نشریه ۵۵ – جلد ۸: اصول و روش های نصب در و پنجره ساختمانی

فصل دوازدهم اصول و روشهای نصب در و پنجره ساختمانی

۱-۱۲- کلیات

۱-۱-۱۲- هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این فصل ضابطه تعیین اصولی است که در انتخاب و نصب انواع مختلف در و پنجره ساختمانی باید رعایت گردد. لازم به توضیح است در این فصل منظور از در تمام درهای بیرونی در نمای ساختمان میباشد. در این راستا ساختار در نظر گرفته شده در این فصل از ضابطه شامل بخشهای زیر است در بخش اول انتظارات عملکردی و دامنه کاربرد تشریح میشود و تعاریف و اصطلاحات مرتبط ارائه می گردد. در ادامه طبقه بندی انواع در و پنجره از نظر نوع مصالح قاب، انواع شیشه و انواع در و پنجره صورت می گیرد. در بخش دوم مصالح، اجزا و فرآورده های مورد استفاده معرفی و تشریح میگردد. بخش سوم به ضوابط اجرایی اختصاص دارد. در بخش چهارم نیز وظایف کنترل کیفیت و نظارت مطرح میگردد بخش پنجم به ملاحظات ویژه ای اختصاص دارد که در چهار فصل اول به آنها پرداخته نشده است. پنجره ها و درها از عناصر اصلی در ساختمانها به شمار میروند و عملکرد این عناصر از حساسیت خاصی برخوردار است زیرا باید جوابگوی انتظارات متعددی باشد که اهم آنها به شرح زیر است:

1. الف- مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی
2. ب- تأمین نور و تهویه طبیعی
3. پ- تأمین ایمنی
4. ت- مقاومت در برابر بارهای وارده
5. ث- فراهم کردن مسیر فرار در صورت بروز آتش سوزی
6. ج- تأمین امنیت در برابر ورود افراد غیر مجاز
7. چ- تأمین ایمنی هنگام نظافت
8. ح- دوام کافی در برابر عوامل خارجی و سهولت اقدامات لازم در مورد تعمیر و نگهداری

سیستم های بازشو و شیشه در ساختار پنجره ها و درها در کنار جوابگویی به بسیاری از انتظارات مطرح می توانند مشکلاتی نیز ایجاد نمایند برای نمونه میتوان به بروز مشکلات هوابندی و آب بندی، افزایش ضریب انتقال حرارت و کاهش افت صوتی نما و همچنین تضعیف عملکرد آن در زمینه ایمنی اشاره کرد. تأمین انتظارات تعیین شده و حفظ آنها در دوره بهره برداری به عوامل زیر بستگی دارد:

1. الف- مشخصات فنی پنجره و در
2. ب- شرایط نصب
3. پ- نحوه بهره برداری از ساختمان، کاربری ساختمان، محدوده سنی بهره برداران، میزان تردد و دیگر مشخصات بهره برداران و مراجعین

در این دستور العمل اصول کلی نصب پنجره ها و درها و همچنین نکات کلیدی مطرح در انتخاب یا طراحی آنها و حصول اطمینان از عملکرد مناسب آنها در دوره بهره برداری ارائه شده است. لازم به ذکر است که در بعضی موارد برای تحقق انتظارات تعیین شده میتوان سیستمهای دو پنجره یا دو در پشت سر هم در یک دیوار یا با یک فضای واسط فیلتر یا فضای کنترل نشده را نیز در نظر گرفت. لازم به ذکر است که در این صورت طراحی باید به گونه ای صورت گیرد که در فاصله بین دو در یا پنجره میعان صورت نگیرد و امکان تمیز کردن سطوح خارجی و میانی در تمامی طبقات وجود داشته باشد. نوع و جهت بازشوی پنجره ها و درها (رو به داخل، رو به خارج، محوری و...) باید در طراحی و اجرا مورد توجه قرار گیرد. در درهای بازشونده به سمت بیرون باید یک وسیله کنترل کننده تعبیه شود تا از آسیب افراد در اثر حرکت نابه هنگام لنگه پنجره در اثر باد جلوگیری شود در زمان باز و بسته شدن پنجره و در در صورت بیرون زدن بخشی از آن و قرار گرفتن در مسیر عابر پیاده باید ملاحظات ایمنی لازم در نظر گرفته شود.

۲-۱-۱۲- تعاریف و اصطلاحات

آب چکان: قسمتی از یال پایینی لنگه پنجره بازشو برای هدایت آب باران به خارج
آستانه: یال پایینی قاب در یا پنجره
بائو: بخشهای قائم لنگه در یا پنجره
پاخور: یال پایینی لنگه در یا پنجره که از دیگر یالها پهن تر است تا در یا پنجره را در مقابل ضربه محافظت کند.
پاسار: بخشهای افقی لنگه در یا پنجره
پنجره و در: بخشهایی از دیوار که به منظور تأمین رفت و آمد، عبور نور، تبادل هوای اتاق با محیط خارج پیش بینی میشود.
پنجره لنگه ثابت: پنجره های ثابت ساده ترین نوع پنجره هستند که بدون سامانه بازشو در گشودگی دیوار ثابت میشوند. به طور کلی از این نوع پنجره با هدف انتقال نور طبیعی به فضای داخل و ایجاد دید به بیرون استفاده میشود.
پنجره لولا کنار: این نوع پنجره متداولترین نوع پنجره است که در بسیاری از ساختمانها مورد استفاده قرار میگیرد. قسمت بازشوی پنجره توسط چند لولا به قسمت قائم قاب اصلی متصل میباشد با استفاده از دستگیره میتوان پنجره را با چرخاندن به سمت داخل باز کرد. تمیز کردن این پنجره از داخل به راحتی انجام می شود و مسیر فرار خوبی را فراهم میکند اما حرکت قسمت بازشو در زمان باز شدن فضای داخلی را در بر میگیرد.
پنجره و در کشویی افقی (ساده): در این پنجره قسمت بازشو بر روی ریل حرکت میکند و به کنار دیگر قسمت پنجره که معمولاً ثابت است منتقل میشود سیستم بازشوی پنجره کشویی به صورت ریلی در هر دو جهت چپ و راست میباشد. پنجره دوجداره کشویی خود به دو نوع پنجره دو جداره کشویی تک ریل و جفت ریل تقسیم میشود. در نوع تک ریل تنها یک بخش پنجره قابل باز شدن هست در حالی که در نوع جفت ریل هر دو قسمت پنجره میتواند باز شود. از مزایای این نوع پنجره میتوان به عدم مزاحمت برای پرده های نصب شده و همچنین عدم اشغال فضای داخلی هنگام باز و بسته شدن اشاره کرد.
پنجره کشویی قائم: عملکرد این نوع پنجره همانند پنجره کشویی افقی است با این تفاوت که ریلها حرکتی به صورت قائم دارند. این نوع پنجره نیز دو نوع تک ریل و جفت ریل دارد.
پنجره لولا پایین: این نوع پنجره تک بازشو عملکردی مشابه پنجره یک طرفه دارد. قسمت بازشوی آن با لولاهایی به قاب افقی پایین وصل شده است و رو به داخل باز میشود دستگیره باز و بسته کردن این نوع پنجره در بخش بالایی آن کار گذاشته میشود.
پنجره و در لولا بالا (بازشو به بالا): بازشوی این پنجره توسط لولاهایی به قاب افقی بالایی وصل شده است. این پنجره به دلیل ممانعت از ورود آب باران حتی در حالت باز برای شرایط آب و هوایی با بارش زیاد مناسب است.
پنجره پاشنه ای لولا وسط قائم: قسمت بازشوی این نوع پنجره توسط مکانیسم محوری که در وسط پنجره قرار دارد به قاب اصلی متصل میشود در این نوع پنجره نیروها و گشتاورهای اعمال شده به لولاها بسیار محدود هستند و در نتیجه امکان استفاده از پنجره با اندازه های بزرگ را فراهم میسازد.
پنجره پاشنه ای لولا وسط افقی: این نوع پنجره همانند پنجره پاشنه ای عمودی دارای یک سطح بازشو است که توسط مکانیسم محوری افقی به قاب اصلی متصل شده است.
پنجره کشویی بهبود یافته (تیلت اسلاید، فولکس واگنی یا ونی): حالت بازشوی پنجره کشویی بهبود یافته (تیلت اسلاید) فولکس واگنی یا ونی در مقایسه با پنجره کشویی ساده عملکرد بهتری دارد زیرا همانند درهای اتومبیلهای ون مکانیسم کشویی با مکانیسم مشابه لولایی تلفیق میشود تا در آخرین مرحله بسته شدن امکان چفت شدن لنگه بازشو به قاب فراهم گردد. از مزایای این نوع بازشو همانند پنجره کشویی ساده این است که هنگام باز و بسته شدن هیچ فضایی را اشغال نمیکند. درزبندی بسیار خوب این نوع پنجره نقطع ضعف اصلی پنجره کشوریی ساده را مرتفع می سازد و در نتیجه نشت هوا و صدا به طور چشمگیری کاهش مییابد. برخی از یراق آلات این نوع پنجره به گونه ای است که امکان باز شدن پنجره در دو حالت را فراهم میسازد به جز حالت کشویی بازشو میتواند با زاویه محدود مانند پنجره لولا از پایین باز شود.
پنجره آکاردئونی: این نوع پنجره در فضاها و مکانهایی مورد استفاده قرار میگیرد که عرض زیادی دارند. این پنجره امکان باز شدن تمام سطح پنجره را فراهم میسازد و هنگام باز و بسته شدن بازشو فضای زیادی را اشغال نمیکند.
پنجره دو حالته: در پنجره های دو حالته باید امکان باز شدن روی دو محور افقی و عمودی با سیستم لولای دوگانه تعبیه شده باشد. هنگامی که بازشوی پنجره از طریق محور افقی باز میشود قسمت بالای بازشو برای تهویه کمی باید به سمت داخل باز شود زاویه بازشو باید محدود به ۱۵ درجه باشد.
پیش قاب: توصیه میشود پیش قاب در هنگام اجرای دیوارها کار گذاشته شود پیش قاب در نظر گرفته شده میتواند فلزی (فولادی یا آلومینیومی) یا غیر فلزی (چوبی، پی وی سی یا فایبر گلاس) باشد.
در آتش بند ضد حریق: در با مقاومت کافی در برابر آتش برای جلوگیری از انتشار آتش و دود ناشی از آن که از مجموعه ای از عناصر شامل لنگه در، چارچوب، یراق آلات و دیگر اجزایی که مجموعاً یک درجه مشخص از محافظت در برابر آتش را تأمین مینماید تشکیل شده است.
در خود بسته شو: در محافظت شده در برابر آتش که مجهز به سیستمی است که سبب بسته شدن خود به خود در پس از باز شدن آن میشود. اصولاً اصطلاح "خود بسته شو" هنگامی که در مورد درهای حریق یا سایر بازشوهای حفاظتی به کار برده شود به مفهوم بسته بودن در یا بازشو در حالت عادی و بسته شدن آن پس از عبور است که برای اطمینان از انجام این عمل در باید به یک وسیله مکانیکی (فنری) مجهز شود.
در لولایی: این نوع در متداول ترین نوع در است که با مصالح مختلفی ساخته میشود و در فضای خارجی و داخلی ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد قسمت بازشوی در توسط چند لولا به قاب اصلی متصل میشود. این نوع درها بر اساس نوع بازشو، قاب اصلی و لولا میتوانند یک طرفه و یا دو طرفه باشند.

۲-۱۲- مصالح، اجزا و فرآورده های ساختمانی

۱-۲-۱۲- معرفی و طبقه بندی انواع در و پنجره از نظر نوع مصالح قاب

قاب پنجره و در به عنوان یکی از اجزای اصلی در و پنجره بخشی است که شیشه یا صفحات پرکننده را در خود نگه می دارد و هنگام نصب بین شیشه ها و دیوار ساختمان قرار میگیرد. قاب میتواند نسبتاً ساده مانند قاب پنجره بدون لنگه یا بسیار پیچیده با تعداد زیادی قسمت متحرک برای بازشو باشد.

۲-۲-۱۲- معرفی و طبقه بندی انواع شیشه

استفاده رنگدانه در بدنه شیشه برای رنگی کردن آنها مجاز است. اعمال پوششهای ویژه بر روی یک یا دو سطح شیشه برای ارتقاء عملکرد نوری و حرارتی شیشه یا ایجاد ویژگیهای دیگری مانند خود تمیز شوندگی مجاز است. به کارگیری عملیات ویژه نظیر عملیات حرارتی برای ارتقاء مشخصات مکانیکی و یا دوام شیشه مجاز است. چندلایه کردن شیشه برای ارتقاء مشخصات مکانیکی و یا ویژگیهای ایمنی و صوتی شیشه مجاز است. چند جداره کردن شیشه ها برای ارتقاء عملکرد حرارتی و و صوتی شیشه مجاز است.

۳-۲-۱۲- طبقه بندی انواع در و پنجره

۱-۳-۲-۱۲- مشخصات فنی جدارها

دور محل درهای خارجی و پنجره ها باید کاملاً درزبندی شود. باید از هماهنگی روش نصب با نوع دیوار و محل قرارگیری در و پنجره در داخل گشودگی دیوار اطمینان حاصل شود. حالتهای مختلف مجاز محل قرارگیری عایق حرارتی در دیوار باید به شرح زیر باشد:

1. الف- دیوار با عایق کاری حرارتی از خارج
2. ب- دیوار با عایق کاری حرارتی از داخل
3. پ- دیوار با عایق کاری حرارتی میانی
4. ت- دیوار با عایق کاری حرارتی همگن یا دو طرفه

۲-۳-۲-۱۲- طبقه بندی محل قرارگیری پنجره و در داخل گشودگی دیوار

نصب پنجره ها و درها به صورت روکار (از داخل و یا خارج) و یا به صورت توکار (در قسمت میانی گشودگی دیوار) مجاز است. عملکرد حرارتی روشهای مختلف نصب پنجره و در به ساختار دیوار و محل قرارگیری عایق حرارتی بستگی دارد.

۱-۲-۳-۲-۱۲- پنجره و در روکار

در این روش پنجره و در باید بر روی سطح پیرامونی گشودگی دیوار و از داخل نصب شوند. در این روش زمان نصب کوتاه تر و نیاز به تنظیم پنجره و در حداقل است. امکان همباد کردن لایه عایق حرارتی با پنجره و در و به حداقل رسانیدن پلهای حرارتی در محل اتصال در و پنجره به دیوار مجاز است.

۲-۲-۳-۲-۱۲- پنجره و در توکار

در این روش اجرا قاب اصلی پنجره و یا در باید در بخش میانی مقطع گشودگی دیوار قرار گیرد. در برخی موارد برای سهولت نصب توصیه میشود پیش قاب چوبی، فلزی و یا .... در محل گشودگی اجرا و پنجره و در به این پیش قاب متصل شود.

۳-۳-۲-۱۲- قرارگیری در و پنجره داخل گشودگی دیوار

برای بهبود عملکرد حرارتی پنجره ها و درها باید یکی از راه حلهای زیر در دستور کار قرار گیرد

1. الف- از پیش قابهای چوبی و یا ... استفاده شود.
2. ب- پیش قاب حذف شود و پنجره و در مستقیماً به وال پست دیوار متصل گردند؛
3. پ- عایق حرارتی روی پیش قاب را کاملاً پوشش دهد و به خوبی به پروفیل قاب پنجره و در بچسبد.

