکار باید با هماهنگی دستگاه نظارت مطابق نقشه های اجرایی نسبت به تفکیک محوطه تحویلی بر حسب کاربریها و اجزای تعریف شده اقدام و محدوده هر کاربری را به طور دقیق بر روی زمین جانمایی و مشخص کند.

۲-۲-۳-۱۳- تأمین راههای دسترسی سرویس، ارتباطی یا انحرافی

باید تمهیدات ایمن لازم برای ایجاد راهی مناسب بر حسب نوع استفاده و متناسب با پیشرفت عملیات محوطه سازی در نظر گرفته شود.

۳-۲-۳-۱۳- هدایت آبهای سطحی در حین اجرا

باید تمهیدات لازم و موقت توسط پیمانکار مطابق نقشه های مصوب برای هدایت آبهای سطحی به نحوی انجام شود که باعث وقفه در عملیات محوطه سازی، تحمیل خسارت به کاربریهای اطراف محوطه یا قسمتهای تکمیل شده و یا در دست اجرای پروژه نشود.

۴-۲-۳-۱۳- دپوی مصالح

محل دپو و نگهداری تمامی مصالح مورد استفاده برای کل پروژه باید قبل از شروع محوطه سازی مشخص و آماده شود.

۵-۲-۳-۱۳- تخریب

چنانچه در محل محوطه سازی مستحدثاتی وجود داشته باشد که باید تخریب شوند، عملیات تخریب باید با نظر و تایید دستگاه نظارت و مطابق الزامات فصل تخریب، ایمنی، بهداشت و محیط زیست این ضابطه انجام شود.

۶-۲-۳-۱۳- حفظ یا جابه جایی درختان و دفع گیاهان نباتی

جابه جایی درختان یا دفع گیاهان نباتی باید قبل از شروع عملیات خاکی انجام شود.

۷-۲-۳-۱۳- چاه ها، قنوات و آب انبارهای موجود در محوطه ها

چنانچه طبق نقشه ها، پر کردن چاهها، آب انبارها یا قنوات ضروری باشد باید روش آن و مصالح مورد استفاده مطابق نقشه های اجرایی و زیر نظر دستگاه نظارت انجام شود.

• پر کردن چاه ها با مصالحی نظیر خاک، شفته و سنگ لاشه طبق مشخصات ذکر شده در نقشه ها انجام میشود.
• در مورد قناتهای متروکه اگر عمق قنات حداکثر تا ۱۰ متر باشد میتوان آن را پر و اصلاح کرد. اگر عمق آن بیشتر از ۱۰ متر باشد با تایید دستگاه نظارت میتوان با خاک و مخلوط سنگدانه ای پر یا در صورت لزوم از شفته آهکی نیز استفاده کرد.

۸-۲-۳-۱۳- تاسیسات موجود (آبرسانی، برق، فاضلاب، گاز و سایر)

قبل از شروع عملیات محوطه سازی باید موقعیت و مشخصات تأسیسات موجود در محوطه، روشهای ایمن سازی آنها و نیز محدودیتهای اجرایی احتمالی در نقشه های اجرایی مشخص شود.

۹-۲-۳-۱۳- میخ کوبی مسیر معابر و محوطه توقفگاه ها

قبل از شروع عملیات اجرایی مسیر و توقفگاه در محدوده محوطه، پیمانکار ابتدا باید نسبت به پیاده کردن مسیر اقدام کند.

۳-۳-۱۳- بستر روسازی

۱-۳-۳-۱۳- کنترل سطح زیرین لایه های بستر روسازی

رقوم سطح آماده شده در عملیات خاکی باید از نظر یکنواختی سطح و نیز انطباق با نیمرخهای طولی و عرضی کنترل شده و اختلاف آن با رقوم نظیر در نقشه ها از ۳۰ میلی متر تجاوز نکند. ناهمواری این سطح با استفاده از ابزار مناسب در جهات عمود بر محور و موازی با محور نباید از ۲۵ میلی متر تجاوز کند.

