نشریه ۵۵ – جلد ۱: سلامت، ایمنی و محیط زیست و مستندسازی

جمهوری اسلامی ایران

سازمان برنامه و بودجه کشور

مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی بازنگری سوم

جلد اول کلیات، سلامت، ایمنی و محیط زیست و مستندسازی

آخرین ویرایش: 1403/10/18

وزارت راه و شهرسازی مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی معاونت فنی، زیربنایی و تولیدی امور نظام فنی و اجرایی

بخشنامه به دستگاه های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران

شماره: 569450

تاریخ: 1403/11/03

به استناد ماده 34 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، ماده 23 قانون برنامه و بودجه و تبصره 2 ماده 4 آیین نامه اجرایی آن، نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور موضوع مصوبه شماره 25254/ت57697 هـ مورخ 08/03/1400 هیئت وزیران، دستورالعمل پیوست با مشخصات زیر ابلاغ و برای اجرا در سامانه نظام فنی و اجرایی کشور به نشانی Nezamfanni.ir منتشر می شود.

عنوان: مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی (بازنگری سوم) در 10 جلد

جلد اول: کلیات، سلامت، ایمنی و محیط زیست و مستندسازی

جلد دوم: تخریب-ژئوتکنیک

جلد سوم: بتن و اجرای آن

جلد چهارم: فولاد و اجرای سازه های فولادی

جلد پنجم: عملیات بنایی، جداکننده ها و کف ها و سقف های کاذب و نمای ساختمانی

جلد ششم: عایق کاری

جلد هفتم: پوشش ها

جلد هشتم: اصول و روش های نصب در و پنجره ساختمانی

جلد نهم: محوطه سازی

جلد دهم: بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود

شماره ضابطه: 55

نوع ابلاغ: لازم الاجرا

حوزه شمول: همه قراردادهای جدیدی که از محل وجوه عمومی و یا به صورت مشارکت عمومی-خصوصی منعقد می شوند

تاریخ اجرا: 01/04/1404

متولی تهیه، اخذ بازخورد و اصلاح: دبیرخانه "مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی" مستقر در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

مرجع اعلام اصلاحات: امور نظام فنی و اجرایی سازمان برنامه و بودجه کشور

این بخشنامه از تاریخ اجرا، جایگزین بخشنامه شماره 66241/101 مورخ 17/04/1383 می شود.

اصلاح مدارک فنی

خواننده گرامی:

امور نظام فنی و اجرایی معاونت فنی، زیربنایی و تولیدی سازمان برنامه و بودجه کشور، با استفاده از نظر کارشناسان برجسته اقدام به تهیه این ضابطه کرده و آن را برای استفاده به جامعه مهندسی کشور عرضه نموده است. با وجود تلاش فراوان، این اثر مصون از ایرادهایی نظیر غلط های مفهومی، فنی، ابهام و اشکالات موضوعی نیست. از این رو از شما خوانندگان گرامی صمیمانه تقاضا دارد در صورت مشاهده هرگونه ایراد و اشکال فنی مراتب را به صورت زیر گزارش فرمایید:

1- در سامانه مدیریت و دانش اسناد ملی و اجرایی (سما) ثبت نام فرمایید: sama.nezamfanni.ir

2- پس از ورود به سامانه سما و برای تماس احتمالی، نشانی خود را در بخش پروفایل کاربری تکمیل فرمایید.

3- به بخش نظرخواهی این ضابطه مراجعه فرمایید.

4- شماره بند و صفحه موضوع مورد نظر را مشخص کنید.

5- ایراد مورد نظر را به صورت خلاصه بیان دارید.

6- در صورت امکان متن اصلاح شده را برای جایگزینی ارسال نمایید.

کارشناسان این امور نظرهای دریافتی را به دقت مطالعه نموده و اقدام مقتضی را معمول خواهند داشت.

پیشاپیش از همکاری و دقت نظر جنابعالی قدردانی می شود.

نشانی برای مکاتبه:

- تهران، میدان بهارستان، خیابان صفی علی شاه-مرکز تلفن ۳۲۲۷۱ سازمان برنامه و بودجه کشور، امور نظام فنی و اجرایی

- تهران، بزرگراه شیخ فضل الله نوری، جنب شهرک فرهنگیان، خیابان نارگل، خیابان شهید علی مروی، خیابان حکمت، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

Email: nezamfanni@chmail.ir nezamfanni.ir

Email: Code55@bhrc.ac.ir www.bhrc.ac.ir

پیشگفتار

با هدف یکنواخت کردن مشخصات فنی عمومی ساختمان ها در سطح کشور، اولین نسخه ضابطه شماره 55 در سال 1353 تدوین شد. این ضابطه راهنمایی دستگاه های اجرایی برای رعایت نکات فنی لازم الاجرا در عملیات ساختمانی و انتخاب مصالح مرغوب بود.

در تهیه آن نسخه علاوه بر منابع فنی و تجربیات افراد متخصص، از دفترچه های مشخصات فنی عمومی که توسط موسسات خصوصی و دستگاه های دولتی تهیه گردیده بود و همچنین از استانداردهای موسسه استاندارد استفاده شد. نسخه اول با همکاری مهندسان مشاور تکنولوگ تهیه گردید و پیش نویس آن برای اظهار نظر در اختیار دستگاه های اجرایی و مهندسان مشاور قرار گرفت و به موازات آن کمیته کارشناسی با شرکت آقایان علیرضا احسانی از وزارت مسکن و شهرسازی، مرحوم مهندس مصطفی کنبرایی از سازمان مسکن، مهندس احمد خراساتچیان از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و مرحوم مهندس یزدان شناس از سازمان برنامه و بودجه در دفتر تحقیقات و معیارهای فنی سازمان برنامه و بودجه تشکیل و نسخه پیشنهادی توسط این افراد نهایی و منتشر شد.

بازنگری اول این ضابطه در سال 1373 انجام شد و در بازنگری دوم که در سال 1383 منتشر شد، سازگاری با شرایط و مقتضیات اقلیمی کشور و توجه به فناوری های جدید و نوآوری های صنعتی نیز مورد توجه قرار گرفت. بازنگری و تکمیل مطالب، بالاخص فصول دوم "مصالح ساختمانی"، پنجم "بتن و بتن آرمه" و درج استانداردهای مرتبط جدید در تمام متن و ویرایش فنی کل مجموعه از اهم مواردی بود که رعایت شد. همچنین به منظور کاربردی نمودن ضابطه و استفاده سریع و آسان از مطالب مندرج در آن، نسخه الکترونیکی آن نیز در قالب لوح فشرده تهیه شد که قابلیت های ویژه ای از جستجوی واژه، نمایش مناسب مطالب و امکان ارسال آن به چاپگر را به خواننده می داد.

ویرایش حاضر که تدوین آن به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی سپرده شد، با توجه به سوابق فوق "بازنگری سوم" ضابطه 55 به شمار می رود که با توجه به تحولات مهمی که در چند سال اخیر در صنعت ساخت و ساز ایجاد شده، نسبت به ویرایش قبلی، تجدید نظر اساسی در آن انجام پذیرفته است. موضوعات عمده ای که در تدوین این ویرایش مورد توجه قرار گرفته است عبارتند از: توجه به اصول توسعه پایدار، حفظ محیط زیست، صرفه جویی در مصرف انرژی، کاربردی نمودن فناوری های نوین و صنعتی سازی ساختمان، توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی در انتخاب مصالح و ارائه روش های اجرا، استفاده از مصالح و روش های اجرایی با قابلیت کنترل و نظارت، درنظرگیری اولویت مصرف برای مصالح بومی و ساخت داخل کشور و همچنین توجه خاص به شرایط لرزه خیزی کشور.

همچنین در متن حاضر، روان نویسی و پرهیز از پیچیدگی، با رویکرد تسهیل برای استفاده کنندگان، یکپارچه بودن تمام فصول و عدم تعارض میان فصل های مختلف و ارائه جزئیات اجرایی برای استفاده آسان ضابطه، مورد توجه بوده است.

ساختار کلی بازنگری سوم ضابطه 55 در مقایسه با بازنگری دوم متفاوت است. رویکرد کلی در ساختار فعلی ترتیب عملیات ساختمانی می باشد. از سوی دیگر با توجه به نیاز جامعه مهندسی به ضوابط و مشخصات فنی در حوزه بهسازی لرزه ای و سلامت ایمنی و محیط زیست دو فصل با عناوین ذکر شده به ضابطه حاضر اضافه شده است.

با توجه به مطالب فوق، این ضابطه پس از تهیه و کسب نظر از عوامل ذی نفع نظام فنی و اجرایی کشور به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال شد که پس از بررسی، بر اساس نظام فنی و اجرایی یکپارچه، موضوع ماده 34 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، ماده 22 قانون برنامه و بودجه، تبصره 2 ماده 4 آیین نامه اجرایی آن و ماده 23 قانون برنامه و بودجه، ابلاغ گردید و برای قراردادهای جدید در طرح هایی که از محل وجوه عمومی استفاده می کنند و یا به صورت مشارکت عمومی و خصوصی اجرا می شوند، لازم الاجرا می باشد.

لازم به توضیح است به جهت حجم بالای مطالب، این ضابطه در ده جلد مجزا به شرح زیر تهیه و تدوین گردیده است:

جلد اول: کلیات، سلامت، ایمنی و محیط زیست و مستندسازی

جلد دوم: تخریب-ژئوتکنیک

جلد سوم: بتن و اجرای آن

جلد چهارم: فولاد و اجرای سازه های فولادی

جلد پنجم: عملیات بنایی، جداکننده ها و کف ها و سقف های کاذب- نمای ساختمان

جلد ششم: عایق کاری

جلد هفتم: پوشش ها

جلد هشتم: اصول و روش های نصب در و پنجره ساختمانی

جلد نهم: محوطه سازی

جلد دهم: بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود

این جلد (جلد اول) مشتمل بر فصل اول (کلیات)، فصل دوم (سلامت ایمنی و محیط زیست) و فصل سوم (مستندسازی) است.

در خاتمه از کاربران محترم درخواست داریم برای تکمیل ضابطه حاضر، پیشنهادها و اصلاحات مورد نظر خود را به دبیرخانه ضابطه 55 (Code55@bhrc.ac.ir) ارسال فرمایند. کارشناسان پیشنهادهای ارسال شده را بررسی و در صورت لزوم نسبت به تهیه متن اصلاحی اقدام خواهند نمود.

شایان ذکر است که در تدوین این ویرایش، حدود 100 نفر از استادان، کارشناسان و صاحب نظران، مشارکتی فعال و جدی داشته اند که بدینوسیله از ایشان تقدیر به عمل می آید.

حمید امامی همدانی

معاون فنی، زیربنایی و تولیدی

زمستان 1402

فصل اول - کلیات

کاربرد -1-1

مشخصات، استانداردها و ضوابط ارائه شده در این ضابطه برای استفاده در حوزه وجوه عمومی و مشارکت عمومی خصوصی برای اجرای عملیات ساختمانی در ساختمان های متعارف با کاربری مسکونی، اداری، تجاری، آموزشی، فرهنگی، ورزشی، انبار، بهداشتی و خدماتی می باشد. لازم به توضیح است در حوزه وجوه عمومی و مشارکت عمومی-خصوصی استفاده از ضوابط سازمان برنامه و بودجه نسبت به مقررات ملی ساختمان ارجع بوده و در صورت وجود هر گونه اختلاف میان ضوابط سازمان برنامه و بودجه و سایر آیین نامه ها و مقررات مطالب ارائه شده در این ضوابط ملاک عمل می باشد. در این ضابطه فرض بر آن است که الزامات مربوط به طراحی، نقشه های اجرایی و مشخصات فنی خصوصی توسط مشاور ارائه گردیده و وظیفه نظارت بر حسن اجرای آن ها بر عهده دستگاه نظارت است. بدیهی است تمام عملیات اجرایی باید توسط پیمانکار انجام پذیرد. اگرچه در متن این ضابطه، وظایف هر یک از طرفین اجرا به تفکیک بیان شده، مواردی که احتمالاً به این تفکیک پرداخته نشده و یا به صورت توصیه بیان شده است با تشخیص و تایید مشاور و با مسئولیت پیمانکار انجام می شود. در ساختمان های با اهمیت زیاد بر طبق تعریف استاندارد ملی 2800، مساجد و مانند آن، علاوه بر رعایت الزامات فنی این ضابطه در صورت نیاز به ضوابط خاص (از جمله اتاق های عمل و بخش ویژه بیمارستان و غیره) باید به سایر ضوابط نظام فنی و اجرایی مراجعه و یا موارد توسط مهندس مشاور در شرایط خصوصی پیمان درج گردد.

چنانچه با توجه به شرایط پروژه، الزاماتی سختگیرانه تر از مفاد این ضابطه مدنظر باشد، اولویت با مشخصات فنی خصوصی است. در مواردی که نیاز به تفسیر یا تعدیل مفاد این ضابطه باشد و با توجه به شرایط خاص ضمن انجام کار، مشخصات فنی دیگری مورد نیاز باشد، مشاور باید مراتب را برای بررسی و اظهار نظر به مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی ارائه نماید تا در صورت تأیید مورد استفاده قرار گیرد.

در صورتی که موارد مطرح شده در این ضابطه جای تفسیر داشته، با جزئیات اجرایی و شکل های ارائه شده فاقد ابعاد و یا مشخصات مصالح باشند، مشاور موظف است جزئیات و مشخصات فنی لازم را در نقشه های اجرایی و مدارک فنی ارائه نماید. ضوابط شماره 110، 112، 128، 138، 260، 714 و سایر موارد مربوط، مکمل موضوعات این ضابطه می باشد.

استانداردها -2-1

در ارائه جزئیات اجرایی، تعیین و تشخیص ویژگی های مصالح مصرفی و روش های آزمایش مواد ساختمانی، ارجحیت با استانداردهای ملی است که در فصول این ضابطه به آن ها ارجاع داده شده است. چنانچه ویرایش های جدیدی از استانداردهای ملی در مدت اعتبار این ضابطه به تصویب برسد، مفاد آن ها جایگزین موارد مذکور در این ضابطه خواهد شد.

بدیهی است در صورت نبود یا کمبود استانداردهای ملی، استفاده از استانداردهای بین المللی نظیر ASTM، EN، ISO که در متن این ضابطه به آن ها اشاره شده، ملاک عمل خواهد بود.

در صورت استفاده از سایر ضوابط نظام فنی و اجرایی، در مدت زمان اعتبار این ضابطه، باید به آخرین نسخه آن ها ارجاع داده شود و چنانچه در مفاد آن ها با یکدیگر تعارضی وجود داشته باشد همواره آخرین نسخه ضوابط ابلاغ شده ملاک عمل خواهد بود.

آماده سازی آغاز عملیات اجرایی -3-1

نقاط نشانه و مبدأ -1-3-1

برای پیاده کردن قسمت های مختلف پروژه و تعیین حدود قانونی کار و مرز عملیات قرارداد براساس نقشه های اجرایی، باید به تعداد کافی نقاط نشانه و مبدأ از طرف کارفرما و دستگاه نظارت طی صورتحسابی، هنگام تحویل زمین در اختیار پیمانکار قرار داده شود. پیمانکار موظف است نسبت به حفظ و حراست این نشانه ها ضمن عملیات اجرایی و تا پایان کار و تحویل موقت اقدام نماید. در صورت نیاز، پیمانکار موظف است براساس نشانه های اصلی نسبت به ایجاد نشانه های فرعی و کمکی اقدام نماید. این نشانه ها باید توسط پایه های بتنی به ابعاد حداقل 15×15 و ارتفاع 70 سانتیمتر ساخته شوند و حداقل 20 سانتیمتر از آن ها از سطح زمین تسطیح شده اجرای عملیات بالاتر باشد. پس از اتمام عملیات اجرایی و تحویل کامل، پیمانکار موظف است نسبت به جمع آوری و یکسان سازی نقاط نشانه با هماهنگی دستگاه نظارت اقدام نماید.

ساختمان ها و تأسیسات تجهیزات کارگاه -2-3-1

پیمانکار باید بر اساس نقشه های اجرایی و مشخصات فنی خصوصی نسبت به اجرای ساختمان ها، مستحدثات و تأسیسات مربوط به تجهیز کارگاه اقدام نماید. پیمانکار باید پس از تحویل زمین مطابق با مشخصات عمومی، نقشه جانمایی و استقرار ساختمان ها و تأسیسات کارگاه را تهیه و به تصویب دستگاه نظارت برساند. ساختمان ها و تأسیسات مربوط به تجهیز کارگاه باید دارای استحکام کافی برای تحمل بارهای ثقل و ارتعاش و از نظر فضا جوابگوی نیازهای پروژه بوده و الزامات فصل سیزدهم این ضابطه را برآورده کند.

مستندسازی -4-1

در مواردی که نیاز به تهیه نقشه های چون ساخت باشد، این نقشه ها باید حین اجرای کار توسط پیمانکار تهیه و به تصویب دستگاه نظارت رسانده شود. تمام مدارک و مستندات لازم که در مفاد این ضابطه به آن ها اشاره شده، باید به صورت مستمر توسط پیمانکار تهیه و به دستگاه نظارت تسلیم گردد.

ساخت و تولید مصالح در کارگاه -5-1

مواد و مصالح تولیدی در محل کارگاه های ساختمانی نظیر بتن باید با مشخصات فنی پذیرفته شده در این ضابطه تطابق داشته و با نظارت مستمر دستگاه نظارت تهیه گردد.