در صورت به کار گیری راه حل دوم برای به حداقل رسانیدن پل حرارتی باید فاصله بین پنجره و یا در و یا دیوار به صورت سراسری یا موضعی با عایق حرارتی پر شود. برای جزئیات عایق بندی به فصل ۱۰ مراجعه شود. برای تأمین بیشترین میزان اثر بخشی عایق حرارتی دیوار، پنجره و در باید با توجه به محل قرارگیری قاب، جزییات اجرایی لازم در نظر گرفته شود تا پلهای حرارتی ناشی از روش نصب به حداقل ممکن کاهش یابد. در غیر این صورت علاوه بر تشکیل پل حرارتی در مناطق سردسیر مشکل میعان بر روی سطح داخلی دیوار پیرامون پنجره و در بروز خواهد کرد.

۴-۲-۱۲- قطعات و سیستمهای مورد استفاده برای تثبیت و نصب

۱-۴-۲-۱۲- لاتن ها و مهره های تثبیت کننده

۱-۱-۴-۲-۱۲- لاتنها

از لا تنها باید برای تنظیم موقعیت قاب در و پنجره و در شرایط زیر استفاده شود

1. الف- برای جلوگیری از اعوجاج قاب بیرونی در حین نصب و بهره برداری
2. ب- برای اطمینان از قرارگیری در محل درست به صورت تراز و قائم بودن زوایای قاب
3. پ- ایجاد امکان حرکات حرارتی قاب
4. ت- مقاومت در برابر بارهای باد.

توصیه میشود لاتنها در محل کار باقی بمانند و به عنوان بخشی از تجهیزات نصب پنهان شوند با این حال در برخی موارد آنها ممکن است برای تسهیل اجرای جزئیات پیرامون یا به دلایل مربوط به نوع اتصالات برداشته شوند. در این موارد شرایط ذکر شده در بالا باید تأمین و به راهنماییها و دستورالعمل سازنده مراجعه گردد. با توجه به نیروهای وارده هنگام باز و بسته شدن درها توصیه میشود از لاتنهای اضافی در مجاورت نقاط لولاها و قفل برای ایجاد امنیت و مقاومت اضافی استفاده شود. لاتنهای استفاده شده برای نصب فریم باید در برابر فشرده شدن، پوسیدگی و خوردگی مقاوم باشند. عبارات دیگری نظیر شیم، فاصله انداز و اسپیسر نیز به کار میرود. سفت کردن بیش از حد اتصالات میتواند منجر به اعوجاج لا تنها شود که باید از آن جلوگیری به عمل آید. لاتنها ضمن تنظیم وضعیت استقرار چارچوب پنجره ها و درها در گشودگی باید به گونه ای باشند که برای اجرای اصولی بتونه فاصله چارچوب پنجره تا سفت کاری بدنه درگاه در هیچ نقطه ای از ۵ میلیمتر کمتر نباشد. جنس لاتنها باید از چوب و یا از مواد پلاستیکی و به ضخامت حداقل ۵ میلی متر و پهنای حدودی ۲۰ میلی متر باشد.

۲-۱-۴-۲-۱۲- مهره های تثبیت کننده

مهره های تثبیت کننده اجزای نصب هستند که در زمان ساخت در و پنجره در داخل پروفیلهای آن کار گذاشته می شوند. کارگذاشتن مهره های تثبیت کننده در پای کار توسط گروه نصب غیر قابل قبول است. برای جزئیات قرارگیری مهره ها به مراجعه شود.

۲-۴-۲-۱۲- لوازم جانبی نصب پنجره ها

۱-۲-۴-۲-۱۲- بستها و نبشیهای گوشه

بستها باید از فولاد نرم گالوانیزه با پوشش سطحی حداقل ۲۷۵ باشند. استحکام بستها باید به اندازه ای باشد که در مقابل حداکثر بار وارد شده در حین اجرا و در دوره بهره برداری مقاومت کند و تغییر شکلها و جابه جایی های پنجره را در حد مطلوب محدود کند. با توجه به مکان نصب پنجره و تغییر فشارهای حداکثر اعمال شده در حین کار و مشخصات حداقل لازم برای پنجره ها و درها از نظر هوابندی، آب بندی و مقاومت در برابر باد، مشاور باید میزان نیروها و فشارها را محاسبه و اعلام نماید. علاوه بر این تمهیدات در نظر گرفته شده برای مقامت در برابر نیروها و فشارهای اعمال شده باید توسط مشاور مشخص گردد. انتخاب بستهای تثبیت کننده درها و پنجره ها باید با مسئولیت پیمانکار متناسب با نوع پنجره و در، نحوه نصب و خصوصاً در هماهنگی با الزامات و راه کارهای تعیین شده توسط مشاور برای دستیابی به مقاومتهای مکانیکی مورد انتظار صورت گیرد. نوع بستهای مورد استفاده باید مطابق با باشد. در صورت استفاده از اتصال نبشی در قسمت بیرونی، اتصالات باید با استفاده از پیچهای ایمنی مخصوص یک طرفه یا دیگر روشهای مناسب در محل خود ایمن شوند.

۲-۲-۴-۲-۱۲- قطعات اتصال به سفت کاری بدنه (دیوار)

در انتخاب اندازه و نوع پیچ ها باید شرایط و ماهیت بستر و همچنین شدت بارهایی که وارد خواهد شد مانند کوبیدن در در نظر گرفته شود. در نصب قاب پنجره و درها به دیوار توصیه میشود از پیچ و رول پلاگ یا پیچ تنها و یا رول بلت استفاده شود. انواع قطعات مجاز مورد استفاده برای نصب به شرح زیر است:

1. الف- رول پلاگهای پلاستیکی: انواع رول پلاگ ساده برای دیوارهای بتنی و انواع مخصوص آن را میتوان در بلوکهای سفالی و سیمانی و همچنین بلوکهای بتن سبک و استفاده کرد. در انواع مخصوص معمولاً شیارهای طولی در رول پلاگ در نظر گرفته میشود تا امکان باز شدن رول پلاگ در جهات مختلف و تا حد ممکن فراهم شود.
2. ب- پیچ های فولادی عادی ضدزنگ سر پهن یا با یک واشر زیر سری: این نوع پیچهای نوک تیز همراه با رول پلاگهای پلاستیکی یا به صورت مستقل برای اتصال مستقیم قاب پنجره و در و یا برای اتصال نبشیهای نگهدارنده به دیوار مورد استفاده قرار گیرند.
3. پ- رول پلاگهای پلاستیکی و پیچهای سر تخت از قبل سر هم شده: رول پلاگ و پیچ باید به وسیله چکش از سوراخ موجود در چارچوب به داخل سوراخ سفت کاری کوبیده شود. کاربرد این نوع اتصالات برای دیوارهای بتنی و در پروژههای بهسازی میباشد. در صورتی که دیوار با بلوک سفالی یا سیمانی یا بتن سبک ساخته شده باشد باید از رول پلاگهای مخصوص هر نوع بلوک استفاده گردد. توصیه میشود پیچ دارای یک واشر متناسب با اندازه پیچ و نوع کاربرد باشد.
4. ت- درول بلتهای مجهز به مخروطهای فولادی منبسط شونده: این قطعات اتصال باید صرفاً برای زیر کار بتنی توپر و همراه چارچوبهای از پیش سوراخ شده استفاده شود.
5. ث- پیچ های دو اندازه ای: این نوع پیچها پیچهای فولادی مخصوصی هستند که در دو طرف آنها دنده هایی با گامهای متفاوت موجود است. با این نوع از پیچها باید بتوان فاصله بین چارچوب موجود قدیمی وقاب پنجره و در جدید را تنظیم نمود.
6. ج- پیچ های بدون نیاز به رول پلاگ: این نوع پیچ ها از نوع سرتیز دنده ریز بوده و برای اتصال مستقیم به سفت کاری بدون نیاز به رول پلاگ باید مورد استفاده قرار گیرد. این پیچ ها باید در سوراخ ایجاد شده با مته مخصوص مطابق مشخصات تعیین شده توسط تولید کننده مورد استفاده قرار گیرد.

۵-۲-۱۲- قطعات و سیستمهای مورد استفاده برای هوابندی و آب بندی

درزگیرها باید متناسب با مصالح ساختمانی و قاب مورد نظر انتخاب شوند و انعطاف پذیری و چسبندگی را در طول عمر مورد نظر از خود نشان دهند. نوع درزگیر انتخابی وابسته به نوع قاب پنجره و در، مصالح گشودگی و اندازه درز بین پنجره و در با بازشوی سازه ای باید توسط مشاور تعیین شود. در تمامی شرایط باید درزبندی بین دیواره گشودگی و چارچوب پنجره ها و درها به صورت پیرامونی انجام شود تا از آب بندی و هوابندی پیرامون چارچوب اطمینان حاصل شود. باید توجه خاصی معطوف به زوایای خود چارچوب شود. نصب پنجره ها و درها باید با مواد درزبندی مخصوص انجام گیرد و نباید برای این منظور از گچ و سیمان استفاده شود. برای درزبندی باید از بتانه سیلیکونی برای تزریق با پمپ و یا نوارهای فشرده اسفنجی و آغشته که معمولاً به شکل توپی (رولی) عرضه میشود استفاده گردد. گروه نصب باید از کیفیت بتونه ها و نوارهای اسفنجی مورد استفاده شامل برخورداری از استاندارد معتبر ملی یا بین المللی نظیر EN 15651-2 به همراه تاریخ انقضای محصول اطمینان حاصل نمایند. استفاده از اسفنج های پلی یورتان منبسط شونده تزریقی سخت غیر ارتجاعی مجاز نمی باشد.

۳-۱۲- ضوابط اجرایی

هنگام نصب پنجره ها و درها در ساختمان جدید باید مشخصات اصلی پنجره و در به همراه شرایط نصب بررسی شود و فرآیند نصب مطابق با مشخصات ارائه شده باشد تا از عملکرد پنجره و در نصب شده مطابق با شرایط پیش بینی شده در طراحی اطمینان حاصل شود. در صورتی که پنجره ها و درها عناصر مربوط به نصب را نداشته باشند باید نکاتی که در این فصل ذکر شده در فرآیند نصب در نظر گرفته شوند.

۱-۳-۱۲- گشودگی دیوار

قبل از نصب پنجره ها و درها گشودگیهای دیوار باید به خوبی بررسی شده تا در صورت وجود نقص پیش از انجام فرآیند نصب برطرف شوند. گشودگی دیوار باید از نظر ارتفاع و عرض از ابعاد واقعی در و پنجره مورد نظر حداقل ۱۰ میلی متر از هر جهت بزرگتر باشد. پیمانکار باید تمام جزئیات مربوط به محصول به همراه شرایط و دستورالعمل های سازنده در رابطه با نحوه نصب و ابعاد گشودگی مورد نیاز را رعایت کند. چنانچه به هر دلیلی شرایط گشودگی نامناسب ارزیابی گردد به گونه ای که مانع از نصب صحیح محصول و یا جلوگیری از کاربرد مناسب مصالح و اجزای مورد نیاز ذکر شده در دستورالعملهای سازنده شود دستگاه نظارت باید قبل از اجرای عملیات نصب در و پنجره موارد را به پیمانکار اعلام نماید. اهم مواردی که باید توسط پیمانکار رعایت شود به شرح زیر است:

1. الف- مصالح به کار رفته برای ساخت دیوار خارجی با مشخصات تعیین شده در مشخصات فنی مطابقت داشته باشد.
2. ب- ابعاد و اندازه ها، تراز یا شاغول بودن وجوه گشودگی و گونیا بودن زوایا باید رعایت شود.
3. پ- جزئیات تکیه گاه پنجره و در با شیوه نصب در نظر گرفته شده تطابق داشته باشد.
4. ت- روش در نظر گرفته شده برای اجرای درزبندی با وضعیت نازک کاری یا اندودکاری خارجی در تماس با پنجره هماهنگی داشته باشد.
5. ث- نقاط ضعف در برابر نفوذ رطوبت و در نظر گرفتن تمهیدات لازم متناسب با وضعیت لایه های تشکیل دهنده دیوار، محل قرارگیری عایق حرارتی و پلهای حرارتی احتمالی باید پیش از نصب تعیین شده باشد.
6. ج- پروفیلهای تقویت کننده، نوع و نحوه درزبندی قسمتهای بازشو پنجره و در و همچنین ضخامت شیشه ها با نیروهای خارجی و تغییر شکلهای در نظر گرفته شده برای دیوار تطابق داشته باشد.

در کلیه روشهای ساخت باید در مورد انطباق مواد و روشهای مورد استفاده برای درزبندی فاصله بین در و پنجره و دیوار در گشودگی با ضوابط مطرح در زمینه محافظت در برابر آتش اطمینان حاصل شود. این موضوع در مورد ساختمانها با اسکلت چوبی و فلزی باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. با در نظر گرفتن روشهای اجرایی مناسب باید از وارد نشدن بار ثقلی بخش بالایی (فوقانی) دیوار بر روی پنجره یا در اطمینان حاصل گردد.

۱-۱-۳-۱۲- اندازه گیری ابعاد گشودگی

برای تعیین ابعاد پنجره ها و درها، گشودگی دیوار باید از سه جهت شامل طول، عرض و قطر آن برای بررسی قائم بودن زاویه ها مطابق با اندازه گیری شوند. اندازه گیری ارتفاع گشودگی باید در حداقل سه موقعیت (سمت راست، وسط و سمت چپ) گشودگی انجام گیرد. اندازه گیری با هدف تعیین ابعاد قائم حداقل و حداکثر داخل گشودگی بین کف پنجره و نعل درگاه باید انجام شود. در صورت نیاز به نصب کف پنجره و عدم نصب آن باید ضخامت کف پنجره و نحوه نصب آن در اندازه گیری ابعاد در نظر گرفته شود. اندازه گیری عرض گشودگی باید در حداقل سه موقعیت (بالا، وسط و پایین) گشودگی انجام گیرد. در شرایط معمول و اصولی اندازه پنجره و در مطابق طراحی بر اساس مقررات ملی ساختمان تعیین میشود و گشودگی با هماهنگی با ابعاد پنجره و در در نظر گرفته میشود. در چنین شرایطی امکان طراحی اصولی و در نظر گرفتن پیش بینیهای لازم برای تولید و نصب در و پنجره فراهم میباشد.

۲-۱-۳-۱۲- رواداری مجاز ابعاد گشودگی

مقادیر حداکثر انحراف از ابعاد اسمی (میلیمتر) برای ابعاد مختلف، گشودگی در حالتی که پنجره در داخل گشودگی قرار میگیرد در جدول ۱۲-۱ ارائه شده است. کنترل رواداریهای ابعادی درگاهها باید بر مبنای اندازه های روی نقشه و پس از کم کردن ضخامت پیش بینی شده برای اندود احتمالی صورت گیرد.