۲-۳-۳-۱۳- مشخصات لایه های بستر روسازی

• در مسیرهای با عبور وسایل نقلیه باید حداقل دو لایه با ضخامت مجموع حداقل ۲۰ سانتی متر اجرا شود.
• در مسیرهای عبور عابران پیاده یا دوچرخه حداقل یک لایه ۱۰ سانتی متری با خاکهای از نوع A2 تا A1 (بر اساس طبقه بندی AASHTO) اجرا شود.
• در صورت وجود تأسیسات در زیر لایه های بستر و عدم امکان تراکم باید از یک لایه بتن به ضخامت ۱۰ سانتی متر با رده مقاومتی C20 برای بستر استفاده کرد.
• حداکثر اندازه مصالح در خاکهای مورد استفاده در بستر روسازی باید کمتر از ۵۰ میلی متر باشد.

۳-۳-۳-۱۳- اجرای بستر روسازی

درصد رطوبت در حین پخش مصالح نباید بیش از ۱/۵ درصد رطوبت بهینه حاصل از انجام آزمایش AASHTO T180 طریقه D باشد. حداقل درصد تراکم در بستر روسازی:

• برای مسیرهای دارای ترافیک عبوری وسایل نقلیه باید ۹۸ درصد باشد.
• برای مسیرهای عابر پیاده و دوچرخه سوار باید ۹۵ درصد باشد.

۴-۳-۳-۱۳- کنترل سطح تمام شده

اختلاف رقوم بستر روسازی با رقوم نظیر در نقشه ها نباید از ۲۰ میلی متر تجاوز کند. ناهمواری سطح تمام شده بستر روسازی با استفاده از ابزار مناسب در جهات عمود بر محور و موازی با محور نباید از ۱۵ میلی متر تجاوز کند.

۴-۳-۱۳- انواع روسازی

۱-۴-۳-۱۳- روسازی آسفالتی

۱-۱-۴-۳-۱۳- بستر

مشخصات فنی بستر روسازی باید مطابق با مندرجات بند ۱-۱-۱-۲-۱۳ این فصل باشد.

۲-۱-۴-۳-۱۳- زیر اساس

مشخصات فنی قشر زیر اساس باید مطابق با مندرجات فصل ۱۲ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد. در صورت استفاده از متراکم کننده های دستی ضخامت لایه زیر اساس نباید بیشتر از ۱۰ سانتی متر باشد.

۳-۱-۴-۳-۱۳- اساس

مشخصات فنی قشر اساس باید مطابق با مندرجات فصل ۱۳ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد. در صورت استفاده از متراکم کننده های دستی ضخامت لایه اساس نباید بیشتر از ۱۰ سانتمتر باشد.

۴-۱-۴-۳-۱۳- اندود نفوذی (پریم کت)

ضرورت استفاده، مشخصات فنی و معیارهای کنترل کیفیت باید مطابق با مندرجات فصل ۱۵ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد.

۵-۱-۴-۳-۱۳- اندود سطحی (تک کت)

مشخصات فنی و معیارهای کنترل کیفیت باید مطابق با مندرجات فصل ۱۶ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد.

۶-۱-۴-۳-۱۳- لایه آسفالتی

لایه یا لایه های آسفالتی در مقایسه با دیگر لایه ها باید از مقاوم ترین و مرغوب ترین مصالح روسازی باشند.

• الف- آسفالت داغ:
  • در صورت پخش مکانیزه با فینیشر، مشخصات فنی و معیارهای پذیرش باید مطابق با مندرجات فصل ۲۰ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد.
  • اگر امکان پخش و تراکم آسفالت به صورت مکانیزه وجود نداشته باشد، پخش و تراکم دستی مجاز است. در این حالت توصیه میشود از مخلوط آسفالتی داغ ریزدانه مانند شیت آسفالت و ماسه آسفالت استفاده شود.