HSE -6-1

پیمانکار باید تمام الزامات و دستورالعمل های ذکر شده در این ضابطه و سایر قوانین و مقررات بالادستی را رعایت نماید. در غیر این صورت تمام هزینه ها و عواقب وارد شده از حیث عدم رعایت الزامات مربوط به HSE بر عهده پیمانکار می باشد.

```html

فصل دوم: سلامت، ایمنی و محیط زیست

2-1 کلیات

2-1-1 هدف و دامنه کاربرد

ضوابط ایمنی، بهداشت و محیط زیست [HSE] به صورت عام در این فصل و ضوابط مرتبط با عملیات اجرایی، در انتهای سایر فصول ضابطه آورده شده است تا ارکان اجرایی پروژه (کارفرما، مهندس مشاور و پیمانکار)، تصویری جامع از اقدامات اجرایی و وظایف مربوط در این زمینه داشته باشند. در تهیه ضوابط این فصل، رویکرد تدوین کنندگان، تجمیع ضوابط و ارایه آن در قالب یک ساختار منسجم و یکپارچه برای تسهیل اقدامات و تدقیق وظایف ارکان اجرای پروژه های ساختمانی بوده است.

هدف از ضوابط این فصل، به طور کلی حفظ و صیانت از سلامت نیروی انسانی، تاسیسات و تجهیزات و ماشین آلات در کارگاه و مجاورین کارگاه های ساختمانی است.

2-1-2 تعاریف و اصطلاحات

ایمنی: ایمنی عبارت است از مصون و محفوظ بودن تمام کارگران و پرسنلی که به نحوی در کارگاه ساختمانی با عملیات ساختمانی ارتباط دارند و نیز مصون و محفوظ بودن تمام افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور، فعالیت یا زندگی می کنند. حفاظت و مراقبت از ابنیه، خودروها، تاسیسات، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا مجاورت کارگاه ساختمانی از زمره موارد ایمنی به شمار می آیند.

پرتوهای غیر یون ساز: پرتوهایی هستند که انرژی کافی برای یونیزه کردن اتم ها و شکستن پیوندهای شیمیایی را ندارند. این پرتوها شامل فرابنفش، فروسرخ (مادون قرمز)، امواج الکترومغناطیسی و پرتوهای مایکروویو و رادیویی و ... می باشند.

تاسیسات بهداشتی کارگاه: ساختمان و تاسیسات کارگاهی در ارتباط با تامین شرایط بهداشتی محیط کار از قبیل ساختمان کارگاه، سیستم روشنایی، تهویه، آب آشامیدنی، فاضلاب و دفع زباله.

تسهیلات بهداشتی کارگاه: تمام تسهیلات جنبی کارگاه که برای حفظ سلامت شاغلین و افراد وابسته به آنان در کارگاه موجود و یا دایر می شود، از قبیل آشپزخانه، محل غذا خوری، انبار مواد غذائی، سردخانه، حمام، رختکن، تسهیلات شستشوی البسه کارگران، دستشویی، آبخوری، سرویس بهداشتی، تسهیلات مربوط به ارائه خدمات بهداشتی درمانی درکارگاه، تسهیلات مربوط به ایاب و ذهاب کارگران و دیگر پرسنل کارگاهی.

حدود مواجهه شغلی [OEL]: حدود مجاز مواجهه شغلی حد مجاز قابل قبول عوامل مخاطره آمیز شغلی است که میزان آلاینده ها و عوامل زیان آور (از قبیل آلاینده های شیمیایی، سروصدا، روشنایی نامناسب، حمل بارهای سنگین، وضعیت نامناسب بدن، امواج و پرتوهای زیانبار، دمای بالا یا پایین، رطوبت نامناسب، فشار بالا یا پایین هوا، استرس های روانی، عوامل بیولوژیک و ...) با حدود مذکور سنجیده می شود و میزان آلاینده های محیط کار نباید از آن تجاوز کند. حدود مجاز مواجهه شغلی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشخص می شود.

حفاظت: حفاظت عبارت است از اقدامات و عملیاتی که به منظور نگهداری و مراقبت از افراد، اشیا، اموال، ابنیه، وسایل و تجهیزات در مقابل خطرات ناشی از اجرای عملیات ساختمانی به کار برده می شود.

دزیمتر: نوعی آشکارساز برای سنجش دز پرتوهای رادیواکتیو است که میزان تابش پرتوهای یونیزان را با اندازه گیری شدت نور مرئی، با گرم شدن آشکارساز اندازه گیری می کند. این دزیمتر به طور دقیق دز تجمعی را ثبت می کند. این ویژگی برای مقایسه اندازه گیری های میدانی مورد استفاده قرار می گیرد.

راهرو سرپوشیده موقت: سازه ای است حفاظتی که به صورت موقت در پیاده روها یا سایر معابر عمومی یا در محوطه باز کارگاه برای پیشگیری از بروز حوادث ناشی از پرتاب شدن مصالح، وسایل و تجهیزات ساختمانی و حفظ ایمنی عابران و شاغلان کارگاه نصب می شود.

دسترسی با طناب [Rope Access]: روشی که از دو زیر سامانه مجزا و ایمن برای دسترسی استفاده می کند، یکی به منظور مراقبت و ایمنی و دیگری به عنوان پشتیبان ایمن برای رفتن و یا بیرون آمدن از محیط حین کار، همچنین برای موقعیت گیری یا عملیات امداد و نجات.

سازه موقت: به بناهایی گفته می شود که برای یک دوره زمانی کمتر از 5 سال به منظور تأمین دفاتر اداری یا فنی، اسکان موقت کارکنان، انبار موقت یا کارگاه موقت احداث می گردد و در پایان عملیات پروژه جمع آوری می گردد.

سامانه توقف سقوط [Fall Arrest System]: سامانه ای که به منظور توقف سقوط از ارتفاع، به حداقل رساندن نیروهای توقف سقوط، کنترل کل مسافت سقوط در برخورد با زمین یا موانع دیگر و نگهداشتن مناسب فرد سقوط کرده در حالت پس از سقوط طراحی شده است.

سامانه محدود کننده (جلوگیری از) سقوط [Restraint System]: سامانه محدود کننده، برای جلوگیری از سقوط، حرکت (جابجایی) کاربر را محدود می کند به عبارتی از ورود کاربر به محدوده دارای خطر سقوط جلوگیری می کند، لذا در این سیستم اصولاً سقوطی حادث نمی شود.

شخص صاحب صلاحیت [Competent Person]: شخص صاحب صلاحیت، شخصی حقیقی یا حقوقی است با تجربه و دانش علمی و عملی و مهارت لازم که حسب مورد، پروانه اشتغال یا مجوز فعالیت خود را از مرجع صاحب صلاحیت (بیان شده در بند فوق) دریافت کرده و توانایی ارائه خدمات تخصصی در حوزه صلاحیت مربوط را دارد و می تواند نسبت به انجام کار محول شده با مسئولیت پذیرفته شده اقدام کند. در موارد خاص که برای تخصصی، مرجع صاحب صلاحیت (و دستگاه صادر کننده مجوز صلاحیت) وجود ندارد، تعیین شاخص های تایید صلاحیت، بر عهده دستگاه نظارت خواهد بود.

علائم: تابلوهای علائم و برچسب های ایمنی ابزاری هستند برای پیشگیری از حوادث، آسیب ها یا بیماری های ناگهانی و غیرمترقبه برای کارگران یا افرادی که در معرض آسیب یا شرایط، خطرناک محیط کارگاه قرار می گیرند.

علائم ایمنی حرکات دست: این علائم برای هدایت جابه جایی وسایل نقلیه و دستگاه هایی چون جرثقیل که ممکن است خطرساز باشند به کار می روند.

علائم صوتی ایمنی: پیام های شنیداری که انتشار آن ها با فرکانس ثابت یا متغیر صدا انجام می شود برای اینکه علائم صوتی در فواصل طولانی تر قابل شنیدن باشد (مانند آژیر خط).

فضای بسته [Confined Space]: فضای محدودی است که به طور کامل یا نسبی محصور شده و ورود و خروج در آن به سختی انجام می شود و تهویه طبیعی به درستی انجام نمی گیرد. فضای بسته اندازه ای جا دارند که امکان حضور فرد شاغل در آن وجود دارد، ولی برای کارهای طولانی مدت (مداوم) برای نیروی انسانی طراحی نشده اند و امکان آسیب رساندن در آن وجود دارد.

کار در ارتفاع: هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن، در ارتفاع بیش از 1.2 متر نسبت به سطح مبدأ انجام گیرد.

لوکس: واحد شدت نور بوده و عبارت است از شدت روشنایی یک شمع در فاصله یک متر از سطح.

مجوز انجام کار (پرمیت) [Work Permit (WP)]: مجوز یا پروانه انجام کار (مجوز ایمنی)، سازوکار و ابزاری کنترلی برای ارزیابی مخاطرات قبل از انجام کار و کنترل عملیات اجرایی حین انجام کار یا هدف ایمن سازی محیط کار و پیشگیری از بروز حوادث به ویژه در فعالیت های با ریسک بالا و همچنین فعالیت های خلاف رویه عادی در کارگاه است. مجوز کار یا پرمیت یک اظهارنامه رسمی است که توسط مسئول مربوط (دستگاه نظارت یا شخص مسئول در ساختار سازمانی پیمانکار) صادر می شود و شروع عملیات منوط به صدور آن است.

مدیریت ریسک [Risk Management]: مدیریت ریسک عبارت است از شناسایی مخاطرات احتمالی، ارزیابی ریسک هایی که ممکن است از مخاطرات فوق به وجود آیند، تصمیم گیری و برنامه ریزی در مورد اقدامات کنترلی به منظور اجتناب یا کاهش سطح ریسک ها، اجرای اقدامات کنترلی، مشاهده و بازبینی موثر بودن اقدامات و مستندسازی آن ها، مسئولیت پیمانکار مدیریت ریسک در حوزه عمل کارگاه ساختمانی و وظیفه مهندس مشاور نظارت بر حسن اجرای برنامه مدیریت ریسک پروژه است.

مراجع صاحب صلاحیت: مرجع صاحب صلاحیت مرجعی است که طبق قانون، صلاحیت تدوین، تصویب یا ابلاغ ضوابط و مقررات مشخصی و صدور پروانه فعالیت حرفه ای را دارد. به صورت عمومی در ساختار دستگاه های حاکمیتی کشور، سازمان های ذیل در زمینه های مرتبط با محتوای این فصل فعالیت دارند:

• الف- ایمنی و حفاظت فنی حین کار؛ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و شورای عالی حفاظت فنی
• ب- سلامت (بهداشت) حرفه ای، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (مرکز سلامت محیط و کار)
• پ- محیط زیست؛ سازمان حفاظت محیط زیست و شورای عالی محیط زیست
• ت- حفاظت در برابر اشعه؛ سازمان انرژی اتمی
• ث- استاندارد مصالح، تجهیزات و ماشین آلات؛ سازمان ملی استاندارد
• ج- مهارت کارگران و اپراتورهای ماشین آلات؛ سازمان فنی و حرفه ای
• چ- مقابله با حریق و آتش سوزی؛ سازمان خدمات ایمنی و آتش نشانی
• ح- صدور مجوز تردد ماشین آلات عمرانی؛ اداره راهنمایی و رانندگی
• خ- صدور پروانه ساخت و ساز در محیط های شهری؛ شهرداری محل پروژه

در صورت ابهام پیمانکار، دستگاه نظارت موظف به تدقیق مرجع صاحب صلاحیت (که در بندهای این فصل بدان اشاره شده)، بر اساس ضوابط و قوانین جاری در کشور خواهد بود.

معابر مجاور کارگاه: معابر مجاور کارگاه عبارتند از مسیرهای تردد پیاده روها و خودروها که در مجاورت محدوده کارگاه (حصارهای پیرامونی کارگاه) در محیط های شهری و غیرشهری قرار گرفته اند.

منطقه کاری: به ناحیه ای اطلاق می شود که عملیات اجرایی و کار با ماشین آلات عمرانی یا بدون آن ها در آن انجام می شود.

وسیله حفاظت فردی [PPE]: وسیله ای است فردی برای حذف تماس مستقیم با عوامل زیان آور محیط کار و تقلیل اثرات مخاطره آمیز در محل کار.

2-2 ضوابط عمومی محیط کار

2-2-1 ارزیابی ریسک و تهیه برنامه HSE

پیمانکار مکلف است با بهره گیری از شخص صاحب صلاحیت، در حیطه وظایف و مسئولیت خود نسبت به شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات و عوامل زیان آور فعالیت ها و اقدامات مرتبط با کارگاه ساختمانی در طول مدت اجرای پروژه اقدام نموده و براساس اولویت های حاصل شده از فرایند ارزیابی ریسک مربوط، برنامه ها و دستورالعمل های لازم و اقدامات پیش گیرانه مناسب برای حذف مخاطرات و کنترل خطرات و عوامل زیان آور احتمالی محل های کار را به مورد اجرا گذارد؛ به عبارت دیگر مدیریت ریسک را به عمل آورد.

2-2-2 حصارکشی

2-2-2-1 کارگاه ساختمانی باید به طور مطمئن و ایمن محصور شده و از ورود افراد متفرقه و غیرمسئول به داخل آن جلوگیری به عمل آید. نصب تابلوها و علائم هشدار دهنده قابل رویت در شب و روز، در اطراف کارگاه ساختمانی ضروری است.

2-2-2-2 ارتفاع حصار حفاظتی موقت نباید از کف معبر عمومی و یا فضای مجاور آن کمتر از 1.9 متر باشد. حفاظتی موقت باید در فواصل حداکثر 2 متر دارای پایه های قائم بوده و ساختمان و اجرای آن باید فاقد اجزا و یا گوشه های تیز و برنده باشد، تا در صورت تماس و یا برخورد عابرین و یا کارگران با حصار برای آن ها حادثه ای به وجود نیاید.

2-2-2-3 غیر از پرسنل شاغل در کارگاه، باید از ورود افراد دیگری بدون اجازه به کارگاه ساختمانی جلوگیری به عمل آید. در صورتی که ورود اشخاص دیگری ضرورت داشته باشد (از جمله بازدید نمایندگان کارفرما و خریداران و ...) باید ضمن کسب مجوز ورود از مدیریت کارگاه، مهمانان در بدو ورود نسبت به خطرات محیط کار توجیه شده و از تجهیزات حفاظت فردی متناسب با نوع خطرات در هنگام تردد در کارگاه استفاده نمایند. در زمان حضور مهمانان و بازدیدکنندگان در کارگاه، همراهی شخص صاحب صلاحیت، با گروه بازدید کننده ضروری است.

2-2-2-4 برای پیش گیری از بروز خطرهایی که نمی توان به طریقی دیگر ایمنی در برابر آن ها را تضمین نمود یا برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه به محوطه محصور شده (منطقه خطر)، همچنین برای حفظ علائم نصب شده، باید مراقب یا مراقبینی در تمام طول روز و شب به کار گمارده شوند.

دستگاه نظارت موظف است تا نقشه های ارائه شده توسط پیمانکار برای حصار حفاظتی را با توجه به ضوابط و مقررات «آیین نامه بارگذاری پل ها (حفاظت از وسایل نقلیه و تامین ایمنی عابران پیاده)»، ضابطه شماره 139 دفتر نظام فنی- اجرایی سازمان برنامه و بودجه، کنترل نموده و اصلاحات مورد نیاز را به پیمانکار ابلاغ نماید.

2-2-3 جلوگیری از سقوط مواد و اشیا

2-2-3-1 راهرو سرپوشیده موقت

راهرو سرپوشیده موقت باید در موارد زیر در امتداد معبر عمومی مجاور کارگاه ساختمانی نصب گردد:

• الف-1- چنانچه فاصله ساختمان در دست تخریب از معبر عمومی کمتر از 40 درصد ارتفاع اولیه آن باشد.
• الف-2- در صورتی که فاصله ساختمان در دست احداث یا تعمیر و بازسازی کمتر از 25 درصد ارتفاع نهایی آن باشد.
• الف-3- در مواردی که فاصله ساختمان در دست تخریب، احداث یا تعمیر و بازسازی از معابر عمومی بیش از حد نصاب های مقرر در بند الف-1 و الف-2 باشد، اما با توجه به شرایط و مقتضیات خاص، به نظر دستگاه نظارت یا مرجع صاحب صلاحیت، راهرو سرپوشیده موقت ضروری تشخیص داده شود.

راهروهای سرپوشیده موقت باید دارای شرایط زیر باشند:

• ب-1- ارتفاع راهرو سرپوشیده نباید کمتر از 2.5 متر و عرض آن نیز نباید کمتر از 1.5 متر و یا عرض پیاده روی موجود باشد.
• ب-2- راهرو باید فاقد هرگونه مانع بوده و دارای نور کافی (اعم از طبیعی یا مصنوعی) در تمام اوقات باشد.
• ب-3- سقف راهرو باید توانایی تحمل حداقل 700 کیلوگرم بر مترمربع فشار (بار مرده و بار زنده) را داشته باشد. به علاوه سایر قسمت های آن نیز باید تحمل بار وارده و فشار مذکور را داشته باشد. در صورت نیاز به مقاومت بیشتر از 700 کیلوگرم بر مترمربع، سقف راهرو و سایر قسمت های آن باید بر اساس ضوابط و تایید دستگاه نظارت، توانایی تحمل هرگونه ریزش و سقوط احتمالی اشیا و مصالح ساختمانی را داشته باشد.
• ب-4- لبه های بیرونی سقف راهرو باید دارای دیواره شیب داری از چوب یا فولاد مقاوم به ارتفاع حداقل 10 سانتیمتر باشد. زاویه این حفاظ باید نسبت به سقف حداقل 30 درجه و حداکثر 45 درجه به طرف خارج اختیار شود.
• ب-5- در صورت استفاده از تخته های چوبی در سقف راهرو، باید ضخامت آن ها حداقل 50 میلیمتر بوده و به ترتیبی در کنار هم قرار گیرند که از ریزش مصالح ساختمانی به داخل راهرو جلوگیری به عمل آید. استفاده از مصالح غیرمقاوم مانند توری سیمی، گونی و از این قبیل ممنوع است. در هر صورت باید تدابیری اتخاذ شود تا از ریزش هرگونه ابزار، مواد و مصالح، آب و ضایعات از سقف و دیواره بیرونی راهروی سرپوشیده، جلوگیری به عمل آید.
• ب-6- در صورتی که راهرو دارای درهای جانبی برای ورود و خروج مصالح و نخاله های ساختمانی و غیره باشد، این درها باید همواره بسته باشند، مگر آنکه مراقبت کافی از آن ها در صورت باز بودن به عمل آید.
• ب-7- اطراف راهروی سرپوشیده موقت که در مجاورت کارگاه ساختمانی یا پرتگاه قراردارد باید دارای حفاظ یا نرده ای مطابق بند 2-1-6-1 باشد. نرده حفاظتی راهروهای سرپوشیده موقتی که در معابر عمومی احداث می شوند باید فاقد لبه های تیز و برنده باشد و برای جلوگیری از تردد و عبور کودکان از لای نرده ها و بالارفتن از آن، نرده های میانی، باید عمودی اجرا شده و فاصله بین آن ها حداکثر 11 سانتیمتر باشد.

2-2-3-2 سقف موقت

چنانچه قبل از اجرای سقف های دائم، یا در زمان تخریب ساختمان، نیاز به ایجاد سکوی کار در محل باشد، باید از الوارهایی با ضخامت و عرض 25 سانتیمتر که در کنار هم محکم به یکدیگر بسته و متصل شده باشند، استفاده شود. فاصله تکیه گاه تخته ها (دهانه تخته گذاری) نباید بیش از 2.4 متر باشد.

2-2-3-3 سرپوش حفاظتی

برای جلوگیری از سقوط مصالح ساختمانی و ابزار کار بر روی خودروهای عبوری، تاسیسات عمومی مجاور، عابران و شاغلان کارگاه ساختمانی (اعم از در دست تخریب، احداث و یا تعمیر و بازسازی)، باید یک سرپوش حفاظتی با عرض و استحکام کافی از شبکه فلزی یا از جنس الوار چوبی با شرایط زیر در دیواره اطراف مکان مورد نظر نصب شود.

• الف- دستگاه نظارت اثرات وزن نخاله ها و مواد ریخته شده و وزش باد بر روی سرپوش های حفاظتی و نقشه های ارائه شده توسط پیمانکار را بررسی نموده و در صورت نیاز اقدامات اصلاحی را به پیمانکار ابلاغ نماید. سرپوش حفاظتی باید با توجه به ارتفاع و وضعیت ساختمان چنان طراحی و ساخته شود که در اثر ریزش مصالح و ابزار کار بر روی آن هیچ گونه خطری متوجه افراد، تجهیزات و مستحدثاتی که در زیر آن قرار دارند، نشود. در صورت استفاده از شبکه های فلزی به عنوان حفاظ باید سطح چشمه های شبکه مذکور، حداکثر 11 سانتیمتر مربع باشند. استفاده از مصالحی مانند گونی، توری سیمی و سایر مصالح فاقد مقاومت در سرپوش های حفاظتی مجاز نمی باشد.
• ب- زاویه سرپوش حفاظتی نسبت به سطح افقی باید بین 45 تا 30 درجه به سوی ساختمان باشد.
• پ- ضایعات و نخاله های مصالح انباشته شده بر روی سرپوش های حفاظتی باید در فواصل زمانی مشخص به روش ایمن تخلیه شوند تا در اثر سنگینی وزن، به ویژه در زمان بارش برف، باعث آسیب دیدگی سرپوش و ریزش نخاله های انباشته بر روی آن به پایین نگردد.
• ت- برای جلوگیری از ریزش مصالح و ابزار و همچنین حفظ محیط زیست و زیبایی منظر شهر، باید جداره خارجی ساختمان در دست احداث با استفاده از پرده های برزنتی یا پلاستیکی مقاوم پوشانده شود. نحوه اجرا و مصالح به کار رفته باید به گونه ای باشد که به هنگام وزش باد، سطح بادگیر ایجاد نشود. علاوه بر آن باید پرتگاه ها قبل از اجرای پوشش جداره خارجی، حفاظ گذاری شده و برای پیشگیری از سقوط کارگران ایمن سازی شده باشد.

2-2-3-4 یاخوردهای حفاظتی

در مواردی که احتمال سقوط و ریزش مصالح و ابزار کار از روی جایگاه ها و سکوهای کار یا لبه پرتگاه ها و دهانه های باز وجود داشته باشد، برای جلوگیری از لغزش و ریزش این موارد، اقدام به نصب یاخور چوبی (حفاظ موقت قوسی شکل) به ضخامت حداقل 2.5 سانتیمتر و ارتفاع 15 سانتیمتر بر روی سطح بستر می شود. در صورت استفاده از ورق فولادی، لبه های آن نباید تیز و برنده باشد.

2-2-4 روشنایی

2-2-4-1 محوطه های محل رفت و آمد و کار شاغلان و خودروهای در گردش در کارگاه، باید دارای روشنایی مناسب و کافی باشد و در صورت ناکافی بودن نور طبیعی، روشنایی باید به روش مصنوعی تامین شود.

2-2-4-2 روشنایی باید به طور کلی یکنواخت بوده و از جهات مختلف تابیده شود تا از ایجاد سایه های تند جلوگیری شده و باعث خیره شدن چشم نشود.

2-2-4-3 منابع تأمین روشنایی مصنوعی نباید طوری نصب شوند که خود باعث ایجاد مخاطراتی در محیط کار شوند و باید استانداردها و ضوابط فنی در نصب و اجرای آن ها رعایت شود.

2-2-4-4 میزان نور و روشنایی در محیط های کار باید مطابق با جدول 2-1 تامین شود.

2-2-4-5 به منظور تأمین روشنایی در مواقع قطع برق در محیط کارگاه، باید سیستم روشنایی اضطراری مناسب با منبع تولید نیرو و سیم کشی مستقل از شبکه عمومی و حداقل شدت روشنایی 10 لوکس فراهم شود.

2-2-5 انبار کردن مواد، مصالح و تجهیزات

انبار کردن مواد، مصالح و تجهیزات ساختمانی باید با رعایت موارد ذیل صورت گیرد:

2-2-5-1 مصالح، کالاها و تجهیزات پروژه باید طوری در داخل انبارها و یا کارگاه گذارده شوند که عبور و مرور کارگران و تردد وسایل نقلیه به راحتی ممکن باشد و ضمناً مواد مزبور باید طوری چیده شوند که خطر سقوط و بروز سوانح وجود نداشته باشد.

2-2-5-2 انبارهای رو باز باید در برابر رطوبت، ریزش باران و باد و طوفان و انتشار آلاینده ها در محیط محافظت شوند.

2-2-5-3 در ساختمان انبارهای موقت سرپوشیده در کارگاه باید موارد ذیل لحاظ شود:

• الف- تمام تأسیسات و اماکن کارگاهی که به منظور انبار کردن مصالح به کار می روند، باید دارای پایداری لازم در مقابل نیروهای وارده (ثقلی و جانبی) باشند. دیوارها، سقف و کف انبار باید از مصالح مقاوم و مناسب ساخته شده باشد.
• ب- از انباشتن مصالح ساختمانی بیش از حد مجاز طراحی روی سقف های اجرا شده و یا سقف های موقت همچنین در مجاورت دیوارها و دیوارهای کم عرض باید خودداری شود.

2-2-5-4 درب انبار باید از جنس فلز و سطح داخلی آن صاف و بدون شکاف بوده و بازشوی آن رو به خارج باشد.

2-2-5-5 محل استراحت و خوابگاه کارگران نباید در داخل محوطه انبار کارگاه قرار داشته باشد.

2-2-5-6 برداشتن مصالح انبار شده توسط کارگر باید از بالاترین قسمت شروع شود و از کشیدن و برداشتن آن ها از قسمت های تحتانی که باعث ریزش و ایجاد حادثه می شود، خودداری شود.

2-2-5-7 برخی مواد مانند پشم های معدنی و کاغذی قابلیت اشتعال دارند؛ لذا باید مراقبت های لازم برای پیشگیری از حریق در انبارکردن این مواد صورت پذیرد.

2-2-5-8 فوم های پلیمری باید به دور از هرگونه مواد قابل اشتعال (نظیر رنگ ها، حلال ها یا زباله های قابل اشتعال) نگهداری شوند. محل انبارش فوم ها درکارگاه ساختمانی باید به گونه ای باشد که از احتمال ریزش یا تماس براده های ناشی از جوشکاری یا هرگونه جسم داغ دیگر با آن ها پیشگیری شود. محل انبار اصلی در حد امکان باید دور از محل عملیات ساختمانی باشد تا از سرایت هرگونه شعله یا حریق احتمالی جلوگیری شود. توصیه می شود که از انبارکردن تخته های فوم پلیمری با حجم بیش از 60 مترمکعب خودداری شود. در صورت نیاز به انبارکردن تخته های فوم پلیمری با حجم بیش از 60 مترمکعب، تخته ها باید به قسمت های با حجم حداکثر 20 مترمکعب تقسیم شوند و بین هر دو قسمت حداقل 20 متر فاصله وجود داشته باشد. کلیه کارگران و کارکنان باید نسبت به عدم استفاده از هر گونه شعله و نیز عدم استعمال سیگار در مجاورت محل نگهداری تخته ها توجیه شوند و نصب تابلوی «استعمال دخانیات ممنوع» در مجاورت محل انبارش فوم الزامی است. سایر تدابیر پیشگیری از حریق باید مطابق با بند 2-4-2 الزامی است.

2-2-5-9 انبارکردن و نگهداری موقت مواد و مصالح قابل احتراق و اشتعال از قبیل مواد سوختنی، روغن، رنگ، تینر، چسب، کاغذ دیواری، چوب، گونی و مانند آن باید با رعایت بند 2-4-2 صورت گیرد.

2-2-5-10 انبارهای حاوی مصالح و مواد قابل اشتعال در کارگاه باید مجهز به کلیدها، فیوزها و سایر ادوات و وسایل الکتریکی از نوع ضدجرقه و ضدشعله و به وسایل تهویه طبیعی و در صورت لزوم تهویه مصنوعی ضد شعله باشد. همچنین در محل انبارهای موقت، باید تجهیزات خاموش کننده قابل حمل، متناسب با نوع آتش احتمالی مطابق بند 2-4-6-2 موجود و در دسترس باشد. خاموش کننده های آتش نباید در فاصله بیش از 30 متری از هم نصب شده باشند.

2-2-5-11 مواد سمی، خطرناک و دارای قابلیت اشتعال، باید دارای برگه اطلاعات ایمنی بوده و برچسب هشداردهنده بر روی محفظه آن ها نصب شده باشد.

2-2-5-12 تمام قسمت های انبار باید عاری از تجمع هرگونه مواد قابل احتراق (آتش زا) غیرضروری باشد و مواد زائد باید از محل برچیده شوند یک دستورالعمل منظم برای تمیز کردن و کنترل محوطه باید تهیه و به کارگرفته شود.

2-2-5-13 با توجه به اینکه تنفس گرد و غبار سیمان می تواند برای شاغلان کارگاه و مجاورین مشکل زا باشد، از پراکنده شدن ذرات سیمان در هوا با تدابیر مختلف جلوگیری نمود. لذا در تخلیه و جابجایی سیمان بسته بندی شده اقدامات لازم برای جلوگیری از پاره شدن کیسه های سیمان به عمل آورده شود و در صورت پاره شدن آن، الزم است بلافاصله سیمان ریخته شده از محوطه کارگاه جمع آوری شده و در کیسه های سربسته نگهداری شود. همچنین باید تدابیر حفاظتی لازم برای جلوگیری از تماس پوست و چشم کارگران با سیمان حین تخلیه و بارگیری سیمان در انبار به عمل آورده شود.

2-2-5-14 آجر و سفال نباید با بیش از 2 متر ارتفاع انباشته شود و اطراف آن برای جلوگیری از ریزش، به ویژه در محیط های شهری، باید با موانع مناسب محصور شود.

2-2-5-15 در نگهداری شن و ماسه در محوطه کارگاه به ویژه در معابر عمومی، ضروری است روی مصالح انباشته شده با پارچه های برزنتی پوشانده شود تا پراکنده شدن ذرات گرد و غبار حاوی سیلیس در محیط به حداقل برسد.

2-2-5-16 نحوه انبار شن و ماسه و سنگ باید مرتباً مورد بازدید قرار گیرد تا روند برداشتن، موجبات ریزش آن روی کارگران و ایجاد حادثه فراهم نکند.

2-2-5-17 از انباشتن مصالحی از قبیل شن، ماسه، خاک و غیره، در کنار دیوارها و تیغه ها تا حد امکان باید خودداری شود. هم چنین در صورت انباشتن مصالح مذکور در کنار دیوارها، باید به ترتیبی عمل شود که فشار بیش از حد به دیوارها وارد نشود. دستگاه نظارت باید میزان فشار جانبی مصالح بر روی دیوار را کنترل نموده و در صورت نیاز، اقدامات اصلاحی را به پیمانکار ابلاغ نماید. دستگاه نظارت باید با توجه به شرایط خاک و عمق خاکبرداری و سایر شرایط محیطی، نحوه انباشتن مصالح را کنترل نموده و در صورت نیاز، اقدامات اصلاحی را به پیمانکار ابلاغ نماید.

2-2-5-18 از انبار کردن و انباشتن مصالح ساختمانی در نزدیکی لبه های گودبرداری، دهانه چاه ها، گودال ها، کانال ها، پرتگاه ها و نظایر آن ها باید جلوگیری به عمل آید.