برای بررسی شاغول بودن کناره های گشودگی و تراز بودن زیر پنجره (پاخور در) و نعل درگاه از تراز (الکلی حبابدار) یا الکترونیکی و شاغول باید استفاده شود. دقت اندازه گیری تراز بودن نعل درگاه و به ویژه تکیه گاه زیر در و پنجره بسیار حائز اهمیت است و تأثیر به سزایی بر روی کیفیت نصب میگذارد. مقادیر حداکثر خطای عدم تراز (عدم شاغول) بین نقاط مربوط به بیشترین و کمترین برآمدگی بر روی نعل درگاه و تکیه گاه باید مطابق با جدول ۱۲-۲ باشد. در اندازه گیری و کنترلها باید همواره دقت و درستی تراز الکلی یا الکترونیکی مورد استفاده مد نظر قرار گیرد.

راست بودن گوشه های داخل گشودگی باید کنترل شود. بدین منظور باید با استفاده از تراز یا با اندازه گیری قطرهای داخلی گشودگی انجام گردد. اختلاف بین اندازه قطرها نباید از مقادیر اعلام شده در جدول ۱۲-۳ بیشتر باشد.

۳-۱-۳-۱۲- صاف بودن سطوح استقرار پنجره ها و درها

سطح دیوار بنایی که قرار است پنجره و در بر روی آن نصب شود باید از نظر صاف بودن به دقت بازرسی شود. بدین منظور باید الزامات ذیل رعایت شود:

۱-۳-۱-۳-۱۲- صاف بودن کلی

برای پنجره ها و درهایی که به صورت روکار داخل نصب میشوند باید پیرامون گشودگی فاصله بین حداکثر مقدار برجستگی و تورفتگی اندازه گیری شود. در حالت اجرای توکار باید اندازه گیریهای مشابهی بر روی سطوح داخلی صورت گیرد. این ناهمواریها با استفاده از یک شمشه ۲ متری تعیین میشود. مقادیر اندازه گیری شده باید کمتر یا مساوی ۱۰ میلی متر باشند.

۲-۳-۱-۳-۱۳- صاف بودن موضعی

اندازه گیری ناصافی (ناهمواری) موجود مجاور سطوح استقرار بازشو، درزهای عناصر و بین عناصر بنایی باید با استفاده از یک خط کش ۲۰ سانتی متری اندازه گیری شود و نباید از ۳ میلیمتر بیشتر باشد.

۴-۱-۳-۱۲- گشودگی های فاقد پیش قاب

نصب پنجره ها و درها باید زمانی صورت گیرد که عملیات اجرای دیوار تمام شده یا به اندازه ای پیشرفت کرده باشد که خطر آسیب دیدگی یا تغییر شکل یا جابجایی پنجره نصب شده وجود نداشته باشد. سطوح گشودگی محل نصب در و پنجره هنگام نصب باید تمیز شوند.

۲-۳-۱۲- دیوار بتنی

در صورتی که سطح دیوار ناصاف باشد باید اصلاح سطوح استقرار در و پنجره (روکار خارج گشودگی یا توکار داخل گشودگی) با ملات سیمان انجام گیرد. ضخامت حداقل ملات باید ۵ میلیمتر و عرض حداقل آن ۱۲ سانتی متر یا به میزانی باشد که تا سطح خارجی چارچوب پنجره و در را پوشش دهد. و

۳-۳-۱۲- جدارهای باربر ساخته شده با آجرهای نمایان (اکسپوز)

در صورتی که سطح سفت کاری ناصاف باشد باید اصلاح سطوح استقرار پنجره و در (روکار یا توکار) با ملات سیمان در دستور کار قرار گیرد. ضخامت ملات مصرفی حداقل باید ۵ میلیمتر و عرض حداقل بخش تسطیح شده آن ۱۲ سانتی متر یا به میزانی باشد که تا سطح خارجی چارچوب پنجره و یا در را پوشش دهد. و در صورتی که زیر کار صاف و مسطح نباشد، تسطیح داخلی سطوح باید با ملات سیمان به ضخامت حداقل ۵ میلی متر انجام پذیرد. عرض بخش تسطیح شده باید حداقل ۱۲ سانتی متر یا به میزانی باشد که تا سطح خارجی چارچوب پنجره و یا در را پوشش دهد. در صورتی که وضعیت سطوح به لحاظ تخت بودن منطبق با ضوابط باشد، آماده سازی سطوح میتواند به پر کردن درزها و تورفتگیهای بندهای بین آجرها محدود شود.

۴-۳-۱۲- جدارهای ساخته شده با بلوک یا آجر سوراخ دار

چنانچه سطوح نصب در و پنجره ها تخت و مسطح نباشند باید آماده سازی سطوح با ملات سیمان انجام شود. ضخامت ملات باید بیش از ۵ میلیمتر و عرض آن ۱۲ سانتی متر یا به میزانی باشد که تا سطح خارجی چارچوب پنجره و در را پوشش دهد. و چنانچه سطوح نصب صاف و مسطح باشد عملیات میتواند به پر کردن تورفتگیهای بندهای بین بلوکها محدود شود. بخش پر شده در محل پیش بینی شده برای اجرای آب بندی باید عرضی بیش از ۳ سانتی متر داشته باشد. در صورتی که عرض گشودگی با ابعاد تمام شده انطباق نداشته باشد عملیات آماده سازی باید با احتساب ضخامت ملاتی که اجرا خواهد شد صورت گیرد.

۵-۳-۱۲- استفاده از پیش قاب در گشودگی

به منظور تسهیل در نصب پنجره و در توصیه میشود پیش قابی در داخل دیوار کار گذاشته شود. برای کاهش پلهای حرارتی توصیه میشود از پیش قابهای چوبی و یا دیگر مصالح مناسب مانند PVC و ... استفاده شود. در صورت استفاده از قاب چوبی باید چوبها از انواع عمل آوری شده انتخاب گردند تا در برابر رطوبت نفوذی احتمالی به دیوار محافظت شوند.

۶-۳-۱۲- ابعاد تولیدی پنجره ها و درها

برای تعیین اندازه مورد نیاز برای ساخت پنجره ها و درها باید بزرگترین قابی که میتواند در گشودگی قرار گیرد و زاویه های آن قائم بماند همراه با فاصله مورد نیاز برای درزگیری در نظر گرفته شود. انبساط و انقباض قابها به دلیل نوسانات دما باید در ساخت پنجره ها و درها (اندازه گیری آنها) در نظر گرفته شود. رواداری اندازه ساخت پنجره ها از اندازه گشودگی دیوار بر اساس جدول ۱۲-۴ تعیین میشود. در رواداری اندازه ارتفاع پنجره باید در ضخامت سیلیکون مورد نیاز برای نصب کف در و پنجره در نظر گرفته شود.

اندازه های ارائه شده برای کل عرض و یا ارتفاع است. برای نصب قابهای فولادی و آلومنیوم بر روی پیش قاب چوبی میزان کسر برابر ۴ میلی متر است.

۷-۳-۱۲- اتصالات

برای پنجره ها و درها استفاده از اتصال درون قابی و اتصال توسط نبشی و یا بست فولادی خارج از محور مجاز میباشد. هر یک از اعضای قاب پنجره یا درها باید بر روی بستر خود به خوبی تثبیت شوند تا در برابر بارها و نیروهای احتمالی وارده که میتوانند باعث انحراف و شکستن احتمالی قاب شوند، مقاومت کنند. پنجره ها و درها باید با زوایای قائم در گشودگی نصب شوند. نصب باید بدون پیچ و تاب یا اعوجاج در عضوها انجام پذیرد. در صورت استفاده از نبشی و یا بست فولادی در قسمت خارجی این عناصر باید با استفاده از پیچهای ایمنی یک طرفه به دیوار نصب شوند. توصیه میشود اتصالات قاب به نعل درگاه بالای پنجره و یا در در قسمت بیرونی نباشد تا از ورود آب جلوگیری شود.

۱-۷-۳-۱۲- محل اتصالات

برای محل اتصالات پنجره ها و درها باید توصیه های سازنده و یا مشاور رعایت شوند. در صورتی که به دلایلی امکان رعایت محلهای تعیین شده وجود نداشته باشد باید نزدیکترین محل به موقعیت تعیین شده برای اتصالات انتخاب شود. در صورت استفاده از نعل درگاه بتنی یا فولادی اگر دستیابی به فاصله های حداقل تعیین شده بین اتصالات مکانیکی توسط سازنده پنجره و تایید شده توسط مهندس مشاور با استفاده از اتصالات درون قاب یا نبشی امکان پذیر نباشد در صورت ارائه مستندات مبنی بر جوابگویی روش جایگزین و موافقت مهندس مشاور میتوان از فوم پلی یورتان (PU) به جای بخشی از اتصالات مکانیکی استفاده کرد اما نباید تحت هیچ شرایطی نباید از آن به عنوان تنها روش تأمین استحکام و تقویت اتصال کل قاب استفاده نمود.

۱-۱-۷-۳-۱۲- محل اتصالات پنجره ها و درهای یوپی وی سی

موقعیت قرارگیری اتصالات برای استحکام درها و پنجره های یوپی وی سی در هر چهار سمت قاب باید مطابق و با رعایت الزامات زیر باشد

1. الف- اتصالات واقع در گوشه های قاب باید در فاصله بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی متری از گوشه خارجی قرار گیرند.
2. ب- اتصالات باید حداقل ۱۵۰ میلی متر از محل تقاطح پروفیلهای داخلی با قاب محیطی فاصله داشته باشند.
3. پ- در پروفیل واقع در بالا و پایین در و پنجره باید حداقل دو اتصال وجود داشته باشد که در میان پروفیل ها تعبیه شده باشند به طوری که حداکثر فاصله اتصالات بیشتر از ۶۰۰ میلی متر نباشد.
4. ت- چنانچه پروفیل بالایی توسط فوم PU متصل شود باید شرایط زیر رعایت شود:
   •  چنانچه عرض قاب تا ۱۲۰۰ میلیمتر باشد نیازی به تعبیه اتصال نمی باشد.
   •  عرض قاب باید بین ۱۲۰۰ تا ۲۴۰۰ میلی متر یک اتصال در وسط باشد.
   •  عرض قاب باید بین ۲۴۰۰ تا ۳۶۰۰ میلی متر دو اتصال با فاصله برابر باشد.

۲-۱-۷-۳-۱۲- محل اتصالات پنجره ها و درهای چوبی

موقعیت قرارگیری اتصالات برای استحکام درها و پنجره های چوبی در هر چهار سمت قاب باید مطابق و با رعایت الزامات ذیل باشد

1. الف- اتصالات واقع در گوشه ها برای پروفیل عمودی باید در فاصله بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی متر از گوشه خارجی تعبیه گردد.
2. ب- اتصالات میانی پروفیل عمودی باید در وسط باشند و فاصله آنها بیشتر از ۶۰۰ میلی متر نباشد.
3. پ- در هر یک از پروفیلهای عمودی باید حداقل دو اتصال تعبیه گردد.
4. ت- برای پنجره ها و درها با عرض بیشتر از ۱۸۰۰ میلی متر باید برای پروفیل بالا و پایین یک اتصال در وسط پروفیل اضافه شود.

۳-۱-۷-۳-۱۲- محل اتصالات پنجره ها و درهای آلومینیومی

موقعیت قرارگیری اتصالات برای استحکام درها و پنجره های آلومینیومی در هر چهار سمت قاب باید مطابق و با رعایت الزامات ذیل باشد

1. الف- اتصالات گوشه ها در پروفیل عمودی باید در فاصله بین ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی متر از گوشه خارجی باشد.
2. ب- اتصالات باید حداقل ۱۰۰ میلی متر از محور محل تقاطح پروفیلهای داخلی با قاب محیطی فاصله داشته باشند.
3. پ- اتصالات میانی پروفیل عمودی باید در وسط باشند و فاصله آنها بیشتر از ۶۰۰ میلی متر نباشد.
4. ت- در هر یک از پروفیلهای عمودی باید حداقل دو اتصال باشد.
5. ث- برای پنجره ها و درها با عرض بیشتر از ۱۸۰۰ میلی متر باید برای پروفیل بالا و پایین یک اتصال در وسط و با فاصله بیشتر از ۱۰۰ میلی متر از تقاطع پروفیل داخلی با قاب اضافه شود.

۴-۱-۷-۳-۱۲- محل اتصالات پنجره ها و درهای فولادی

موقعیت قرارگیری اتصالات برای استحکام درها و پنجره های فولادی در هر چهار سمت قاب باید مطابق و با رعایت الزامات ذیل باشد

1. الف- برای فولاد نورد گرم توپر:
   •  اتصالات گوشه ها باید حداکثر در فاصله ۱۷۵ میلی متر از گوشه خارجی باشد.
   •  اتصالات میانی باید در وسط باشند و فاصله آنها بیشتر از ۷۵۰ میلی متر نباشد.
2. ب- برای فولاد نورد سرد تو خالی:
   •  اتصالات گوشه ها باید حداکثر در فاصله ۲۰۰ میلی متر از گوشه خارجی باشد.
   •  اتصالات میانی باید در وسط باشند و فاصله آنها بیشتر از ۹۰۰ میلی متر نباشد.

۸-۳-۱۲- شرایط اتصالات در سفت کاریهای مختلف

۱-۸-۳-۱۲- اتصالات مکانیکی ساده برای دیوارهای دارای پیش قاب

در صورتی که پیش قابی برای ساده سازی اقدامات نصب پنجره ها و درها در نظر گرفته شود توصیه میشود از پیش قابهای چوبی با چوب عمل آوری شده استفاده شود. تا پلهای حرارتی پیرامون پنجره و در تا حد امکان کاهش یابد. در این روش نصب اتصال پنجره و در به صورت مستقیم با پیچ مطابق با به قاب چوبی مجاز است. اتصالات باید به اندازه ای باشند تا حداقل ۲۵ میلی متر در پیش قاب چوبی نفوذ کنند مگر اینکه روشی دیگر با تایید دستگاه نظارت با مقاومت معادل فراهم شود.

۲-۸-۳-۱۲- اتصالات مکانیکی برای دیوارهای توپر بنایی یا دیوارهای بتنی ساده یا دو طرف عایق (ICF)

اتصال پنجره و در به دیوار توپر بنایی یا دیوار بتنی توسط رول بولت یا پیچ و رول پلاگ مطابق با مجاز است. در این حالت اتصالات در بعضی موارد مستقیماً پروفیل قاب را به دیوار درگیر میکند. در موارد دیگر بست واسطی که قبلاً به کف پروفیل قاب متصل شده عمل اتصال را انجام میدهد. در حالت اول باید قاب پنجره بدون شیشه و قاب در بدون قسمت بازشو نصب شود و در حالت دوم امکان نصب پنجره و در به صورت کامل همراه با قسمت بازشو فراهم میباشد. این نوع اتصالات باید به اندازه ای باشند تا حداقل ۴۰ میلیمتر برای پنجره ها و ۵۰ میلی متر برای درها به داخل آجر، بلوک بتن یا سنگ نفوذ کنند مگر اینکه روشی دیگر با مقاومت معادل که مورد تایید دستگاه نظارت قرار گرفته فراهم شود. عمق اتصال رول بولت یا پیچ و رول پلاگ در دیوار توپر بنایی یا دیوار بتنی باید حداقل ۵ سانتیمتر باشد. در صورتی که دیوار با قطعات بتن سبک ساخته شده باشد باید بررسیهای لازم صورت گیرد تا از مناسب بودن نوع و تعداد اتصالات اطمینان حاصل شود. برای اتصال نبشی ها به سفت کاری بتنی یا بنایی توپر سوراخ کاری باید در فاصله حداقل ۶۰ میلی متری گوشه ها مطابق با انجام گیرد. در مجاورت کف پنجره با توجه به اینکه کف پنجره از نوع بتنی پیش ساخته باشد یا درجا ریخته این مقادیر میتوانند به ترتیب به ۳۵ و ۴۰ میلی متر مطابق با و کاهش یابند. در این روش استفاده از رول بولتهای فلزی منبسط شونده به دلیل وجود احتمال متلاشی شدن دیوار بنایی مجاز نمی باشد.