    اندازه الک (میلی متر)	۹/۵	۴/۷۵	۲/۳۶	۱/۱۸	۰/۶	۰/۳	۰/۱۵	۰/۰۷۵
    درصد وزنی رد شده از هر الک
    ماسه آسفالت	۱۰۰	۸۰-۱۰۰	۶۵-۱۰۰	۴۰-۸۰	۲۵-۶۵	۷-۴۰	۳-۲۰	۲-۱۰
    شیت آسفالت	-	۱۰۰	۹۵-۱۰۰	۸۵-۱۰۰	۷۰-۹۵	۴۵-۷۵	۲۰-۴۰	۹-۲۰

  • تحت هیچ شرایطی نباید از مخلوط آسفالت داغ با دمای کمتر از ۱۰۰ درجه سانتی گراد به دلیل عدم تراکم پذیری استفاده شود.
  • عملیات تراکم باید بلافاصله پس از پخش آسفالت داغ شروع شود.
• ب- آسفالت سرد:
  • استفاده از آسفالت سرد در معابر، پیاده راه ها، پیاده روها و توقفگاه ها مجاز میباشد.
  • مشخصات فنی و روش اجرا باید مطابق با مندرجات فصل ۱۸ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ یا فصول ۲، ۳ و ۵ دستور العمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت سرد ضابطه شماره ۳۶۲ باشد.
  • قبل از تراکم باید صبر کرد تا قیر امولسیون در کل ضخامت لایه آسفالتی شکسته شود (تغییر رنگ امولسیون از قهوه ای به سیاه).
• پ- آسفالت سطحی: ویژگیهای مصالح سنگی و قیر، دانه بندی، طرح مخلوط، مشخصات فنی و روش اجرای آن باید مطابق با مندرجات فصل ۱۷ مشخصات فنی عمومی راه ضابطه شماره ۱۰۱ باشد.
• ت- آسفالت متخلخل: مشخصات و روش اجرا باید مطابق با مندرجات فصول ۲، ۳ و ۴ دستور العمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت متخلخل ضابطه شماره ۱-۳۸۴ باشد.

۲-۴-۳-۱۳- روسازی بتنی

۱-۲-۴-۳-۱۳- بستر

مشخصات فنی بستر روسازی باید مطابق با مندرجات ردیف ۱-۳-۳-۱۳ این فصل باشد.

۲-۲-۴-۳-۱۳- زیر اساس

• برای مسیرهای پیاده مطابق لایه زیر اساس روسازیهای آسفالتی این ضابطه است.
• برای مسیرهایی که برای تردد وسایل نقلیه استفاده خواهند شد، مشخصات باید مطابق با مشخصات فصل سوم ضابطه شماره ۷۳۱ دستور العمل طراحی، اجرا و نگهداری روسازی بتنی راه ها باشد.

۴-۲-۴-۳-۱۳- رویه بتنی

• الف- مشخصات فنی بتن: حداقل مقاومت فشاری بتن رویه با توجه به شرایط آب و هوایی محیط باید مطابق با جدول ۱۳-۵ باشد.

  شرایط آب و هوایی محیط	مقدار اسلامپ اسمی (میلی متر)
  ملایم	$۱۷ \text{ مگاپاسکال}$	$۲۵ - ۱۲۵$
  متوسط	$۲۱ \text{ مگاپاسکال}$	$۲۵ - ۱۲۵$
  شدید	$۲۴ \text{ مگاپاسکال}$	$۲۵ - ۱۲۵$

۳-۴-۳-۱۳- روسازی بلوکی

این نوع روسازی باید شامل بستر، لایه های اساس، زیر اساس، لایه اتصال و رویه باشد که در رویه از بلوک بتنی استفاده میشود.

۱-۳-۴-۳-۱۳- اجرای بلوکهای بتنی

اجرای روسازی بلوکی بتنی به صورت صلب و یا غیر صلب مجاز میباشد.

• الف- روش اجرای صلب:
  • الف ۱- لایه اتصال: باید از ملات سیمانی به عنوان لایه اتصال استفاده شود. ملات سیمانی باید مشخصات فنی مطابق با جدول ۱۳-۶ داشته باشد. ضخامت لایه اتصال بعد از متراکم سازی باید برابر ۴۰ میلی متر برای لایه اتصال با مخلوط تر و برابر ۳۰ میلی متر برای مخلوط خمیری باشد.