2-2-5-19 تخته ها و الوارها باید به گونه ای به دیوار تکیه داده شود که احتمال سقوط و لغزش آن ها وجود نداشته باشد. الوارها باید روی چوب های عرضی قرار داده شوند، به طور که کاملاً روی زمین قرار بگیرند و چنانچه ارتفاع الوارهای چیده شده از 1 متر تجاوز کند، در هر 1 متر ارتفاع، باید الوارهای عرضی بین ردیف ها قرار داده شود. همچنین ابزارآلات چوبی نباید به گونه ای باشد که باعث پوسیدگی آن شود.

2-2-5-20 تخته های نئوپان و موارد مشابه باید به صورت افقی بر روی زمین قرار داده شوند و در صورتی که لازم است به طور عمودی قرار گیرند، باید از تکیه گاه های مطمئن مانند خرک استفاده شود. دیواری که برای تکیه دادن تخته ها و الوارها استفاده می شود باید استقامت و استحکام کافی متناسب با بار وارده را داشته باشد.

2-2-5-21 لوله های فلزی باید، طوری روی هم انباشته شوند که امکان غلتیدن آن ها و ایجاد حادثه وجود نداشته باشد.

2-2-5-22 ورق های فلزی باید به طور افقی روی هم قرار گرفته و ارتفاع آن از 1 متر تجاوز ننماید.

2-2-5-23 به کارگرانی که با اشیاء و مواد برنده از قبیل ورق های فلزی و جام های شیشه و خرده شیشه و غیره کار می کنند باید دستکش های متناسب با نوع کار داده شود. همچنین تمام کارگرانی که در تخلیه و بارگیری مصالح فعالیت دارند باید از تجهیزات حفاظت فردی مناسب از جمله کفش، کلاه ایمنی، لباس کار، دستکش، ماسک تنفسی مطابق بخش 2-10 استفاده نمایند.

2-2-6 تخلیه و بارگیری وسایل نقلیه موتوری

در بارگیری و تخلیه مصالح توسط وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید موارد بیان شده در بند 2-7-4 رعایت شود.

2-2-7 ایمنی معابر مجاور کارگاه

2-2-7-1 مسدود یا محدود نمودن موقعیت پیاده روها و سایر معابر و فضاهای عمومی از طریق قرار دادن و انبار کردن وسایل کار، مصالح ساختمانی و نخاله های ساختمانی مجاز نیست و چنانچه انجام این امر برای مدت موقت و معین اجتناب ناپذیر باشد، باید با شرایط زیر اقدام شود:

• الف- اخذ مجوز لازم از مرجع صاحب صلاحیت.
• ب- عدم بروز مخاطره برای عابران، خودروها، تأسیسات عمومی، بناها و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در انتخاب مکان و نحوه قرار دادن، چیدن یا ریختن وسایل و مصالح در معابر.
• پ- فراهم بودن دسترسی سریع به تاسیسات و تجهیزات شهری از قبیل آب و برق و گاز، فاضلاب، شیرهای آتش نشانی برای امداد گران.
• ت- کور نکردن میدان دید و فراهم بودن امکان رویت علائم راهنمایی و رانندگی برای رانندگان.
• ث- گماردن یک یا چند نگهبان با پرچم اعلام خطر در فواصل مناسب.
• ج- قرار دادن نرده های حفاظتی متحرک در فاصله مناسب از محوطه خطر و نصب چراغ های چشمک زن یا سایر علائم هشداردهنده.
• چ- نصب وسایل کنترل مسیر و همچنین تابلوها و علایم هشدار دهنده با قابلیت رویت در شب و روز از فاصله مناسب.
• ح- مراقبت کافی به منظور جلوگیری از لغزش، فرو ریختن یا ریزش احتمالی مصالح.
• خ- انجام اقدامات مقتضی برای جلوگیری از انتشار آلاینده های محیطی از قبیل گرد و غبار، پخش شدن مصالح و نخاله های انباشته شده.
• د- انجام تدابیر حفاظتی برای جلوگیری از پرتاب اشیاء و ابزار و نخاله ها بر روی معابر یا کارگران شاغل در کارگاه مطابق بند 2-2-3-3.
• ذ- تامین راه عبور موقت در محل مناسب در صورت محدود یا مسدود شدن راه عبور عمومی و نصب علائم هشداردهنده با تأیید مرجع صاحب صلاحیت.
• ر- قراردادن پل موقت عبور عابر پیاده با مقاومت و ایستایی لازم، با عرض حداقل 1.5 متر یا عرض پیاده رو و با نرده حفاظتی مناسب بر روی محل های حفاری شده در معابر عمومی با اخذ تاییدیه مرجع صاحب صلاحیت.
• ز- تعبیه پل موقت با مقاومت کافی و عرض مناسب برای عبور خودروها با تایید شخص صاحب صلاحیت بر روی محل های حفاری شده در مسیر تردد خودروها.

تفسیر مدت موقت و معین بودن فعالیت یا موضوع بر عهده دستگاه نظارت است.

در محیط های شهری، نیاز به اخذ تاییدیه از شهرداری است. در محیط های غیر شهری با توجه به موقعیت محل پروژه، تعیین مرجع صاحب صلاحیت با توجه به ضوابط و دستگاه مسئول در حوزه جغرافیایی محل پروژه، بر عهده دستگاه نظارت است.

2-2-7-2 پیشونی زدگی هر یک از اجزای سازه های موقت از قبیل حصار حفاظتی موقت کارگاه، سرپوش حفاظتی و داربست از محدوده بنای در دست ساخت ممنوع است مگر با رعایت شرایط زیر:

• الف- فاصله عمودی بیرون زدگی از روی سطح پیاده رو نباید کمتر از 2.5 متر و از روی سطح سواره رو کمتر از 4.5 متر باشد.
• ب- در مواردی که پایه های داربست در معابر عمومی قرار گیرد، باید با استفاده از وسایل موثر از جابه جا شدن و حرکت پایه های آن جلوگیری شود. همچنین باید دور پایه ها با مصالح ضربه گیر یا قابلیت دید در شب به صورت مناسبی پوشانده شود تا در صورتی که عابران در حین عبور و مرور با آن برخورد کنند دچار صدمه یا آسیب نشوند.
• پ- درها و پنجره ها نباید از داخل کارگاه به سمت گذر عمومی باز شوند.
• ت- از روی معابر و فضاهای عمومی و خصوصی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله دستگاه های بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد، باید با کسب مجوز از مرجع صاحب صلاحیت و کسب رضایت صاحب نفعان امالک مجاور مطابق بند 2-8-4 انجام شود. حین انجام عملیات باربرداری باید تمهیدات ایمنی لازم به عمل آید، به گونه ای که این معابر و فضاها با استفاده از وسایل مناسب، محصور، محدود و یا مسدود شده، همچنین علائم هشدار دهنده موثر از قبیل تابلوها، پرچم های مخصوص یا چراغ های چشمک زن مطابق بخش 2-11 به کار برده شود.

2-2-8 آراستگی

2-2-8-1 برای پیشگیری از بروز حوادثی چون سقوط اشیا و افراد، لیز خوردن، برخورد با موانع، آتش سوزی و مانند آن، حفظ نظم و ترتیب و آراستگی کارگاه باید به درستی انجام شود.

2-2-8-2 باید تدابیر لازم در زمینه جمع آوری سیم ها، کابل ها، تجهیزات، وسایل و ابزارهای کار بعد از اتمام کار روزانه و قراردادن آن ها در جعبه ابزار یا محل های مشخص که حتی المقدور قفسه بندی و دسته بندی شده، به عمل آورده شود.

2-2-8-3 باید دستورالعمل های لازم برای نظافت محیط های کاری در کارگاه، جمع آوری نخاله ها و ضایعات در فواصل زمانی کوتاه و ترجیحاً روزانه و تفکیک آن ها با هدف سهولت بازیافت و استفاده مجدد از آن ها، بارگیری و تخلیه از کارگاه به طور مرتب به عمل آورده شود. جارو و نظافت کردن محل های کار تا جایی که امکان دارد باید در فواصل نوبت های کاری انجام شده و به ترتیبی صورت گیرد که از انتشار گرد و غبار جلوگیری شود.

2-2-8-4 رسیدگی به وضعیت تاسیسات بهداشتی و نظافت و گندزدایی مرتب آن ها بر اساس یک برنامه زمانی و مسئول مشخص در کارگاه باید مطابق بخش 2-9 به عمل آورده شود.

2-2-8-5 برای کاهش و پیشگیری از سقوط اشیا و حوادث مرتبط، پاکسازی، تخلیه و برداشتن ضایعات، نخاله ها و ابزارهای دستی و تجهیزات بنایی و ساختمانی از لبه پرتگاه ها هنگام فعالیت یا پس از پایان کار روزانه ضروری است.

2-2-8-6 تمام اشیاء تیز و برنده باید از سطح محوطه باز و طبقات و راه ها و مسیرهای دسترسی جمع آوری و در بخش مشخصی از کارگاه نگهداری شود تا از ترکیدگی لاستیک ماشین آلات، وسایل چرخ دار و رفتن به داخل پای کارگران جلوگیری شود.

2-2-9 قفل کردن و برچسب زدن

در صورت نیاز به تعمیر، تعویض یا جابجایی تجهیزات، وسایل و ماشین آلاتی چون ابزارهای دستی و برقی، داربست، بالابر سیار، جایگاه کار معلق (آویزان)، جرثقیل برجی، الکتروموتورها و مانند آن، باید با نصب علامت، برچسب یا تابلوهای مشخصی با عباراتی چون «غیر قابل استفاده»، «در دست تعمیر»، «خارج از سرویس» و مانند آن، هشدارهای لازم به بهره برداران از آن ها داده شود تا در صورت استفاده دچار حادثه نشوند. در مواردی که نیاز به قرنطینه سازی و یا محدود کردن منطقه ای باشد، باید با نوارهای هشدار دهنده یا موانع، مسیر را مسدود کرد.

2-2-10 مجوز کار (مجوز ایمنی)

2-2-10-1 قبل از شروع عملیات ساختمانی باید پروانه ها و مجوزهای لازم به منظور اجرای عملیات ساختمانی، تخلیه و انبار کردن مصالح و تجهیزات، پارک ماشین آلات ساختمانی در پیاده روها، خیابان ها و سایر فضاهای عمومی، استفاده از تسهیلات عمومی و همچنین کار در شب از مرجع صاحب صلاحیت اخذ شود.

2-2-10-2 برای انجام فعالیت های پرخطر و دارای ریسک بالا از قبیل کار گرم (جوشکاری و برشکاری و...)، کار در فضای بسته، کار در ارتفاع، برپایی و برچیدن داربست، برپایی و برچیدن جرثقیل برجی، باربرداری، عملیات تخریب، حفاری، امور نگهداری و تعمیرات جزئی و اساسی ماشین آلات برقی، بالابرها، ماشین آلات عمرانی و مانند آن، باید مجوز (پروانه) کار از دستگاه نظارت در کارگاه اخذ شده و کلیه هماهنگی های پیشگیرانه لازم توسط شخص صاحب صلاحیت به عمل آمده باشد.

2-2-10-3 عملیات قطع یا جابجایی انشعاب آب، برق، گاز و سایر تاسیسات زیربنایی که در اجرای عملیات ساختمانی از جمله تخریب و گودبرداری ضرورت می یابد، باید توسط سازمان های مسئول و با لحاظ ضوابط ایمنی انجام شود.

2-2-10-4 پیمانکار موظف است تمام نقشه ها و مشخصات فنی (از نظر ایستایی) وسایل و سازه های حفاظتی از قبیل راهرو سرپوشیده موقت، حصارحفاظتی موقت، توقفگاه و گذرگاه وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی و همچنین اندازه ها و وسایل و تجهیزاتی از این قبیل را قبل از ساخت، نصب و به کارگیری به تأیید دستگاه نظارت و در صورت نیاز، به تأیید مرجع صاحب صلاحیت نیز برساند.

2-2-10-5 پیمانکار نباید به کارگری اجازه دهد خارج از ساعت عادی کار، به تنهایی مشغول به کار باشد. در صورت انجام کار در ساعت غیرعادی، باید روشنایی کافی، امکان برقراری ارتباط و نیز تمام خدمات مورد نیاز کارگران فراهم شود.

2-2-10-6 هرگونه قطع یا جابجایی درختان ممنوع بوده و منوط به کسب مجوز از مرجع صاحب صلاحیت است.

در محیط های شهری، نیاز به اخذ تاییدیه از شهرداری است. در محیط های غیر شهری با توجه به موقعیت محل پروژه، تعیین مرجع صاحب صلاحیت با توجه به ضوابط و دستگاه مسئول در حوزه جغرافیایی محل پروژه، بر عهده دستگاه نظارت است.

2-2-11 شرایط اضطراری

2-2-11-1 باید دستورالعمل اجرایی در وضعیت بحرانی و خطرناک با توجه به نوع کار، شرایط محیطی و موقعیت پروژه و مسئولیت های پرسنل شاغل تدوین شود تا به موقع در جهت واکنش به شرایط اضطراری به اجرا گذاشته شود. همچنین باید در زمینه توجیه و آموزش پرسنل در زمینه نحوه اجرای دستورالعمل های یادشده اقدامات لازم به عمل آورده شود.

2-2-11-2 در کارگاه ساختمانی باید مکان های خاصی به نام فضای امن با علائم و تابلوهای مربوط مشخص شود تا در مواقع بروز خطر، کارگران در آن محل ها تجمع یابند. ضمناً مسیرهای منتهی به فضاهای امن باید علامت گذاری و کارگران در زمینه نحوه دسترسی به این فضاهای امن توجیه شده باشند.

2-2-11-3 در کارگاه باید یک خط تلفن اضطراری یا بی سیم برای خبردهی به مراکز امدادرسان مانند آتش نشانی و اورژانس و... هنگام بحران یا بروز آتش سوزی فراهم باشد.

2-2-11-4 ساختمان و محوطه کارگاه باید به آژیر اعلام خطر و چراغ های اضطراری گردان برای استفاده در شرایط بحرانی مجهز باشد.

2-3 جوشکاری و برشکاری

2-3-1 مشخصات عمومی

2-3-1-1 تمام دستگاه ها و تجهیزاتی که برای جوشکاری و برشکاری به کار برده می شوند، باید به طور مرتب و بر اساس دستورالعمل های کارخانه سازنده مورد بازدید، آزمایش و دقت سنجی قرار گرفته و در صورت وجود نقص و یا فرسودگی، تعمیر و یا از فرآیند کار خارج گردند.

2-3-1-2 تمام دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و برشکاری باید در مکانی نگهداری و انبار شوند که از صدمات فیزیکی و شیمیایی محافظت شوند.

2-3-1-3 تمام دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و برشکاری باید به طور کامل ایمن نصب و بهره برداری شود. وضعیت ایستایی دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و برشکاری باید به گونه ای باشد که از هرگونه حرکت اتفاقی جلوگیری به عمل آید.

2-3-1-4 انجام عملیات جوشکاری و برشکاری منوط به اخذ مجوز انجام کار مطابق بند 2-2-10 است. در مجوز انجام کار باید حداقل اطلاعات ضروری از قبیل نوع فرایند، مخاطرات شغلی، اقدامات کنترلی و مدت زمان انجام کار ذکر شود.

2-3-1-5 برای انجام عملیات جوشکاری یا برشکاری در ارتفاع، رعایت اصول ایمنی به منظور جلوگیری از برق گرفتگی و سقوط افراد و اشیا الزامی است.

2-3-1-6 روش انجام عملیات جوشکاری و برشکاری باید به گونه ای باشد که علاوه بر فرد جوشکار یا برشکار، خطری برای سایرین در بر نداشته باشد. قبل از شروع عملیات جوشکاری یا برشکاری حرارتی، باید تمام وسایل و ابزارهای اندازه گیری فشار، شدت جریان و نظایر آن و همچنین شیلنگ های گاز و هوا کنترل شوند. دستگاه ها و تجهیزاتی که برای جوشکاری و برشکاری به کار برده می شود باید به طور مرتب و براساس دستورالعمل کارخانه سازنده مورد بازرسی و کنترل قرار گیرند. بر روی کلیه دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و برشکاری باید مشخصات فنی درج شده باشد.

2-3-1-7 کارگران جوشکار و برشکار باید هنگام کار، لباس کار مقاوم در برابر آتش و جرقه بر تن داشته و نیز مجهز به سایر وسایل حفاظت فردی از جمله کلاه، عینک، نقاب و دستکش ساق دار حفاظتی مطابق شرایط مندرج در بخش 2-10 باشند. همچنین لباس کار جوشکاران باید عاری از مواد روغنی، نفتی و سایر مواد قابل احتراق و اشتعال باشد.

2-3-1-8 فیلتر و پوشش بیرونی در سپرهای حفاظتی دستی و نصب شده روی کلاه ایمنی و عینک حفاظتی که برای حفاظت چشم و صورت جوشکار در برابر پرتوهای مضر فرابنفش و فروسرخ هنگام جوشکاری و برشکاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید در مقابل پاشش مواد مذاب و ذرات سرباره، سایش و خردشدن موضعی، مقاوم بوده و از جنس شیشه یا پلاستیک شفاف نسوز باشد.

2-3-1-9 اقدامات کنترلی باید به نحوی انجام گیرد تا از انتشار آلاینده های ناشی از عملیات جوشکاری و برشکاری به سایر قسمت های کارگاه جلوگیری به عمل آید.

2-3-1-10 در مکان هایی که مواد قابل احتراق و اشتعال نگهداری می شود و یا در نزدیکی مواد یا دستگاه هایی که بخار و یا گازهای قابل اشتعال و قابل انفجار ایجاد می کنند، باید از عملیات جوشکاری و برشکاری حرارتی جلوگیری به عمل آید.

2-3-1-11 در مواردی که امکان دور کردن مواد قابل احتراق و اشتعال از محوطه جوشکاری و برشکاری حرارتی وجود ندارد، برای جلوگیری از خطرات احتمالی باید این مواد یا صفحات و مواد مقاوم در برابر آتش محصور و پوشانده شده و ضمن فراهم آوردن وسایل اطفای حریق مناسب و کافی، یک فرد کمکی نیز در محل حاضر باشد.

2-3-1-12 هرگونه درز یا شکاف، حفره و پنجره های باز و یا شکسته در کف و دیواره های محل جوشکاری یا برشکاری باید به طور مناسب پوشیده یا بسته شود تا خطر ریزش یا پاشش ذرات ناشی از جوشکاری و برشکاری به طبقات زیرین و یا واحدهای مجاور از بین برود.

2-3-1-13 در پایان هر شیفت کاری عملیات جوشکاری و برشکاری، باید اطراف محل کار بازرسی و فقط پس از اطمینان از عدم وجود جرقه، شعله و یا سرباره داغ، کارگران محل کار را ترک کنند.

2-3-1-14 قبل از شروع عملیات جوشکاری و برشکاری در فضاهای بسته و محدود باید از تهویه مناسب محیط کار اطمینان حاصل شود. در مکان هایی که تأمین سیستم تهویه مناسب امکان پذیر نمی باشد، استفاده از تجهیزات مستقل تنفسی الزامی است. لوله های مورد استفاده برای تهویه گازهای خروجی ناشی از جوشکاری و برشکاری در فضاهای بسته و محدود باید از مواد غیرقابل اشتعال ساخته شده باشد.

2-3-1-15 در مواقعی که جوشکاری روی فلزات دارای پوشش قلع، روی و نظایر آن صورت می گیرد، باید سریعاً دود و گازهای ناشی از جوشکاری به طریق مناسب و موثر به خارج از محل کار هدایت شوند.

2-3-1-16 سیلندرهای گاز و دستگاه های جوشکاری و برشکاری باید همواره خارج از فضاهای بسته قرار گرفته باشند.

2-3-1-17 عملیات جوشکاری یا برشکاری حرارتی بر روی ظروف و مخازن خالی که قبلاً حاوی مواد قابل اشتعال و انفجار بوده و یا محتویات آن شناخته شده نیست، ممنوع بوده و حتی نباید به عنوان تکیه گاه و زیرپایی مورد استفاده قرار گیرند. جوشکاری و برشکاری بر روی این گونه ظروف در صورتی مجاز است که ابتدا داخل آن به طور کامل به وسیله بخار یا مواد موثر دیگر شستشو شده و دریچه های آن کاملاً باز باشد و یا قسمتی از حجم آن با آب پر شود.

2-3-1-18 به طور کلی هیچ نوع ظرف بسته، حتی اگر عاری از مواد قابل اشتعال و انفجار باشد، نباید جوشکاری یا برشکاری حرارتی شود، مگر آنکه از قبل منفذی در آن ایجاد شود.

2-3-1-19 در پایان کار و مواقعی که عملیات جوشکاری و برشکاری انجام نمی گیرد باید دستگاه ها از منابع اصلی برق یا گاز جدا شوند.

2-3-1-20 تجهیزات جوشکاری و برشکاری که در فضای باز مورد استفاده قرار می گیرند، باید از شرایط نامساعد جوی به طور ایمن محافظت گردند.

2-3-1-21 به دلیل احتمال وجود برخی مواد مضر در روپوش و یا وجود آزبست، جوشکاران باید از تماس مستقیم پوست دست و بدن خود با پوشش روی الکترودها خودداری کنند.

2-3-1-22 انجام کلیه عملیات چربی زدایی یا تمیزکاری با هیدروکربن های کلردار هنگام جوشکاری، برشکاری و فرآیندهای مرتبط ممنوع است.

2-3-1-23 قرار دادن الکترود در جیب لباس کار ممنوع است. برای نگهداری الکترود باید از کیف مخصوص این کار استفاده شود.

2-3-1-24 جوشکار باید با استفاده از ماسک تنفسی، از استنشاق گازهای مضر و فیوم ناشی از جوشکاری پرهیز کنند. در فعالیت هایی مانند آهنگری در کارگاه که سر و صدای زیادی دارد باید از تجهیزات حفاظتی گوش استفاده شود. باید با استفاده از تدابیر مناسب، جلوی آسیب به بدن در حین جوشکاری گرفته شود.

2-3-2 جوشکاری و برشکاری با گاز

2-3-2-1 شیلنگ و اتصالات رابط باید استاندارد بوده و فاقد نشتی، پوسیدگی، ترک و یا هر نوع نقص دیگری باشد. برای اتصال شیلنگ به سیلندرها باید از بست استاندارد استفاده شود و از به کارگیری سیم به جای بست خودداری شود. اتصالات و مهره های اتصال باید قبل از استفاده مورد بررسی قرار گیرند و در صورت وجود هرگونه عیب یا نشتی، تعویض گردند. تمام محل های اتصال از سیلندر گاز تا مشعل را باید قبل از روشن نمودن مشعل با کف صابون مورد آزمایش نشتی قرار داد. استفاده از اتصالات مسی در عملیات جوشکاری و برشکاری با گاز استیلن مجاز نیست.

2-3-2-2 شیر سیلندرها باید با دست و بدون استفاده از چکش و آچار باز شود و در صورت لزوم از آچارهای مخصوص استفاده شود.

2-3-2-3 سیلندرهایی که مورد استفاده نباشند، باید طوری در فضای آزاد خارج از بنا قرار داده شوند که از تابش مستقیم نور خورشید یا درجه حرارت بالا و نیز وارد آمدن ضربه، محافظت شوند. محل نگهداری و ذخیره سازی سیلندرهای گاز باید ضد آتش و مجهز به سیستم تهویه ایمن و تجهیزات اطفای حریق مناسب باشد.

2-3-2-4 سیلندرها نباید از هیچ ارتفاعی به پایین پرتاب شوند. برای بالا بردن و پایین آوردن آن ها، باید از کالیپرهای مخصوص استفاده شود. جابجایی سیلندرهای گاز با اهرم کردن شیر یا سپر حفاظتی آن ممنوع می باشد.

2-3-2-5 سیلندرها باید از محل جوشکاری و برشکاری فاصله کافی داشته باشند به طوری که جرقه، براده یا شعله به آن ها نرسد. در صورتی که این امر امکان پذیر نباشد باید از موانع ضد آتش استفاده شود. سیلندرهای گاز باید دور از مواد قابل اشتعال و انفجار نگهداری و استفاده شود.

2-3-2-6 به منظور پیشگیری از خطر اشتعال و انفجار سیلندرهای گاز اکسیژن، باید از آلودگی شیرآلات و اتصالات تمام دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و برشکاری گازی به روغن و گریس خودداری شود.

2-3-2-7 سیلندرهای گاز باید به طور قائم و مطمئن در جای خود محکم گردند تا از افتادن احتمالی آن ها جلوگیری شود. کلاهک (سرپوش) حفاظتی شیرهای آن ها باید به جز در هنگام استفاده، بسته باشند. بهره برداری از سیلندرهای گاز فقط به صورت ایستاده مجاز است و به هیچ عنوان نباید در حالت افقی یا وارونه از گاز داخل آن برای عملیات جوشکاری و برشکاری استفاده شود.

2-3-2-8 چنانچه سیلندرها دارای نشت گاز باشند، باید بلافاصله از محل کار دور و در فضای باز و کاملاً دور از شعله یا جرقه یا منابع حرارت زا، به آهستگی و به تدریج تخلیه شوند. باید از به کار بردن سیلندری که شیر آن نسبت به بدنه تغییر وضعیت داشته باشد، خودداری شود.

2-3-2-9 در صورتی که نیاز به گرم کردن شیر یا سیلندر استیلن باشد، باید از آب گرم استفاده شود و استفاده از شعله مستقیم مجاز نمی باشد.

2-3-2-10 در هنگام تعویض مشعل برشکاری و جوشکاری، باید جریان گاز از طریق شیر و رگلاتور قطع شود. از روش های خطرناک و غیر ایمن از قبیل خم کردن شیلنگ برای انسداد آن باید خودداری شود. استفاده از سیلندر گاز بدون رگلاتور استاندارد ممنوع است.

2-3-2-11 برای روشن کردن مشعل برشکاری و جوشکاری باید از فندک یا شعله پیلوت (گیرنده) استفاده شود.

2-3-2-12 سیلندرهای اکسیژن و انواع گازها باید به صورت ادواری و براساس آیین نامه های حفاظتی و استانداردهای ملی توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازدید و آزمایش قرار گیرد.

2-3-2-13 پرکردن سیلندرهای اکسیژن و انواع گازها باید توسط مراکز مجاز و معتبر صورت پذیرد. کارخانجات و تولیدکنندگان سیلندرهای گاز و همچنین صنایع سیلندر پرکنی مکلف به درج نام شیمیایی و نام تجاری گاز بر روی بدنه سیلندر بوده و استفاده از سیلندرهای گاز که نام شیمیایی و نام تجاری محتوای آن بر روی سیلندر درج نشده باشد، ممنوع است.

2-3-2-14 استفاده از سیلندرهای گاز که دارای آسیب دیدگی یا خوردگی بوده و یا در معرض آتش سوزی قرار داشته اند، ممنوع است.

2-3-2-15 سیلندر گاز پر یا خالی نباید به عنوان غلتک یا تکیه گاه استفاده شود. قراردادن اشیا بر روی انواع سیلندرهای گاز ممنوع است. سیلندرهای گاز پر و خالی و همچنین سیلندر انواع گازها باید جدا از یکدیگر و در محل ایمن نگهداری شوند.

2-3-2-16 رنگ شیلنگ ها باید مطابق با استاندارد شماره 2792 و رنگ بدنه سیلندرهای گاز باید براساس استاندارد موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شماره 712 باشد.

2-3-2-17 استفاده از سیلندرهای گاز به عنوان بخشی از مدار الکتریکی جوشکاری قوس الکتریکی ممنوع است.

2-3-2-18 هر یک از لوله هایی که گاز را از منبع یا سیلندر به مشعل های جوشکاری و برشکاری انتقال می دهند باید مجهز به شیر یکطرفه فشاری باشد تا از برگشت گاز به مخزن جلوگیری شود.

2-3-3 عملیات جوشکاری و برشکاری با برق

2-3-3-1 در هنگام انجام عملیات جوشکاری برقی در فضاهای بسته و مرطوب، دستگاه جوشکاری باید در خارج از محیط بسته قرار داشته باشد.

2-3-3-2 در موقعیت هایی که احتمال تماس بدن جوشکار با هادی های برق دار وجود دارد، باید اجزای هادی عایق بندی شود. پیچاندن کابل جوشکاری به دور اعضای بدن ممنوع است.

2-3-3-3 کلیه تجهیزات جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی و مقاومتی ثابت یا سیار و همچنین قطعات کار باید متصل به سیستم اتصال به زمین مؤثر باشد. جایگاه های کار فلزی در هنگام عملیات جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی، باید نسبت به زمین عایق گردیده و یا به سیستم اتصال به زمین مؤثر، مجهز گردند.

2-3-3-4 تمام قسمت های برق دار دستگاه های جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی و مقاومتی و تابلوهای برق آن ها باید به منظور جلوگیری از تماس تصادفی، محافظت شود. استفاده از هر نوع هادی به جز کابل جوشکاری برای تکمیل مدار جوشکاری ممنوع است.

2-3-3-5 مقدار جریان مورد استفاده در دستگاه های جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی باید متناسب با نوع کار انتخاب شود.

2-3-3-6 کابل های جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی باید از نوع انعطاف پذیر و متناسب با نوع کار باشد. کابل ها باید دارای روکش عایق محکم و مقاوم و فاقد هرگونه خوردگی و زدگی باشند و در حین کار در برابر هرگونه له شدگی، قطع شدگی و وارد آمدن آسیب به پوشش عایق آن محافظت شوند.

2-3-3-7 قبل از جابجایی دستگاه های جوشکاری و برشکاری قوس الکتریکی باید نسبت به قطع کردن منبع برق آن ها اقدام شود.

2-3-3-8 گیره های الکترود باید مجهز به صفحات یا سطوح حفاظتی باشد تا از دست کارگر در مقابل حرارت حاصل از قوس الکتریکی محافظت گردد.

2-3-3-9 در مکان های مرطوب که عملیات جوشکاری و برشکاری با قوس الکتریکی انجام می گیرد، استفاده از دستکش، لباس و کلاه عایق الکتریسیته و دیگر وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار الزامی است.

2-4 پیشگیری از آتش سوزی و سوختگی

2-4-1 مشخصات عمومی

2-4-1-1 در تمام محل هایی که خطر آتش سوزی وجود دارد از قبیل منطقه نگهداری مواد شیمیایی، انبار مصالح سوختنی، مواد قابل اشتعال و انفجار و مانند آن، استعمال دخانیات، روشن کردن آتش های رو باز، روشن کردن وسایل روشنایی غیر محصور و وسایل گرمایشی غیر ایمن، وسایل روشنایی غیر محفوظ، همراه داشتن کبریت و اشیای مواد آتش زا و جرقه و هر نوع ماده دیگری که بتواند ایجاد انفجار و حریق نماید، یا فعالیت هایی مانند جوشکاری و برشکاری که جرقه های آتش زا به وجود می آورد، مطلقاً ممنوع است. در این نقاط ممنوعه باید تابلوهای هشداردهنده از قبیل «خطر آتش سوزی»، «سیگار نکنید» و «آتش روشن نکنید» و یا علائم قابل رویت دیگر نصب شوند.