۳-۸-۳-۱۲- اتصالات مکانیکی برای دیوار بلوک سفالی

در مورد دیوار سفالی یا بلوک سیمانی اجرای اتصالات به صورت مستقیم یا غیر مستقیم توسط پیچ و رول پلاگ مجاز است. در صورتی که پنجره یا در مورد نظر بین دو وال پست قرار گیرد توصیه میشود اتصال پنجره یا در با استفاده از نبشی یا دیگر قطعات مکانیکی مناسب به وال پست صورت گیرد. در غیر این صورت در صورت شکننده بودن بدنه بلوک باید سوراخ کاری با مته های مخصوص و اتصال توسط پیچ و رول پلاگ صورت گیرد. در این حالت جهت اطمینان از اتصال و درگیری کامل با حداقل دو جدار از بدنه بلوک سفالی مطابق باید عمق اتصال افزایش یابد. عمق اتصال حداقل ۹ سانتیمتر باشد. در زمان انجام سوراخ کاریهای لازم بر روی قاب پنجره و یا در و سفت کاری ساختمان در و پنجره باید در وضعیت نصب نهایی قرار داشته باشند تا از همراستایی سوراخ در قاب و سفت کاری ساختمان اطمینان حاصل شود. در صورتی که سوراخ ایجاد شده در پروفیل و دیوار هم قطر باشند برای نصب رول پلاگها باید پنجره و یا در موقتاً از جای خود برداشته شود تا امکان کارگذاشتن رول پلاگ فراهم آید. در صورتی که برداشتن و استقرار مجدد در و پنجره در وضعیت قبلی با مشکل مواجه گردد میتوان قطر سوراخ پروفیل را با یک مته قطورتر افزایش داد تا امکان عبور رول پلاگ از پروفیل و رسیدن به سوراخ تعبیه شده در دیوار فراهم گردد. در صورتی که از نبشی فولادی برای نصب در و پنجره استفاده میگردد باید در کناره های گشودگی محل نصب در و پنجره تمامی یا بخشی از بلوکهای سفالی با چرخش ۹۰ درجه و با حفره های قائم کار گذاشته شده باشند. در صورتی که روش فوق الذکر به کار برده نشود دو روش زیر قابل اجرا است

1. قرار دادن ته بندها در بخشی از حفره های بلوکهای سفالی در مجاورت نقاط اتصال به گونه ای که امکان پر کردن حفره ها با ملات با عمقی بیش از ۱۵ سانتیمتر فراهم آید.
2. کارگذاشتن نبشیهای فولادی به صورتی که در محل گشودگی با ملات دیوار درگیر و اتصال پنجره و در به دیوار توسط آن محقق گردد.

۴-۸-۳-۱۲- اتصالات مکانیکی برای دیوار دو جداره و یا دیوار دارای عایق حرارتی میانی

در صورت استفاده از اتصالات مکانیکی هم راستایی پنجره و یا در با عایق حرارتی میانی یا هوا و استقرار آن روی لایه داخلی و یا خارجی دیوار مجاز است. در این حالت نصب پنجره باید پس از اجرای لایه خارجی دیوار انجام شود و اجرای عایق کاری حرارتی لایه میانی و اجرای لایه داخلی دیوار در ادامه صورت گیرد. در صورت استقرار پنجره بر روی لایه داخلی یا خارجی دیوار نیازی به استفاده از رول پلاگ نمی باشد.

۵-۸-۳-۱۲- اتصالات مکانیکی برای ورقهای فولادی

برای اتصال قاب پنجره ها و درها به تیر نعل درگاه ساخته شده از ورق خم کاری شده و یا به سایر اجزای ساخته شده از ورق فولادی با ضخامت حداکثر ۲ میلیمتر باید از پیچهای خودکار استفاده شود. برای اتصال به اجزای فولادی با ضخامت بیش از ۲ میلی متر باید از پیچ با سوراخهای رزوه شده با قطر حداقل ۵ میلی متر و یا از پیچهای خودکار سخت استفاده شود. تمامی عناصر اتصالات باید از استحکام و مقاوم مناسبت در برابر خوردگی برای اهداف مورد استفاده برخوردار باشند.

۹-۳-۱۲- قطعات مورد نیاز برای اتصال قاب به جدا کننده ها

۱-۹-۳-۱۲- قطعات مورد نیاز برای اتصال پنجره روکار از داخل

۱-۱-۹-۳-۱۲- نصب احتمالی نبشی سرتاسری

در صورتی که گشودگی فاقد تکیه گاه با مصالح بنایی و فاصله بین قاب و سفت کاری بیش از مقادیر تعیین شده باشد نصب نبشی سراسری زیرسری توسط گروه نصب الزامی است. ضخامت ورق نبشی باید متناسب با وزن و خروج از محوریت پنجره باشد و در صورت نیاز از نبشیهای خمدار تقویت شده استفاده شود. طول ورق نبشی سراسری باید حداقل برابر با عرض خالص پنجره باشد.

۲-۱-۹-۳-۱۲- نصب اتصالات مکانیکی انتظار به قاب در و پنجره

در صورت استفاده از روش نصب روکار توصیه میشود اتصال به دیوار از طریق نبشیهای فولادی موضعی یا سراسری انجام شود. در این روش نصب کار گذاشتن و تثبیت پنجره ها و درها باید قبل از اجرای عملیات عایق کاری حرارتی و اجرای پوششها صورت گیرد. توصیه میشود در زمان نصب پنجره ها و درها با لنگه ها و شیشه ها کارگذاشته شوند تا از تغییر شکل آنها جلوگیری شود و نیازی به جدا کردن لنگه ها و بیرون آوردن شیشه ها نباشد. اتصال بین نبشیها و در و پنجره باید توسط پیچ هایی که مستقیماً به چارچوب پیچ میشوند صورت پذیرد. برای سهولت کار توصیه میشود از نبشیهای مخصوص آماده با سوراخ های گرد یا لوبیایی تعبیه شده استفاده شود. اتصال نبشی ها به چارچوب پنجره و یا در باید با استفاده از یکی از روشهای ذیل انجام شود

1. با استفاده از پیچ نوک مته ای و با درگیر شدن با پروفیل تقویتی فولادی اتصال.
2. از پیچ و مهره برای اتصال استفاده شود. در این روش باید در زمان ساخت پنجره و در تسمه های لبه دار در زبانه های زیر پروفیل کار گذاشته شود. نبشیهای لبه دار باید توسط سازنده پروفیل ارائه گردد. در این حالت هماهنگی کامل با هندسه پروفیل و خصوصاً زبانه های سطح زیر سری پروفیل لازم و ضروری است. این تسمه ها باید به گونه ای طراحی و ساخته شوند که امکان اتصال پیچ و مهره ای برای نبشی اتصال را فراهم کنند.

۲-۹-۳-۱۲- قطعات مورد نیاز برای اتصال پنجره توکار (تودلی)

در صورت نصب در و پنجره به صورت کامل همراه با شیشه اتصال باید به صورت خارج از محور انجام شود و باید قبل از استقرار قاب بستهای فولادی مخصوصی به زیر آن نصب شود. در صورت عدم نصب کامل قاب پنجره و در باید به صورت مستقیم به پیش قاب و یا سفت کاری پیچ شود و نیازی به قطعات اتصال اضافی نمیباشد.

۳-۹-۳-۱۲- لا تنهای تثبیت کننده بستر پنجره و در

بر روی تکیه گاه با مصالح بنایی یا مشابه آن باید لاتنهایی با ضخامت حداقل ۵ میلی متر در نظر گرفته شود. استفاده از لاتن های چوبی یا پلاستیکی مجاز است. در نصب لاتنها باید به موارد زیر توجه شود

1. الف- لا تنها میتوانند همزمان با کار گذاشتن نوار اسفنجی یا قیطان بتانه، آب بندی، قبل از استقرار چارچوب بر روی دیوار نصب شوند. اجرای آنها برای کناره ها و بخش زیر نعل درگاه امکان پذیر نمی باشد.
2. ب- لا تنها میتوانند پیش از عایق کاری نصب شوند. در این حالت استقرار لا تنها باید به گونه ای باشد که اجرای نوار آب بندی به صورت یکسره انجام گیرد.
3. پ- نصب لا تنها باید با دقت و با رعایت متعادل بودن بخشهای نمایان قاب صورت گیرد به گونه ای که در هر طرف یک درز حداقل ۵ میلی متری وجود داشته باشد.
4. ت- لاتن های بستر باید در نزدیکی انتهای کناره های چارچوب پنجره و یا در و همچنین در نزدیکی و ادارهای میانی چارچوب کار گذاشته شوند.

۱۰-۳-۱۲- تمهیدات ضروری در خصوص درزگیری

درزهای محیطی بین قاب پنجره و در با گشودگی دیوار باید به طور پیوسته در هر دو طرف بیرونی و داخلی با درزگیر مناسب بسته شوند. درزبندی با استفاده از یک بتانه اکسترود شده (خمیر سیلیکون یا مشابه آن) و یا با نوار اسفنجی مجاز است. توصیه میشود درزبندی در محل تکیه گاه قبل از نصب پنجره به وسیله یک نوار اسفنجی از قبل کار گذاشته شده یا بتانه انجام پذیرد. درزبندی کناری و بالایی (فوقانی) پنجره ها و درها باید با بتانه های الاستومری و پلاستیکی مرغوب و پس از نصب و تثبیت پنجره انجام گیرد. در صورت درزبندی با بتانه تزریقی قبل از شروع عملیات تزریق باید ابتدا ته بندی درز با ماده ای ارتجاعی به ضخامت حداقل ۵ میلی متر انجام شود. سپس بتانه الاستومری یا پلاستیکی تزریق و به وسیله یک ماله صاف شود تا از نظر یکنواختی و چسبندگی به حالت مطلوب برسد. بتانه ها باید با استانداردهای معتبر ملی یا بین المللی نظیر EN 15651-2 مطابقت داشته باشند. در فرآیند بتانه کاری در درزهای موازی نسبت عرض به عمق باید بین ۱:۱ تا ۱:۲ در نظر گرفته شود. در درزهای گوشه ها باید حداقل ۶ میلیمتر تماس با بسترهای غیر متخلخل و ۱۰ میلی متر با بسترهای متخلخل وجود داشته باشد. از یک ماده پرکننده با ویژگی عایق حرارتی همانند فوم پلی یورتان باید در شکاف بین قاب و گشودگی استفاده شود. لاتنهای استفاده شده در تکیه گاه به ضخامت حداقل ۵ میلی متر پس جاگذاری نباید مانع از نصب ته بند درز و اجرای بتانه شوند.

۱-۱۰-۳-۱۲- نکات اجرایی فرآیند درزگیری

روشها، مواد و محصولات مورد استفاده برای درزبندی باید امکان تغییر شکل در و پنجره بدون ایجاد خرابی یا زیر سئوال رفتن هوابندی را فراهم سازند. برای مصالح درزبندی توصیه میشود از اسفنج های نواری شکل نرم و ارتجاعی و مواد قابل اعمال یا تزریق درجا نظیر بتانه و خمیر استفاده شود. برای سهولت اجرای بتانه کاری و صاف کردن آن در شرایط بهتر توصیه میشود از نبشی دو خمدار در نصب مطابق با استفاده شود. برای محل تکیه گاه توصیه میشود از نوار اسفنجی پیش فشرده یا غیر فشرده آغشته به بوتیل یا اکریلیک با لاتنهای بستر به ضخامت حداقل ۵ میلی متر استفاده شود. در این روش باید نوار درزبندی تا ارتفاع تقریبی ۱۰۰ میلی متر بر روی کناره گشودگی مطابق با ادامه یابد. در محل تکیه گاه در صورت درزبندی با بتانه ضخامت بتانه تزریق شده باید حداقل ۱۳ میلی متر باشد. ضخامت لایه بتانه که پس از نصب پنجره لهیده میشود باید با توجه به ضخامت لاتنها حداقل ۵ میلیمتر باشد. در صورت استفاده از روش بتانه برای درزبندی پنجره باید دقیقاً در وسط گشودگی قرار گیرد، به صورتی که امکان جابجایی بعدی وجود نداشته باشد. درزبندی با بتانه در قسمت کناری قاب باید با بخشهایی از نوار اسفنجی آغشته استفاده شده در زیر سری پنجره و یا در که در بخش کناری امتداد پیدا کرده است همپوشانی داشته باشند تا آب بندی در این مقاطع قابل قبول باشد.

۱۱-۳-۱۲- تمهیدات ضروری در مورد آب بندی

درز بین در یا پنجره و دیوار باید با استفاده از جزییات و محصولات مناسب آب بندی شود تا آب نفوذی به دیوار به بیرون ساختمان هدایت شود. برای جزئیات بیشتر به فصل ۱۰ همین ضابطه مراجعه شود. در صورت نصب پنجره یا در به صورت همباد با سطح داخلی دیوار خارجی شیب قسمت آب چکان پنجره یا پاخور در خارجی باید حداقل ۳۵ درصد باشد. در صورتی که آب چکان یا پاخوری آلومینیومی یا فولادی با عمقی بیش از ضخامت کل دیوار مورد استفاده قرار گیرد شیب زیر کار پنجره یا در را میتوان نزدیک به صفر در نظر گرفت. در حالتهای دیگر قرنیز کف پنجره یا در آلومینیومی یا فولادی باید شیبی برابر یا بیش از ۱۰ درصد داشته باشد. در صورت استفاده از قرنیز کف پنجره یا در غیر فلزی باید شیبی برابر یا بیش از ۳۵ درصد در نظر گرفته شود. برای جزئیات به مراجعه شود. باید تمهیدات لازم برای کاهش یا جلوگیری از ریختن آب بارندگی روی نما در نظر گرفته شود. استفاده از مصالح بنایی به عنوان زیر پنجره تنها برای پنجره ها و درهایی که در معرض کج باران نیستند و در ارتفاع کمتر از ۶ متر نصب میشوند مجاز است. اجرای آبچکان به روش بنایی باید با دقت کافی انجام گیرد. در این حالت درزبندی زمانی مطلوب خواهد بود که قسمت پایینی پنجره به خوبی با ملات سیمان پر شده باشد.