    ملات نوع ۱	حداقل مقاومت فشاری مطابق با استاندارد $\text{BS EN } 1015-11$	$\text{۲۵ } \text{N/mm}^2$
    ملات نوع ۲	حداقل مقاومت فشاری مطابق با استاندارد $\text{BS EN } 1015-11$	$\text{۳۵ } \text{N/mm}^2$

  • الف ۲- تکیه گاه ها (قیدها): در اجرای روسازی بلوکی به روش صلب، استفاده از قیدهای گوشه برای عملکرد روسازی الزامی است.
  • الف ۳- ملات درزها: مشخصات ملات مورد استفاده در درزها باید مطابق جدول ۱۳-۷ باشد. حداکثر اندازه مصالح باید ۳ میلی متر باشد.

    حداقل مقاومت فشاری مطابق با استاندارد $\text{BS EN } 1015-11$

    $۲۵ \text{ N/mm}^2$

• ب- روش اجرای غیر صلب:
  • ب ۱- تکیه گاه های حاشیه ای: باید در تمام مرزهای محوطه بلوک شده اجرا شود.
  • ب ۲- لایه اتصال: مصالح لایه اتصال باید از نوع ماسه طبیعی یا ماسه لایروبی دریا باشد. ضخامت لایه اتصال به صورت متراکم و رواداری آن باید مطابق جدول ۱۳-۹ باشد.

    ضخامت (میلی متر)	رواداری (میلی متر)
    $۵۰$	$۱۵$
    $۳۰$	$۵$ تا $۱۰$

  • ب ۳- پر کردن درزها: توصیه میشود درزهای بین بلوکهای بتنی با ماسه سیلیسی خشک پر شود.
  • پ- چیدمان بلوکها: بلوکها باید با فاصله ای بین ۲ تا ۵ میلیمتر (درز) بین بلوکها نصب شوند.
  • ت- تراکم: مصالح لایه اتصال و بلوکها باید با حداقل نیروی موثر $\text{۷۵ N/m}^2$ به وسیله دستگاه متراکم کننده صفحه ای متراکم شود. اختلاف تراز بلوکهای مجاور نباید بیشتر از ۲ میلی متر بوده و میزان ناهمواری نباید بیشتر از ۱۰ میلی متر باشد.

۲-۳-۴-۳-۱۳- کنترل سطح

رواداری تراز سطح، شیب روسازی تمام شده برای زهکشی سطح و همواری سطح روسازی تمام شده باید مطابق جداول ۱۳-۱۲ تا ۱۳-۱۴ تعیین شود.

۴-۴-۳-۱۳- روسازی با رویه موزاییک سنگ فرش بتنی

• حداقل شیب عرضی باید ۲/۵ درصد (۱:۴۰) و شیب طولی ۱/۲۵ درصد (۱:۸۰) باشد.
• ملات لایه اتصال باید با ضخامتی حدود ۳۰ تا ۳۵ میلی متر پخش شود تا بعد از تراکم ضخامتی معادل ۲۵ میلی متر به دست آید.
• عرض درزهای بین موزاییکها باید بین ۵ تا ۱۰ میلی متر میباشد. درزها تا عمق ۲ تا ۳ میلی متری نسبت به سطح موزاییک باید با ملات ساخته شده با نسبت حجمی ماسه به سیمان ۴ به ۱ پر گردند.

۵-۴-۳-۱۳- روسازی با سنگ طبیعی

۳-۵-۴-۳-۱۳- رویه با سنگ فرش طبیعی

قطعات سنگ طبیعی نباید دارای عرض کاری بیشتر از دو برابر ضخامت (حداقل ضخامت کاری ۴۰ میلی متر) و طولی بیشتر از دو برابر عرض خود داشته باشند.

۵-۳-۱۳- روسازی نفوذ پذیر

۱-۱-۵-۳-۱۳- روسازی با بتن نفوذپذیر

توصیه میشود بتن نفوذپذیر بتنی با اسلامپ نزدیک به صفر و با دانه بندی باز متشکل از سیمان پرتلند، مصالح سنگی درشت دانه، مقدار کم یا صفر مصالح ریزدانه، مواد افزودنی و آب ساخته شود.