2-4-1-2 هنگام انبارکردن مواد قابل اشتعال، باید فاصله ایمن از اطراف لامپ ها و چراغ ها تا مواد انبار شده رعایت شود. این فاصله باید حداقل 1 متر برای چراغ های صنعتی و 0.5 متر برای چراغ های فلورسنت در نظر گرفته شود.

2-4-1-3 هنگام کار با مواد شیمیایی قابل اشتعال باید وسایل خاموش کننده آتش، مناسب با نوع مواد شیمیایی آماده و در دسترس باشد.

2-4-1-4 شعله های باز، مشعل، کبریت مشتعل، جرقه های برشکاری و جوشکاری، مواد محترقه و مانند آن نباید در مجاورت دهانه های مجاری فاضلاب، خطوط اصلی گاز و مجاری مشابه قرار داده شوند.

2-4-1-5 در کلیه محل هایی که پسماندها و ضایعات مصالح قابل احتراق از قبیل الیاف و پارچه های آغشته به مواد نفتی و نظایر آن (گازوئیل، روغن، گریس و چسب و ...) همچنین پسماند و مواد دیگری که ممکن است به خودی خود آتش بگیرند (مانند ذغال چوب و خاکه آن)، باید به طور روزانه از محل کارگاه جمع آوری شده و در صندوق های فلزی سرپوش دار نگهداری شوند تا در فواصل زمانی منظم به محل های مجاز حمل شود. سوزاندن این مواد در محل کارگاه ساختمانی مجاز نیست.

2-4-2 مایعات قابل اشتعال

در خصوص مایعات قابل اشتعال رعایت موارد زیر الزامی است:

2-4-2-1 رنگ ها، حلال ها و دیگر مایعات قابل اشتعال باید در مکان های خاص دور از حرارت، جرقه، تابش نور مستقیم خورشید و محل هایی که احتمال وقوع آتش سوزی دارد، نگهداری شوند.

2-4-2-2 مایعاتی که نقطه شعله زنی آن ها کمتر از 37.8 درجه سانتیگراد می باشد، باید بر روی سکوهای سیمانی، آجری و یا جایگاه های فلزی نگهداری شوند و نباید آن ها را روی سطح زمین قرار داد مگر اینکه به صورت محدود در ظرف های کمتر از 18 لیتر و داخل ظروف یا مخازن حفاظت شده نگهداری شوند.

2-4-2-3 قبل از سوختگیری باید موتور ماشین آلات ساختمانی خاموش شود و از ریختن مواد سوختنی روی اگزوز و قسمت های داغ موتور جلوگیری شود. خروجی و سرریز مخازن سوخت نباید در جایی تعبیه شده باشد که مواد مذکور روی موتور، اگزوز، تابلو برق، کلید برق، باطری و سایر منابع ایجاد جرقه، ریخته شود. همچنین باید تدابیر لازم برای جلوگیری از ورود سرریز این مواد به داخل معابر مجاور کارگاه، جوی های آب، منابع آب زیرزمینی و فضاهای سبز (درختان و پوشش های گیاهی) به عمل آورده شود.

2-4-2-4 در مکان هایی که بخار مایعات قابل اشتعال وجود دارد، نباید از وسایلی که تولید جرقه یا شعله می کند، از قبیل کبریت، فندک، سیگار، پیلوت گاز، چراغ و وسایل برقی جرقه زا استفاده شود.

2-4-2-5 ظروف محتوی مایعات سریع الاشتعال باید از جنس نسوز و نشکن و دارای درب کاملاً محکم و محفوظ بوده و بر روی آن ها برچسب گذاری شده باشد.

2-4-2-6 انبارکردن مایعات قابل اشتعال در مخازن روزمینی باید با تایید دستگاه نظارت و رعایت فاصله ایمن (حداقل بیش از 2 متر) از بقیه دفاتر و تاسیسات کارگاه، به ویژه محل انبار مواد قابل اشتعال باشد. همچنین باید اطراف مخزن، گود بوده و یا وصل به حوضچه هایی باشد که در صورت سوراخ شدن و یا ایجاد پارگی در دیوار مخزن و ریزش یا نشت مواد سوختنی، گنجایش محتويات آن را با توجه به شرایط ذیل داشته باشد:

• الف- 110 درصد بیش از ظرفیت مخزن در صورتی که تنها مخزن موجود در کارگاه باشد.
• ب- 80 درصد ظرفیت دو یا چند مخزن در صورتی که ظرفیت این مخازن که دارای یک گود یا حوضچه مشترک هستند از 250,000 لیتر تجاوز نکند.
• پ- 50 درصد ظرفیت دو یا چند مخزن در صورتی که از 250,000 لیتر تجاوز نماید.
• ت- مخزن طوری ساخته شده باشد که امکان پیدایش فشار یا خلا در روی سطح مایع وجود نداشته باشد.
• ث- با صاعقه گیر محافظت شده باشد.
• ج- با تجهیزات اطفای حریق متناسب با نوع مواد و به تعداد کافی مجهز باشد.

2-4-2-7 مخازن مدفون مواد قابل اشتعال باید دارای شرایط زیر بوده و مشخصات آن به تایید شخص صاحب صلاحیت رسیده باشد:

• الف- در زیر خاک با وضع محکم و ثابتی قرار گیرد و سقف آن با قشری خاک به ضخامت حداقل 60 سانتیمتر خاک پوشیده شده باشد.
• ب- بدنه خارجی مخزن در مقابل زنگ زدگی محافظت شود.
• پ- لوله پر کننده آن به خارج ساختمان ادامه داشته و دهانه آن به غیر از مواقع پر کردن، بسته و قفل باشد.
• ت- به جز از راه یک لوله تهویه که باید همیشه باز نگهداشته شود، با فضای خارج مربوط نباشد. لوله تهویه باید حداقل از سطح زمین 2.5 متر ارتفاع داشته و از دودکش ها، منابع حرارتی و اماکنی که در آنجا شعله افروخته می شود و یا نقاطی که ممکن است بخار در آن جمع و متراکم شود، فاصله مناسب داشته باشد. قطر آن نباید از 20 میلیمتر تجاوز کند مشروط بر اینکه لوله برگشت بخار در مخازن وجود داشته باشد. در غیر این صورت قطر آن حداقل باید 25 میلیمتر باشد.
• ث- دارای یک لوله اندازه گیری میزان مایع محتوی مخزن باشد که در غیر مواقع اندازه گیری، سر آن بسته و قفل شده باشد.
• ج- این مخازن باید در برابر فشار حداقل 1.7 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع، مقاومت داشته باشد.

2-4-2-8 بشکه ها یا ظروف خالی مورد استفاده برای پر کردن مایعات خطرناک باید شرایط ذیل را داشته باشند:

• الف- چنانچه مخصوص پرکردن مایعات قابل اشتعال است دارای سرپیچ و یا روپوش محکمی باشد تا مانع از خروج بخار مایعات مذکور شود.
• ب- چنانچه برای پر کردن اسید و یا سایر مایعات غیر قابل اشتعال به کار می رود باید قبلاً تمیز و خشک شده باشد.
• پ- بشکه های خالی را از هر نوع که باشد باید به صورت جدا از بشکه های پر انبار نمود.
• ت- چنانچه بشکه ها و یا ظروف مایعات خطرناک غیر قابل اشتعال برای به کار بردن مجدد قابل مصرف نباشد باید آن ها را در هم کوبیده و یا پاره و غیرقابل استفاده نمود. در مورد بشکه ها و ظروف مایعات قابل اشتعال، باید قبل از پاره کردن، آن ها را با بخار آب کاملاً شسته و خشک نمود.
• ث- بشکه ها و ظروفی که برای مایعات خطرناک به کار می رود باید قبل از پرکردن از نظر نشت و سایر نقائص به طور دقیق مورد معاینه قرار گیرد و اگر در نظر است با مایع دیگری پر شود قبلاً باید محصول خنثی کننده و بخار آب و یا آب جوش کاملاً شسته شده و خشک شود.

2-4-2-9 در موقع تعمیر تانک ها و مخازن مواد خطرناک و قابل احتراق و اشتعال و انفجار از قبیل مخازن بنزین، گازوئیل، روغن و غیره باید مخازن مذکور تخلیه و سپس به خوبی شستشو شوند به طوری که هرگونه مواد زائد و خطرناک از جدار داخلی آن زائل شود. برای خروج گازهای موجود احتمالی باید دریچه های مخازن باز بوده و با وسایل لازم، تهویه باید شود. باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود رواناب آلوده به مشتقات نفتی به معابر، فضاهای سبز و محوطه باز کارگاه به عمل آورده شود.

2-4-3 سایر مواد و مصالح قابل اشتعال

2-4-3-1 هنگام کار با حلال ها، رنگ ها و پلیمرهای سمی، مواد نانویی و اجرای پوشش سطوح با مواد شیمیایی (مانند چسب موکت و کاغذ دیواری) یا سایر مواد مصالح و قابل اشتعال (مانند پوشش های پلاستیکی) باید موارد ذیل رعایت شوند:

• الف- محل کار به طور طبیعی تا حد تامین هوای سالم براساس حدود مواجهه مجاز اعلام شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهویه شود. چنانچه از تهویه مصنوعی استفاده شود، باید دستگاه ضد جرقه مکنده هوا در خارج از فضای کار، قبل از شروع کار به روشن شود.
• ب- استعمال دخانیات و استفاده از کبریت، فندک و هر نوع عملیاتی که ایجاد جرقه می کند باید اکیداً ممنوع شود.
• پ- استفاده از بنزین و دیگر مواد سریع الاشتعال به عنوان رقیق کننده چسب، خطرناک و ممنوع است.
• ت- کپسول های اطفای حریق مناسب از نوع پودر شیمیایی باید در دسترس و آماده به کار باشد.

2-4-3-2 برخی پلیمرها از جمله عایق های پلیمری فومی، پلی یورتان و پلی ایزوسیانات در هنگام آتش سوزی و یا در معرض حرارت بالا، تجزیه شده و گازهای سمی از جمله کلرید هیدروژن، سیانید هیدروژن و ایزوسیانات های سمی از خود متصاعد نموده و منجر به مسمومیت می شوند؛ بنابراین باید از کاربرد این مواد در معرض حرارت بالا جلوگیری به عمل آید و در صورت بروز حریق و سوختن این مواد و تولید دود، از استنشاق آن خودداری شود.

2-4-3-3 مواد ناسازگار مانند روغن و اکسیژن که ممکن است خطر آتش سوزی هم زمان ایجاد کنند باید با استفاده از موانع خاص که حداقل 1 ساعت در برابر آتش سوزی تحمل داشته باشد از یکدیگر جدا شوند.

2-4-3-4 هر نوع ظرف بزرگ و کوچک و وسایل دیگری که مواد خطرناک در آن ها نگهداری می شود باید دارای رنگ ساده و مشخصی بوده و دارای برگه اطلاعات ایمنی مواد، برچسب های هشداردهنده و دستورالعمل های لازم برای به کار بردن محتويات آن به نحو ایمن باشد.

2-4-3-5 تراشه های چوب، خاک اره و غیره هنگام عملیات نجاری و نصب وسایل و تجهیزات چوبی باید مرتباً از محل کارگاه خارج شوند و کف کارگاه و محیط کار همواره تمیز و عاری از هر گونه ضایعات سریع الاشتعال باشد.

2-4-4 وسایل گرم کننده موقت

هنگام استفاده از وسایل گرم کننده موقت، موارد زیر باید رعایت شود:

2-4-4-1 وسایل گرم کننده موقت از قبیل بخاری ها در موقع استفاده باید به نحو مطمئن روی کف قرار داده شوند به طوری که امکان واژگون شدن آن ها وجود نداشته باشد.

2-4-4-2 وسایل گرم کننده برقی باید استاندارد و ساخت کارخانجات معتبر باشد. استفاده از وسایل برقی دست ساز مجاز نیست.

2-4-4-3 استفاده از وسایل گازسوز و نفت سوز بدون دودکش در فضاهای کاملاً بسته و بدون تهویه کافی هوا ممنوع است. لوله دودکش بخاری ها باید به نحو صحیح، اصولی و ایمن نصب شده و از مجاورت آن ها با مواد قابل اشتعال پرهیز شود.

2-4-4-4 باید از ریختن نفت در بخاری های نفتی، در هنگام روشن بودن آن ها جلوگیری به عمل آید.

2-4-4-5 انبار نمودن و چیدن قطعات چوب و الوار و دیگر مواد قابل اشتعال در مجاورت بخاری ها ممنوع است.

2-4-5 پخت قیر

اقدامات پیشگیری از آتش سوزی و سوختگی در عملیات پخت قیر در کارگاه های ساختمانی باید مطابق الزامات فصل عایق کاری انجام شود.

2-4-6 وسائل و تجهیزات اطفاء حریق در کارگاه

2-4-6-1 مشخصات عمومی

الف- در تمام محدوده کارگاه ساختمانی (اعم از محل های کار، دفاتر اداری، انبار و سایر مکان های مرتبط با آن از قبیل تاسیسات رفاهی و بهداشتی)، باید وسایل و تجهیزات کافی اطفای حریق استاندارد، متناسب با نتایج ارزیابی خطر حریق آن محل در دسترس باشد. همچنین باید در تمام ساعات شبانه روز، شخص یا اشخاص صاحب صلاحیت، که با روش استفاده صحیح به کارگیری وسایل و تجهیزات اطفای حریق آشنا هستند، در کارگاه حضور داشته باشند تا در صورت بروز حریق و در شرایط اضطراری، بتوانند اقدامات مورد نیاز برای اطفای حریق را به عمل آورند. در این حالت باید لباس ها، پوشش های محافظتی و ماسک های تنفسی آتش نشانی نیز در کارگاه به تعداد کافی در دسترس باشد.

ب- در نقاطی که در نزدیکی کارگاه ساختمانی مراکز آتش نشانی وجود دارد، در کارگاه باید وسیله ارتباط با مراکز مزبور فراهم باشد تا در سریع ترین زمان ممکن و وجود شرایط اضطراری اطلاع رسانی شود.

پ- باید با اتخاذ تدابیری در کارگاه، در هر منطقه کاری یا طبقه، به تناسب خطرات و وسعت محل، همواره حداقل یک نفر و حتی المقدور تعدادی از کارگران شاغل در آن محل که آموزش های لازم در زمینه پیشگیری و اطفای حریق را زیر نظر شخص مورد تایید سازمان آتش نشانی یا سازمان های مشابه فراگرفته و نسبت به روش صحیح انجام کار توجیه شده و نیز توان جسمی لازم برای این کار را داشته باشند، برای مشارکت در اطفای حریق حضور داشته باشند. در صورت تغییر اکپ های کاری، باید نسبت به تعیین جانشین برای افراد خارج شده اقدام شود. با توجه به وضعیت ساختمان در حال ساخت، باید نسبت به نحوه و راه های خروج اضطراری در کارگاه، پیش بینی های لازم به عمل آورده شود.

ت- در فواصل زمانی مشخصی که توسط شخص صاحب صلاحیت تعیین می شود، باید نسبت به برگزاری مانورهای (آموزشی) تئوری و عملی با مشارکت پرسنل، برای اطمینان از آمادگی آن ها در زمینه مدیریت پیشگیری و اطفای حریق (از قبیل تمرین نحوه اطلاع رسانی به موقع، امداد و نجات، تخلیه سریع محل در حالت بحران و مداخله صحیح در مهار آتش و ...) و ترجیحاً با همکاری نزدیک ترین سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی اقدام شود. البته نباید به کارگرانی که دارای بیماری های معدود هستند (مانند بیماری قلبی عروقی، ریوی، صرع و معلولیت)، اجازه شرکت در فعالیت های اضطراری و اطفای حریق داده شود.

ث- پیمانکار باید با توجه به سطوح مختلف کارکنان و مسئولین در کارگاه، شرح وظایف خاصی تهیه نماید که در آن وظایف هر یک به هنگام بروز خطر آتش سوزی مشخص باشد.

ج- وسایل و سامانه اعلام حریق مانند تلفن، آژیر، بلندگو، زنگ و چراغ چشمک زن باید در محل های مناسب کارگاه نصب شده باشند تا به وسیله آن ها افراد حاضر درکارگاه از بروز آتش اطلاع یابند و محل را تخلیه نمایند. هشداردهنده صوتی باید به گونه ای باشد که صدای آن تا فاصله 1.5 کیلومتری شنیده شود. در اماکن باز به ازای هر 2000 متر مربع یک هشدار دهنده صوتی لازم است. پیام صوتی باید حداقل 30 ثانیه تداوم داشته باشد و ترتیب روشن و خاموش بودن آن 5 تا 8 ثانیه روشن و 2 تا 5 ثانیه خاموش باشد. ارتفاع قرارگیری زنگ اعلام خطر باید حداقل 2 متر باشد. در مکان هایی که ضرورت دارد، باید از پیام های نوری یا دیداری متناسب نیز استفاده شود. پیام دیداری می تواند چراغ گردان یا چراغ های چشمک زن و یا حروف دار باشد و در محلی نصب شود که در معرض دید اکثریت افراد باشد.

چ- دستورالعمل نحوه گزارش دهی اعلام حریق باید به صورت مداوم بر روی تابلوهای اطلاع رسانی به ویژه در محل های تردد کارگران نصب شود.

ح- در هر محدوده باید علائم و تابلوهای راهنمای مناسب برای هدایت و تخلیه افراد پیش بینی شده باشد. سامانه روشنایی اضطراری باید با شدت روشنایی محیطی حداقل 50 لوکس تأمین شود.

خ- پیمانکار مکلف است با استفاده از مرجع صاحب صلاحیت، برای کلیه پرسنل شاغل در کارگاه، دوره آموزشی نحوه کار با خاموش کننده های دستی را برگزار نماید.

د- سطل های آب و ماسه و کپسول های خاموش کننده (متناسب با نوع حریق) و سایر وسایل قابل حمل که به منظور اطفای حریق به کار می روند، به همراه علائم و نشانه های ایمنی باید در قسمت های مختلف کارگاه ساختمانی به نحوی که همواره در معرض دید و دسترس باشند نصب و آماده استفاده باشند. در مواقعی که لوله ها و شیرهای آتش نشانی باید به صورت بخشی از تأسیسات دائمی ساختمان مورد استفاده قرار گیرند، باید با نظارت مرجع صاحب صلاحیت نصب و به تایید سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی برسد. همچنین باید همیشه فاصله این لوله ها و شیرها تا خیابان مشخص و در شعاع 2 متری از شیرهای برداشت (شیر آتش نشانی) یا فاصله بین آن ها و خیابان، نباید هیچ گونه مصالح یا ضایعات ساختمانی ریخته شود.

2-4-6-2 خاموش کننده های دستی

الف- برای خاموش کردن آتش با توجه به درجه و ماهیت حریق و نوع خطر آن و شرایط کارگاه، باید از خاموش کننده های استاندارد استفاده نمود. در صورتی که در هر محل وقوع بیش از یک نوع آتش محتمل باشد باید خاموش کننده به تعداد کافی از هر نوع مرتبط موجود باشد.

ب- با توجه به طبقه بندی انواع حریق، خاموش کننده های متناسب با آن ها باید در مشخصات خصوصی توسط مشاور ارایه شود.

پ- برای خاموش کردن آتش ناشی از برق یا در مواقعی که تجهیزات الکتریکی در معرض آتش قرار دارند، فقط باید از خاموش کننده های نوع دی اکسید کربن استفاده شود. در صورت استفاده از خاموش کننده های دی اکسیدکربن در فضاهای بسته باید میزان کاهش غلظت اکسیژن و مشکلات تنفسی ناشی از آن مورد توجه قرار گیرد.

ت- استفاده از خاموش کننده های حاوی بخارات سمی یا تولید کننده بخارات و گازهای سمی ممنوع است.

ث- از خاموش کننده های پودر خشک شیمیایی نباید در محل هایی که اکسیدکننده های قوی وجود دارند، استفاده نمود. در مواردی که پودر فلزات قابل اشتعال مانند منیزیم، تیتانیوم، سدیم، لیتیوم و پتاسیم در معرض حریق قرار می گیرد و موادی نظیر کربور کلسیم که با ریختن آب روی آن ها ممکن است گازهای قابل اشتعال، قابل انفجار و یا مضر از آن ها متصاعد شود، باید از استفاده از خاموش کننده حاوی آب به طور کلی خودداری نمود.

ج- بر روی کلیه خاموش کننده های آتش باید دستورالعمل راهنمای استفاده از خاموش کننده ها با جزئیات کامل شامل مشخصات فنی، سال ساخت، وزن دستگاه، نوع خاموش کننده و نحوه کارکرد به زبان فارسی و نیز نام، شماره تلفن و آدرس تولید کننده یا توزیع کننده، درج شده باشد.

چ- فواصل خاموش کننده ها در هر محدوده نباید از 30 متر بیشتر باشد. یک خاموش کننده آتش با فشار تخلیه بیش از 5 اتمسفر باید به طور فوق العاده برای مکان هایی که بیش از 20 لیتر مایعات قابل احتراق و اشتعال یا 20 کیلوگرم گاز قابل اشتعال وجود دارد در فاصله 15 متری آن مکان نصب شود. برای خاموش کردن آتش های ناشی از مقدار قابل ملاحظه ای مایعات قابل اشتعال با مساحت بیش از 9.3 مترمربع نباید تنها به خاموش کننده های دستی اکتفا نمود. تشخیص مقدار قابل ملاحظه مورد نظر این ماده به عهده دستگاه نظارت است.

ح- محل استقرار خاموش کننده باید با توجه به شرایط جوی و محیطی کارگاه انتخاب شود. خاموش کننده ها باید در محل هایی قرار داده شوند که به وضوح در معرض دید بوده و در مواقع آتش سوزی به آسانی و به سرعت در تمام اوقات قابل دسترسی باشند. محل نصب یا نگهداری آن ها باید با علامت مشخصه و رنگ قرمز معلوم شود تا هنگام لزوم سریعاً قابل شناسایی باشد. در صورت استفاده از محفظه برای نگهداری خاموش کننده ها، هرگز نباید قفل شوند.

خ- خاموش کننده ها باید در ارتفاع حداقل 15 و حداکثر 120 سانتیمتر نصب شوند تا به راحتی بتوان از آن ها استفاده نمود.

د- خاموش کننده های نوع آبی باید در دمای بین 4 و 45 درجه سانتیگراد و سایر خاموش کننده ها باید در دمای بین 40- و 45 درجه سانتیگراد نگهداری و استفاده شوند.

ذ- در مواردی که مایعات قابل اشتعال و انواع مختلف روغن ها و رنگ ها و یا گردهای آلی قابل اشتعال در معرض حریق قرار گرفته باشند، به هیچ وجه نباید مبادرت به استعمال آب کرد مگر آنکه به صورت پودر استفاده شود.

2-4-6-3 خاموش کننده چرخدار

الف- برای مکان هایی با مساحت بیش از 100 متر مربع علاوه بر خاموش کننده های دستی ضروری است از خاموش کننده چرخدار با ظرفیت حداقل 20 لیتر خاموش کننده مایع با 25 کیلوگرم خاموش کننده پودر، متناسب با ماهیت حریق احتمالی و سرعت گسترش آن و گنجایش خاموش کننده استفاده شود.

ب- برای کارگاه های با وسعت بیش از 1000 متر مربع به ازای هر 500 متر مربع باید یک دستگاه خاموش کننده چرخدار موجود باشد.

پ- در مکان هایی که از خاموش کننده های چرخدار استفاده می شود، باید امکان حرکت خاموش کننده مذکور در محل مورد نظر نیز بررسی شود. محل استقرار خاموش کننده چرخدار باید در مناسب ترین نقطه دسترسی نیروهای امدادی مانند: نزدیک درهای ورودی و خروجی یا در مسیرهای خروج اضطراری باشد.

ت- کلیه الزامات فنی خاموش کننده های دستی و بازرسی های مربوط در مورد خاموش کننده های چرخدار نیز باید رعایت شود.

2-4-6-4 توپ اطفای حریق

الف- توپ اطفای حریق که با نام های دیگری نظیر توپ ضدحریق، توپ آتش نشانی، گوی آتش نشانی و گوی اطفای حریق شناخته می شود نوعی خاموش کننده اضطراری آتش برای انواع کلاس های آتش سوزی است. این گوی ها را می توان به عنوان وسیله اطفای مکمل در کنار سایر خاموش کننده ها به کار برد. محتوای این گوی ها، پودر آتش نشانی است که غیرسمی بوده و هیچ گونه آسیب و خسارتی به انسان و محیط زیست وارد نمی کند. گوی آتش نشانی در صورتی که در معرض دمای 70 درجه سانتیگراد قرار بگیرد به صورت خودکار منفجر شده و عملیات خاموش سازی را تا شعاع 3 تا 5 متری انجام داده، حریق را خاموش کرده یا از گسترش آتش سوزی جلوگیری می کند. توپ های آتش نشانی را می توان در مناطق پرخطر از قبیل انبارها و سایر مناطقی که تردد، دسترسی و دید کمتری وجود دارد، مستقر کرد. می توان پایه مخصوص توپ اطفای حریق را بر روی دیوار نصب کرد و یا آن را روی یک سطح صاف قرار داد. در صورت بروز اولین نشانه های حریق در مجاورت محل استقرار توپ اطفای حریق، توپ بدون دخالت عامل انسانی وارد عمل می شود. این توپ ها پس از منفجر شدن صدایی تا حدود 120 دسی بل منتشر می کنند که هشداری مناسب برای خبردار کردن مسئولین و شاغلین در کارگاه است.

ب- از دیگر مزیت توپ های اطفای حریق، عدم نیاز به آموزش، سبکی و استفاده راحت از آن است. در مواردی که ورود آتش نشان به محدوده حریق پرمخاطره است، استفاده از گوی آتش نشانی سبب کاهش گستردگی آتش و کمتر شدن خطرات و آسیب ها برای اطفا کننده شده و مسیر برای پیشروی برای اطفای سایر نواحی هموارتر می شود.

پ- پوشش توپ اطفای حریق از نوع ضدرطوبت است و مانع نفوذ آب به داخل آن می شود. این محصول نیاز به نگهداری و شارژ سالیانه ندارد و به مدت 5 سال قابلیت خاموش کنندگی خود را حفظ می کند. نباید توپ آتش نشانی را عمداً باز کرد یا آن را آتش زد.

2-4-6-5 بازرسی و نگهداری خاموش کننده

الف- برای اطمینان از عملکرد خاموش کننده ها باید بازدیدهای دوره ای برای بازرسی و آزمون آن ها توسط شخص مورد تایید سازمان آتش نشانی انجام شود. آزمون هفتگی شامل بازدید اجزای مکانیکی و سالم بودن آن ها، آزمون سه ماه برای عملکرد واقعی 5 درصد از خاموش کننده ها به صورت تصادفی و آزمون سالیانه شامل باز نمودن و تخلیه کامل سیلندرها و بازدید کامل تجهیزات و ملحقات می باشد. خاموش کننده های قابل شارژ باید پس از هر بار مصرف، و نیز در زمان آزمون سالیانه مجدداً شارژ شوند. ماده تشکیل دهنده خاموش کننده نوع کف باید حداقل هر 3 سال یکبار تعویض شود. گواهی آزمون و شارژ خاموش کننده با ذکر سال و ماه و مرجع صاحب صلاحیت انجام آزمون و شارژ کننده، باید بر روی آن به صورت برچسب یا کارت نصب شده و جداشدن آن در طول دوره نگهداری کنترل شود. هنگام خارج نمودن خاموش کننده از محل برای شارژ، باید خاموش کننده جایگزین هم اندازه و مشابه برای آن محل وجود داشته باشد.

ب- سیلندر و ملحقات کلیه خاموش کننده ها از جمله شیلنگ و نازل باید در هر دوره 5 ساله مورد آزمون هیدرواستاتیکی معادل 150 درصد فشار عملکردی آن قرار بگیرند. سیلندرهایی که زنگ زده، یا شکاف برداشته، یا ضربه دیده و یا تغییرشکل دیده باشند باید از رده خارج شوند. در مکان هایی که رطوبت نسبی بیش از 80 درصد باشد، دوره آزمون باید به 3 سال کاهش یابد. خاموش کننده های پودر شیمیایی تحت فشار که نیاز به آزمون هیدرواستاتیک تأیید شده 12 ساله دارند، چنانچه خالی باشند باید هر 6 سال یکبار مطابق دستورالعمل به آن ها رسیدگی شود. هنگامی که شارژ مجدد و یا آزمایش هیدرواستاتیک انجام می شود الزام 6 ساله از همان تاریخ آغاز می شود.

2-5 وسایل دسترسی و جایگاه های کار در ارتفاع

2-5-1 مشخصات عمومی

منظور از وسایل دسترسی، وسایلی است موقتی از قبیل داربست، نردبان، بالابر سیار و نظایر آن که برای دسترسی افراد به قسمت های مختلف بنای در دست احداث، تعمیر، بازسازی و یا تخریب مورد استفاده قرار می گیرد. در مورد ضوابط راه پله موقت و راه های شیب دار و گذرگاه ها به بخش 2-2-3 مراجعه شود.

2-5-1-1 نردبان، اجزای داربست، تجهیزات کار با طناب و سایر تجهیزات و دستگاه های کار در ارتفاع باید قبل از هر بار استفاده توسط عامل کار در ارتفاع بازدید شده و در صورت فرسوده یا معیوب بودن، موضوع سریعاً به مسئول مربوط گزارش شود.

2-5-1-2 تمام متعلقات داربست، نردبان، تجهیزات، ابزار و وسایل کار در ارتفاع باید قبل از شروع و پس از اتمام کار و در فواصل معین توسط شخص صاحب صلاحیت به صورت دوره ای مورد بازرسی قرار گرفته و مجوز انجام کار صادر شود. در صورت مشاهده نقص و یا فرسودگی، باید برای از رده خارج نمودن آن وسیله اقدام باشد.

2-5-1-3 در صورت بروز هرگونه نقص یا عیب در وسایل دسترسی و کار در ارتفاع و عدم تامین شرایط برای انجام کار به صورت ایمن، ضروری است نسبت به نصب تابلو با محتوای موضوعی «قابل استفاده یا عدم استفاده» به گونه ای که در معرض دید کاربران آنها قرار داشته باشد، اقدام شود.

2-5-1-4 هنگام کار در ارتفاع فرد مستقر در جایگاه کار باید متناسب با نوع کار، مجهز به وسایل حفاظت فردی از قبیل لباس کار، هارنس تمام تنه، کارگاه و طناب ایمنی و سایر لوازم حفاظت فردی شود.

2-5-1-5 استفاده از بشکه به عنوان جایگاه کار ممنوع است. استفاده از چهار پایه های کوتاه در عملیات سبک ساختمانی و تعمیرات جزئی در صورتی مجاز است که دارای استحکام و سطح اتکای کافی و مطمئن باشد.

2-5-2 جایگاه های کار

2-5-2-1 تمام جایگاه های کار در ارتفاع باید دارای محل استقرار، پاخور، نرده حفاظتی و راه دسترسی ایمن مطابق بند 2-2-3-2 باشد.