۱۲-۳-۱۲- تمهیدات ضروری در خصوص تمیز کاری پس از نصب

تمیز کردن پنجره ها و درها پس از فرآیند نصب باید مطابق با دستورالعملهای سازنده محصولات باشد. استفاده از حلالها به منظور عملیات تمیز کاری چنانچه مطابق با دستورالعملهای سازنده حلال و مقررات ایمنی و زیست محیطی باشد، مجاز است. در صورت استفاده از متیل اتیل کتون (MEK) نباید اجازه تماس با مواد آلی را داد. از تماس این مواد با عناصر روسازی که توسط پوششهای آلی شفاف محافظت میشود باید جلوگیری شود. از این حلال نباید روی آلومینیوم رنگ شده، پی وی سی، فایبر گلاس استفاده کرد مگر اینکه به طور ویژه توسط سازنده توصیه شده باشد. در صورت نیاز به روغن کاری پیمانکار باید اطمینان حاصل کند که روغن مورد استفاده با اجزای پنجره و یا در سازگار است. تمام قسمتهای پنجره ها و درها باید بلافاصله پس از کامل شدن نصب تمیز شوند. سطوح داخلی فلزی باید با استفاده از مواد شوینده خانگی ملایم محلول در آب گرم با یک پارچه نرم تمیز شوند. سطوح غیر فلزی خارجی باید مطابق توصیه سازنده تمیز شوند. سطوح شیشه ای باید بلافاصله پس از نصب و به طور مرتب در صورت ریختن مواد در فرآیند ساخت و ساز تمیز شوند. لکه های رنگ، گچ و درزگیر باید بلافاصله از شیشه جدا شوند. تمیز نمودن شیشه ها با مواد ساینده مجاز نمی باشد. قبل از استفاده از مواد شیمیایی قوی و یا ترکیبات ساینده باید از سازگاری آنها با پروفیلها و دیگر اجزا در و پنجره و همچنین نحوه و روشهای کاربرد آنها با تولید کننده درها و پنجره ها و درزگیرها اطمینان حاصل نمود. سطوح شیشه ای و آلومینیومی که در معرض ریختن بتن یا گچ است باید سریعاً شستشو شود تا از آسیب ماندگار جلوگیری گردد. استفاده از مواد تمیز کننده قلیایی یا اسیدی روی پروفیلها، شیشه ها و درزگیرها مجاز نمیباشد. از مواد تمیز کننده حاوی تری سدیم فسفات، اسید فسفریک، اسید هیدروکلریک، اسید هیدروفلوئوریک یا ترکیبات مشابه در پروفیلهای آلومینیومی نباید استفاده شود. باید توصیه های تولید کننده مواد پاک کننده در مورد نحوه استفاده و غلظت مناسب مورد توجه قرار گیرد. توصیه میشود تمیز نمودن پنجره ها و درها در محیطی که در برابر نور مستقیم و یا غیر مستقیم خورشید قرار ندارد انجام شود. همچنین از تمیز کردن در هوای گرم و یا سرد باید جلوگیری به عمل آید.

۱۳-۳-۱۲- نکات اجرایی در فرآیند نصب پنجره و در

۱-۱۳-۳-۱۲- استقرار پنجره و در

تکیه گاهی که پنجره و در روی آن کار گذاشته میشود باید دارای یکی از شرایط زیر باشد

1. الف- تکیه گاه تمام شده باشد و درزبند لازم بین قاب و تکیه گاه کار گذاشته شده باشد یا پیش بینی های لازم برای درزبندی پس از استقرار صورت گرفته باشد.
2. ب- در صورت ناتمام بودن تکیه گاه موقتی در نظر گرفته شده باشد تا امکان اتمام اجرای زیر پنجره و در پس از نصب تأمین شود.

ابتدا پنجره و یا در بر روی تکیه گاه موقت یا دائمی باید قرار داده شود و با چرخش به طرف بالا به کناره یا بخش زیرین نعل درگاه یا تیر بالایی اتکا کند. پس از استقرار پنجره و تنظیم تراز و شاغول بودن آن باید قاب با استفاده از گیره مخصوص یا دیگر تجهیزات لازم به طور موقت در موقعیت مورد نظر تثبیت شود. اقدامات اجرایی بعدی باید به گونه ای انجام گیرد که موجب به هم خوردن تنظیمات صورت گرفته در مرحله قبل نشود. استفاده از ملات گچ برای تثبیت موقت مجاز نیست. باید کنترل کامل جهت جلوگیری از تغییرات بیش از ۲ میلی متر در وسط زیرسری قاب به واسطه نیروی اعمال شده برای فشردگی نوار آب بند انجام پذیرد.

۲-۱۳-۳-۱۲- اجرای عملیات تکمیلی پیرامون پنجره

توصیه میشود انجام عملیات اجرای پوششها پس از بتانه کاری انجام شود. در صورتی که بتانه کاری به روش تزریقی انجام شده باشد باید اجرای اندودها چند روز پس از بتانه کاری صورت گیرد تا از گیرش بتانه اطمینان حاصل شود. اگر اندودکاری قبل از بتانه کاری انجام شود بین اندود و پنجره باید درزی تعبیه شده باشد و با بتانه پر گردد. تمام نوارهای روسازی باید با نوع قاب سازگار بوده و از نظر رنگ با آن مطابقت داشته باشند. نوارهایی که در سمت خارجی پنجره استفاده میشوند باید از مواد با کیفیت و مقاوم در برابر شرایط محیطی خارجی ساخته شده باشند. در صورت استفاده از عناصر روسازی برای پوشش فاصله بین قاب و نازک کاری نباید از آنها برای مقاومت و یا افزایش مقاومت در و پنجره در برابر نفوذ آب و هوا استفاده کرد.

۳-۱۲-۳-۱۲- نصب شیشه

در نصب شیشه ها بر روی قابها باید از نوارها، عناصر و واشرهای مناسب بر اساس توصیه های سازنده استفاده شود. شیشه دو جداره باید به صورت آماده به محل مصرف حمل شود. هر گونه تولید یا ترمیم یا رفع نقص شیشه دوجداره در پای کار غیر مجاز است. در شیشه های دو جداره محل نصب لاتنهای تنظیم موقعیت مکانی شیشه نسبت به قاب بر اساس نوع بازشو باید مطابق باشد.

۴-۱۲- کنترل کیفیت و نظارت

۱-۴-۱۲- وظایف و مسئولیت افراد مختلف

اطلاعات و مشخصات فنی ذیل برای ساخت در و پنجره باید توسط مشاور ارائه شود

1. الف- نوع و ویژگیهای حداقلی لازم برای پروفیلها و یراق آلات
2. ب- مشخصات حداقلی برای تقویت کننده های پروفیلها
3. پ- مشخصات حداقلی برای شیشههای دو جداره مورد استفاده در پنجره ها و درها (حاوی اطلاعات فنی در مورد شیشه ها و پوششهای روی سطوح آنها، فاصل و گاز بین شیشه ها)
4. ت- رده بندی پنجره و در از نظر هوابندی و آب بندی
5. ث- حداکثر مقدار ضریب انتقال حرارت سطحی (\(U\)) برای پنجره و در
6. ج- ضریب بهره گرمایی خورشیدی (\(SHGC\)) پنجره و در شیشه ای
7. چ- ضریب عبور مرئی (\(TV\)) پنجره و در شیشه ای
8. ح- حداقل میزان صدابندی پنجره و در
9. خ- ابعاد و رواداریهای مربوط به دیوار و گشودگیهای لازم برای پنجره و در
10. د- نحوه قرارگیری پنجره و در به همراه جزییات نصب

۱-۱-۴-۱۲- وظایف و مسئولیتهای سازنده پنجره و در

سازنده یا تامین کننده پنجره موظف است قبل از ساخت پنجره و در از وضعیت موجود ساختمان و گشودگی های در نظر گرفته شده بازدید نماید و اندازه گیریهای لازم را انجام دهد. سازنده پنجره و در باید تمامی اطلاعات فنی مربوط به محصولات تولید شده را در چک لیستهای استاندارد در نظر گرفته شده برای این منظور قید کند. چک لیست تکمیل شده باید در اختیار گروه نصب و کنترل کننده اجرا قرار گیرد. بر روی پنجره و در باید مشخصات فنی مدنظر مشاور درج گردیده باشد. در هنگام حمل و جابجایی در و پنجره باید تمهیدات لازم نظیر بسته بندی مناسب جهت جلوگیری از آسیب دیدگی مدنظر گرفته شود. کارفرما باید ملاحظات لازم تعیین شده در این دستورالعمل در خصوص انبار کردن پنجره ها و درها در پای کار را در نظر بگیرد. پیش از نصب در و پنجره باید کنترلهای لازم برای حصول اطمینان از انطباق آنها با مشخصات فنی انجام پذیرد. با توجه به این نکته که جزییات نصب پنجره و در به مصالح و روش به کار رفته برای ساخت دیوار وابسته است لازم است گروه نصب از انطباق روش نصب با مشخصات دیوار اطمینان حاصل نماید.

۵-۱۲- ملاحظات ویژه

۱-۵-۱۲- اصول کلی حمل و جابجایی در پنجره و شیشه در محل اجرا

پنجره ها و درها باید در موقع حمل به خوبی تثبیت شوند تا در زمان جابجایی محفوظ بمانند. در زمان حمل پنجره ها و درها باید با اجزایی مانند تسمه، حفاظ و بست گوشه و لاتن در برابر ضربه و تکانه های احتمالی زمان حمل و جابجایی محافظت شوند و برای بخشهای برجسته آن پوششهای ضربه گیر در نظر گرفته شود. بین قاب و لنگه های بازشو باید قیدهایی کار گذاشته شود تا لنگه ها در وضعیت صحیح باقی بمانند. توصیه میشود برای سهولت حمل دستگیره های موقتی برای پنجره ها و درهای بزرگ در نظر گرفته شود. خالی کردن پنجره ها و درها از وسیله نقلیه باید به گونه ای انجام شود که آسیبی به آنها وارد نشود.

۲-۵-۱۲- اصول کلی انبارداری و نگهداری

در هنگام نگهداری و انبارش پنجره ها و درها باید الزامات ذیل رعایت شود

1. الف- از اعوجاج و بروز تغییر شکلهای ماندگار در هنگام انبارش جلوگیری به عمل آید.
2. ب- از تخریب، شکستن و تغییر هندسه و خصوصیات ظاهری پنجره و در در هنگام انبارش باید جلوگیری شود.
3. پ- امکان تهویه هوا لابه لای پنجرها و درها وجود داشته باشد.
4. ت- در برابر شرایط نامساعد جوی باید محافظت به عمل آید.
5. ث- در برابر اتفاقات حین اجرا (پاشیده شدن سیمان، گچ، رنگ) باید محافظت به عمل آید.
6. ج- استفاده از پوششهای محافظ باید به گونه ای صورت گیرد که مانع از تهویه قسمت زیرین نگردد.
7. چ- انبار کردن به پهلو به صورت اریب باید به ۱۰ پنجره و یا در محدود شود. انبار کردن پنجره ها و درها به هیچ وجه نباید به صورت تخت صورت گیرد.
8. ح- از جابجایی و تغییر مکان انبار پنجره ها و درها در کارگاه باید حتی الامکان خودداری گردد.
9. خ- در صورتی که انبار کردن چارچوبها و لنگه بازشوها به صورت جداگانه صورت گیرد قطعات چارچوب و لنگه بازشوها باید علامت گذاری شوند تا در زمان نصب جابه جا نصب نشوند.

۶-۱۲- سلامت ایمنی و محیط زیست

تمام ضوابط عمومی مندرج در فصل ۲ جلد اول، ایمنی، سلامت و محیط زیست مرتبط با این فصل و متناسب با هر یک از مراحل اجرایی مرتبط با ساخت و نصب درها و پنجره ها لازم الاجراست. در ادامه به ضوابط اختصاصی سلامت ایمنی و محیط زیست مرتبط با این فصل (در و پنجره) پرداخته میشود.

۱-۶-۱۲- در انبار کردن شیشه های جام و پانلهای شیشه ای

زاویه میل یا کجی شیشه باید ۳ درجه نسبت به قائم بر روی قفسه های پایدار باشد. برای قفسه های قابل جابجایی و پالتها زاویه ۵ تا ۶ درجه توصیه میشود. اگر زاویه از ۶ درجه بالاتر رود، بار اضافه بر شیشه ها وارد میشود و ممکن است باعث شکستگی شود. همچنین کف محل انبار باید مقاومت کافی برای تحمل وزن دسته شیشه را داشته باشد. شیشه های انبار شده بر روی لبه باید تا حد امکان به طور یکنواخت بر سطح تکیه گاه هموار قرار گیرند. کارگران مسئول حمل و جابجایی شیشه ها نیز باید به تجهیزات حفاظتی بند ۲-۲-۵-۲۳ مجهز باشند.

۲-۶-۱۲- ایمنی وسایل بالابر و سایر ادوات و تجهیزاتی

که در برپایی و نصب اجزای درب و پنجره مورد استفاده قرار می گیرند باید مطابق با مفاد بخش ۲-۸ تامین شود.

۳-۶-۱۲- در صورت نصب پنجره های نما با استفاده از داربست

قبل از شروع کار باید نسبت به پیش بینی اوضاع جوی و اخذ استعلامهای لازم از مراجع دارای صلاحیت درباره وضعیت آب و هوا در روزهای انجام عملیات اقدام شود. در شرایط نامساعد جوی از قبیل باد، طوفان و بارندگی و یا در صورت ناکافی بودن روشنایی و محدود بودن میدان دید باید از ادامه کار بر روی داربست یا استفاده از بالابرها برای نصب جلوگیری شود.

۴-۶-۱۲- در عملیات نصب اجزای پنجرههای نما و کار در ارتفاع

باید عوامل اجرایی مجهز به تجهیزات حفاظت از سقوط مطابق بخش ۶-۲ باشند و از سایر وسایل و تجهیزات حفاظت فردی از قبیل کلاه ایمنی، کفش ایمنی، عینک و دستکش حفاظتی با رعایت مفاد بخش ۲-۱۰ به تناسب عملیات استفاده کنند.

۵-۶-۱۲- جایگاههای کار ایمن به ویژه وسایل دسترسی ایمن

باید مطابق بخش ۲-۵ برای کارگران شاغل در عملیات نصب پنجره ها و سایر فعالیتهای مرتبط تأمین شود.

۶-۶-۱۲- هنگام کار با ابزارهای دستی و قدرتی در عملیات سوراخ کاری، برش کاری، بستن پیچ و مهره ها و ...

باید ضوابط بند ۲-۷-۸ رعایت شود.

۷-۶-۱۲- استفاده از دستگاههای جوشکاری و برشکاری برای ساخت، برپایی و نصب درب و پنجره فولادی

باید با رعایت مفاد بند ۲-۳ انجام شود.

۸-۶-۱۲- هنگام سوراخکاری بر روی دیوارها در عملیات نصب در و پنجره

برای جلوگیری از تنفس گرد و غبار حاصل کارگران باید از ماسک تنفسی استفاده نمایند. همچنین در صورت کار با ملاتهای سیمانی برای تسطیح داخلی سطوح باید کارگران از دستکش حفاظتی مطابق بخش ۲-۱۰ استفاده نمایند.

۹-۶-۱۲- درز بندهای سیلیکونی، نوارهای فشرده اسفنجی و فومهای پلی پورتان و مصالح چوبی که قابلیت اشتعال

دارند، باید در محلی دور از آتش و جرقه های ناشی از جوشکاری و برشکاری نگهداری شوند و این محل مجهز به تجهیزات اطفای حریق احتمالی مطابق بند ۲-۴-۶- باشد. همچنین باطله ها و ضایعات مواد فوق باید با توجه به بند ۲-۹-۶-۱۱-خ جمع آوری شوند.