۲-۱-۵-۳-۱۳- اجرای روسازی بتن نفوذ پذیر

• ب- تراکم بتن و اجرای درز: تراکم و ایجاد درزهای انقباض همانند روسازی بتن در جای معمولی است.
• پ- عمل آوری و محافظت: پوششهای حفاظتی باید ورق پلی اتیلن سنگین و مطابق با استاندارد ASTM C171 بوده و دارای ابعاد کافی برای پوشش تمام سطح بتن باشد. پوششهای حفاظتی معمولاً باید حداقل ۷ روز برای بتن معمولی و ۱۰ روز برای بتن حاوی مواد سیمانی جایگزین بر روی سطح بتن باقی بماند.

۶-۳-۱۳- جدول

۱-۶-۳-۱۳- اجرای جدول بتنی پیش ساخته

• ۳-۱-۶-۳-۱۳- اجرای فونداسیون جدول: برای فونداسیون جدول باید از بتن با حداقل عیار ۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب استفاده شود.
• ۴-۱-۶-۳-۱۳- اجرای ماهیچه جدول: طرفین جدولها به ویژه پشت جدولها برای جلوگیری از تغییر مکان افقی آن باید با ماهیچه ای از جنس بتن با عیار حداقل ۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب محافظت شود.
• ۵-۱-۶-۳-۱۳- جدول گذاری مسیر: جدولهای پیش ساخته بتنی باید بدون درز اجرا شوند. در صورتی که طول جدول گذاری زیاد باشد باید درزهای انبساط به عرض حداقل ۱۰ الی ۱۵ میلی متر پیش بینی شود. فاصله درزهای انبساط نباید از ۶ متر بیشتر باشد.

۷-۳-۱۳- سطح های شیبدار در محوطه های بیرونی

• ۲-۷-۳-۱۳- مشخصات فنی سطح شیب دار: حداقل تراکم بستر طبیعی سطح شیب دار باید ۹۰ درصد باشد. در صورت اجرای سطح شیبدار به صورت پیش ساخته حداقل تراکم بستر باید ۹۵ درصد باشد.
• ۳-۷-۳-۱۳- اجرای سطح شیب دار: نرده محافظ با ارتفاع حداقل ۶۰ سانتمتر باید در کل طول سطح شیب دار اجرا شود.

۸-۳-۱۳- پله بیرونی

• ۱-۲-۸-۳-۱۳- میله دستگرد نرده در پله: میله دستگرد باید دو طرف پلکان و پاگرد نصب شود. فاصله بین دو نرده طرفین بلید بین ۰/۹ تا ۱/۴ متر باشد.
• ۲-۲-۸-۳-۱۳- آزمایشهای کنترل کیفیت و پذیرش: رواداریهای مجاز برای ارتفاع پله ۳ میلیمتر و کف پله ۶+ میلی متر می باشد.

۹-۳-۱۳- زهکشی و هدایت آبهای سطحی

۳-۹-۳-۱۳- آماده سازی بستر زهکشهای سطحی

درصد تراکم بستر طبیعی حداقل باید برابر با ۹۰ درصد باشد. در صورت اجرای یک لایه بتن مگر، حداقل باید از بتن C12 (بتن با عیار ۲۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب) به عنوان لایه زیرین سیستمهای زهکش استفاده شود.

۴-۹-۳-۱۳- زهکشهای سطحی

• ۳-۴-۹-۳-۱۳- کانالهای پوشیده:
  • ب- دریچه ها: فاصله شکافها در دریچه های واقع در سطح پیاده رو باید حداکثر ۱۳ میلیمتر باشد.
  • جنس دریچه های مشبک باید حداقل مقاومت D400 مربوط به استاندارد EN124 را تأمین کنند.