2-5-2-2 کارگران باید به سامانه متوقف کننده سقوط مجهز باشند.

2-5-2-3 برای جلوگیری از وقوع حوادث احتمالی، فضای جایگاه کار باید عاری از هرگونه حفره، دست انداز، پیش آمدگی و سایر موارد مشابه باشد. همچنین جایگاه کار باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه مواد لغزنده باشد به گونه ای که از عدم تعادل فرد روی آن جلوگیری به عمل آید.

2-5-2-4 عرض جایگاه کار حداقل باید 60 سانتیمتر در نظر گرفته شود.

2-5-2-5 ضروری است با نصب سرپوش حفاظتی در لبه خارجی جایگاه کار مطابق بند 2-2-3-3 در برابر سقوط اشیای بر سر افراد واقع بر آن محافظت شود.

2-5-2-6 یک فضای خالی بالاسری، حداقل به ارتفاع 180 سانتیمتر باید بالای جایگاه کار در نظر گرفته شود.

2-5-2-7 محل ورود افراد از راه دسترسی به جایگاه کار باید دارای حفاظ یا سرپوش لوله ای مناسب و ایمن باشد.

2-5-2-8 هر سکو یا جایگاه که بیش از 2 متر بالای زمین یا کف قرار دارد باید دارای تخته بندی به هم بسته شده باشد تا هیچ نوع ابزار، لوازم کار و مصالح از لای آنها به پایین سقوط نکند.

2-5-2-9 فاصله بین دیوار و جایگاه کار (به جز نوع دیوارکوب و نردبانی)، باید طوری باشد که امکان سقوط کارگر در هیچ حالتی از جایگاه کار ممکن نباشد و در مواردی که کار بر روی جایگاه کار به صورت نشسته انجام می شود، این فاصله نباید بیش از 45 سانتیمتر باشد.

2-5-2-10 نرده (حفاظ) گذاری جایگاه های کار

2-5-2-10-1 هر بخشی از جایگاه کار یا محل کاری که بلندی آن بیش از 120 سانتیمتر بوده و امکان سقوط از روی آن وجود داشته باشد، باید مطابق بند 2-1-6-1 دارای نرده حفاظتی (جان پناه) و یاخور باشد.

2-5-2-10-2 در داربست ها، نرده حفاظتی باید در سمت باز جایگاه های کار تعبیه شود. جایگاه های کار داربست های معلق باید از هر سو دارای حفاظ نرده ای و یاخور باشند. در صورتی که نتوان حفاظ را با شرایط بند فوق نصب نمود، با تایید دستگاه نظارت ارتفاع حفاظ طرف دیوار را می توان 70 سانتیمتر اختیار نمود.

2-5-2-10-3 نرده ها، یاخور ها و وسایل دیگر حفاظتی که در جایگاه کار به کار رفته اند، نباید از جای خود برداشته شوند. مگر در زمانی و در حدی که برای ورود اشخاص، حمل یا جابجایی مصالح ساختمانی لازم باشد.

2-5-3 داربست

2-5-3-1 مشخصات عمومی

الف- در کلیه عملیات ساختمانی که امکان انجام آنها از روی زمین یا کف طبقات ساختمان و یا با استفاده از نردبان به طور ایمن و بدون خطر امکان پذیر نباشد، باید از داربست استفاده شود.

ب- داربست ها به جز داربست نردبانی باید از این اجزا برخوردار باشند: کف پایه یا کشتی (به غیر از انواع دیوار کوب، معلق، آویزان)، پایه، تیر باربر، تیر افقی، میله های اتصال بالایی و میانی، صفحات پاخور، حفاظ مناسب بین میله میانی و پاخور، راه دسترسی مناسب و ایمن، پوشش کف محل استقرار کارگر از مصالح مقاوم و مناسب با نوع کار و تعداد کافی، لوله مهار، بادبندهای عمودی، افقی، عرضی، طولی و مورب، بالشتک (به غیر از دیوار کوب)، بست و اتصالات.

پ- اگر قسمتی از داربست احتیاج به تعمیر داشته باشد، نباید قبل از رفع نقص و تعمیر داربست به کارگران اجازه کار کردن بر روی آن داده شود.

ت- تمام قسمت های داربست شامل جایگاه، اجزای نگهدارنده، تکیه گاه ها، اتصالات، راه های عبور و پلکان داربست باید با استفاده از مصالح مناسب و مرغوب از جنس چوب، فولاد و امثال آن طوری طراحی، ساخته و آماده به کار شود که ظرفیت پذیرش 4 برابر بار مورد نظر را داشته باشد. داربست علاوه بر ایستایی و پایداری لازم، ظرفیت پذیرش 4 برابر بار مورد نظر را داشته باشد.

ث- پیمانکار باید یک تابلو که مشخصاتی چون نام شرکت، نام و نام خانوادگی مدیر مسئول، نام و نام خانوادگی مسئول فنی، تلفن تماس شرکت و آدرس شرکت بر روی آن درج شده باشد تهیه نموده و با اتمام کار نهایی داربست، بر روی آن نصب نماید.

ج- در برپایی، استفاده و جمع آوری داربست توجه به موارد زیر الزامی است:

1. تمام عملیات اجرایی اعم از برپایی، تغییر، تعمیر، جمع آوری و نگهداری داربست باید تحت نظارت و سرپرستی شخص صاحب صلاحیت انجام شود.
2. هنگام جابجایی لوله ها و اجزای فلزی در حریم خطوط برق، باید برای پیشگیری از برق گرفتگی و تجهیز آن به سیستم اتصال زمین مطابق ضوابط بخش 2-12 عمل شود.
3. باید از قرار دادن بار، اعمال فشار و تکیه دادن داربست به دیوارهایی که تازه اجرا شده اند، ممانعت به عمل آید.
4. انجام کار بر روی داربست معیوب و ناقص مجاز نمی باشد.
5. اجزای چوبی باید عاری از انحنا و اعوجاج، زوائد و برجستگی ها، مواد چسبنده و لغزنده، پوسیدگی، ترک خوردگی و سایر نواقص مشابه باشند. رنگ کردن اجزای چوبی داربست که باعث پوشیده شدن عیوب و نواقص آن می شود ممنوع است.
6. برای ایمن سازی اماکن قرار گرفته در زیر داربست و حفاظت از عابران، شاغلان کارگاه و خودروها، باید مطابق ضوابط بند 2-2-3 نصب سرپوش حفاظتی و ایجاد راهروهای سرپوشیده موقت در دستور کار قرار گیرد.
7. باید از بارگذاری بیش از حد مجاز طراحی بر روی داربست جلوگیری به عمل آید.
8. آویزان کردن مصالح ساختمانی به اندازه مورد نیاز فقط برای انجام کار فوری و کوتاه مدت، با رعایت تعادل توزیع بار به صورت یکنواخت بر روی داربست مجاز است.
9. باید از برخورد مصالح با داربست هنگام بالا کشیدن آنها از روی جایگاه کار جلوگیری به عمل آید.
10. بعد از اتمام کار روزانه باید تجهیزات و مصالح از روی داربست جمع آوری شود.
11. در شرایط جوی نامساعد اعم از بارش برف و باران و وزش باد شدید باید کار بر روی داربست تعطیل شود.
12. در فصول سرد سال باید جایگاه کار از برف و یخ پاکسازی شود و قبل از شروع کار، روی آن با ماسه نرم پوشانده شود.
13. تمامی میخ ها از قطعات پیاده شده چوبی باید کشیده شوند.
14. هنگام برپایی و برچیدن داربست باید از پرتاب لوله ها و بست های اتصال از ارتفاع جلوگیری شود.
15. در صورت نیاز به نصب هرگونه تجهیزات روی داربست، باید استحکام داربست قبل از نصب توسط دستگاه نظارت مورد تایید قرار گیرد.

2-5-3-2 مشخصات داربست های فلزی لوله ای

هنگام استفاده از داربست های لوله فلزی در کارگاه، علاوه بر مشخصات عمومی بیان شده در بند 2-5-3-1، مشخصات ذیل نیز رعایت شود:

الف- در هیچ یک از اجزای فلزی داربست شامل لوله ها، پایه ها، بست ها، جفت کننده ها و سایر قطعات آن، نباید عیب و نقصی نظیر ترک خوردگی، زنگ زدگی، فرسودگی، پوسیدگی، خمیدگی و اعوجاج و سایر عیوب ظاهری وجود داشته باشد.

ب- سرهای انتهایی لوله های فلزی باید صاف باشند تا در مواقع افزایش ارتفاع داربست، نقاط اتکا و اتصال، کاملاً روی همدیگر قرار گیرند. لوله ها باید به اندازه و با مقاومت مناسب برای باری که باید تحمل نمایند، اختیار شوند و در هیچ مورد قطر خارجی آنها نباید کمتر از 5 سانتیمتر باشد.

پ- اتصالات در پایه های عمودی باید به تیرهای افقی یا سایر قطعات مقاوم که مانع جابجایی آنها شود، متصل شوند و به تناوب طوری بسته شوند که اتصالات مجاور در یک سطح نباشند.

ت- فواصل بین پایه های عمودی نباید از اندازه های زیر تجاوز نماید:

1. 1.8 متر برای کارهای سنگین (با قابلیت تحمل 355 کیلوگرم بر مترمربع).
2. 2.3 متر برای کارهای سبک (با قابلیت تحمل 125 کیلوگرم بر مترمربع).

ث- پایه های عمودی داربست باید بر روی سطوح مناسب، صاف، هموار و غیرشیبدار قرار بگیرند. استفاده از کشتی در پایه ها برای جلوگیری از فرو رفتن آنها در زمین، جابجایی و لغزش پایه ها الزامی است. هر پایه داربست باید دارای کشتی دایره ای شکل از جنس مقاوم، به مساحت حداقل 150 سانتیمتر مربع یا مربعی شکل به مساحت حداقل 175 سانتیمتر مربع یا ضخامت حداقل 5 میلیمتر باشد.

ج- قرارگیری و نصب پایه ها بر روی آجر، بلوک، بشکه، جمبه، دربچه های آدم رو و سایر موارد نامطمئن دیگر به عنوان تکیه گاه پایه های عمودی ممنوع است.

چ- تیرهای افقی باید حداقل تا 3 پایه عمودی ادامه داشته و به طور مطمئن به هر پایه عمودی متصل باشند. اتصالات بین تیرهای افقی باید به پایه های عمودی بسته شده و در طبقات مختلف مستقیماً روی هم قرار نگیرند. فاصله عمودی بین تیرهای افقی نباید از 2 متر تجاوز نماید. زمانی که جایگاه های کار از جای خود برداشته می شوند، باید کلیه تیرهای افقی برای حفظ پایداری داربست در محل خود باقی بمانند.

ح- در داربست های فلزی لوله ای باید یک دستک کنار هر پایه عمودی قرار گیرد. لوله های مهار باید در نقاط برخورد پایه ها با تیرهای افقی به داربست بسته شوند. اولین، آخرین و یکی در میان از پایه ها حتماً باید به ساختمان مهار شوند. داربست باید به صورت محکم در دو جهت عمودی و افقی و در فواصل مناسب به ساختمان مهار شود. همچنین در محل تلاقی دو ضلع مجاور، باید به هم متصل شوند.

خ- در حالتی که یک سر دستک به لوله های داربست و سر دیگر به دیوار ساختمان تکیه دارند، باید حداقل 10 سانتیمتر در داخل دیوار فرو روند. طول هرکدام از دستک ها در داربست های فلزی لوله ای نباید از 1.8 متر تجاوز نماید. فاصله دستک ها برای کارهای سنگین در داربست های فلزی لوله ای نباید از 90 سانتیمتر و برای کارهای نیمه سنگین از 110 سانتیمتر تجاوز نماید. حداکثر طول لوله های دستک های مهار، نباید از 150 سانتیمتر بیشتر باشد.

د- مفاصل و اتصالات داربست های فلزی لوله ای باید از جنس فولاد چکش خوار و غیرقابل خرد شدن یا از مواد مشابهی با همان مشخصات و استقامت ساخته شده باشند و به وسیله قفل و بست یا بوشن و یا سه راهی و چهارراهی بر روی سرتاسر قطعات، به سطوح اتکای مورد استفاده متصل گردند، به نحوی که اتصالات هرز نبوده و حرکت و لرزش نداشته باشند. اتصالات نباید باعث تغییرشکل در لوله ها شده و یا خود تغییرشکل یابند. اتصالات دارای پیچ و مهره باید تا آخرین دندانه کاملاً سفت شوند.

2-5-3-3 جایگاه کار در داربست ها

الف- عرض جایگاه کار باید با نوع کار مناسب باشد و در هر بخش آن گذرگاه باری به عرض حداقل 60 سانتیمتر بدون هرگونه مانع فراهم شود. در هیچ موردی عرض جایگاه کار نباید از اندازه های زیر کمتر باشد:

1. 60 سانتیمتر، اگر جایگاه فقط برای عبور اشخاص به کار می رود.
2. 80 سانتیمتر، اگر از جایگاه برای قرار دادن مصالح ساختمانی استفاده می شود.
3. 110 سانتیمتر، اگر از جایگاه برای نگهداری جایگاه یا سکوی بلندتر دیگری استفاده می شود.
4. 130 سانتیمتر، اگر از جایگاه برای نصب یا شکل دادن به سنگ های نمای ساختمان استفاده می شود.
5. 150 سانتیمتر، اگر از جایگاه هم برای نگهداری سکوی بلندتر دیگر و هم برای نصب و شکل دادن به سنگ های نمای ساختمان استفاده می شود.

ب- به طور کلی عرض جایگاهی که با تیرهای داخل دیواری نگهداری می شود، نباید از 150 سانتیمتر بیشتر باشد. جایگاه هر داربست باید حداقل 1 متر پایین تر از منتهی الیه تیرهای عمودی قرار گیرد.

پ- هر الوار که جزئی از جایگاه کار به شمار می آید نباید بیش از 4 برابر ضخامت آن از انتهای تکیه گاه تجاوز نماید. الوارها نباید روی همدیگر قرار گیرند تا خطر برخورد پای کارگران به لبه الوارها و افتادن آنان به حداقل کاهش یابد و نیز جابجایی چرخ های دستی در جایگاه باید به آسانی صورت گیرد.

ت- تخته های مورد استفاده در جایگاه کار باید حداقل 250 میلیمتر عرض و 50 میلیمتر ضخامت باشند.

ث- الوارهایی که جزو سکوی کار به شمار می آیند، باید حداقل با 3 تکیه گاه نگهداری شوند، مگر آن که فاصله بین تکیه گاه ها و ضخامت الوارها به اندازه ای باشد که خطر شکم دادن بیش از حد و یا بلند شدن سر دیگر تخته در بین نباشد.

ج- الوارهای استفاده شده در جایگاه کار، باید به گونه ای کنار هم بسته شوند که ضمن جلوگیری از جابجایی هنگام استفاده، از سقوط ابزار و مصالح از فاصله بین تخته ها جلوگیری شود.

چ- شرایط دسترسی به تراز بالاتر در تمام داربست ها به جز داربست نردبانی، باید از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ایمن استفاده شود.

ح- در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسی در داربست این راه پله ها باید دارای شرایط ذیل باشند:

• ارتفاع پله 15 سانتیمتر باشد.
• طول کف پله حداکثر 30 سانتیمتر باشد.
• نرده راه پله در سطوح صاف باید حداقل 90 و حداکثر 110 سانتیمتر ارتفاع و در سطوح شیب دار حداقل 75 و حداکثر 85 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد.

خ- نصب دستگاه های بالابر روی داربست:

• هرگاه لازم شود روی داربست دستگاه بالابر نصب شود، باید ابتدا بخش های متشکله داربست به دقت بازرسی شده و در صورت لزوم به نحو مناسبی به مقاومت آن افزوده شود. باید از حرکت و جابجایی تیرهای افقی داخل جلوگیری به عمل آمده و پایه های عمودی در محلی که دستگاه بالابر باید نصب شود، به طور محکم به بخش مقاوم ساختمان متصل و مهار شوند.
• هرگاه هنگام بالا یا پایین رفتن بار امکان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد باید برای جلوگیری از گیرکردن بار به داربست، سرتاسر ارتفاع آن در مسیر حرکت بار، با نرده های عمودی پوشیده شود.

د- بازرسی و کنترل داربست:

داربست باید در موارد زیر توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازدید و کنترل قرار گیرد تا از پایداری، استحکام و ایمنی آن اطمینان حاصل و گواهی کتبی صادر شود. مستندات تایید استحکام سازه مذکور باید در آرشیو کارگاه نگهداری شود.

• الف- قبل از شروع به استفاده از آن.
• ب- حداقل هفته ای یکبار در حین استفاده.
• پ- پس از هرگونه تغییرات، تعویض اجزا و یا ایجاد وقفه طولانی در استفاده از آن.
• ت- پس از قرارگرفتن در معرض باد، طوفان، زلزله و...که استحکام و پایداری داربست مورد تردید باشد.

2-5-3-4 داربست دیوارکوب

الف- تکیه گاه های داربست دیوارکوب باید فلزی و دارای مقاومت کافی بوده و به طور مطمئن به وسیله پیچ و مهره و واشر به بدنه ساختمان مهار گردند.

ب- داربست دیوارکوب فقط باید مورد استفاده افرادی قرار گیرد که به لوازم و تجهیزات سنگین احتیاج ندارند.

پ- تکیه گاه های جایگاه کار دیوارکوب باید از جنس فلز مقاوم با عرض حداکثر 75 سانتیمتر باشد و قادر به تحمل حداقل نیروی 175 کیلوگرم وارده به قسمت جلوی آن باشد. فاصله بین تکیه گاه های داربست دیوارکوب نباید از 3 متر تجاوز نماید.

2-5-3-5 داربست نردبانی

الف- داربست نردبانی فقط باید برای عملیات سبکی به کار رود که در آنها از مصالح با وزن کم استفاده می شود و به طور کلی باید برای انجام کار مورد نظر مناسب باشد.

ب- نردبان های دو طرفه ای که برای پایه های داربست نردبانی به کار می روند ضمن دارا بودن مقاومت و استحکام کافی، باید دارای یکی از دو شرط زیر نیز باشند:

1. پایه هایی که در داخل خاک محلی قرار گرفته اند باید به میزان مناسبی در زمین فرو رفته باشند تا هنگام استفاده از داربست نلرزند و از استحکام کافی برخوردار باشند.
2. بر روی زیر پایه یا تخته هایی قرار داده شوند که هر دو پایه هر نردبان، روی سطح تراز قرار گیرند. پایه ها برای جلوگیری از لغزش باید به طور محکمی مهار گردند.

پ- در مواردی که از نردبان دو طرفه برای ایجاد داربست استفاده می شود نباید ارتفاع داربست از 2.5 متر بیشتر باشد. همچنین تخته جایگاه باید در سطح تراز قرار داده شده و از پایه سوم بالای نردبان ها بالاتر قرار نگیرد. از داربست نردبانی نباید در هر زمان بیش از 1 نفر استفاده نماید.

2-5-3-6 داربست های برجی متحرک و ثابت

الف- انتقال یا جابجایی داربست های متحرک چرخ دار با نفر مستقر شده روی آن ممنوع است.

ب- تمامی داربست ها به جز داربست متحرک باید در دو جهت عمودی و افقی به طور محکم به سازه مهار شوند.

پ- حداکثر ارتفاع مجاز برای استفاده داربست متحرک برجی باید به 9.6 متر محدود شود و برای ارتفاع بیش از آن داربست مذکور باید مهار شود.

ت- در داربست برجی متحرک نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 2 به 1 باشد.

ث- تمام چرخ های داربست متحرک باید مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجی چرخ ها نباید از 12.5 سانتیمتر کمتر باشد.

ج- در داربست برجی ثابت نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 4 به 1 باشد.

چ- حداکثر ارتفاع داربست برجی ثابت در حالت آزاد نباید بیش از 12 متر باشد.

2-5-3-7 داربست های آویزان (معلق) با راه اندازی ماشینی (کالیمر)

الف- تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باید دارای مقاومت، استحکام و پایداری کافی بوده و با اتصالات مناسب به تکیه گاه یا تکیه گاه های ایمن متصل و مهار گردند. انتهای هر یک از تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باربر باید مجهز به قطعه متوقف کننده باشد.

ب- استفاده از کیسه های شن یا وزنه های تعادل به عنوان وسایل نگهدارنده و مهار تیرهای پیش آمده در داربست معلق مجاز نمی باشد.

پ- تیرهای پیش آمده باید به وسیله پیچ یا وسایل مشابه به طور مطمئنی به اجزای اصلی ساختمان متصل و مهار شوند. پیچ های مهار باید به خوبی سفت شوند و به طور مطمئنی تیرهای پیش آمده را به اسکلت و بدنه ساختمان متصل سازند.

ت- استقرار بخش پیش آمده تیرها از ساختمان باید به گونه ای باشد که در زمانی که جایگاه کار (پلات فرم) در حالت آویزان ثابت مانده، فاصله جایگاه از نمای خارجی ساختمان از 30 سانتیمتر بیشتر نباشد تا به هیچ عنوان احتمال تماس یا برخورد جایگاه کار با سازه وجود نداشته باشد. باید از تکان یا برخورد داربست های معلق به بدنه ساختمان به وسیله قیدها، تیرهای حائل و غیره جلوگیری به عمل آید.

ث- جایگاه کار باید با دو یا چند کابل سیمی آویزان باشد به طور که فاصله سیم های فولادی از حداکثر 3.5 متر بیشتر نباشد و ضریب اطمینان معادل 6 داشته باشد. این کابل ها باید به مرکز تیرهای پیش آمده متصل و نیروهای حاصل از این اتصال باید مستقیماً به قرقره انتقال یابد. طول کابل های سیمی آویزان باید به اندازه ای باشد که وقتی جایگاه در پایین ترین حد خود قرار دارد، حداقل 2 دور کابل روی هر استوانه باقی بماند. انتهای کابل باید به طور مطمئنی به وسیله گیره ها با سایر وسایل موثر به ماشین بالابر بسته شوند.

ج- جایگاه کار آویزان باید به وسیله نرده هایی که بر روی رکاب فلزی تکیه دارند محافظت شده و این رکاب ها به کابل های آویز متصل باشند. در صورت عدم استفاده از جایگاه کار آویزان، باید نسبت به جمع آوری یا مهار آن به سازه اقدام شود.

چ- وینچ (استوانه گردان) موتوردار جایگاه کار آویزان، باید به صورت مناسبی روی تکیه گاه متصل، مهار و قابل بهره برداری باشند. وینچ باید از نوع متوقف کننده خودکار باشند یا به ضامن، گیره (شیطانک) و یا وسیله قفل کننده موثر دیگر مجهز باشد، به طوری که جایگاه را بتوان در هر سطحی به طور اطمینان بخشی متوقف نمود و مواقعی که از کنترل دست رها می شود، گیره به طور خودکار عمل کند. زمانی که گیره قبل از پایین آوردن جایگاه، از قید رها می شود، یک وسیله مناسب ایمنی باید فراهم باشد تا از برگشت وینچ جلوگیری نماید. شستی یا اهرم راه اندازی ماشین بالابر باید به ترتیبی باشد که وقتی فشار دست از روی آن رها می شود، موتور فوراً متوقف شده و به طور اطمینان بخشی جایگاه را نگهدارد.

ح- وینچ ها همچنین باید طوری ساخته و نصب شوند که برای بازرسی به آسانی در دسترس باشند. تمام اجزا باید حداقل یک بار در هفته توسط شخص صاحب صلاحیت بازرسی شود: زمانی که محل داربست آویزان جابجا می شود، باید قبل از به کارگیری مجدد، مورد بازرسی و معاینه کامل قرار گیرد.

2-5-4 نردبان

2-5-4-1 مشخصات عمومی استفاده از نردبان ها

الف- در استفاده از نردبان توجه به موارد عمومی زیر الزامی است:

1. در انتخاب نوع جنسی، ابعاد، قابلیت بارگذاری هر پله، نحوه نصب و نگهداری نردبان باید به شرایط اقلیمی و نوع عملیات توجه نمود.
2. تردد یا استقرار هم زمان 2 کارگر بر روی نردبان به جز نردبان ثابت مجاز نیست.
3. باید 3 نقطه اتکا بر روی نردبان تامین شود.
4. بدن کارگر همواره باید رو به نردبان باشد و بدن از محور تقارن خارج نشود.
5. قرارگیری جایگاه کار بالاتر از پله سوم انتهایی نردبان در صورت استفاده از نردبان به عنوان جایگاه کار مجاز نیست.
6. فواصل پله های نردبان از یکدیگر باید یکسان بوده و اندازه ای بین 25 تا 30 سانتیمتر داشته باشد.
7. پایه ها و تکیه گاه نردبان باید بر روی سطوح هموار و همتراز و مقاوم و غیرلغزنده قرارگیرد.
8. استفاده از گوه یا کشتی لاستیکی شیاردار یا وسایل و موانع دیگر برای جلوگیری از لغزش و حرکت پایه ها بر روی سطوح صاف و لغزنده ضروری است.
9. پله های نردبان فلزی برای جلوگیری از لغزش پا بر روی آنها باید آجدار باشد.
10. تکیه دادن نردبان تنها به سازه های بنایی یا دیوارهای دارای استحکام و مقاومت کافی مجاز است.
11. از تکیه دادن نردبان به لبه دیوار یا به ستون های استوانه ای از قبیل لوله فلزی با تیرچوبی و غیره باید جلوگیری به عمل آید.
12. نردبان های فلزی باید به وسیله ضد زنگ یا مواد مناسب دیگر در مقابل خوردگی و زنگ زدگی محافظت شوند.
13. باید در جایی که رفت و آمد زیاد است، از یک نردبان مخصوص بالا رفتن و یک نردبان مخصوص پایین آمدن استفاده نمود.
14. حمل بار با دست هنگام استفاده از نردبان مجاز نیست.

ب- استفاده از نردبان در موارد زیر ممنوع است:

1. قرارگیری داربست یا جایگاه کار در ارتفاع.
2. استفاده به عنوان الوار و تخته زیرپایی برای ایجاد جایگاه کار.
3. قرار دادن پایه ها بر روی اجسام ناپایدار از قبیل جمبه یا بشکه، آجر، کیسه و موارد مشابه و نظایر آن.
4. اتصال 2 نردبان کوتاه به یکدیگر برای افزایش ارتفاع.
5. قرار دادن پایه ها بر روی دریچه های آدم رو یا قرارگیری نردبان جلوی دری که باز است یا قابل باز شدن است مگر آنکه در به نحو مطمئن بسته یا قفل شده باشد.
6. آغشته بودن سطوح مختلف نردبان به لکه چربی، گریس، روغن و سایر مواد لغزنده.
7. به کارگیری به عنوان معبر و پل ارتباطی بین دو جایگاه کار در ارتفاع.
8. استفاده از نردبان با پایه یا پایه های معیوب، شکسته، در رفته، ترک خورده، پوسیده و ناقص.
9. متزلزل، لغزنده و تا ایمن بودن تکیه گاه فوقانی.
10. هنگام بارندگی و لغزندگی پایه ها.

2-5-4-2 نردبان یک طرفه قابل حمل

الف- نردبان یک طرفه قابل حمل باید به اندازه 1 متر از تراز جایی که برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار می گیرد بالاتر بوده و این قسمت اضافی باید فاقد پله باشد. حداکثر طول نردبان یک طرفه باید 10 متر باشد.

ب- همتراز نمودن پایه های نردبان یک طرفه قابل حمل در سطوح با شیب بیش از 16 درجه ممنوع بوده و برای کمتر از آن باید از گوه مناسب استفاده شود.

پ- استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در امتداد سطح شیبدار با شیب بیش از 6 درجه ممنوع است.

ت- استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل باید به گونه ای باشد که زاویه بین نردبان و سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یک چهارم فاصله تکیه گاه فوقانی بر روی سازه از سطح مبنا باشد. در صورت اجبار به استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در زاویه ای بین 75 تا 90 درجه، باید به وسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار به صورت ایمن بسته و محکم شود.

2-5-4-3 نردبان دو طرفه

الف- نردبان دو طرفه باید مجهز به قید یا ضامنی باشد که از به هم خوردن شیب آن جلوگیری به عمل آید. در حالت باز نباید ارتفاع آن از 3 متر بیشتر باشد.

ب- نردبان دو طرفه نباید با جمع کردن دو طبق آن بر روی هم به جای نردبان یک طرفه به کار برده شود.

پ- لولاهای بالای نردبان دو طرفه باید در فواصل زمانی مناسب روغنکاری شوند تا حرکت آنها به آسانی انجام و از شکسته شدن آنها جلوگیری به عمل آید. محل اتصال لولاها به نردبان، باید به صورت مرتب بازرسی شود تا از محکم بودن آن اطمینان حاصل شود.

2-5-4-4 نردبان ثابت

الف- باید حداکثر در هر 9 متر، یک پاگرد تعبیه شود و هر قطعه از نردبان که بین دو پاگرد قرار دارد، نباید در امتداد قطعه قبلی باشد. نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده حفاظتی محافظت شود.

ب- برای نردبان ثابت عمودی که بیش از 2.2 متر ارتفاع دارد باید حفاظ های حلقوی یا مربعی شکل نصب شود به طوری که با فواصل حداکثر 0.9 متری از یکدیگر و با بست هایی در طول محفظه مهارشود تا احتمال سقوط کارگر از بین برود. در نردبان های ثابت با طول بیش از 3 متر که مجهز به نرده جانبی بوده و امکان نصب حفاظ های حلقوی یا مربعی شکل وجود ندارد کارگر باید مجهز به سامانه متوقف کننده از سقوط باشد.

2-5-4-5 نردبان چوبی

نردبان چوبی باید دارای مشخصات زیر باشد:

الف- پایه ها و پله های نردبان چوبی باید از چوب مرغوب (مستحکم، فاقد عوارضی چون پوسیدگی، سوراخ های کرم و موریانه، ترک) ساخته شده و الیاف چوب در جهت طول قطعات باشند. اجزای نردبان نیز باید فاقد هرگونه عیب و ایراد ظاهری از قبیل ترک، شکستگی و پوسیدگی باشد.

ب- پله های نردبان چوبی باید به صورت کام و زبانه به طور محکم به پایه ها متصل شده باشند.