پیوست ۱ مشخصات فنی انواع مختلف پروفیلهای متداول برای ساخت پنجره ها

پ-۱-۱- یوپی وی سی

پلی وینیل کلراید سخت (استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۲۹۱) که به اختصار یوپی وی سی نامیده میشود نوعی پلاستیک است که به دلیل سخت بودن و عدم انعطاف پذیری با عنوان پی وی سی سخت نیز شناخته میشود. از این ماده به دلیل مقاومت بالا برای ساخت قاب پنجره استفاده میشود. در فرآیند ساخت پروفیل یوپی وی سی مواد به شکل مستقیم اکسترود میشوند. سپس قاب پنجره توسط پروفیلها ساخته میشود و شیشه در بین قاب قرار میگیرد. عوامل مختلفی مانند دوام بالا، عملکرد حرارتی مناسب، عایق بودن در مقابل صدا، نگهداری با ضرورت کمتر و قیمت مناسب، یوپی وی سی را به یک ماده مناسب برای پنجره ها و درها تبدیل کرده است.

پ-۱-۲- چوب

از قابهای چوبی برای ساخت پنجره ها و درها در بسیاری از موارد به دلیل ظاهر گرم، ضریب هدایت کم و همچنین قابلیت استفاده به صورت خودرنگ یا رنگ آمیزی مجدد برای بهبود ظاهر آنها استفاده میشود. در مقایسه با قابهای یوپی وی سی و فایبرگلاس قابهای چوبی به نگهداری بیشتری برای حفظ آب بندی و ظاهر (رنگ) نیاز دارند. علاوه بر این هزینه تمام شده پنجره ها و درهای چوبی در مقایسه با بسیاری از دیگر پروفیلها بیشتر است.

پ-۱-۳- آلومینیوم

قاب های پنجره و در آلومینیومی (استاندارد ملی ایران شماره ۷۵۶) با استفاده از پروفیلهای باریک یا عریض دارای ماندگاری، استحکام بالا و ضرورت کمتر نسبت به تعمیر و نگهداری هستند و تنوع بالای فرم و ابعاد در طراحی های مختلف را امکان پذیر میکنند ولی آلومینیوم در مقایسه با یوپی وی سی، فایبرگلاس و چوب ضریب هدایت حرارت بسیار بیشتری دارد. برای کاهش این نقطه ضعف در برخی از این قابها بخشهای آلومینیومی داخلی و خارجی قاب را با استفاده از مواد پلاستیکی یکپارچه میکنند. این پروفیلها با نام آلومینیوم گرماشکن شناخته میشوند. معمولاً پنجره ها و درهای ساخته شده با پروفیلهای آلومینیومی گرماشکن، در مقایسه با بازشوهای ساخته شده با پروفیلهای یوپی وی سی و فایبر گلاس گرانتر ولی در مقایسه با قابهای چوبی ارزان تر به شمار می آیند.

پ-۱-۴- فولاد

کاربرد پروفیلهای فولادی برای ساخت درها و پنجره ها (استاندارد ملی ایران شماره ۷۳۳۶) کاهش چشم گیری یافته است. دلیل اصلی این وضعیت علاوه بر مشکلات موجود از دیدگاه مصرف انرژی، صدابندی، هوابندی، آب بندی، نگرانی های مطرح در زمینه دوام آنها نیز میباشد. برای محدود کردن این مشکلات لازم است پروفیلهای مورد استفاده با یک قشر ضدزنگ مقاوم در برابر رطوبت پوشیده شود. مقاومت مکانیکی فولاد سه برابر مقاومت آلومینیوم است بنابراین امکان کاهش سطح مقطع پنجره ها و درها و ساخت درها و پنجره های با ابعاد بزرگ با استفاده از فولاد فراهم میباشد. قابهای فولادی به جهت جلوگیری از بروز خوردگی و زنگ زدگی که در صورت عدم محافظت از فولاد میتواند اتفاق افتد به نگهداری زیادی محتاج هستند. در اکثر قابهای فولادی تولید شده برای ساخت پنجره و در با توجه به محدودیتهایی که در شکل مقطع آنها وجود دارد امکان در نظر گرفتن انقطاع حرارتی مشابه پروفیلهای آلومینیومی فراهم نمیباشد، بنابراین با توجه به انتقال حرارت بالای فولاد، پنجره ها و درهای ساخته شده با آن عملکرد خوبی در مقابل انتقال حرارت ندارند.

پ-۱-۵- فایبرگلاس

کاربرد فایبرگلاس برای ساخت قاب پنجره و در با وجود دوام زیاد و سادگی نگهداری از آن گزینه ای است که در سطح جهانی کمتر متداول است. پروفیلهای پنجره ها و درهای فایبرگلاس اغلب اکسترود شده یا قالبی هستند. پنجره ها و درهای ساخته شده از فایبرگلاس در مقایسه با دیگر مصالح پلیمری رفتار مناسبی در برابر تغییرات دما دارند. دلیل این امر نزدیک بودن ضریب انبساط حرارتی الیاف شیشه و مواد استفاده شده برای تقویت و مسلح سازی پروفیلهای قابهای فایبر گلاس پنجره ها و درها میباشد. این قابها برای شرایطی که پنجره ها و درهای با ابعاد بزرگ در معرض تکانه های شدید دمایی قرار دارند بسیار مناسب هستند. از دیگر مزایای این قابها ضریب انتقال حرارت اندک آنها میباشد. بر خلاف پنجره ها و درهای ساخته شده با پروفیلهای چوبی، آلومینیومی و پی وی سی پنجره ها و درهای فایبرگلاس وضعیت ظاهری نامطلوب تری دارند ولی در عوض قابلیت رنگ پذیری خوب آنها امکان تقلیل این مشکل را فراهم می سازد.

پیوست ۲ اطلاعات تکمیلی در خصوص انواع مختلف شیشههای مورد استفاده در ساختمان

شیشه با ذوب چندین ماده معدنی در دماهای بسیار بالا ساخته میشود. سیلیس که عنصر اصلی تشکیل دهنده شیشه میباشد با سایر مواد ترکیب شده و در کوره در دمای ۱۵۰۰ درجه سلسیوس ذوب میشود. مواد خام اولیه شیشه عبارتند از

1. الف- شکل دهنده (سیلیس، سنگدانه از جنس کوارتز)
2. ب- ماده روان کننده (خاکستر آهک و جوش شیرین، کربنات سدیم)
3. پ- تثبیت کننده (اکسید کلسیم (\(CaO\))، اکسید منیزیم (\(MgO\))، آلومینا و......)
4. ت- شیشه های بازیافتی (شکسته) یا دیگر موارد جهت سرعت بخشیدن به روند ذوب در ترکیبات
5. ث- مواد دیگر در صورت لزوم برای دست یابی به رنگها یا خاصیتهای مختلف مورد نظر

در ادامه توضیحات لازم در خصوص انواع شیشه، مزایا و معایب آنها ارائه میشود.

پ-۲-۱- شیشه فلوت ساده

در فرآیند تولید شیشه فلوت مطابق استاندارد ملی شماره (۱۰۶۷۳-۲) روند ذوب برای کیفیت شیشه بسیار مهم است. پس از ذوب شدن شیشه توسط تسمه از کوره بر روی یک مخزن حاوی قلع مذاب جریان می یابد. شیشه با خاصیت چسبندگی زیاد بر روی سطح صاف قلع شناور میشود تا سطوح کاملا صافی در هر دو قسمت بالا و پایین با ضخامت یکنواخت شکل گیرد. نام گذاری شیشه فلوت به دلیل شناور بودن در فرآیند تولید صورت گرفته است. با عبور شیشه در حمام قلع دما به تدریج کاهش مییابد تا ورق به اندازه کافی جامد شود و با سرعت کنترل شده از قلع بر روی غلطکها منتقل شود. تغییر در سرعت جریان و سرعت غلطک تشکیل صفحات شیشه ای با ضخامتهای مختلف را ممکن می سازد. صفحه شیشه ای هنگامی که از مخزن قلع خارج میشود از یک اتاق بازپخت عبور میکند تا به تدریج خنک شود و از ایجاد تنشهای موضعی و ترک خوردگی ناشی از تغییرات شدید دما جلوگیری شود. در روند تولید شیشه فلوت ملاحظه میشود. یک خط تولید شیشه فلوت تقریباً نیم کیلومتر طول دارد و محصولات در ضخامتهای مختلف بین \(۰/۴\) میلی متر تا ۲۵ میلی متر و به عرضهای تا سه متر تولید میشوند.

پ-۲-۲- انواع شیشه از نظر رفتار، نوری، حرارتی و صوتی

پ-۲-۲-۱- شیشه یکپارچه (همگن)

شیشه یکپارچه مطابق استاندارد ملی شماره (۱۰۶۷۳-۲) متشکل از یک ورق شیشه ای است که میتواند رنگی، پوشش دار و یا فرآوری شده باشد. از شیشه یکپارچه غالباً در نماهای شیشه ای بدون قاب نمایی (SG) استفاده می شود تا از طرفی باعث افزایش شفافیت نما شود و از طرف دیگر گرادیانهای دمایی روی سطح شیشه را نیز به حداقل برساند. برای بهبود عملکرد حرارتی به خصوص در مناطقی که سطح زیاد شیشه در زمستان و تابستان میتواند چالش حرارتی جدی ایجاد کند در اغلب موارد از سیستم شیشه های چند جداره (\(IGU\)) استفاده میشود.

پ-۲-۲-۲- شیشه پوشش دار

شیشه های پوشش دار مطابق استاندارد ملی یا بین المللی نظیر EN 1096-4:2018 دارای یک سطح با ضخامت بسیار اندک با ویژگیهای متفاوت هستند. پوششهای در نظر گرفته شده سخت یا نرم هستند. مهمترین انواع شیشه های پوشش دار عبارتند از:

1. الف- شیشه منعکس کننده
2. ب- شیشه کم گسیل
3. پ- شیشه فتوکرومیک
4. ت- شیشه ترموکرومیک
5. ث- شیشه الکتروکرومیک
6. ج- شیشه مات (اسپراندل)

در ادامه توضیحات لازم در مورد هر یک از شیشه های فوق ارائه می گردد.

پ-۲-۲-۲-۱- شیشه منعکس کننده

شیشه های منعکس کننده (رفلکس) با اضافه کردن پوششهای نازک پایه فلزی روی شیشه های جام تولید میشوند تا در طول روز ظاهری آیینه ای به آن بدهد و در طول شب تیره رنگ به نظر بیاید. این نوع شیشه ها دارای ضریب انعکاس بالایی هستند و در نتیجه بخش قابل توجهی از طیف مرئی و غیر مرئی تابش خورشیدی پس از برخورد با سطح شیشه منعکس میشود. کاربرد این نوع شیشه ها بیشتر با هدف زیباسازی نما و یا محدود کردن انرژی عبوری از شیشه در مناطق بسیار گرم صورت میگیرد. با توجه به این نکته که بخش قابل ملاحظه ای از نور مرئی روی سطح خارجی این نوع شیشه ها منعکس میشود امکان بهره گیری از نور طبیعی به حداقل میرسد. در نتیجه میزان ضریب انعکاس نور مرئی نقشی تعیین کننده در انتخاب این نوع شیشه ها دارد. استفاده از این نوع شیشه ها در سطح وسیع در یک ساختمان مخصوصاً ساختمانهای بلند مرتبه در ساعاتی از روز ممکن است باعث انعکاس نوری شدید و ایجاد مزاحمت برای ساختمانهای مجاور شود. پوشش پایه فلزی این نوع شیشه ها معمولاً از اکسید فلزات تشکیل میشود و در هنگام تولید شیشه جام زمانی که دمای شیشه بالاست به آن اضافه میگردد. روشهای دیگری نیز برای اضافه کردن این لایه پس از تولید شیشه جام وجود دارد مانند روشهای شیمیایی و اضافه کردن ورقه نازک خود چسب یا لعاب.

پ-۲-۲-۲-۲- شیشه کم گسیل

گسیلندگی این نوع شیشه ها میتواند از حدود \(۰/۹۰\) تا \(۰/۰۵\) کاهش یابد. این امر باعث میشود میزان تابش سطح شیشه به سطوح سردتر به طرز چشمگیری کاهش یابد. ایجاد خصوصیت کم گسیل بودن را میتوان با لایه نشانی روی شیشه یا چسبانیدن یک لایه فیلم نازک پلیمری روی آن ایجاد کرد. با توجه به نازک بودن ضخامت لایه نشانده شده روی شیشه یا فیلم پلیمری میتوان مجموعه شیشه های کم گسیلی تولید کرد که میزان عبور نور مرئی از آن تفاوت اندکی با شیشه های معمولی دارد. لازم به ذکر است که شیشه های لایه نشانی شده را نمیتوان پس از تولید آبدیده و یا خم کرد. ضخامت پوشش روی شیشههای تولیدی در حد نانومتر و مجموع ضخامت لایه های مختلف کمتر از صد نانومتر است. ضخامت هر لایه حدود ۱۰ تا ۲۰ نانومتر است؛ این لایه ها میتوانند ظاهر شیشه را از نظر رنگ کاملاً تغییر داده و رنگهای مختلفی ایجاد کنند؛ یا بر عکس ضمن حفظ ظاهر شیشه - مانند شیشه های معمولی - خواص دیگری مانند خاصیت عایق حرارتی روی شیشه ایجاد شود؛ مثلاً در شیشه های کنترل کننده انرژی علی رغم پوشش دهی لایه های مختلف فلزی و غیر فلزی روی شیشه ظاهر شیشه تغییری نمیکند اما از فلزاتی استفاده میشود که عبور انرژی گرمایی را محدود میکنند. فرآیند تولید در خلا با فشار \(۱۰^{-۶}\) بار صورت میگیرد. با لایه نشانی مواد مختلف (شامل کروم، نقره، نیکل، سیلیسیوم، تیتانیم، آلومینیوم و....) و یا اکسید و نیترید آنها با ضخامتی در حد نانومتر میتوان ویژگیهای مختلفی را به شیشه افزود. مثلاً میتوان شیشه را رنگی (آبی، سبز، صورتی، طلایی، نقره ای) کرد یا انعکاس انتخابی طول موجهای مختلف را ایجاد نمود و یا شیشه هایی تولید کرد که کنترل کننده انرژی عبوری هستند و میتوانند ورود و خروج گرما را تا حد زیادی محدود کنند.

پ-۲-۲-۲-۳- شیشه فتوکرومیک

در این نوع شیشه ها با افزایش میزان نور تابیده شده به آن تیره تر شده و باعث کاهش میزان تابش عبوری میشوند. با توجه به این نکته که روشن و تیره شدن شیشه بدون وابستگی به دمای شیشه رخ میدهد کاربرد آن در ساختمانها باید با دقت خاصی صورت گیرد تا شیشه ها بهترین عملکرد را در شرایط گرم و سرد سال داشته باشند.

پ-۲-۲-۲-۴- شیشه ترموکرومیک

در این نوع شیشه ها تیره و روشن شدن یا به طور کلی تغییر مشخصات نوری با تغییر دما صورت می گیرد و در اوقات گرم سال باعث کاهش میزان انرژی عبوری از شیشه میشود ولی در برخی شرایط باعث کاهش بهره گیری از نور طبیعی نیز میگردد.