۱۰-۳-۱۳- فضای سبز، منظر یا سطح نرم

۶-۱۰-۳-۱۳- طبقه بندی چمن

• ۱-۶-۱۰-۳-۱۳- تقسیم بندی چمن بر اساس کیفیت و نوع استفاده: شامل چمن درجه یک، چمن لوکس، چمن کاربردی، چمن درجه دو و چمن تخریب شده.
• ۲-۶-۱۰-۳-۱۳- تقسیم بندی چمن بر اساس چرخه رشد و شرایط اقلیمی: شامل چمن فصل سرد (سردسیری) و چمن فصل گرم (گرمسیری).

۷-۱۰-۳-۱۳- درختان

• ۲-۷-۱۰-۳-۱۳- ضوابط کاشت درختان و درختچه ها: گودال کاشت باید حداقل سه برابر عریض تر از توده ریشه و با کناره های شیبدار باشد و عمیق تر از توپی ریشه نباشد.

۹-۱۰-۳-۱۳- چمن مصنوعی

چمنهای مصنوعی مورد استفاده بر اساس این ضابطه باید الزامات استاندارد ISO 4892-2 را تأمین نماید.

۱۲-۳-۱۳- علائم

۲-۱۲-۳-۱۳- علائم ترافیکی

تعاریف و جزییات علائم ترافیکی باید مطابق ضابطه ایمنی راهها جلد سوم ضابطه شماره ۳-۲۶۷ باشد.

• ۱-۲-۱۲-۳-۱۳- مشخصات فنی:
  • الف- تابلوها: طرح گرافیکی، ابعاد، اندازه و نوع بازتابنده (شبرنگ) تابلوهای ترافیکی باید مطابق با ISIRI 14815-2 باشد.
  • ب- رنگهای خط کشی: عمر مفید انواع رنگها باید مطابق با جدول ۱۳-۱۶ در نظر گرفته شود.

    مواد خط کشی	روش اجرا	عمر مفید (ماه)
    رنگ سرد	اسپری	۹
    رنگ گرم	اسکرید	۳۶

• ۲-۲-۱۲-۳-۱۳- نصب تابلوها: لبه تابلو حداقل ۱/۸۰ متر فاصله افقی و حداقل ۳/۶۰ متر فاصله عمودی از خطوط انتقال برق فشار قوی داشته باشد.

۱۳-۳-۱۳- سایر المانهای محوطه سازی

۱-۱۳-۳-۱۳- نرده (حصار) جلوی محوطه

نرده ها عموماً باید با ارتفاعی بین ۹۰ سانتی متر تا ۱۰۵ سانتی متر تولید و اجرا شوند.

۴-۱۳- تعویض، تعمیر، تمیزکاری و نگهداری المانهای محوطه

۱-۴-۱۳- تعمیر و تعویض

۱-۱-۴-۱۳- روسازی آسفالتی

• ۱-۱-۱-۴-۱۳- آسفالت داغ: تعمیر و نگهداری آسفالت داغ اجرا شده باید مطابق با مشخصات مندرج در ضابطه فنی عمومی راهداری ضابطه شماره ۲۸۰ باشد.
• ۲-۱-۱-۴-۱۳- آسفالت سرد: تعمیر و نگهداری آسفالت سرد اجرا شده باید مطابق با مندرجات بند ۹-۵ فصل ۵ دستور العمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت سرد ضابطه شماره ۳۶۲ باشد.
• ۳-۱-۱-۴-۱۳- آسفالت متخلخل: تعمیر و نگهداری آسفالت متخلخل اجرا شده باید مطابق با مندرجات فصل ۵ دستورالعمل طرح اجرا و نگهداری آسفالت متخلخل ضابطه شماره ۱-۳۸۴ باشد.

۲-۱-۴-۱۳- روسازی بتنی

اقدامات مرمت و نگهداری روسازی بتنی باید مطابق با ضابطه شماره ۷۳۱ دستورالعمل طراحی، اجرا و نگهداری روسازی بتنی راه ها باشد.

۳-۱-۴-۱۳- بلوکهای بتنی

• ۶-۳-۱-۴-۱۳- نصب بلوکها: بلوکها باید با فاصله بین ۲ تا ۵ میلی متر نسبت به همدیگر (فاصله درزها) در محل خود قرار داده شوند.