پ- از به کار بردن نردبان چوبی که پله های آن فقط به وسیله میخ و پیچ به پایه ها متصل شده باشند، باید خودداری شود.

ت- از رنگ کردن نردبان چوبی که باعث پوشیده شدن نواقص آن می شود، باید خودداری شود و برای محافظت آن از پوسیدگی، باید از مواد محافظ شفاف استفاده شود.

ث- نردبانی که روی یک پایه تک به وسیله اتصال چوب های افقی ساخته شود، نباید مورد استفاده قرار گیرد.

2-5-4-6 پلکان منهول

پلکان منهول باید دارای مشخصات زیر باشد:

الف- توسط دیوارها و اطراف کاملاً احاطه شده باشد.

ب- عرض پله باید بین 40 تا 50 سانتیمتر باشد.

پ- فاصله نصب اولین پله از کف نباید بیش از 20 سانتیمتر باشد.

ت- سطح مقطع دارایی پله باید حداقل 3.14 سانتیمتر مربع باشد.

ث- در بالاترین نقطه بعد از آخرین پله بالایی محلی برای قرار دادن موقت دو عدد دسته 1 متری برای سهولت ورود و خروج تعبیه شود.

2-5-4-7 نردبان طنابی

الف- استفاده از نردبان طنابی هنگامی مجاز است که امکان استفاده از سایر نردبان ها میسر نباشد.

ب- طول نردبان طنابی نباید بیش از 30 متر باشد. پله نردبان طنابی باید از جنس مقاوم بدون ترک خوردگی و پوسیدگی باشد. استفاده از نردبان با پله طنابی ممنوع است.

پ- نگهدارنده های نردبان طنابی باید به صورت محکم و ایمن در بالای هر پله بسته شده باشند.

2-5-4-8 سایر نردبان ها

الف- نردبان قلاو زدار و نظائر آن که در بهره برداری از تأسیسات مورد استفاده قرار می گیرد باید به طور مطمئنی محکم شود تا از تغییر مکان تصادفی آن جلوگیری به عمل آید.

ب- در موقع استفاده از نردبان پله مرغی بر روی سقف های شیبدار باید نردبان مذکور از راس شیب تا لبه انتهایی آن ادامه داشته و به صورت ایمن مهار شود.

2-5-4-9 رعایت حریم خطوط برق

نردبان قابل حمل فلزی و از دیگر جنس های هادی نباید در مجاورت خطوط یا تجهیزات برق دار مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از نردبان فلزی در هنگام کار با پست های فشار قوی تحت نظر شخص صاحب صلاحیت مجاز است. نردبان های هادی باید به طور واضح علامت گذاری شوند.

2-5-5 روش دسترسی با طناب

دسترسی با طناب باید دارای مشخصات زیر باشد:

الف- ایمنی از قبیل ابزارهای قفل شونده، نصب و نحوه استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مناسب، مکانیزم جمع آوری طناب های عملیات و پشتیبان برای عامل کار در ارتفاع، انتخاب محل مناسب و ایجاد نقاط تکیه گاهی ایمن و مستحکم باید توسط شخص صاحب صلاحیت مشخص شود.

ب- در عملیات دسترسی با طناب حضور تیم یا فرد نجات دهنده صاحب صلاحیت الزامی است.

پ- عامل کار در ارتفاع باید همواره دارای حداقل 2 نقطه اتکا یا تماس بوده و هر یک از نقاط اتکا، باید به صورت مجزا به یک تکیه گاه ایمن متصل شده باشند. عامل کار باید دوره های آموزشی تخصصی برای اجرای عملیات را در مراکز مجاز و زیر مرجع صاحب صلاحیت گذرانده باشد.

ت- استفاده بیش از یک نفر به صورت همزمان از یک طناب ممنوع است.

ث- تجهیزات به کار رفته باید بر اساس دستورالعمل تولیدکننده در فواصل زمانی مشخص توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازرسی ادواری قرار گیرد.

2-5-6 بالابر سیار (سکو متحرک برای کار در ارتفاع)

الف- بر روی بدنه بالابرهای سیار باید لوح شناسایی، دستورالعمل های ایمنی و علائم هشداردهنده استاندارد به گونه ای که واضح و خوانا باشد، نصب شود.

ب- بالابرهای سیار باید دارای حداقل 4 چرخ و اهرم ترازکننده بوده و به مکانیزم قفل شونده و محدودکننده شعاع حرکت بازو و پا مجهز باشند.

پ- استفاده از بالابر سیار به عنوان جرثقیل ممنوع است.

ت- برای استفاده از بالابرهای سیار ماشینی در مکان های پر تردد باید از 3 نفر شامل راه انداز دستگاه، فرد مستقر در جایگاه کار و پرچم دار استفاده شود. پرچم دار باید در فاصله 150 متری قبل از خودرو مذکور مستقر شده و با علایم مناسب (پرچم های هدایت مسیر)، سایرین را از توقف خودرو یا جایگاه کار مذکور مطلع کرد.

ث- هنگام کار با بالابر سیار، باید از تردد افراد متفرقه در حریم دستگاه جلوگیری شود.

ج- هنگام جابجایی بالابرهای سیار، نباید فرد در سکوی بالابر مستقر شده باشد. استفاده از هرگونه نردبان، زیرپایی و مهارها، ستون ها، بوم ها و سایر موارد مشابه به منظور افزایش ارتفاع ممنوع است. همچنین بالا رفتن و پایین آمدن از مفاصل سکوی کار بالابر سیار ممنوع است.

چ- هنگام استقرار بالابر سیار، اپراتور باید برای تعادل دستگاه از چک های تعادلی، ترمز و گوه زیر چرخ استفاده کند. استقرار بالابر سیار، در صورتی مجاز است که زیر چک ها از استحکام کافی برخوردار بوده و شیب مجاز سطح مبنا رعایت شده باشد.

ح- هنگام انتخاب محل و به کارگیری بالابرهای سیار باید حریم خطوط برق هوایی و پست های برق رعایت شده و اقدامات حفاظتی در این زمینه به عمل آورده شود.

خ- کنترل عملکرد صحیح حس گرها و مکانیزم های کنترل یا توقف اضطراری ذیل بر روی دستگاه الزامی است:

1. حس گرهای فعال وزن بار و گشتاور برای جلوگیری از ادامه کار و واژگونی.
2. حس گرهای محدودکننده ارتفاع.
3. حس گرهای فعال حرکت روی سطح زمین، برای توقف دستگاه در شیب بیش از حد مجاز.
4. حس گر سیستم فرمان چک ها، برای جلوگیری از جمع شدن چک ها در حالت بالا بودن سکو.
5. دکمه های توقف اضطراری قرارگرفته در دو محل سکوی کار و کنار منبع تغذیه.
6. شیرهای قفل کننده حفاظتی در تمام سیلندرهای هیدرولیک به منظور جلوگیری از واژگونی.
7. سیستم کنترل اضطراری برای جمع کردن دستگاه به صورت ایمن در مواقع قطع برق دستگاه یا از کار افتادن موتور و یا هر دو.

2-6 سامانه حفاظت از سقوط

2-6-1 سامانه محدود کننده (جلوگیری از) سقوط

در این سامانه، حفاظت از عوامل انسانی پروژه از طریق حذف امکان سقوط از ارتفاع، با استفاده از تدابیر و تجهیزات محدودکننده حرکت انجام می شود.

الف- قسمت های مختلف کارگاه ساختمانی و محوطه اطراف آن از قبیل پلکان ها، سطوح شیبدار، دهانه های باز در کف طبقات، چاه های آسانسور، اطراف سقف ها و دیوارهای باز و نیمه تمام طبقات، محل های عبور لوله های عمودی تأسیسات، چاه های در دست حفاری آب و فاضلاب، کانال ها، اطراف گودبرداری ها، گودال ها، حوض ها و استخرها و سایر مکان هایی که احتمال خطر سقوط افراد را در بردارد، باید تا زمان پیش بینی شدن و محصور شدن نهایی یا نصب حفاظ ها و نرده های دائم و اصلی، حسب مورد با استفاده از شیرینگ ها، چراغ ها و تابلوهای هشداردهنده مناسب و قابل رویت در طول روز و شب و به وسیله نرده ها یا پوشش های موقت به طور محکم و مناسب حفاظت گردند.

ب- تمام لوازم و تجهیزات مورد استفاده در سیستم های محدودکننده سقوط باید توسط شخص صاحب صلاحیت به صورت دوره ای مورد بازرسی دقیق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و یا فرسودگی، استفاده از آنها متوقف و از رده خارج شوند.

2-6-1-1 نرده (جان پناه) حفاظتی موقت

جان پناه باید دارای شرایط زیر باشد:

الف-1- ارتفاع نرده حفاظتی موقت از کف طبقه یا سکوی کار نباید از 0.9 متر کمتر و از 1.1 متر بیشتر باشد. ارتفاع نرده حفاظتی موقت راه پله و سطوح شیبدار نباید از 0.75 متر کمتر و از 0.85 متر بیشتر باشد.

الف-2- در اجزای نرده حفاظتی که به ترتیب از بالا به پایین شامل نرده بالایی، نرده میانی و پاخور است، نباید قسمت های تیز و برنده وجود داشته باشد.

الف-3- نرده ها، پاخورها و وسایل دیگر حفاظتی که در جایگاه کار به کار می روند، نباید از جای خود برداشته شوند مگر در زمان و در حدی که برای ورود اشخاص، حمل یا جابجایی مصالح ساختمانی لازم است.

الف-4- برای جلوگیری از سقوط ابزارها و مصالح، باید مطابق بند 2-3-4-2 اقدام به نصب پاخور حفاظتی در محل اتصال نرده با کف (سطح زمین) شود.

الف-5- برای جلوگیری از خطر سقوط کارگران، باید در طرف باز جایگاه کار، نرده حفاظتی نصب شود.

ب-1- دستگاه نظارت موظف است نقشه های ارائه شده توسط پیمانکار برای نرده های حفاظتی را با توجه به ضوابط و مقررات «آیین نامه بارگذاری پل ها (حفاظت از وسایل نقلیه و تامین ایمنی عابران پیاده)»، ضابطه شماره 139 دفتر نظام فنی- اجرایی سازمان برنامه و بودجه، کنترل نموده و اصلاحات مورد نیاز را به پیمانکار ابلاغ نماید.

ب-2- نرده حفاظتی باید در فواصل حداکثر 2 متر، دارای پایه های عمودی بوده و ساختمان و اجزای سازه آن باید دارای چنان مقاومتی باشند که بتوانند در مقابل نیروها و ضربه های وارده در تمام جهات (برای مواقعی که در معرض برخورد با وسایل نقلیه و سایر وسایل متحرک قرار می گیرد) مقاومت نمایند. سیستم نرده و یا نرده حفاظ باید بتواند یک بار متحرک یک کیلو نیوتن وارد بر هر نقطه و در هر جهتی از آن (به نحوی که سبب ایجاد حداکثر اثر بار بر روی اجزای سازه مربوط شوند) را تحمل کرده و آن را توسط تکیه گاه های خود به سازه منتقل نماید. نرده و یا نرده حفاظ باید بتواند یک بار گسترده 75 کیلو نیوتن بر متر طول را در هر جهتی در امتداد نرده و یا نرده حفاظ تحمل کند.

ب-3- در مواردی که نرده در معرض برخورد خودروهای شخصی قرار دارد، باید بتواند یک بار متحرک کیلو نیوتنی که به صورت افقی و در هر جهتی به سیستم حفاظ وارد می شود، تحمل کند. نرده باید دارای مهارها و یا اتصالات مناسب برای انتقال این بار به سازه باشد.

2-6-1-2 پوشش حفاظتی موقت دهانه های باز

پوشش حفاظتی موقت دهانه های باز باید دارای شرایط زیر باشد:

الف- در مورد دهانه های باز با ابعاد کمتر از 45 سانتیمتر، تخته یا الوارهای چوبی با پهنای حداقل 25 سانتیمتر.

ب- در مورد دهانه های باز با ابعاد بیشتر از 45 سانتیمتر، تخته یا الوارهای چوبی با پهنای حداقل 5 سانتیمتر.

پ- در صورت استفاده از پوشش های فولادی، پوشش مذکور باید از مقاومت لازم برخوردار باشد.

ت- چنانچه به هر دلیلی پوشش روی دهانه برداشته شود باید با استفاده از نرده های حفاظتی موقت، در برابر سقوط افراد و اجسام حفاظت شده و به وسیله علایم و نوارهای ایمنی مناسب و با چراغ گردان در شب، نسبت به هشدار و آگاهی به عابران و اطرافیان اقدام شود.

2-6-1-3 تجهیزات محدودکننده دامنه حرکت کاربر

الف- در مواردی که در مجاورت محل کار کارگران، پرتگاه قرار دارد ولی ماهیت عملیات، کار در ارتفاع نیست، باید از سیستم محدودکننده حرکت برای جلوگیری از قرارگرفتن فرد، در وضعیت سقوط استفاده نمود.

ب- یک سامانه محدود کننده حرکت از کمربند ایمنی دارای حلقه، طناب اتصال دهنده (لنیارد) و نقطه تکیه گاه امن تشکیل شده است.

ت- استفاده از کمربند ایمنی برای عملیات کار در ارتفاع، فقط در صورتی مجاز است که به عنوان جزئی از سامانه محدودکننده مورد استفاده قرار گیرد و کاربر نباید در وضعیت سقوط قرار گیرد.

ث- برای ممانعت از نزدیکی به محدوده پرتگاه، استفاده ترکیبی و توأمان از نرده حفاظتی موقت و تجهیزات محدودکننده حرکت و پوشش های موقت دهانه های باز، با تایید شخص صاحب صلاحیت مجاز است.

2-6-2 سامانه توقف سقوط (متوقف کننده سقوط)

سامانه توقف سقوط، در مواردی که نوع فعالیت به گونه ای است که خطر سقوط قابل حذف کردن نیست (بر خلاف سیستم محدودکننده سقوط) و افراد لاجرم در لبه پرتگاه در حال فعالیت هستند، باید به کار روند. در این حالت، ریسک سقوط وجود دارد. یک سامانه متوقف کننده سقوط باید دارای شرایط زیر باشد:

2-6-2-1 مشخصات فنی اجزای به کار رفته در آن از قبیل لایف لاین های افقی و عمودی، لنیارد، ابزار قفل شونده (اتصال دهنده ها)، هارنس تمام تنه، شوک گیر (جاذب انرژی) باید مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی یا ملی باشد.

2-6-2-2 نقاط نگهدارنده سامانه توقف سقوط، با توجه به شرایط محیط کار باید به صورت نقطه ای با طناب یا به صورت طناب منعطف یا ریل (صلب) اجرا شوند. لایف لاین های افقی و عمودی اعم از طناب های فولادی یا ریل، همچنین نحوه اتصال لایف لاین ها به تکیه گاه های امن، باید مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی یا ملی اجرا شود.

2-6-2-3 لایف لاین باید به نقاط تکیه گاهی مناسب از سازه که حداقل قادر به تحمل نیروی 2000 کیلوگرم باشد، متصل شود. نحوه اجرای تکیه گاه باید مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی یا ملی باشد و نحوه اجرا توسط شخص صاحب صلاحیت تایید شود.

2-6-2-4 در طراحی و تعیین محل تکیه گاه و فاصله آزاد سقوط، باید حداقل فاصله ایمن تا سطح مبنا بدین صورت در نظر گرفته شود:

حداقل فاصله ایمن تا سطح مبنا = 1.2 (طول لنیارد نگهدارنده) + طول شوک گیر در حالت کاملاً باز شده + 2.5 متر

همچنین پس از سقوط و انجام عملیات توقف سقوط، باید کف پاهای کاربر، حداقل 15 سانتیمتر از سطح مبنا فاصله داشته باشد.

2-6-2-5 تمام اتصالات و اتصال دهنده ها از قبیل حلقه ها، در نقاط اتصالی از جمله اتصال لنیارد به هارنس و اتصال لنیارد به نقطه یا طناب تکیه گاهی، باید از جنس مرغوب و تولید شده بر اساس استانداردهای معتبر بین المللی یا ملی باشند.

2-6-2-6 استفاده همزمان افراد از لایف لاین عمودی در سامانه توقف سقوط ممنوع است.

2-6-2-7 میزان شکم دهی لایف لاین افقی در بین دو نقطه تکیه گاهی، نباید بیش از 1.2 متر باشد.

2-6-2-8 هنگام استفاده از لایف لاین، حداکثر جابجایی عمودی در زمان سقوط فرد نباید بیش از یک متر باشد.

2-6-2-9 طناب استاتیک به کار رفته در لایف لاین ها، باید بتواند بار وارده به میزان حداکثر 2000 کیلوگرم را تحمل کند. باید کنترل شود که طناب ها در قسمت پایینی به هم تابیده نشده باشند و به صورت ایمن به تکیه گاه متصل شوند. طناب ها باید فاقد گره بوده و لغزنده و روغنی نباشند. برای ازدیاد طول طناب، نباید طناب ها به هم گره زده شوند و باید به وسیله پوشش های مناسب از لبه های برنده و نیز محافظت شوند و ترجیحاً با استفاده از رنگ بندی، لایف لاین مشخص شود.

2-6-2-10 طناب نیمه استاتیک در سامانه توقف سقوط باید حداقل 13 میلیمتر قطر داشته و مجهز به طناب پشتیبان عمودی برای حداقل هر 40 متر طول باشد. حداکثر تغییرشکل هنگام کشیده شدن، نباید بیش از 9 درصد باشد. همچنین باید مجهز به پوشش حفاظتی مناسب باشد که طناب را از بریدن و ساییدگی محافظت کند.

2-6-2-11 طناب ها باید در برابر هرگونه سایش، مواد خورنده، گرما و شعله مستقیم مقاوم باشند.

2-6-2-12 طناب ها باید با آب و مواد شوینده ضعیف شسته شده و توسط جریان هوا خشک شوند.

2-6-2-13 در انتهای طناب ها و لنیاردهای مورد استفاده در سامانه توقف سقوط، باید حلقه وجود داشته باشد. این حلقه باید توسط تولیدکننده تجهیزات ایجاد شده باشد. در صورت بریدن طناب و لنیارد و کوتاه کردن آن، هر یک از دو سر بریده شده باید مجدداً بسته شده و در آن حلقه ایجاد شود. ایجاد این حلقه باید توسط شخص صاحب صلاحیت انجام شود.

2-6-2-14 هارنس تمام تنه مورد استفاده در سیستم های توقف سقوط، باید دارای حلقه های سینه (جلویی) و پشتی باشد که به تناسب نوع عملیات کار در ارتفاع، لنیارد متصل به ابزار متوقف کننده سقوط، به این حلقه ها متصل شود.

2-6-2-15 استفاده از شوک گیر در وسایل و تجهیزات حفاظت فردی کار در ارتفاع که در اثر سقوط آزاد شخص، امکان وارد آمدن فشار زیادی به بدن وی وجود دارد، الزامی است. پس از وقوع سقوط بر روی شوک گیر و در صورت استفاده از آن باید این ابزار از رده خارج شود و استفاده مجدد آن ممنوع است.

2-6-2-16 در ارتفاع بیش از 1.3 متر، چنانچه سامانه توقف سقوط مجهز به شوک گیر نباشد، این سامانه باید سطح شوک وارده را در شرایط سقوط به مقدار کمتر از 400 کیلوگرم کاهش دهد.

2-6-2-17 استفاده از مهره برای اتصال اجزای انواع کمربند ایمنی و هارنس ممنوع است.

2-6-2-18 شخص صاحب صلاحیت موظف است سامانه توقف سقوط را قبل از هر شیفت کاری بازرسی و کنترل نموده و از ایمن بودن آن اطمینان حاصل کند.

2-6-2-19 پس از اطلاع از فرسوده و معیوب بودن لوازم و تجهیزات سامانه توقف سقوط، باید برچسب «خطرناک است. استفاده نشود» روی آنها درج شده و از دسترس کارگران خارج شوند.

2-6-2-20 استفاده از تجهیزات معیوب تعمیرپذیر منوط به اجازه تولیدکننده برای تعمیرات و انجام این کار توسط مرجع صاحب صلاحیت است که توسط تولیدکننده مشخص می شود.

2-6-2-21 در موقع کار بر فراز یا در نزدیکی آب و موقعی که خطر غرق شدن وجود دارد باید از جلیقه های نجات استفاده شود.

2-6-3 تور ایمنی حفاظت از سقوط افراد

2-6-3-1 در مواردی که نصب سکوهای کار و نرده های حفاظتی در ارتفاع بیش از 2.5 متر امکان پذیر نباشد، برای جلوگیری از سقوط افراد، یا برای کاهش صدمات و افزایش ضریب اطمینان، باید از تورهای ایمنی با روزنه هایی به ابعاد 15*15 سانتیمتر و با رعایت موارد زیر استفاده شود:

الف- تور ایمنی باید حداقل 2.4 متر و حداکثر 4.6 متر پایین تر از ناحیه یا تراز کاری نصب شده باشد.

ب- تور ایمنی باید 2.4 متر از هر طرف از کنارهای ناحیه کاری بیشتر ادامه داشته باشد.

2-6-3-2 تور ایمنی که از چندین تور تشکیل شده باید به صورت ایمن به هم متصل شوند، به طوری که توانایی جذب نیرویی برابر با بزرگتر از مقدار طراحی شده را داشته باشند.

2-6-3-3 تور ایمنی باید به گونه ای نصب شود که بین کارگر و تور هیچ مانعی وجود نداشته باشد. همچنین باید فاصله ایمنی تا سطح زیرین، در حالتی که تور ایمنی در اثر سقوط فرد، در وضعیت حداکثر شکم دهی قرار دارد، برقرار باشد.

2-6-3-4 برپایی و نصب تورهای ایمنی، همچنین جمع آوری و برچیدن آنها باید توسط شخص صاحب صلاحیت و با استفاده از سیستم توقف سقوط انجام شود.

2-6-3-5 تور ایمنی قبل از استفاده و در طول مدت بهره برداری باید به صورت مستمر توسط شخص صاحب صلاحیت از نظر نصب صحیح، پارگی، پوسیدگی و موارد دیگر به دقت بازرسی شده و مقاومت آنها به لحاظ تحمل وزن افراد هنگام سقوط در شرایط مختلف مورد آزمایش قرار گیرد و بعد از اطمینان از کارایی تورهای ایمنی دستور اجرای عملیات را صادر کند. استفاده از تورهای فرسوده و آسیب دیده به هیچ وجه مجاز نیست.

2-6-4 حفاظت از سقوط بر روی بام (سقف) شیبدار

2-6-4-1 در هنگام کار بر روی سقف های شیبدار با پوشش صفحات موج دار نورگیر و یا صفحات شکننده مانند ورق های آزبست سیمان (ایرانیت)، در صورتی که سقف فاقد هرگونه نقص، ترک و شکستگی بوده و فاصله تکیه گاه های زیر آن به اندازه ای باشد که تحمل بارهای وارده را داشته باشند، باید از صفحات چوبی با عرض حداقل 25 سانتیمتر استفاده شود. تعداد صفحات چوبی باید حداقل 2 عدد باشد تا برای جابجا کردن یکی از آنها، نیاز به ایستادن بر روی ورق های شکننده نباشد. این صفحات چوبی باید به طور محکم و مطمئن نصب گردند تا از لغزش آنها در زیر پای کارگر جلوگیری به عمل آید.

2-6-4-2 در مواردی که کار روی بام های شیب دار به ویژه با شیب بیش از 20 درجه انجام می پذیرد، استفاده از سیستم توقف سقوط اجباری است و توصیه می شود تورهای ایمنی در زیر محل کار نصب شود.

2-6-4-3 کارگرانی که بر روی سقف به کار گمارده می شوند، باید دارای تجربه کافی و توانایی جسمی و روانی لازم باشند.

2-6-4-4 در لبه سطوح شیب دار باید موانع مناسب و کافی برای جلوگیری از ریزش ابزار کار نصب شود.

2-6-4-5 از کار کردن کارگران بر روی بام ساختمان ها در هنگام باد، طوفان و بارندگی شدید و یا هنگامی که سطح بام پوشیده از یخ باشد، باید جلوگیری به عمل آید.

2-7 ماشین آلات (موتوری)، تجهیزات ساختمانی و ابزارها

2-7-1 مشخصات عمومی

2-7-1-1 ماشین آلات ساختمانی مورد بحث در این بخش برای جابجایی و حمل مصالح، خاک و ضایعات ساختمانی، همچنین در گودبرداری و نظایر آنها مورد استفاده قرار می گیرند.

2-7-1-2 باید از ماشین آلاتی که مطابق با استاندارد ملی به شماره 12544 یا دارای استانداردهای بین المللی هستند در عملیات اجرایی استفاده شود. اتاقک (کابین) و ساختارهای حفاظتی ماشین آلات ساختمانی باید مطابق استانداردهای ملی به شماره 8610، 8157، 10482 طراحی و ساخته شده باشد. علاوه بر موارد بیان شده تجهیزات ماشین آلات ساختمانی باید:

• الف- مطابق با استانداردهای بین المللی، ملی و منطبق با اصول و قواعد ارگونومی ساخته شده باشند.
• ب- به طور مرتب و مطابق با دستورالعمل شرکت سازنده، نگهداری و تعمیر دوره ای شوند.
• پ- حفاظ ها، ورق ها، سایر تجهیزات و ابزار آلات باید مطابق با دستورالعمل سازنده تعمیر شوند.
• ت- به یک کاهنده صدای منبع و کنترل کننده صدا مجهز شده باشند.

2-7-1-3 ماشین آلات ساختمانی باید مطابق ضوابط، توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازرسی و معاینه فنی ادواری قرار گیرند و تنها در صورت اخذ معاینه فنی به کارگیری آنها مجاز است.

2-7-1-4 نصب، راه اندازی، بهره برداری، تعمیر، آزمایش و تنظیم ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی و هدایت آن ها باید توسط شخص صاحب صلاحیت و مطابق مقررات مرجع صاحب صلاحیت و دستورالعمل های فنی و ایمنی شرکت سازنده انجام شود. دستورالعمل کار با ماشین آلات ساختمانی باید در اختیار راننده و متصدی قرار داده شود و راننده یا متصدی نیز موظف به رعایت و اجرای آن می باشند.

2-7-1-5 تمام رانندگان یا متصدیان ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش های لازم در خصوص آشنایی با ساختار ماشین آلات ساختمانی، اصول سرویس و نگهداری روزانه، بازدید فنی مطابق با وظایف محوله و اصول ایمنی مربوط به حرفه خود را فرا گرفته و مفهوم علائم و تابلوهای هشدار دهنده و کاربرد آنها را بدانند. همچنین با قوانین و مقررات رانندگی در جاده های مختلف به خوبی آشنا بوده و از آنها پیروی کنند. حسب مورد، مطابق با قوانین جاری، دارای گواهینامه ویژه مهارتی از مرجع صاحب صلاحیت باشند. به کارگیری رانندگان و متصدیان فاقد گواهی سلامت معتبر از مراکز درمانی معتبر ممنوع است.

2-7-1-6 ماشین آلات ساختمانی باید مطابق با استاندارد ملی به لوازم زیر مجهز باشند:

• الف- دستگاه سیگنال صوتی برقی.
• ب- نورافکن جلو و عقب ماشین و چراغ های عقب و جلو مطابق با استاندارد ملی به شماره 10182.
• پ- ترمز دستی و ترمز پدالی و در صورت لزوم ترمز اضطراری مطابق با استانداردهای ملی به شماره های 8491، 8612 و 15975.
• ت- چراغ گردان هشدار دهنده.
• ث- کاهنده صدای منبع و کنترل کننده صدا (صدا خفه کن ها) مطابق با استانداردهای ملی به شماره های 10974 و 11583.
• ج- آژیرهای هشدار دهنده (دنده عقب، تجاوز از شرایط عملیاتی ماشین) که میزان صدای آنها حداقل 10 دسی بل بیشتر از صدای زمینه باشد.
• چ- حفاظ ایمن هنگام تعویض، باد کردن و بادگیری لاستیک چرخ.
• ح- علائم و برچسب های ایمنی که خوانا، تمیز و قابل رویت باشد.

2-7-1-7 اتاقک راننده و متصدی ماشین آلات ساختمانی باید دارای مشخصات زیر باشد:

• الف- راننده یا متصدی را در شرایط جوی نامساعد و نفوذ گرد و غبار هنگام عملیات اجرایی محافظت نماید.
• ب- دارای شیشه ایمن و مقاوم در برابر ضربه مطابق با استاندارد ملی به شماره 10182 باشد.
• پ- دید عامل یا راننده را با استانداردهای ملی به شماره های 8415، 8612، 10975 محدود نکند.
• ت- به آینه های جانبی برای دید اطراف مجهز باشد.
• ث- دارای سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب و ایمن مطابق با استانداردهای ملی به شماره 10974 و 11583 باشد.
• ج- دارای کپسول اطفای حریق مناسب و جعبه کمک های اولیه باشد.
• چ- دارای محافظ یا شبکه ایمن در جلوی شیشه برای ماشین آلاتی که در معرض ریسک بالای برخورد ناشی از سنگ و سایر اجسام مشابه از جلوی کار دارند.
• ح- ابعاد چشمه شبکه حفاظ جلوی شیشه حداکثر 28 سانتیمتر باشد.
• خ- دفترچه راهنمای ارائه شده توسط سازنده درخصوص ایمنی کار با ماشین مذکور مطابق با استاندارد ملی به شماره 10484 موجود باشد.
• د- دارای پاک کن برف مناسب و سالم و به تعداد کافی مجهز باشد.

توجه: دسته ای از ماشین آلات که دارای اتاقک بدون شیشه هستند فقط شامل بندهای الف، ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د می باشند.

2-7-1-8 صندلی ماشین آلات ساختمانی باید دارای مشخصات فنی زیر باشد:

• الف- مجهز به ضربه گیر باشد.
• ب- دارای کمربند ایمنی سالم باشد.
• پ- قابلیت تنظیم در طول و ارتفاع را داشته باشد.
• ت- مطابق اصول ارگونومی طراحی و ساخته شده و راحت باشد.
• ث- مطابق با استانداردهای ملی به شماره های 8404 و 9932 و استانداردهای معتبر بین المللی باشد.

2-7-1-9 ماشین آلات ساختمانی باید به علائم و برچسب های ایمنی مناسب مجهز باشند. این علائم باید کاملاً خوانا، تمیز و قابل رویت بوده و مطابق استاندارد ملی به شماره 10477 باشد.

2-7-1-10 مسیر تردد افراد روی ماشین آلات سنگین عمرانی که مرتفع بوده و خطر سقوط افراد هنگام راه رفتن در آن زیاد است باید به نرده های حفاظتی با حداقل ارتفاع 85 و حداکثر 100 سانتیمتر مجهز باشند.

2-7-1-11 تمام قسمت های متحرک ماشین آلات که امکان درگیری و ایجاد حادثه برای راننده یا متصدی یا سایر افراد را دارد از قبیل قسمت های انتقال نیرو، تسمه ها، زنجیرها، چرخ ها، گردنده محورها، به طور کلی باید دارای پوشش یا حفاظ مناسب با استقامت کافی باشند. همچنین کارگرانی که در نزدیکی قسمت های گردنده ماشین آلات مشغول به کار می باشند، باید موهای خود را کوتاه نموده و یا آنها را به وسیله سرپوش نگهداری نمایند.