پ-۲-۲-۲-۵- شیشه الکتروکرومیک

این نوع شیشه با تغییر رنگ میتواند باعث صرفه جویی در مصرف انرژی شود. جریان الکتریکی ضعیفی در هنگام لزوم از یک لایه الکتروکرومیک میکروسکوپی که سطح شیشه را پوشانده است عبور داده شده و باعث تیرگی رنگ آن و کاهش تابش نور خورشید به داخل میگردد. این عمل میتواند به وسیله سلولهای فتوولتائیک انجام و توسط یک حسگر حساس به نور کنترل شود. هنگامی که تابش نور خورشید شدت مییابد این سلولها به طور خودکار جریان الکتریکی را به کار انداخته و شیشه را تیره میکند. ،

پ-۲-۲-۲-۶- شیشه مات (اسپراندل)

شیشه های اسپراندل بر خلاف شیشههای شفاف امکان رویت محیط پشت خود را فراهم نمیسازند. این نوع شیشه ها با استفاده از پوششها و فرآیندهای مختلف از جمله رنگهای پایه سیلیکونی و لعابهای سرامیکی مات میشوند یا با اضافه شدن یک یا چند لایه در پشت آن امکان رویت فضای داخل را منتفی میسازند. شیشه اسپراندل می تواند به صورت تکی یا چند جداره مورد استفاده قرار گیرد. طراحی بخشهای نما با شیشه های اسپراندل میتواند به صورت نورگذر یا غیر نورگذر صورت گیرد. در حالتی که مجموعه نورگذر است بخش محدودی از نور خورشید از شیشه عبور میکند. در حالت غیر نور گذر میتوان از شیشه های شفاف یا مات بی رنگ یا رنگی استفاده کرد. یکی از روشهای مؤثر برای کاهش هر چه بیشتر انتقال حرارت و صوت استفاده از سیستم جعبه سایه است. در این روش در پشت شیشه جعبه ای حاوی یک لایه عایق حرارتی تعبیه میشود. با کاربرد این روش نور از نمای شیشه ای عبور میکند و ظاهر بخش کدر و شفاف میتواند کمترین تفاوت را در نما داشته باشد. البته در صورت کاربرد این روش باید نکات زیر مد نظر قرار گیرد

1. الف- در هر صورت تفاوت بخش شفاف و نورگذر وجود خواهد داشت و تنها در صورتی که از شیشه های تیره یا منعکس کننده استفاده شود این تفاوت به حداقل می رسد.
2. ب- تمامی شیشه های مورد استفاده در سیستم اسپراندل باید با طی کردن مراحل عملیات حرارتی مقاومت مکانیکی لازم را کسب کرده باشند زیرا جذب حرارت ناشی از تابش خورشید در این سیستم به حداکثر میرسد.
3. پ- در صورت استفاده از اسپراندل در شیشه دو جداره توصیه میشود پوشش مات کننده روی سطح چهارم شیشه اعمال گردد.
4. ت- در صورت طراحی به روش جعبه سایه لازم است سیستم درزبندی و عایق حرارتی مورد استفاده متناسب با شرایط کاربرد باشد زیرا در این حالت خطر شکست شیشه در اثر تنشهای حرارتی و خرابی، عایق، درزبند و چسب در اثر افزایش بیش از حد دما تشدید میگردد. علاوه بر این خطر میعان و همچنین ایجاد لک، زنگ زدگی و خوردگی ناشی از آن در فضای داخل جعبه سایه باید به صورت جدی مد نظر قرار گیرد. علاوه بر این اجرای نامناسب عایق حرارتی میتواند به گرم شدن موضعی شیشه و تشدید خطر شکست آن منجر گردد.
5. ث- پدیده زمینه مواره در شیشه های اسپراندل مطرح است. و لازم است حتماً در زمان انتخاب شیشه ها و لایه های پشت آن توجه لازم به این موضوع معطوف گردد. پدیده الگوی مواره در حقیقت پدیده ای است که میتواند در سطوح شفاف تداخل تصویری ایجاد کند همانند آنچه در تلویزیون و عکاسی دیجیتال اتفاق میافتد. الگویی بر روی شیئی که از آن عکس گرفته میشود میتواند در شکل حسگرهای نور تداخل ایجاد کند و آثار ناخواسته تولید کند. در فیزیک نمود آن تداخل موجی است مانند آنچه در آزمایش شکاف و پدیده ضربه در صوت دیده میشود.

پ-۲-۲-۳- شیشه های چندلایه

شیشه های چندلایه از حداقل دو لایه تشکیل میشوند. لایه های شفاف بین شیشه ها میتوانند دارای عملکردهای متعددی باشند و علاوه بر وظیفه یکپارچه سازی مجموعه عملکرد حرارتی، صوتی و یا ایمنی را نیز بهبود بخشند.

پ-۲-۲-۳-۱- شیشه لمینیت (شیشه طلق دار)

یکی از عملکردهای مهم شیشه های لمینیت جلوگیری از عبور ۹۹ درصد از پرتوهای مضر فرابنفش است در حالی که بخش اعظم نور مرئی و فروسرخ از آن عبور میکند. شیشه لمینیت از ترکیب دو یا چند شیشه که بین آنها یک یا چند لایه طلق پلی وینیل بوتیرال (\(PVB\)) قرار گرفته و به صورت یک مجموعه یکپارچه درآمده، تولید میشود. انواع شیشه مانند شیشه معمولی، سکوریت، نیمه سکوریت و پوشش دار را میتوان در ساختار شیشه لمینیت استفاده کرد. طلق \(PVB\) که در ساختار شیشه لمینیت به کار میرود عملکرد صوتی مجموعه را نیز به نحو چشمگیری بهبود می بخشد. برای یکپارچه سازی لایه های شیشه و طلق پیوی بی (پلی وینیل بوتیرال) لایه ها کنار یکدیگر قرار میگیرند و در کوره های اتوکلاو تحت حرارت و فشار زیاد به صورت یک مجموعه یکپارچه به صورت دائمی در می آیند. به علت وجود طلق پی وی بی در ساختار شیشه لمینیت پس از خرد شدن چسبندگی تکه های شیشه به لایه پلیمری میانی مانع از بیرون آمدن از قاب نگهدارنده، فروریزی و پراکنده شدن قطعات شیشه میشود. از این رو شیشه لمینیت ایمنی بالائی در برابر زلزله دارد و در صورت اقدام به سرقت باعث ایجاد تأخیر در عملیات تخریبی میشود. همچنین میتوان در بین لایه های شیشه از طلقهای پی وی بی پوشش دار استفاده کرد و به این ترتیب خواصی مانند رنگ، گسیل و یا جذب نور خورشید را تغییر داد. امروزه استفاده از شیشه لمینیت به شدت در حال توسعه است. موارد استفاده از شیشه چندلایه با توجه به خواص آن به نحوه تولید، نوع و ضخامت لایه های تشکیل دهنده آن وابسته است. همان گونه که قبلاً نیز مطرح شد این شیشه ها میتوانند قابلیتهای ویژه ای در زمینه امنیت در برابر ورود غیرمجاز و شلیک گلوله و همچنین عملکرد بهبود یافته در برابر طوفان، زلزله و آتش سوزی داشته باشند. در برخی انواع شیشه لمینیت لایه میانی ورق نازکی از پلی کربنات است که با اپوکسی به لایه های شیشه چسبانده می شود. این نوع شیشه میتواند مقاومت منحصر به فردی در برابر موج انفجاری داشته باشد.

پ-۲-۲-۳-۲- شیشه دارای کریستال مایع

این شیشه دست کم از دو لایه شیشه شفاف با یک لایه میانی از جنس کریستال مایع تشکیل شده است. در حالت عادی نور از شیشه عبور میکند ولی شیشه مات است و آن سوی آن قابل دیدن نیست. در هنگام فعال کردن کریستال مایع آن سوی شیشه قابل دیدن میشود. از این نوع شیشه در داخل ساختمان به ویژه به عنوان جدا کننده در بانکها، موزه ها و... استفاده میشود.

پ-۲-۲-۳-۳- فیلم های پنجره

فیلمهای پنجره پوششی چندلایه است که به کمک چسب مخصوص به سطح شیشه میچسبد. جزء اصلی آن معمولاً از جنس پلی اتیلن ترفتالات میباشد. این پوشش به گونه ای است که قادر است تا عبور حدود ۹۹ درصد از پرتوهای فرابنفش را مسدود کند. فیلم های پنجره را میتوان برای اهداف مختلف به کار برد. یکی از مهمترین اهداف دنبال شده بهینه سازی عملکرد حرارتی شیشه است. در برخی موارد هدف اصلی میتواند ایمن سازی شیشه در برابر شکست احتمالی ناشی از باد، زمین لرزه، سرقت یا انفجار باشد. در صورتی که فیلم پنجره برای بهبود عملکرد حرارتی باشد مهمترین لایه آن از ذرات نانویی فلزی (وانادیم، طلا و آلیاژ نیکل کروم) یا سرامیکی تشکیل میشود که با فناوریهای خاص روی فیلم نشانده شده است. مزیت ذرات سرامیکی که جدیداً مورد استفاده قرار میگیرند ثبات و دوام بالای آن است. همانند شیشه های پوشش دار حرارتی در فیلم های پنجره با عملکرد حرارتی بهبود یافته نیز هدف اصلی کاهش گسیلندگی سطح است. نکته مهمی که باید در اینجا به آن اشاره کرد محدوده کاربرد متفاوت فیلم پنجره در مقایسه با شیشه های پوشش دار است. شیشه های پوشش دار معمولاً در ساخت شیشه های دو جداره بهبود یافته کارخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد در حالی که از فیلم پنجره برای بهبود عملکرد حرارتی شیشه های پنجره های موجود در ساختمان استفاده میگردد و کاربرد آن در ساخت شیشه های دو جداره کارخانه ای فاقد هرگونه توجیه است. کاربرد فیلمهای پنجره معمولاً بر روی شیشه های تک جداره انجام میشود و اثر بخشی آن در شیشه های دوجداره، زمانی که تنها امکان نصب بر روی سطوح ۱ و ۴ فراهم است بسیار اندک و غیر قابل توجیه است. مزیت اصلی فیلم پنجره در مقایسه با شیشه ساده با پوشش کم گسیل امکان بهبود همزمان عملکرد حرارتی و ایمنی شیشه است. لازم به توضیح است هر چند عملکرد شیشه با فیلم پنجره با شیشه لمینیت قابل مقایسه نیست ولی امکان ایمن سازی شیشه های پنجره های موجود مزیتی است که در بسیاری از شرایط کاربرد آن را توجیه میکند. سازمان یا شورای ملی درجه بندی پنجره آمریکا سه عامل را در استانداردهای مربوط به پنجره مدنظر می گیرد. این عوامل عبارتند از:

1. الف- ضریب بهره گیری از گرمای تابش خورشیدی (\(SHGC\))
2. ب- ضریب انتقال حرارت \(U\)
3. پ- درصد عبور نور مرئی (\(VLT\))

همچنین در ایران در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان برای ارزیابی عامل انتقال حرارت تابشی از ضریب انتقال خورشیدی سطح نورگذر و برای ارزیابی عامل رسانش از ضریب انتقال حرارت سطحی \(U\) استفاده شده است. لازم به ذکر است که شیشه دوجداره به تنهایی تأثیر اندکی بر انتقال حرارت تابشی دارد و تأثیر آن بیشتر مربوط به کاهش انتقال حرارت رسانشی و همرفتی است. فیلم های پنجره با لایه پایه فلزی نقره، طلا و بعضی نمکهای فلزی کم گسیل قادرند به واسطه گسیلندگی اندک تا حدی انتقال حرارت از داخل به خارج را در اوقات سرد سال کاهش دهند. فیلم های پنجره دارای گستره وسیعی از رنگها هستند و در انواع رفلکس، نیمه رفلکس و رنگی تولید میشوند. یکی از موارد کاربرد فیلمهای پنجره در ساختمانهای نما شیشه ای با هدف بهبود ظاهری نما میباشد. در این ساختمانها، قبلاً از شیشه های رفلکس استفاده میشد اما امروزه با توجه به عملکرد حرارتی بهتر پوششهای کم گسیل بر فیلم های صرفاً رفلکس ترجیح داده میشود.

پ-۲-۳- انواع شیشه از نظر مشخصات مکانیکی

پ-۲-۳-۱- شیشه با عملیات حرارتی

بعد از برش شیشه معمولی بدون عملیات حرارتی، شیشه با عملیات حرارتی مطابق استاندارد ملی شماره ۳۳۸۵ تا دمایی کمی بیشتر از ۶۰۰ درجه سلسیوس گرم میشود. پس از رسیدن به دمای مورد نظر شیشه از کوره خارج میشود و هر دو سطح شیشه به سرعت و به طور هم زمان به وسیله یک جریان شدید هوا سرد میشود. این فرآیند باعث میشود سطح شیشه به سرعت سرد و منقبض شود در حالی که بخش میانی شیشه به تدریج سرد میشود و سطح بیرونی شیشه را تحت فشار شدید قرار میدهد. نتیجه نهایی این است که مرکز شیشه در کشش و سطح شیشه در فشار قرار میگیرد. مقاومت و قدرت بهبود یافته در برابر تنشهای حرارتی نتیجه روند عملیات است. شیشه ای که به طور کامل تحت عملیات قرار میگیرد. چهار تا پنج برابر مقاوم تر از شیشه معمولی است. شیشه تحت عملیات قرار گرفته همچنین دارای یک رفتار منحصر به فرد در زمان شکستن است. به خاطر این ویژگی شیشه با عملیات حرارتی گاهی اوقات شیشه ایمنی نامیده میشود و در بسیاری از آیین نامه ها و مقررات ساختمانی کشورها استفاده از این نوع شیشه ها در درهای موجود در اماکن عمومی الزامی است. روی شیشه ای که عملیات حرارتی صورت گرفته است نمیتوان تغییری (برش، سوراخ و...) اعمال کرد؛ در نتیجه همه اقدامات میبایست قبل از عملیات حرارتی انجام شود. شیشه های فلوت که در اکثر موارد برای ساخت شیشه های سخت کاری شده استفاده میشوند در کوره ها به صورت سفارشی با عرضهای متفاوت ساخته میشوند. امکان اعمال عملیات حرارتی در فرایند تولید این نوع شیشه ها وجود ندارد زیرا همان گونه که قبلاً نیز مطرح شد این امر مانع از بریدن یا سوراخ کردن شیشه میشود.