۵-۱-۴-۱۳- جدولها

هر جدول پس از برداشتن ماهیچه پشتی باید برچیده شود و ملات زیر نیز با قلم و چکش برداشته و با برس سیمی سطح زیرین آن تمیز گشته و جدول جدید با ملات به ضخامت حداکثر ۴۰ میلی متر با بتن اجرا شود.

۲-۴-۱۳- تمیزکاری و نگهداری

۳-۲-۴-۱۳- نگهداری چمن

• ۱-۳-۲-۴-۱۳- زمان و روش کوددهی: در شروع ماههای گرم تابستان نباید به چمنهای سردسیری کود داد.
• ۲-۳-۲-۴-۱۳- آبیاری چمن: آبیاری عمیق به دفعات کمتر بر آبیاری روزانه سطحی ترجیح داده شود.

۵-۱۳- سلامت، ایمنی و محیط زیست

کلیه ضوابط عمومی مندرج در فصل ۲ جلد اول، ایمنی، سلامت و محیط زیست مرتبط با این فصل و متناسب با هر یک از مراحل اجرایی مرتبط با اجرای پوششها لازم الاجراست.

۱-۵-۱۳- حفاری چاه ها و مجاری آب و فاضلاب به روش دستی

• ۹-۱-۵-۱۳- باید کنترلها و تدابیر لازم جهت ممانعت از سرازیر شدن آب و سیلاب به داخل چاه به عمل آورده شود.
• ۱۴-۱-۵-۱۳- خاکهای حاصل از کندن چاه نباید به فاصله کمتر از ۲ متر از کناره های چاه ریخته شود. دور دهانه باید آستانه ای به ارتفاع حداقل ۱۵ سانتیمتر با مصالح مقاوم تعبیه شود.
• ۲۶-۱-۵-۱۳- حفر انباری در زیر زمین املاک مجاور و معابر عمومی همچنین ارتباط چاه و انباری به چاه های فاضلاب و به قناتها حتى قنوات متروکه ممنوع است.

۲-۵-۱۳- حفر چاه با ماشین آلات حفاری

• ۲-۲-۵-۱۳- کنترل آلودگیهای ناشی از صد، دود و گرد و غبار و ارتعاش حاصل از عملیات نیز باید طبق ضوابط ۲-۹-۶ به عمل آورده شود.

۳-۵-۱۳- عملیات تخلیه فاضلاب

• ۱-۳-۵-۱۳- قبل از شروع عملیات تخلیه چاه باید پیش بینیهای لازم را به عمل آورد که به هنگام تخلیه، ورود جریان فاضلاب از طریق لوله های فاضلاب به داخل چاه، کاملاً متوقف شود.
• ۷-۳-۵-۱۳- استعمال دخانیات یا زدن کبریت یا استفاده از هرگونه شعله باز یا ایجاد جرقه در داخل چاه های فاضلاب اکیداً ممنوع است.

۴-۵-۱۳- ماشین آلات اجرای آسفالت

• ۲-۴-۵-۱۳- دستگاه قیرپاش باید به حرارت سنج استاندارد مجهز باشد.
• ۳-۴-۵-۱۳- کاربرد شعله مستقیم که با بدنه مخزن در تماس باشد مجاز نیست.

۵-۵-۱۳- ماشین آلات خاکریزی و متراکم کننده های خاک

• ۳-۵-۵-۱۳- سیستم کنترل حرکت غلتک دستی یا غلتکهایی که متصدی آن در حالت پیاده در کنار غلتک قرار میگیرد باید به گونهای باشد که متصدی بتواند حرکت غلتک را در هر جهت کنترل کند.

۶-۵-۱۳- سایر

• ۳-۶-۵-۱۳- بستههای بزرگ آجرها و کفپوشهای بتنی بندبستهی شده نباید بیش از ۳ بسته روی هم قرار داده شود.
• ۹-۶-۵-۱۳- استفاده از موزاییکهایی که از آزبست و سایر مصالح مشابه در تولید آنها استفاده شده، مجاز نیست.