2-7-1-12 قسمت های داغ ماشین آلات و تجهیزات از قبیل لوله ها و خطوط انتقال بخار و گازهای خروجی و همچنین قسمت های تیز و برنده ماشین آلات و تجهیزات که امکان برخورد با آنها وجود دارد، باید با پوشش مناسب محصور و حفاظت گردند.

2-7-1-13 ماشین آلات ساختمانی باید دارای لوح مشخصات به شرح زیر باشند:

• نام شرکت سازنده یا وارد کننده.
• وزن ماشین ساختمانی بدون بار.
• ظرفیت مجاز عملیاتی ماشین (SWL).
• شماره شناسایی محصول مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 8405.
• سال یا مدل ساخت.
• شماره سریال ساخت.

2-7-1-14 به دلیل گردوخاک موجود درکارگاه ها باید فیلترهای ماشین و فیلتر سیستم تهویه در اتاقک تریلرها و کامیون ها و ... موجود در محوطه کارگاه مرتب و زود به زود تعویض شوند.

2-7-1-15 هرگاه علائم هشدار دهنده روی ماشین نصب شده باشد، نباید موتور را روشن کرد یا کنترل ها را حرکت داد.

2-7-1-16 هر نوع تغییری در مشخصات وسایل و ماشین آلات باید با توجه به دستورالعمل سازنده آنها و نظر کارشناسی افراد صاحب صلاحیت انجام شود. این تغییرات نباید سلامتی کارکنان و راننده ها را به خطر بیندازد.

2-7-1-17 تابلو و صفحاتی که دارای اطلاعات نحوه راه اندازی و کار با ماشین می باشند باید در داخل اتاقک نصب شده و نباید حذف، تغییر داده شده و یا مخدوش شوند.

2-7-1-18 به کارگیری ماشین آلات عمرانی در مناطق دارای تاسیسات الکتریکی و خطوط لوله نفت و گاز و نظایر آن فقط با کسب مجوز از مراکز صاحب صلاحیت و یا رعایت اصول ایمنی مجاز است.

2-7-1-19 ماشین آلات ساختمانی که متصدی به صورت پیاده با آن اقدام به انجام کار می کند، باید به سامانه ای مجهز باشند که در صورت رها کردن فرمان یا اهرم هدایت، متوقف گردند.

2-7-1-20 باز و بسته نمودن در مخزن ماشین آلات عمرانی حمل قیر و آسفالت، بونکر سیمان و حمل مواد سوختی و نظایر آن هنگامی که تحت فشارند ممنوع است.

2-7-1-21 هنگام تردد ماشین آلات ساختمانی در تونل ها و سایر مکان هایی که در آنها محدودیت ارتفاع وجود دارد باید قبل از تردد، توسط مسئول عملیات یا راننده، ارتفاع ماشین و بار در حال حمل اندازه گیری شده و در صورت سرگیر نشدن، اجازه عبور صادر شود.

2-7-2 وظایف رانندگان و متصدیان

2-7-2-1 راننده یا متصدی باید در هنگام کار و رانندگی از انجام اعمالی نظیر خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه و نظایر آن و استفاده از داروهای خواب آور و سایر اعمالی که سبب کاهش هوشیاری و تمرکز وی می گردد، خودداری نماید.

2-7-2-2 ورود افراد متفرقه به اتاقک راننده به غیر از تعمیرکار، فرد صاحب صلاحیت و مسئول فنی کارگاه در حین عملیات اجرایی ممنوع است.

2-7-2-3 قبل از شروع به کار ماشین آلات ساختمانی، راننده موظف است نسبت به بررسی و کنترل موارد زیر و اطمینان از صحت عملکرد آنها اقدام کند:

• الف- بازدید اطراف و زیر ماشین.
• ب- کنترل چراغ ها، پلکان ها، دستگیره ها، اهرم ها، ترمزها، جعبه فرمان.
• پ- بررسی میزان فشار باد و وضعیت لاستیک.
• ت- کنترل میزان فشار هیدرولیک و پنوماتیک مخزن.
• ث- کنترل بوق، برف پاک کن و آینه ها.
• ج- سایر مواردی که در دستورالعمل شرکت سازنده ذکر شده است.

2-7-2-4 قبل از حرکت ماشین باید تا حد امکان محل اجرای عملیات شناسایی شود. در این رابطه حجم ترافیک، عرض راه، وجود دست انداز، حفره، گل و لای، بخ، گردوغبار زیاد، خطوط لوله آب و گاز، کابل های برق و تلفن در زیر زمین یا بالای سر و به طور کلی هر نوع خطر احتمالی در مسیر باید مورد توجه قرار گیرد تا راننده در حین کار با شرایط غیر منتظره و پیش بینی نشده روبه رو نشود.

2-7-2-5 راننده یا متصدی موظف است در هنگام کار نسبت به رعایت موارد زیر اقدام نماید:

• الف- رعایت سرعت مطمئنه در حمل و جابجایی توده مواد و خاک به بالای پرتگاه و یا انتهای سراشیبی.
• ب- رعایت توزیع یکنواخت بار بر روی سطح تیغه و جام.
• پ- جمع آوری و قرار دادن ادوات کاری ماشین در تراز 30 سانتیمتری از سطح زمین در سراشیبی.
• ت- رعایت فاصله ایمن از وسیله نقلیه جلویی.
• ث- رعایت فاصله ایمن از لبه پرتگاه، محل تجمع کارگران، تاسیسات و ساختمان ها.
• ج- رعایت محدوده عملیاتی توصیه شده توسط سازندگان ماشین.
• چ- حرکت در سراشیبی و سر بالایی با دنده سنگین.
• ح- تخلیه و بارگیری روی سطوح مقاوم، مستحکم و ایمن با مجوز مسئول آن در کارگاه.
• خ- قرارگیری بوم در راستای محور طولی ماشین در حین حرکت در ماشین آلات ساختمانی دارای بوم.
• د- تسلط بر نقاط دید کور ماشین و قرار دادن یک نفر علامت دهنده برای علامت دادن در مواردی که نقاط کور دید متصدی می تواند باعث بروز حادثه شود. (مطابق بند 2-7-3)

2-7-2-6 هنگام سوار و پیاده شدن از اتاقک ماشین آلات، باید موارد زیر رعایت گردد:

• الف- از پلکان نصب شده بر روی ماشین برای تردد استفاده شود.
• ب- قاعده سه نقطه تماس در بالا رفتن یا پایین آمدن از پلکان رعایت شود (دو پا و یک دست یا دو دست و یک پا).
• پ- پلکان باید عاری از هرگونه آلودگی به مواد لغزنده از قبیل لکه چربی، روغنی یا گریسی، گل و نظایر آن باشد.
• ت- اولین پلکان تردد به اتاقک باید حداکثر 60 سانتیمتر از سطح زمین فاصله داشته باشد.
• ث- هنگام تردد از روی پلکان همواره باید صورت فرد رو به پلکان باشد.

2-7-2-7 در شرایط زیر تلفن همراه راننده یا متصدی باید خاموش باشد:

• الف- در زمان سوخت گیری.
• ب- در محل هایی که عملیات انفجاری انجام می شود.
• پ- در محل هایی که خاموش بودن تلفن همراه طبق تابلوها یا دستورالعمل ها و دیگر قوانین الزامی شده باشد.

2-7-2-8 هنگام حرکت با ماشین آلات ساختمانی انجام اعمال زیر ممنوع است:

• الف- مسابقه دادن با ماشین آلات.
• ب- انجام کارهای نمایشی با ماشین آلات.
• پ- هر نوع عمل دور از احتیاط، توقف و دور زدن سریع و ناگهانی.

2-7-2-9 وسایل و تجهیزات مکانیکی و ماشین آلات نباید در نقاطی پارک، نصب و مورد استفاده قرار گیرند که خطراتی چون لغزش، ریزش دیوار محل گودبرداری، رانش، فرو روی، سقوط به پرتگاه یا اشتعال و انفجار وجود داشته باشد. در شرایطی که به دلیل بستگی بستر یا ازدیاد شیب آن احتمال به خطر افتادن تعادل وسیله موتوری وجود دارد باید قبل از شروع عملیات، اقدامات ایمنی و حفاظتی لازم به عمل آید.

2-7-2-10 راننده یا متصدی هنگام توقف ماشین و قبل از ترک آن، باید نسبت به رعایت موارد زیر اقدام نماید:

• الف- از توقف ماشین بر روی سطوح شیبدار خودداری نموده و ماشین را روی زمین مستحکم و مسطح متوقف نموده، ادوات ماشین را بر روی زمین قرار دهد و سپس آن را خاموش نموده و دنده ها را درگیر و از ترمز دستی استفاده نماید. چرخ های ماشین آلات بارگیری و باربری باید هنگام توقف برای جلوگیری از حرکات ناخواسته، با استفاده از تخته سنگ یا گوه محکم و مقاوم در زیر چرخ لاستیکی و زنجیری مهار شوند. موانع گوه ای که برای جلوگیری حرکت وسیله نقلیه چرخ لاستیکی زیر چرخ ها قرار می گیرند، باید قادر به نگهداری چرخ هایی که سنگین ترین بار را تحمل می کنند، باشند.
• ب- راننده باید از توقف کامل ماشین اطمینان حاصل نموده و سوئیچ را در وضعیت خاموش قرار داده و آن را بردارد.
• پ- نصب حصار، علامت، پرچم و روشنایی کافی به منظور پارک ماشین در مسیر عمومی الزامی است.
• ت- در موقع توقف وسایل موتوری گودبرداری و خاکبرداری از قبیل بولدوزر، لودر، بیل مکانیکی، لیفتراک و نظایر آن باید ادواتی چون تیغه، چنگک، جام و ... پایین آورده شده و روی زمین قرار گیرند و رها کردن آن ها به حالت آویزان و معلق ممنوع است. جمع آوری ادوات کاری به داخل و قرارگیری آنها باید در ارتفاع 40 الی 50 سانتیمتری از سطح زمین در هنگام حرکت ماشین انجام شود.
• ث- در مکان هایی که خطراتی نظیر ریزشی بودن دیواره و برق گرفتگی وجود دارد راننده باید از راهنما برای هدایت ماشین استفاده کند.
• ج- از تیغه های بولدوزر، لودر، بیل مکانیکی و ... نباید به عنوان ترمز استفاده شود، مگر در مواردی استثنایی و اضطراری.

2-7-2-11 پیاده و یا سوار شدن از ماشین آلات در حال حرکت تحت هر شرایط ممنوع است. تعویض و جابه جایی رانندگان و اپراتورهای ماشین آلات و دستگاه ها فقط در زمان توقف آن ها مجاز است. سوار شدن افراد غیرمجاز بر ماشین آلات عمرانی نظیر لودر، گریدر، بولدوزر و اجزای آن ها نظیر تیغه ها، جام و مانند آنها ممنوع است.

2-7-2-12 ماشین چرخ لاستیکی که به طور مرتب در شیبی بیش از 5 درصد کار می کند، اگر وزن بدون بار آن کمتر از 4 تن باشد، باید حداقل به یک مانع گوه ای و در صورتی که وزن بدون بار آن 4 تن و یا بیشتر باشد، باید به دو عدد مانع گوه ای برای توقف، مجهز شود.

2-7-2-13 کار با ماشین آلات ساختمانی در حالت خالی در سراشیبی ممنوع است.

2-7-2-14 انجام عملیات اجرایی در شب و در محیط های تاریک، تنها در صورت تامین روشنایی کافی و مناسب مجاز است.

2-7-2-15 جابه جایی و عبور تیغه، جام و چنگک ماشین آلات ساختمانی از روی تاسیسات و کارگران ممنوع است. چنانچه امکان حذف حرکت جام ماشین از روی تاسیسات و کارگران وجود نداشته باشد، باید تمهیدات ایمنی و اقدامات احتیاطی لازم به عمل آمده باشد.

2-7-2-16 فاصله اتاقک از دیواره های کاری باید حداقل 1 متر باشد.

2-7-2-17 دور زدن ماشین آلات ساختمانی روی سطح شیب دار تنها با توجه به محدوده عملیاتی ماشین، براساس توصیه کارخانه سازنده مجاز است.

2-7-2-18 استفاده از ادوات ماشین برای کاهش سرعت و افزایش اصطکاک در سراشیبی ممنوع است.

2-7-2-19 یدک کشی کردن ماشین روی سطوح با شیب تند ممنوع است و فقط با استفاده از یدک کش ثابت مجاز است.

2-7-2-20 در صورت به کارگیری ماشین آلات چرخ لاستیکی بر روی اجسام تیز و برنده باید از زنجیر حفاظتی مناسب استفاده شود.

2-7-2-21 قبل از روشن کردن ماشین در مکان های سرپوشیده باید اطمینان حاصل شود که سیستم تهویه کارایی لازم را دارد. برای خروج دود از این مکان ها، لوله اگزوز را باید به بیرون از محوطه ارتباط داد.

2-7-2-22 استقرار چند ماشین آلات بر روی تاسیساتی از قبیل لوله های نفت، گاز و خطوط برق ممنوع است.

2-7-3 میدان دید

2-7-3-1 رانندگان یا متصدیان ماشین آلات ساختمانی موظفند ضمن رعایت قوانین و مقررات موجود از مسیرهای مشخص شده در کارگاه تردد نمایند تا ضمن انضباط در تردد، نقاط کور دید به حداقل کاهش یابد.

2-7-3-2 حضور افراد غیرمجاز در منطقه عملیاتی ماشین آلات و تجهیزات ممنوع است. راننده در صورت نیاز به حضور افراد در حوزه عملیات ماشین، باید به گونه ای کار کند که در همه اوقات شخص مزبور در میدان دید وی قرار داشته باشد.

2-7-3-3 در مواردی که میدان دید راننده یا متصدی ماشین آلات راه سازی و ساختمانی محدود باشد، وجود یک نفر کمک یا علامت دهنده الزامی است. فرد علامت دهنده به راننده یا متصدی یا ماشین آلات ساختمانی باید با دستورالعمل ها و نشانه های علامت دهی مطابق بخش 2-11 به طور کامل آشنا باشد. در موارد زیر باید نسبت به استفاده از فرد علامت دهنده اقدام شود:

• الف- هنگام ورود ماشین به حریم دکل های برق و خطوط انتقال نیرو برای رعایت مقررات حریم مطابق بند 2-12-2.
• ب- در محیط هایی که اطراف ماشین به نحو مناسبی قابل رویت نباشد.
• پ- در محیط های خطرناک که ریسک حادثه بالاست (تعدد ماشین آلات، شلوغی کارگاه، محدودیت فضا، قرارگیری کارگاه در بافت شهری، کار در شب، وضعیت نامناسب آب و هوایی و ...).

2-7-3-4 انجام عملیات اجرایی در شب و در محیط های تاریک، تنها در صورت تأمین روشنایی کافی و مناسب پس از تایید دستگاه نظارت مجاز است.

2-7-3-5 ماشین آلات ساختمانی که بخش هایی از آن فاقد دید کافی است باید به وسایل آشکارساز مناسب تجهیز شوند.

2-7-3-6 لباس کارگران در محوطه کارگاه برای دیده شدن توسط رانندگان ماشین آلات به ویژه در زمان های تاریک شدن هوا باید مطابق مشخصات ذیل باشد:

• الف- رنگ لباس زرد یا نارنجی فلورسنت باشد.
• ب- عرض نوارهای منعکس کننده در لباس باید حداقل 5 سانتیمتر باشد.
• پ- نوارها باید حتی الامکان از شیرینگ زرد یا نقره ای رنگ انتخاب شوند.
• ت- عرض نوارهای شیرینگ روی پوشش (گترها) نباید کمتر از 2 سانتیمتر باشد.

2-7-3-7 در صورت اخذ مجوز استفاده وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی در معابر عمومی، این وسایل نباید در فاصله کمتر از 15 متر از تقاطع قرار گیرند، همچنین نباید مانع از دیده شدن علایم راهنمایی و رانندگی شده و یا باعث محدودیتی در انجام وظایف سازمان آتش نشانی و سایر واحدهای خدماتی شوند.

2-7-3-8 باید نسبت به توقف عملیات اجرایی در شرایط جوی نامساعد نظیر طوفان، مه گرفتگی، گرد و غبار شدید و نظایر آن (به استثنای ماشین آلاتی که برای شرایط اضطراری و عملیاتی مذکور تجهیز شده اند) اقدام شود. برای کار با ماشین آلات ساختمانی، برای فعالیت در شرایط جوی نامساعد، رعایت شرایط زیر الزامی است:

• الف- سرعت باید متناسب با فاصله دید، ترافیک و شرایط جاده باشد.
• ب- برای دیدن فضای اطراف و دیده شدن توسط سایر رانندگان، باید برف و یخ از ماشین (بدنه، سقف، شیشه ها) توسط راننده یا متصدی پاکسازی شود.
• پ- در زمان کار بر روی مسیرهای پوشیده از برف و یخ که احتمال لغزش ماشین وجود دارد، ضمن راندن با سرعت مطمئنه، چرخ ها باید به لاستیک های یخ شکن یا به زنجیرهای مناسب طبق دستورالعمل شرکت سازنده تجهیز شوند.
• ت- از تمیز بودن لوله خروجی دود (اگزوز) از برف اطمینان حاصل شود.

2-7-3-9 گذاشتن بار یا اشیا در جلو یا عقب ماشین اعم از داخل یا خارج اتاقک به گونه ای که مانع دید راننده شود ممنوع است.

2-7-3-10 توقف در داخل قوس های فاقد دید کافی ممنوع است و در صورت اجبار باید علایم هشدار دهنده ای را که مبنی بر ارسال پیام احتیاط به وسایل عبوری است در فاصله ی مناسب، قبل از وسیله متوقف شده، قرار داد.

2-7-3-11 در صورت توقف ماشین آلات در غیر از توقف گاه های مشخص شده، ماشین باید با استفاده از علایم هشدار دهنده و آگاه کننده مانند شیرینگ، چراغ، شعله آتش و یا هر وسیله هشدار دهنده دیگری که برای محیط مورد نظر مناسب و ایمن باشد، مشخص شود.

2-7-3-12 در تمام محل های کار به خصوص در مکان های انتقال مواد و مسیرهای ارتباطی که امکان کاهش دید در اثر گرد و خاک وجود دارد، باید گرد و خاک را مطابق بند 2-9-4-6 کنترل نمود.

2-7-4 مشخصات محل تخلیه و بارگیری و راه های دسترسی

2-7-4-1 مشخصات راه های دسترسی و ابعاد توقفگاه ها مانند عرض، فواصل وسیله باربری تا دیواره ها و ارتفاع کف تا سقف باید به گونه ای باشد که تجهیزات متحرکی را که برای عملیات تخلیه به این مکان وارد می شوند، به نحو ایمن در خود جای دهد.

2-7-4-2 راه های ارتباطی، رمپ ها و محل های توقفگاه ماشین آلات و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید از استحکام کافی برخوردار باشد و قادر به تحمل نیروهایی که در معرض آن قرار دارند باشند تا از فرونشست زمین، ذر رفتن چرخ، واژگونی و ایجاد سایر حوادث احتمالی جلوگیری به عمل آید.

2-7-4-3 کف توقفگاه ماشین آلات سنگین ساختمانی و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی علاوه بر موارد بیان شده در بند 2-7-4-2 باید دارای شرایط زیر باشد:

• الف- هموار و حتی الامکان قابل شستشو باشد.
• ب- مجاری مناسبی در آن پیش بینی شده باشد تا در صورت ریزش یا نشت مواد سوختی، مواد مذکور به چاله ها و مخزن قابل تخلیه هدایت گردند.

2-7-4-4 ماشین آلات ساختمانی نباید در کنار گودبرداری و کانال توقف یا حرکت کنند مگر اینکه مهارهای گودبرداری یا کانال نصب شده و بار سربار ماشین آلات در طراحی آنها لحاظ شده باشد.

2-7-4-5 برای عبور ماشین آلات ساختمانی از روی پل یا سازه های نظیر آن، باید قبلاً از استحکام و مقاومت آن از طریق شخص صاحب صلاحیت اطمینان حاصل شده و تاییدیه لازم از دستگاه نظارت اخذ شود.

2-7-4-6 در مواردی که کار تخلیه و بارگیری در محیط های بسته انجام می شود، باید تهویه لازم و کافی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور وسیله نقلیه خاموش شود.

2-7-4-7 ماشین آلات ساختمانی حمل مواد و مصالح باید در سطوح صاف و مسطح برای تخلیه قرار گیرند. تخلیه در شرایطی که این ماشین آلات زاویه دار باشند، ممنوع است.

2-7-4-8 محل های بارگیری یا باربری مرتفع، باید به تابلوهای علائم اخطاری و هشدار دهنده مناسب در نزدیکی محل اجرای عملیات مجهز باشند.

2-7-4-9 نواحی تخلیه و بارگیری باید تا شعاعی که خطر سقوط، پرتاب سنگ یا برخورد با ماشین آلات وجود دارد حفاظت شوند و از ورود افراد غیرمجاز به آن نواحی مطابق بخش 2-11 ممانعت شود.

2-7-4-10 هنگام تخلیه و بارگیری باید حریم خطوط و پست های برق مطابق بخش 2-12 رعایت شده و تدابیر حفاظتی لازم به عمل آورده شود.

2-7-4-11 ماشین آلات حمل مواد و مصالح باید در فاصله ای مطمئن و ایمن از محل تخلیه بایستند و منتظر اجازه برای تخلیه بار باشند.

2-7-5 الزامات تخلیه و بارگیری

2-7-5-1 تخلیه و بارگیری آهن آلات از ساعت 22 تا 6 در مناطق با کاربری مسکونی و درمانی ممنوع است.

2-7-5-2 در هنگام بارگیری و یا تخلیه، باید علاوه بر استفاده از ترمز دستی از موانع مناسب از قبیل بلوک های چوبی نیز برای جلوگیری از حرکت اتفاقی و مهار وسایل مذکور استفاده شود.

2-7-5-3 هنگام تخلیه و قبل از فعال کردن جک تخلیه، ماشین حمل مواد باید در محل خود کاملاً متوقف شده باشد.

2-7-5-4 پس از تخلیه بار از دستگاه و قبل از حرکت آن، راننده باید اطمینان حاصل نماید که محفظه از بار خالی است. حرکت ماشین آلات در حالی که محفظه آن در وضعیت تخلیه قرار دارد ممنوع است.

5-5-7-2 زمانی که اهرم در تخلیه بار محفظه کامیون حمل بار (دامپر) به صورت دستی فعال می شود، ابزار باز و بسته کردن اهرم تخلیه باید در محلی خارج از محل تخلیه مواد مانند داخل اتاقک و یا پشت محفظه کامیون باشد.

6-5-7-2 بار باید از ارتفاع مناسبی به داخل کامیون تخلیه شود. رها کردن بار از ارتفاع زیاد به داخل محفظه کامیون ممنوع است.

7-5-7-2 در موقع بارگیری وسایل نقلیه موتوری با مواد و مصالحی از قبل شن، ماسه، سنگ، آجر، خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی به وسیله جرقبیل، بیل مکانیکی، لودر و امثال آنها، باید تمام سرنشینان وسایل مذکور را ترک و تا پایان بارگیری درمحل مناسب و ایمن مستقر شوند.

8-5-7-2 بارگیری بیش از ظرفیت مجاز وسایل موتوری، همچنین بیش از ارتفاع دیواره های محفظه دیوی بار ممنوع است.

9-5-7-2 بارهایی که احتمال ریزش، لغزش و یا سرّ خوردن آنها در زمان حمل وجود دارد باید قبل از حرکت، به طور مطمئنی با استفاده از تجهیزات و وسایلی از قبیل زنجیر، کابل، طناب، توری، چادر، برزنت و نظایر آن محکم به بدنه وسیله نقلیه مهار شده یا پوشانده شوند، مگر آنکه ارتفاع بار از ارتفاع دیواره های اطلق بارگیری کمتر باشد. در مورد مصالح ریزدانه پوشاندن بار با استفاده از پوشش برزنتی یا پلاستیکی و در حمل آجر استفاده از پوشش توری شکل یا برزنتی الزامی است.

10-5-7-2 در هنگام بارگیری قطعات و مصالح سنگین و حجم از قبیل تیرآهن، قطعات ساخته شده اسکلت های فلزی، لوله های بزرگ و غیره، باید طوری روی هم چیده شوند که هنگام تخلیه بار و بازکردن دیواره های اطلق بارگیری، از لغزش نابه هنگام آنها بر روی هم و ایجاد حادثه جلوگیری به عمل آید. هم چنین نحوه بارگیری و توزیع قطعات مذکور در اتاق بارگیری باید به ترتیبی باشد که باعث نا متعادل ساختن وسیله نقلیه در هنگام حرکت نشود.

11-5-7-2 وسیله باربری نباید قبل از متوازن نمودن بار حرکت کند 

12-5-7-2 حمل و جابجایی بارهایی که دارای طول زیاد و یا در نوسان هستند باید با رعایت کلیه مسایل ایمنی و قوانین مربوطه صورت پذیرد. همچنین باید با نصب علايم هشداردهنده و آگاه کننده نظیر چراغ چشمک زن یا پرچم قرمز از بروز هرگونه حادثه جلوگیری شود.

13-5-7-2 هنگام بارگیری توده های خاک، نخاله های ساختمانی، آجر، ماسه، شن و مانند آن توسط ماشین آلات سانتیمتر باشد. مربوطه، فاصله کامیونت، دامپر، کمپرسی از بیل مکانیکی یا لودر باید حداقل 60

14-5-7-2 در صورتی که بارگیری مصالح و نخاله ها، در موقعیت هایی که مستعد ریزش و آوار هستند انجام می شود، باید ماشین آلات بارکننده و یا حمل بار در وضعیت مناسب و ایمن نسبت به محل ریزش قرار گیرند. بارگیری تنها پس از ایمن سازی و حصول اطمینان از عدم ریزش جبهه کار مجاز است و باید یک نفر ناظر بر عملیات کار باشد تا در صورت لزوم، راننده ها را از وضع به وجود آمده با به کارگیری علایم مشخصی مطلع سازد.

15-5-7-2 فرد علامت دهنده (راهبر) برای تخلیه بار در محل باید در فاصله ایمن از کامپونی که در حال عقب رفتن به محل تخلیه است، مستقر شده و در صورت لزوم از چراغ های علامت دهنده مناسب استفاده کند تا اگر راننده نتواند علایم راهبر را دریافت کند، ماشین را سریعا متوقف نماید.

16-5-7-2 هنگام انتقال ماشین آلات ساختمانی بر روی سکو یا تریار حمل ماشین آلات، باید موارد زیر رعایت شود: 

الف- شخص صاحب صلاحیت برای کمک و علامت دادن به راننده در انتقال صحیح ماشین آلات بر روی سکو یا تریار حمل ماشین آلات به کار گرفته شود.

ب- سکوی انتقال ماشین روی تریار عریض و مقاوم باشد.

پ- سکوی انتقال یا تریار لغزنده نباشد.

ت- فقط از اهرم حرکت ماشین استفاده شده و دیفرانسیل قفل باشد.

ث- ماشین به طور آهسته و ایمن به سکو منتقل شود.

ج- سکوی انتقال و تریار تراز باشد.

چ- ماشین بر روی سکو یا تریار مهار شود.

حفاظت در برابر برق گرفتگی و حریق -6-7-2

علایم بر موارد بیان شده در بخش 12-2 باید اقدامات ذیل در زمینه ایمنی ماشین آلات به عمل آورده شود:

1- تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل برق ماشین آلات و تجهیزات، از قبیل کلیدهای قطع و وصل، کلیدهای خودکار، فیوزها و همچنین تابلوهای برق و کلیدها، باید مطابق ضوابط مرجع صاحب صلاحیت، نصب و مورد استفاده قرار گیرند.

2- عبور ماشین آلات از روی کابل های برقی که در سطح زمین قرار دارند، مجاز نیست مگر آن که در برابر له شدن و پارگی محافظت شده باشند.

3- به کار بردن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق باید با رعایت ضوابط بند 2-13-2 صورت گیرد. تمام رانندگان ماشین آلات ساختمانی باید در زمینه اصول ایمنی و حفاظت در مجاورت تاسیسات خطوط انتقال برق، آموزش های لازم را زیر نظر شخص صاحب صلاحیت دیده باشند.

4- در صورت برخورد ماشین آلات به خطوط هوایی یا زمینی انتقال برق در حین عملیات (ولتاژ گام) تا زمان جداشدن جریان برق از ماشین و تایید نیروهای امدادی، راننده یا متصدی باید در ماشین بماند. ولی اگر ماشین به ولتاژی است که برابر برخورد های فاز با زمین ایجاد می شود. این برخورد ممکن است در اثر پارگی های فاز برق فشار ضعیف یا فشار قوی به وجود آمده و یا اینکه در اثر از بین رفتن عایق بندی سیم ها یا کابل های برق دار و نشت جریان برق به زمین حادث شود.

در صورت برخورد با خطوط انتقال برق در معرض آتش سوزی باشد راننده یا متصدی باید برای خروج از ماشین موارد زیر را رعایت کند:

الف- باید از روی ماشین بپرد تا بدون اتصال به ماشین به زمین برسد.

ب- از تماس با ماشین پس از خروج خودداری کرد.

پ- برای فاصله گرفتن از ماشین و عدم ایجاد ولتاژ گام، باید با پاهای به هم چسبیده، بدون اینکه هیچیک از پاها از روی زمین جدا شود، حرکت کند از محدوده خطر خارج شود.

5-6-7-2 کلیه دستگاههایی که در آنها امکان بروز حریق وجود دارد باید دارای شناسنامه فنی بوده و برگه نگهداری و تعمیرات نیز بر روی آنها نصب شود. کلیه کسانی که با ماشین آلات برقی یا حرارتی سروکار دارند باید آموزش های لازم را برای پیشگیری و اطفای حریق بگذراند.

6-6-7-2 نگهداری مواد قابل اشتعال یا انفجار در داخل اتاقک راننده ممنوع است:

7-6-7-2 هنگام سوخت گیری راننده یا متصدی موظف است:

الف- موتور را خاموش نماید.

ب- از سوخت گیری در محل های بدون تهویه مناسب خودداری نماید.

پ- از وسایل تولید جرقه و مصرف دخانیات در زمان سوخت گیری خودداری نماید.

ت- تلفن همراه خود را خاموش کند.

8-6-7-2 حمل و جابه جایی مواد قابل اشتعال و انفجار تنها با استفاده از ماشین آلاتی که برای این منظور طراحی و ساخته شده اند مجاز است.

9-6-7-2 استفاده از ماشین های با موتور احتراقی و الکتریکی غیرحفاظت شده در محیط های آلوده به گازهای قابل انفجار ممنوع است.

10-6-7-2 ماشین آلات ساختمانی با موتور الکتریکی باید به سیستم اتصال به زمین مناسب مجهز باشند.

11-6-7-2 قطع و وصل جریان برق از منبع تغذیه در ماشین آلات ساختمانی با موتور الکتریکی باید توسط شخص صاحب صلاحیت انجام پذیرد.

12-6-7-2 استفاده از ماشین آلات عمرانی حمل مواد قابل اشتعال و انفجار، در مواقعی که راننده یا متصدی را در محدوده خطر قرار می دهد فقط با استفاده از کنداکتورهای موثر و عایق های الکتریکی مناسب مجاز است.

13-6-7-2 محل توقف ماشین آلات باید از مخازن سوخت فاصله داشته باشد.