پ-۲-۳-۱-۱- شیشه با عملیات حرارتی کامل

شیشه با عملیات حرارتی کامل شیشه ای است که برای داشتن مقاومت فشاری حداقل ۶۹ مگاپاسکال در سطح شیشه و یا ۶۷ مگاپاسکال در لبه شیشه تحت عملیات قرار میگیرد. مطابق با استاندارد ASTM C1048، استاندارد ANSI Z97.1 یا استاندارد CPSC 16 CFR 1201 برای شیشه ایمنی شیشه با عملیات حرارتی ۴ تا ۵ بار مقاوم تر از شیشه معمولی و دو برابر مقاوم تر از شیشه با عملیات حرارتی جزئی است. در صورتی که شیشه با عملیات حرارتی کامل بشکند به قطعات نسبتاً کوچک تبدیل میشود و احتمال آسیب کاهش می یابد. حرارت همچنین باعث میشود شیشه در دماهای سرد و گرم در برابر نوسانات شدید کوتاه مدت مقاوم باشد و همچنین تفاوت زیاد دمایی را در جداره شیشه مرتفع کند. حداقل مقاومت فشاری سطح این شیشه حدود ۶۹ مگاپاسکال است. از آنجایی که عملیات حرارتی را میتوان بر روی انواع مختلف شیشه اعمال نمود، مقاومت کششی و خمشی آن بستگی به نوع شیشه اولیه دارد. مقاومت شیشه با عملیات حرارتی کامل ساخته شده با شیشه معمولی حدود ۹۰ و با شیشه فلوت حدود ۱۲۰ مگاپاسکال خواهد بود. کمترین مقاومت با شیشه ساخته شده از شیشه لعاب دار (سطح لعاب دار تحت کشش) حدود ۷۵ مگاپاسکال خواهد بود. از طرف دیگر این شیشه توانایی مقاومت در برابر دمای بالای ۳۰۰ درجه را برای مدت کوتاه و دمای بالای ۲۵۰ درجه را برای مدت طولانی تر دارد. همچنین توانایی مقاومت شیشه برای تفاوت دمایی در مرکز و لبه های جدار شیشه بسیار زیاد است (۲۰۰ درجه کلوین در مقایسه با ۴۰ درجه کلوین شیشه فلوت معمولی). علاوه بر این با الزامات ایمنی شیشه مربوط به موسسه استاندارد ملی آمریکا (ANSI Z97.1)، استاندارد ایمنی فدرال محصولات قابل فروش کمیسیون ایمنی (CPSC 16 CFR 1201)، آزمایش اثر آونگ (DIN 18032)، آزمایش ایمنی در برابر پرتاب توپ مطابقت دارد.

پ-۲-۳-۱-۲- شیشه با عملیات حرارتی جزئی

شیشه با عملیات حرارتی جزئی (شیشه نیمه سخت شده یا شیشه تقویت شده با حرارت) عباراتی هستند که به این شیشه با خواص مقاومتی مابین شیشه معمولی و شیشه با عملیات حرارتی کامل اطلاق میشود. مقاومت فشاری سطح شیشه با عملیات حرارتی جزئی بین ۲۴ و ۵۱ مگاپاسکال و مطابق با الزامات مورد نیاز برای استاندارد ASTM C1048 است. مقاومت در برابر تنشهای حرارتی در شیشه با عملیات حرارتی جزئی بهبود یافته است اما رفتار شکننده آن به شیشه معمولی نزدیک تر است بنابراین میتواند در زمره شیشه های ایمنی جای گیرد. شیشه با عملیات حرارتی جزئی با الزامات ایمنی شیشه موسسه استاندارد ملی آمریکا (ANSI Z97.1) و استاندارد ایمنی فدرال محصولات قابل فروش کمیسیون ایمنی (CPSC 16CFR 1201) مطابقت ندارد.

پ-۲-۳-۲- شیشه ساده بدون عملیات حرارتی

شیشه بدون عملیات حرارتی یا آنیل یا سخت کاری نشده با گرم کردن و سرد کردن تدریجی آن برای حذف تنشهای داخلی تولید میشود. شیشه بدون عملیات حرارتی از تنشهای داخلی آزاد است. فرآیند آنیل به منظور تسهیل در برش آسان و یکنواخت شیشه لازم است. این فرآیند در شیشه فلوت صورت میگیرد. توانایی مقاومت شیشه برای تفاوت دمایی در مرکز و لبه های جداره شیشه زیاد است (۱۰۰ درجه کلوین در مقایسه با شیشه شناور که ۴۰ درجه کلوین است).

پ-۲-۴- انواع مجموعه شیشه های چند جداره

پ-۲-۴-۱- شیشه های چند جداره ساده

مجموعه شیشه چند جداره مطابق استانداردهای ۸۵۲۱ و ۸۵۲۲ با اتصال دو یا تعداد بیشتری شیشه تک جداره که به طور موازی نسبت به یکدیگر قرار گرفته اند ساخته میشود. اصل و اساس مجموعه شیشه چند جداره بر مبنای ایجاد فضایی پر شده از هوای خشک یا یک گاز مخصوص بین دو یا تعداد بیشتری صفحات شیشه ای بنا شده است. در اجزای تشکیل دهنده یک مجموعه شیشه دو جداره نشان داده شده است. برای ساخت مجموعه شیشه های چند جداره بسته به محل کاربرد و الزامات ساختمان میتوان از شیشه فلوت ساده، شیشه لمینیت، حرارتی و یا پوشش دار استفاده کرد. این نوع شیشه به طراح امکان میدهد که با انتخاب انواع شیشه های موجود با کارایی متفاوت و استفاده از آنها در جدارها، از توانائی کامل انواع شیشه ها به صورت ترکیبی استفاده نماید. ایجاد خلا در شیشه های دو جداره متداول امکان پذیر نیست زیرا تفاوت فشار گاز بین دو جدار و فضای بیرون موجب تاب برداشتن شیشه و شکستن آن میشود. البته فناوری جدیدی مطرح شده است که در آن با اضافه کردن فاصله گذارهای کوچک شفاف بین دو شیشه با فاصله های منظم امکان ایجاد خلا نسبی بدون شکستن شیشه فراهم می گردد. این نوع شیشه ها در حال حاضر بسیار گران هستند و کاربرد آن در ساختمانهای متداول فاقد توجیه اقتصادی است. شیشه چند جداره در پنجره ها، نمای ساختمان (\(Curtain~Wall\))، انواع ویترین فروشگاهها و سقفهای شیشه ای کاربرد دارد. در صورت استفاده از شیشه های پوشش دار و یا لمینیت میزان ورود نور، گرما و پرتوهای فرا بنفش کاملاً قابل کنترل است. میزان افت صوتی در شیشه های دو جداره به علت وجود گاز مناسب قابل کنترل است. برای کسب نتیجه بهتر میتوان از شیشه لمینیت در هر یک از لایه های شیشه استفاده نمود. در صورت استفاده از شیشه سکوریت و یا لمینیت در لایه ها این شیشه مقاومت خوبی در برابر سرقت و زلزله خواهد داشت. شیشه هایی که در فرآیند تولید مجموعه شیشه های چند جداره استفاده میشوند نباید دارای لبه تیز باشند. بنابراین پس از برش شیشه ها به ابعاد مورد نظر لبه های آنها باید ساب زنی یا لبه زنی شوند. عنصر دیگری که اهمیت خاصی در سیستمهای شیشه های چند جداره دارد فاصله گذار است. به کارگیری فاصله گذارها موازی بودن شیشه ها را با یکدیگر تضمین میکند. متداول ترین انواع فاصله گذارها آلومینیومی هستند که در گوشه خم کاری شده اند. فاصله گذارهای استیل نیز به دلیل هدایت حرارتی کمتر و مقاومت مکانیکی بیشتر نسبت به آلومینیوم مورد استفاده قرار میگیرند. در سالهای اخیر فاصله گذارهای پلیمری نیز مطرح شده اند که دارای ضریب هدایتی به مراتب کمتری نسبت به آلومینیوم و استیل میباشند. در تکنولوژیهای قدیمی فاصله گذارهای آلومینیومی به صورت فارسی بر با قطعات \(L\) شکل پلاستیکی به هم وصل میشدند. با توجه به مشکلات هوابندی و عدم یکپارچگی شیشه های چند جداره سنگین این نوع فاصله گذاری در مقایسه با حالت یکپارچه دارای نقاط ضعف بیشتری است. در حال حاضر در اکثر موارد فاصله گذار به صورت یکپارچه خم کاری میشود. فاصله گذارها معمولاً تو خالی و دارای مقطعی مستطیلی هستند. پس از خم کاری فاصله گذار پودر یا دانه های رطوبت گیری درون فاصله گذار تزریق میگردد تا رطوبت اولیه و رطوبت احتمالی ورودی در طول دوره بهره برداری جذب گردد و از بروز میعان و ایجاد لک بر روی سطوح داخلی شیشه جلوگیری شود. سطحی از پروفیل فاصله گذار که در تماس با فضای بین دو شیشه است باید دارای روزنه های کافی باشد تا ماده خشک کن درون فاصله گذار با گاز بین دو شیشه در ارتباط باشد. هیچ گونه روزنه و یا شیاری نباید روی سطوح دیگر فاصله گذار وجود داشته باشد. ماده خشک کنی که برای ساخت مجموعه شیشه های چند جداره استفاده میشود قبل از مصرف باید به طور مناسب بسته بندی شده باشد طوری که نفوذ رطوبت به داخل بسته ها امکان پذیر نباشد. نام تولید کننده و مشخصات ماده خشک کن (جنس، دانه بندی و...) باید بر روی بسته ها قید شده باشد. مشخصات ماده خشک کن باید مطابق با ویژگی هایی باشد که تولید کننده قبلا اظهار کرده است. میزان رطوبت موجود در ماده خشک کن باید کمتر از ۳ درصد وزنی باشد. قطعات شیشه با استفاده از یک چسب پایه قیری مانند بوتیل به فاصله گذار پیوند میخورند که درزبند اولیه نامیده میشود. درزبند اولیه ای که برای ساخت مجموعه شیشه های چند جداره استفاده میشود باید به طور مناسب بسته بندی شده باشد و دارای برچسبی باشد که در آن نام تولید کننده، مشخصات و نحوه نگهداری از آن قید شده است. مشخصات درزبند اولیه (میزان نفوذ پذیری رطوبت، درصد مواد فرار و....) باید مطابق با ویژگیهایی باشد که تولید کننده قبلا اظهار کرده است. در آخرین مرحله تولید پیرامون مجموعه با یک ماده آببند و هوابند که دارای خاصیت ارتجاعی است پوشیده میشود. در حالت کلی به این ماده درزبند ثانویه گفته میشود. در زبند ثانویه ای که برای ساخت مجموعه شیشه های چند جداره استفاده میشود باید به طور مناسب بسته بندی شده باشد و دارای برچسبی باشد که در آن نام تولید کننده، تاریخ تولید و انقضا، مشخصات و نحوه نگهداری از آن قید شده است. مشخصات درزبند ثانویه (میزان نفوذپذیری رطوبت، درصد مواد فرار و....) باید مطابق با ویژگیهایی باشد که تولید کننده قبلا اظهار کرده است. زمانی که از درز بندهای دو جزئی استفاده میشود ضروری است مستندات لازم مبنی بر هم خوانی درزبند پایه و سخت کننده ارائه شود. توصیه میشود در زبند پایه و سخت کننده همخوانی لازم را با یکدیگر داشته باشند. میزان مقاومت و چسبندگی درزبند ثانویه به شیشه و یا سطح فاصله گذار باید طوری باشد که در آزمون چسبندگی که مطابق استاندارد ملی یا بین المللی معتبر نظیر استانداردهای BS EN 1279-4:2002 و BS EN 1279-6:2002 انجام می شود بتواند حداقل مقاومت کششی برابر با \(۰/۳\) مگاپاسکال را به مدت ۱۰ دقیقه برآورده کند. زمانی که آزمون بررسی اختلاط کامل دو جزء درزبند ثانویه مطابق استاندارد ملی یا بین المللی معتبر (نظیر استانداردهای BS EN 1279-4:2002 و BS EN 1279-6:2002) انجام میشود نباید هیچگونه آثاری از عدم اختلاط مناسب در آزمونه مشاهده شود. درزبند ثانویه مصرفی باید عاری از هرگونه حباب و یا ناخالصی باشد.

پ-۲-۴-۲- شیشه سپر خورشیدی

این نوع شیشه ها با هدف به حداقل رسانیدن میزان انرژی تابشی عبوری از شیشه در شرایط اقلیمی گرمسیر طراحی و ساخته میشوند. برای دستیابی به این ویژگی معمولاً در این نوع شیشه ها همزمان ضریب انعکاس سطح سمت خارج افزایش و گسیلندگی سطوح رو به داخل تا حد ممکن کاهش داده میشود.

پ-۲-۴-۳- شیشه های آیینه حرارتی

شیشه آیینه حرارتی دارای سه لایه است. لایه های داخلی و خارجی از نوع شیشه ای و لایه میانی از یک فیلم پلیمری تشکیل میشود. پوششهای کم گسیلی که روی سطوح مختلف شیشه ها و فیلم پلیمری اعمال میشود امکان طراحی و ساخت شیشه های بسیار مناسبی هم برای مناطق سردسیر و هم برای مناطق گرمسیر را فراهم میسازد. لازم به ذکر است که با استفاده از این فناوری دستیابی به ضرایب انتقال حرارت کمتر از \(۰/۵\) وات بر متر مربع بر کلوین عملی است.

پ-۲-۵- انواع شیشه های خاص

پ-۲-۵-۱- شیشه خود تمیز شونده

کاربرد شیشه خود تمیز شونده در مکانهایی است که امکان دسترسی به سطح خارجی شیشه به راحتی میسر نیست (مانند نماهای شیشه ای ساختمانهای بلند مرتبه). استفاده از شیشه های خود تمیز شونده از نظر اقتصادی، جلوه معماری و زیبایی و حتی ایمنی جان افراد تمیز کننده بسیار مفید خواهد بود. معمولاً دو نوع آلودگی سطوح خارجی شیشه ها را میپوشاند که شامل مواد آلی و مواد غیر آلی می شود. مواد آلی شامل مولکولهایی با اتم کربن هستند که این مولکولها با واکنشهایی شیمیایی به راحتی قابل شکستن به مولکولهای کوچک تر هستند. آلودگیهای غیر آلی شامل گرد و غبار میشوند که قابلیت شکسته شدن توسط واکنشهای شیمیایی را ندارند. بنابراین باید کاری کرد که آنها به سطح شیشه نچسبند و یا موادی را که باعث چسبیدنشان به سطح شیشه میشود به مولکولهای کوچک تر تجزیه کرد. اساس کار شیشه های خود تمیز شونده بر پایه کنترل اثر آب باران میباشد. این عمل میتواند توسط دفع آب (آب گریزی) و یا جذب آب (آب دوستی) صورت گیرد. چنانچه سطح شیشه آبگریز شود زاویه تر شدن قطرات آب افزایش مییابد که با وزش باد شدید، آن قطرات که حاوی آلودگی هستند از روی سطح زدوده میشوند. از آنجایی که برای زدودن قطرات از سطح قبل از خشک شدن نیاز به جریان باد شدید است بنابراین این نوع شیشه ها بیشتر برای استفاده در خودرو مناسب هستند و برای استفاده در ساختمانها کاربرد چندانی ندارند. شاید تعجب آور باشد که ایجاد پوششهای جاذب آب روی سطوح شیشه در خود تمیز شوندگی شیشه بسیار مؤثر است. وقتی قطرات آب روی سطوح عمودی و یا شیبدار به یکدیگر می پیوندند در اثر نیروی گرانش به صورت ورقه نازکی از آب به سمت پایین جاری میشوند و در همین حین ذرات آلودگی غیر آلی را با خود همراه ساخته و از روی سطح پاک میکنند. لایه بالایی این ورقه آب تمامی قطرات آب را به خود جذب میکند و پس از آن سطحی نسبتاً تمیز و خشک بدون هیچ گونه قطره آب و یا مسیر آب به جا میماند. از آنجایی که خشک شدن قطرات و یا باریکه آب حاوی املاح معدنی روی سطح شیشه های معمولی بدون پوشش باعث ایجاد آلودگی غیرارگانیک روی سطوح شیشه میشود با این عمل از تشکیل رسوب روی سطح شیشه جلوگیری میشود.