سایر ضوابط ماشین آلات -7-7-2

استفاده از ماشین آلات کنترل از راه دور در محدوده تاسیسات برقی و مخابراتی ممنوع است.-1-7-7-2

وسایلی که برای محکم نگاه داشتن وینچ به بدنه ماشین به کار می روند باید طوری طراحی شده باشند -2-7-7-2

برابر حداکثر کشش را داشته و همچنین نیروی وارد ناشی از سیم بکسل را بدون ایجاد که قادر به تحمل نیرویی معادل 2 تغییرشکل دائمی تحمل کند. ماشین آلات مجهز به وینچ عقب سوار باید به صفحات محافظ در ابعاد و اندازه کافی با حداقل ضخامت 6 میلی متر و ابعاد 45×25 میلی متر و ابعاد 6 میلی متر بین کاربر و وینچ مجهز باشند.

چک های هیدرولیکی ماشین آلات ساختمانی که برای ایجاد تعادل ماشین مورد استفاده قرار می گیرند -3-7-7-2

باید به سامانه شیرهای قفل دار مجهز باشند تا در صورت بروز اختلال در عملکرد آن ها، مانع از برهم خوردن تعادل ماشین شوند.

لیفتراک -4-7-7-2

رانندگان لیفتراک موظفند به هنگام کار، از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار مطابق بند 6-2 و 10-2 استفاده نمایند. الف-

در صورت بروز هر یک از شرایط زیر استفاده از لیفتراک ممنوع است: ب-

در روی میله های چنگ یا در پاشنه آنها ترک مشاهده شود؛ روغن یا سیال هیدرولیک از سیلندرهای مربوطه نشت پیدا کند؛ پیستون های هیدرولیک و اتصالات آنها بیش از اندازه ساییده یا کج شده باشد؛ سیلندرهای بالابر لق (شل) شده باشد؛ تایرهای لیفتراک ساییده یا پاره شده باشد، باتری لیفتراک ترک برداشته یا سوراخ شده باشد؛ پس از روشن کردن لیفتراک صداهای غیرعادی شنیده شود و فشار هوای داخل تایرها به اندازه معین شده نباشد.

برای کسب اطمینان از توانایی لیفتراک برای بالا بردن بار بعد از بالا بردن بار، باید چرخ های عقب لیفتراک به اندازه پنج سانتی متر، کاملاً با زمین در تماس باشند. پ-

برای برداشتن بار، چنگ ها باید در حالت افقی قرار گرفته باشند (به عقب کج نشده و با افق زاویه حاده نداشته باشند). بار باید در ارتفاع کم و با چنگ های به عقب کج شده، حمل شود. موقع حمل بار به هیچ عنوان نباید چنگ ها به بالا یا پایین حرکت داده شود. اگر بار از نظر توزیع وزن در حالت متعادلی نباشد قسمت سنگین تر آن باید نزدیک اتاقک لیفتراک قرار داده شود تا وزن بار به عقب منتقل شده و چنگ ها با افق زاویه حاده داشته باشند. موقع حمل بار به منظور جلوگیری از برخوردهای احتمالی، فاصله پایین ترین نقطه بار از سطح زمین باید بین 15 تا 25 سانتی متر باشد. ت-

موقع حمل بار باید از خارج کردن دست، پا و سر از اتاقک لیفتراک خودداری شود. به هیچ عنوان نباید از داخل اتاقک لیفتراک، برای تنظیم کردن یا جابه جا کردن بار روی چنگ ها اقدام شود. برای بالا بردن افراد با لیفتراک حتماً باید از پالت (سبد) مخصوص استفاده شود. ث-

به هیچ عنوان نباید از لیفتراک برای هل دادن وسایط نقلیه دیگر استفاده شود و از دنده عقب نباید برای متوقف کردن و یا کم کردن سرعت لیفتراک استفاده شود. ج-

موقع رانندگی با لیفتراک باید حداکثر سرعت مجاز، 5 کیلومتر بر ساعت، رعایت شود. چ-

چکش هیدرولیکی نباید بیش از 15 ثانیه به طور پیوسته در یک نقطه به کار رود؛ زیرا این کار باعث گرم شدن چکش و در نتیجه گرم شدن بیش از حد روغن هیدرولیک می شود. ح-

از چکش هیدرولیکی نباید برای بلندکردن و جابه جا کردن موانع و اشیا استفاده شود. خ-

الزامات مربوط به سلامت و محیط زیست برای رانندگان، متصدیان و کارگرانی که در مجاورت ماشین آلات ساختمانی فعالیت می کنند مطابق بندهای 10-6-9-2 و 11-6-9-1 لازم الاجراست. د-

الزامات ایمنی کار با ماشین آلات مورد استفاده در عملیات خاکی (کامیون، بیل مکانیکی، لودر، بولدوزر، اسکرپیر) باید مطابق بند 5-6-7 و ماشین آلات اجرای عملیات غلتک زنی، قیرپاشی و أسفالت کاری مطابق بند 4-5-12 در دستور کار قرار گیرد. ذ-

ابزارهای دستی و قدرتی -8-7-2

مشخصات کلی -1-8-7-2

برای جلوگیری از خطرات استفاده از ابزارهای دستی و قدرتی، رعایت موارد ذیل الزامی است:

الف- حمل ابزار از طریق کابل برق یا شیلنگ آن ممنوع است.

ب- قطع ابزار از منبع تغذیه از طریق کشیدن کابل برق یا شیلنگ آن ممنوع است.

پ- تماس کابل برق یا شیلنگ ابزار با روغن، حرارت و لبه های تیز ممنوع است.

ت- هنگام عدم استفاده از ابزار، قبل از سرویس کردن و تمیز نمودن و در زمان تعویض قطعات بدنه نظیر تیغه ها، سر مته ها و قطعات برنده اتصال ابزار به منبع تغذیه ممنوع است.

ث- گرفتن قطعه در دست، هنگام کار با ابزار بر روی آن ممنوع است.

ج- ابزار باید دارای ساز و کاری باشد تا از شروع به کار ناخواسته آن جلوگیری کرد.

چ- حفاظ ابزارهای دستی قدرتی در حین کار نباید از آنها جدا شود. حفاظ دستگاه ها باید به گونه ای فراهم شود تا متصدی و دیگر اشخاص را از موارد مخاطره آمیز از جمله منطقه عملیاتی، قسمت های چرخشی، جرقه و ذرات در حال پرتاب و بین دو قسمت گردنده محافظت کند.

ح- قرار دادن ابزار بر روی زمین، میز و جایگاه کار در حالت روشن و پیش از توقف کامل حرکت و دوران آن ممنوع است.

خ- قرار دادن کابل برق و شیلنگ هوا در محل رفت و آمد ممنوع بوده و باید به نحوی قرار گیرد که از احتمال آسیب رسیدن به آن جلوگیری شده و موجب پاکیرشدن و پیچیدن به پای اشخاص نشود.

د- در زمانی که ابزار در حال کار است، نباید خاک اره یا پلیسه های به وجود آمده توسط کاربر تمیز شود و استفاده از هوای فشرده (دمنده) برای تمیز کردن سطوح یا کنار زدن خاک اره، پلیسه ها و غیره، ممنوع است.

ذ- تمام دستگاه های رو میزی مانند دریل ها یا فارسی برها باید به نحو مطمئن و مناسبی در محل خود با سطح میز کار نصب گردند.

ر- سوخت گیری (پر کردن باک) ابزاراحتراقی، در زمان روشن و گرم بودن موتور آن ممنوع است.

ابزارهای دستی-2-8-7-2

منظور از ابزار دستی، ابزاری است که فقط با نیروی اعمال شده توسط کاربر مورد استفاده قرار می گیرد و شامل انواع آچار، انبردست، پیچ گوشتی، چکش و غیره است.

الف- باید از ابزار ایمن و متناسب و مناسب با انجام کار استفاده شود و بر نحوه استفاده از آنها نظارت شود. ابزارها باید همواره مورد بازرسی قرار گرفته و در صورت وجود عیب، برچسب گذاری و از کارگاه خارج شوند.

ب- حمل ابزار برنده با نوک تیز در جیب لباس ممنوع بوده و جابجایی ابزارهای تیز و برنده باید با استفاده از غلاف آنها انجام گیرد تا از تماس های ناخواسته و ایجاد جراحت پیشگیری شود. ابزارها باید در جعبه ابزار محکم و مناسب به محل کار برده و برگردانده شود. هنگام استفاده از کمربند حمل ابزار، باید از کمربند ایمن و متناسب حمل ابزار استفاده شود و ابزارها به جای قسمت پشت بدن، در پهلو آویزان شود و انتهای نوک تیز و سنگین آنها در زمان حمل به سمت پایین قرار گیرد.

پ- زمان جابجایی در ارتفاع، نظیر استفاده از نردبان، حمل ابزار با دست ممنوع بوده و در این مواقع، ابزارها باید با استفاده از طناب یا وسایل دیگر به بالا و پایین حمل شود.

ت- ابزار و لوازم جانبی قبل استفاده باید مورد بررسی قرار گیرد تا از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود. تمام ابزارها و لوازم جانبی آنها باید در شرایط مناسب نگهداری شوند و سرویس، تعمیر و نگهداری آنها باید توسط اشخاص صاحب صلاحیت و بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده به صورت منظم انجام گیرد. استفاده از لوازم و تجهیزات جانبی غیر از آنچه تولید کننده برای ابزار تعیین کرده، ممنوع است.

ث- مترها یا نوارهای اندازه گیری فلزی یا دارای الیاف هادی نباید در موقع کار در روی خطوط برق دار یا در مجاورت آنها مورد استفاده قرار گیرند.

ج- هنگام کار با ابزار بر روی یک قطعه (که نیاز به ثابت شدن در یک نقطه دارد)، باید از گیره هایی که بر روی میز با ارتفاع مناسب محکم شده، استفاده نمود.

چ- ابزارهای تیز با لبه برنده باید در جعبه، غلاف و یا ورق های محافظ نگهداری و حمل شوند.

ابزارهای قدرتی -3-8-7-2

منظور از ابزار قدرتی، ابزاری است که علاوه بر نیروی کاربر با نیروی قدرت بیرونی به کارگرفته می شوند. در انواع ابزارهای دستی قدرتی از موتور الکتریکی، موتور احتراق درونی، هوای فشرده، موتور بخار، احتراق مستقیم سوخت و پیشران ها استفاده می شود.

الف- برای ابزارهای برقی باید اتصال به سیستم ارتینگ در نظرگرفته و در هنگام کار، به سیستم برق رسانی دارای ارتینگ متصل شوند، مگرآنکه در ساخت آن ها، عایق حفاظت مضاعف استاندارد به کار رفته و یا از ترانس ایزوله استفاده شود.

ب- استفاده از ابزارهای برقی در مکان های خیس و مرطوب و یا در شرایطی که در مواجه با آب و مایعات دیگر خیس یا مرطوب شده و برای کار در این شرایط طراحی و ساخته نشده باشند، ممنوع است. ابزارهای برقی باید در زمان عدم استفاده در جای خشک و مناسب نگهداری شوند.

پ- کابل های معیوب و زده دار ابزار برقی باید تعویض شود. در صورتی که کابل برق ابزار بیش از اندازه گرم شود یا ایجاد جرقه کند، باید سریعاً نسبت به رفع نقص آن اقدام شود. استفاده از چندین کابل رابط متصل به هم برای برق رسانی به ابزار ممنوع است.

ت- ابزارهای برقی باید قبل از قطع از جریان الکتریکی خاموش گردند و قبل از اتصال ابزار به جریان برق، باید کلید آن درحالت خاموش قرار داشته باشد. حذف کلید روشن و خاموش ابزار ممنوع بوده و آن را نباید از طریق قطع و وصل کردن کابل از منبع جریان برق، مورد استفاده قرار داد.

ابزارهای بادی (پنوماتیکی) -4-8-7-2

الف- ابزارهای بادی که کار آنها زدن مبحث پرچ، سوزن دوخت یا سایر محکم کننده ها می باشد و در فشاری بیش از 7 کیلوگرم بر سانتیمترمربع (100psi) بهکار می کنند، باید به یک مکانیزم ویژه برای جلوگیری از پرتاب محکم کننده ها به خارج مجهز باشند. کارگرانی که در اطراف مته بادی، رنده، تفنگ های پرچ و ماشین های دوخت قرار دارند، باید با حفاظ مناسب که مانع برخورد ذرات به آنها می شود، محافظت شوند.

ب- باید از شیلنگ های مخصوص که دارای انعطاف پذیری بالا و مقاوم در برابر خردشدن، سایش و پارگی است استفاده شود. فشارکاری برای شیلنگ ها، شیرها، لوله ها، فیلترها و دیگر لوازم نباید از مقدار تعیین شده توسط تولید کننده تجاوز کند. شیلنگ ابزار باید به طور مرتب مورد بازدید قرار گیرد تا موارد پارگی، ساییدگی یا یادکردگی در آن وجود نداشته و در صورت معیوب بودن، برچسب گذاری و از کارگاه خارج شود.

پ- رها نمودن ابزار بادی، هنگامی که فشار باد روی آن است ممنوع بوده و هنگامی که مورد استفاده قرار نمی گیرد یا در زمان تعویض متعلقات آن، باید فشار هوای روی ابزار قطع شود. هوای فشرده فراهم شده برای ابزارها باید خشک و تمیز باشد.

ت- شیر هوا در ابزار بادی قابل حمل باید در مواقعی که فشار بهره برداری متغیر است، به صورت خودکار تنظیم شود.

ث- شیلنگ و اتصال شیلنگ هوای فشرده باید برای فشار کاری مجاز طراحی شده و به صورت محکم و ایمن به خروجی لوله بسته شده باشند.

ج- ابزارهای بادی از قبیل چکش و دریل های بادی، باید به گیره ایمن و ابزار آزادساز برای جلوگیری از قالب شدن ابزارها مجهز باشند.

چک هیدرولیکی -5-8-7-2

الف- چک هایی که در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند، باید کاملاً سالم و بدون نواقصی از قبیل ترک خوردگی، سانیدگی، پیچیدگی و غیره باشند. همچنین باید دارای نشانگر توقف باشند و محدوده بار که توسط تولیدکننده آن تعیین گردیده، باید در یک محل روی چک مشخص شود و از بلند کردن بار بیش از این اندازه خودداری شود.

ب- استفاده از هر نوع وسیله برای افزایش ارتفاع در قسمت سر چک ممنوع است. در هنگام نصب، پایه و سر چک باید بر روی سطح تراز و محکم، بدون انحراف از محور قرار گرفته و نیروی لازم برای بالا بردن بار باید به طور یکنواخت اعمال شود. تمام چک ها باید دارای سیستم ترمز باشند تا در صورت از کار افتادن چک یا نقص فنی فشار وارد شده را تحمل کند و در همان وضعیت متوقف شود. هنگامی که بار توسط چک جابجا می شود؛ باید بالفاصله به طور کامل توسط وسایلی نظیر بلوک و خرک تثبیت شود. استفاده از چک هیدرولیکی برای نگهداری باری که توسط جرثقیل، بالابر و دیگر ابزار مشابه بالا برده شده، ممنوع است.

پ- چک ها باید به روش مناسب به طور منظم سرویس و نگهداری شده و چک هایی که تحت بار یا شوک غیرعادی قرار گرفته اند قبل از استفاده باید توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازدید قرار گیرد. دوره زمانی بازرسی ها باید به ترتیب زیر باشد:

1- برای چک هایی که برای انجام یک کار خاص از کارگاه خارج می شوند در هنگام خروج از کارگاه و همچنین هنگام ورود مجدد به کارگاه.

2- برای استفاده مداوم یا متناوب در یک محل هر شش ماه یکبار.

3- برای چک هایی که تحت بارهای سنگین و غیرطبیعی قرار می گیرند، قبل و بالفاصله بعد از استفاده از عملیات.

ت- برای چک های هیدرولیکی که در معرض درجه انجماد قرار دارند باید از مایع ضد یخ استفاده کرد.

-9-7-2 بازرسی، نگهداری و تعمیر

ابزارها، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی

الف- ابزارها، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی باید در موارد زیر توسط شخص صاحب صلاحیت بازدید و کنترل شده و سپس مورد بهره برداری قرار گیرند:

الف- قبل از استفاده برای اولین بار:

• پس از هرگونه جابجایی، نصب یا تغییرات و تعمیرات اساسی.
• در فواصل زمانی معین و مناسب، طبق دستورالعمل سازنده دستگاه.
• قبل از شروع به تعمیر، نظافت و روغن کاری ماشین آلات، اجرای تدابیر پیشگیرانه زیر ضروری است:

• برقراری حالت انرژی صفر یا وضعیت ایمن در ماشین به طوری که احتمال حرکت ناخواسته ماشین و اجرای آن با تخلیه ناگهانی فشار سیستم وجود نداشته باشد.
• قفل کردن منبع نیرو و نصب علامت هشدار دهنده بر روی ماشین به نحوی که کارکنان دیگر دانسته یا ندانسته بدون هماهنگی آن را روشن نکنند یا حرکت ندهند. استفاده از علائم و تابلوهای هشدار دهنده در موارد فوق الزامی است.

ب- بازرسی، تنظیم، روغنکاری، تعمیر، تمیزکردن و شستشو، در زمان حرکت ماشین و یا با موتور روشن مجاز نیست، مگر آنکه از طرف کارخانه تولیدکننده توصیه شده باشد و دستورالعمل آن نیز در دسترس باشد.

ت- محل انجام سرویس و تعمیر ماشین آلات باید تمیز و مرتب باشد. روغن، گریس، گازوئیل و آب به طور منظم از محدوده کار پاک شوند و مواد و وسایل غیرضروری در محل مخصوص خود قرار گیرند. محیط های سرپوشیده باید روشنایی، تهویه و فضای مناسب داشته باشند تا شرایط مطلوب برای انجام کار فراهم گردد.

-8-1 وسایل موتوری بالابر و ادوات باربرداری

-8-2 مشخصات عمومی

- دستگا ها و وسایل موتوری بالابر عبارتند از: تمام وسایل و تجهیزات ثابت و متحرک موتوری از قبیل جرثقیل ثابت و متحرک آسانسورهای استاندارد کارگاهی حمل بار و نفر و بالابرهای متعارف ساختمانی که برای بالا بردن، پایین آوردن و نصب قطعات و مصالح، وسایل و تجهیزات ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند.

-4-1-8-1 استانداردهای دستگاه های بالابر

باید از دستگاه های بالابر که دارای استانداردهای بین المللی معتبر یا مطابق با استانداردهای ملی هستند در عملیات اجرایی استفاده شود و بر اساس دستورالعمل ها و توصیه های سازندگان آنها، توسط شخص صاحب صلاحیت نصب، راه اندازی، بهره برداری، نگهداری و تعمیر شوند.

فصل دوم: سلامت، ایمنی و محیط زیست

آموزش متصدیان و اپراتورها

الف- تمام متصدیان (اپراتورها)، علامت دهندگان، افراد ماهر برای انجام نگهداری و تعمیرات، باید آموزش در مورد نحوه انجام وظایف را طبق قوانین و مقررات مربوط در مراکز صاحب صلاحیت آموزش از مراجع صاحب صلاحیت فرا گرفته و دارای گواهینامه ویژه مهارتی معتبر باشند. همچنین باید گواهی سلامت معتبر از مراکز درمانی صاحب صلاحیت نیز اخذ شود. در مورد جرثقیل متحرک (نصب شده بر روی کامیون)، علاوه بر شرایط فوق، داشتن گواهینامه ویژه رانندگی مربوط، طبق ضوابط و مقررات راهنمایی و رانندگی نیز الزامی است.

تکلیف متصدی دستگاه

ب- متصدی دستگاه ها و وسایل بالابر، همزمان با کار بر روی دستگاه مورد نظر، حق انجام کار دیگری را ندارد و در موقع کار کردن دستگاه ها و یا هنگام روشن بودن یا آویزان بودن بار، مجاز به رها کردن دستگاه نیستند. در حین انجام کار، مجاز به خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات و استفاده از تلفن همراه و از این قبیل که باعث کاهش هوشیاری شود، نیستند. مواقعی که اپراتور آمادگی جسمانی یا روانی لازم را ندارد، نباید با جرثقیل کار کند.

ظرفیت بار مجاز

ب- میزان حداکثر ظرفیت بار مجاز هر وسیله بالابر و متعلقات آن از قبیل زنجیرها، کابل ها و سایر وسایل بستن و بلند کردن بار، باید بر روی تابلو یا پلاک فلزی درج و در محل مناسبی بر روی بدنه دستگاه یا محل مناسب در معرض دید متصدی نصب شود. باری که حمل می شود و سرعت کار بالابر، به هیچ وجه نباید از ظرفیت بار و سرعت کار مطمئن آن بیشتر باشد.

بازدید و بررسی محل استقرار

ث- دستگاه های بالابر باید قبلاً به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت محل استقرار و مسیر حرکت دستگاه و کار، خطری از طریق نشست زمین، برخورد با سایر جرثقیل ها و بالابرها، کابل های برق، لوله های گاز یا تأسیسات و بن های موجود و یا سقوط در محل های حفاری شده و از این قبیل، متوجه اپراتور، کارگران و افراد دیگر نشود.

رعایت حریم ایمنی خطوط هوایی انتقال برق، پست های برق و نظایر آن مطابق بند 2-12-2 الزامی است.

وسیله حمل بار

ث- جام (یاکت)، سبد و یا هرگونه وسیله حمل بار، ضمن داشتن استاندارد ساخت، باید متناسب با نوع بار و ظرفیت بالابر انتخاب و دارای تعادل کافی باشد.

بالا کشیدن اجسام سنگین

ج- بالا کشیدن اجسام سنگین و حجیم از جمله تیرآهن، قطعات فولادی و غیره به صورت دستی با طناب، کابل و غیره، مجاز نبوده و باید از بالابرهای مکانیکی مناسب استفاده شود.

جابجایی بار

ج- بار باید به طور آهسته و ملایم جابجا پایین آورده شود، به طوری که در شروع بلندکردن یا حین پایین آوردن و توقف، ضربه ای به دستگاه وارد نشود و کنترل آن نیز برای اپراتور به راحتی امکان پذیر باشد.

جابجایی و حمل کارگران و افراد با وسایل بالابرنده بار ممنوع است.

خ- در هنگام باد و طوفان شدید باید از کارکردن با دستگاه ها و وسایل بالابر خودداری شود.

بلند کردن بار

د- بار باید عموماً به طور عمودی بالا و پایین آورده شود به طوری که در حال بلندکردن نوسان نداشته باشد. در مواردی که لازم است بار به طور مایل بلند شود باید عملیات با حضور شخص صاحب صلاحیت انجام شده و احتیاط های لازم به عمل آید تا کارگران مربوط در معرض خطر قرار نگیرند.

وسایل ایمنی در بالابرهای الکتریکی

در بالابرهایی که با موتور الکتریکی کار می کنند باید وسائلی تعبیه شده باشد تا هنگامی که بار به حداکثر ارتفاع پیش بینی شده رسید، بتواند به طور خودکار محرک الکتریکی را از کار بیندازد. بالابرها باید دارای ترمزهای حفاظتی باشند و این ترمزها باید طوری تعبیه و محاسبه شده باشد که بتواند باری معادل 1.5 برابر ظرفیت مجاز بالابر را نگهداری نمایند.

پیچ و مهره ها

پیچ و مهره ها در دستگاه بالابر باید به ترتیبی باشند که طول پیچ به اندازه کافی بوده و در صورت لزوم تمام پیچ ها و مهره را بتوان مهره را آچارکشی و مطابق شرایط سازنده دستگاه محکم نمود. پیچ ها و مهره های قطعات متحرک باید دارای واشرهای فنی باشند تا از شل شدن مهره ها جلوگیری به عمل آید.

بازرسی اتصالات

پیش از نصب اتصال دهنده های مکانیکی مانند پیچ و مهره یا خارها، آنها باید به صورت چشمی بازرسی شوند. وجود هرگونه ترک، باریک شدگی، تغییر شکل رزوه می تواند دلیلی برای عدم پذیرش اتصال دهنده برای استفاده بعدی باشد. برای تشخیص وجود ترک در ماده اتصال دهنده، توصیه می شود از آزمون غیرمخرب استفاده شود.

نشانه گذاری های اندازه مناسب و درجه (نمره) نیز باید بررسی شوند و اگر این موارد موجود و خوانا نباشند، اتصال دهنده پذیرفته نمی شود.

وزن بار

وزن باری که باید از زمین بلند شود باید مشخص بوده و در محدوده بار اسمی دستگاه بالابر قرار داشته باشد. حمل و نقل، نصب، جمع آوری، انبار نمودن و کار با دستگاه ها، ماشین آلات، ادوات و تجهیزات باربرداری باید به گونه ای باشد که خطری را برای کارگران، تاسیسات و ماشین آلات دیگر کارگاه و معابر و املاک و تاسیسات عمومی مجاور کارگاه ایجاد نکند.

حفاظت در برابر معکوس شدن جهت حرکت

ش- باید تمهیداتی برای حفاظت در برابر معکوس شدن جهت حرکت هر موتور الکتریکی در اثر معکوس اتصالات فاز صورت گیرد.

بازرسی های مستمر و دوره ای

-2-8-2 بازرسی های دوره ای

1-2-8-2 قسمت های مختلف دستگاه ها و وسایل بالابر باید طبق برنامه زیر مورد بازدیدهای دوره ای با معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند.

بازدید روزانه

الف- بازدید روزانه کلیه لوازمی که برای بستن و بلند کردن بار مورد استفاده قرار می گیرند، از نظر فرسودگی، خوردگی، شکستگی، ترک خوردگی و هر نوع عیب و ایراد ظاهری دیگر، توسط متصدی و مسئول دستگاه.

بازدید فنی هفتگی

ب- بازدید فنی تمام قسمت های دستگاه، هفته ای یک بار، توسط شخص صاحب صلاحیت.

معاینه فنی ماهانه

ب- معاینه فنی و آزمایش تمام قسمت های دستگاه توسط شخص صاحب صلاحیت و صدور برگ گواهی اجازه کار، هر ماه یک بار و همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید.

بازرسی بر اساس دستورالعمل سازنده

ث- در صورتی که در دستورالعمل سازنده دستگاه، فواصل زمانی کمتر از 6 ماه برای بازرسی فنی ادواری مشخص شده باشد، باید بر مبنای دستورالعمل سازنده اقدام شود.

ثبت تعمیرات

2-2-8-2 کلیه تعمیرات اساسی و تعویض قطعات و لوازم اصلی که بر روی دستگاه بالابر انجام می شود، باید در دفتر ویژه ای ثبت و توسط متخصص مربوط امضا شود. این دفتر همراه با گواهی نامه های اجازه کار مرجع صاحب صلاحیت موضوع (بند ب) باید در مستندات کارگاه نگهداری شوند.

وسایل بستن و بلند کردن بار (اسلینگ)ها

-3-8-2 مشخصات عمومی

1-3-8-2 مقصود از وسایل بستن و بلندکردن بار وسائلی است که بار به منظور بلند کردن یا جابجا نمودن با آن بسته می شود که در این بخش به اختصار وسایل بستن بار نامیده می شود. این وسایل باید از زنجیرها، کابل های فلزی یا طناب های لیفی (منسوج) با مقاومت کافی ساخته شوند.

بار مجاز

ب- حداکثر بار مجاز هر نوع وسیله بستن بار باید به طور کامل تعیین و به وسیله لوح مخصوص یا پلاک فلزی و یا طرق ممکن دیگر، مشخص شده باشد.

جدول بار مجاز زنجیرها

ب- میزان بار مجاز برای زنجیرهای بلند کننده و همچنین میزان بار مجاز برای زنجیر باربند بر حسب زوایای مختلف باید به طور وضوح در جدول مخصوص قید و در معرض دید کامل قرار داده شود. مندرجات و طرز استفاده از جدول باید دقیقاً توسط فرد صاحب صلاحیت به کسانی که با این زنجیرها کار می کنند آموخته شوند.

وسایل اتصالی

ث- تمام وسائلی که برای بستن بار به کار می رود (به استثنای وسایل بستن بدون حلقه انتهایی) باید دارای حلقه ها، قالب ها، چنگ ها یا سایر وسایل اتصالی باشند به طوری که بتوان آنها را با اطمینان به قالب بلندکننده آویزان کرد. در صورتی که لازم شود باری توسط دو یا چند رشته به وسیله بستن بار، بالا برده شود انتهای فوقانی وسایل مزبور باید به حلقه مناسبی متصل شده و سپس این حلقه به قالب بلندکننده آویزان شود.

حفاظت در برابر لبه های تیز

ث- در صورتی که وسایل بستن بار در مجاورت لبه های تیز بار قرارگیرند به طوری که احتمال صدمه دیدن آن برود، به ویژه در حین جابجایی آهن آلات، باید بین لبه تیز بار و وسایل مزبور بالشتک مناسبی قرار داد.

اتصال شاخه های مساوی

ج- برای بلند کردن بار معمولاً از وسیله بستن بار که با شاخه های مساوی به قالب بلند کننده متصل می شود استفاده می گردد. ولی هرگاه وضع بار طوری باشد که به علت عدم تعادل نتوان آن را به طور اطمینان بخش و بدون خطر بلند نمود باید شاخه های وسیله بستن بار را برای ایجاد تعادل به صورت نامساوی تنظیم کرد.

زاویه بین شاخه ها

ج- زاویه رأس بین شاخه های وسایل بستن بار نباید بیش از 60 درجه باشد.

بارهای طویل

ج- در صورتی که طول بار بیش از 360 سانتی متر بوده و از چندین قطعه تشکیل شده باشد و یا احتمال لغزیدن وسایل بستن بار رود، این وسایل باید به میله یا قالب جداکننده مخصوص مجهز باشند.

خروج از خدمات وسایل معیوب

خ- چنانچه در وسایل بستن بار علائم شکستگی و خوردگی زیاد یا ضایعات دیگر مشاهده شود باید فوراً آنها را از عملیات خارج نمود و دیگر مورد استفاده قرار ندهد. حلقه های شکسته شده زنجیرهای بستن بار نباید به هیچ وجه به وسیله پیچ یا میخ یا پرچ و یا سیم و یا سایر وسایل اتصالی به هم متصل شده و مجدداً مورد استفاده قرار گیرد.

زنجیرها

2-8-3-2 مشخصات زنجیرها

الف- زنجیرهای مخصوص بستن و بلند کردن بار باید از آهن چکش خوار یا از فولاد باشد و مشخصات آنها با استانداردهای معتبر بین المللی و یا ملی مطابقت نماید. حلقه ها، قالب ها، گیره ها، بست های زنجیرهای مخصوص بستن و بلند کردن بار، باید از همان جنس زنجیر که به آن بسته شده اند انتخاب شود.

ضریب ایمنی

ب- حداقل ضریب ایمنی (اطمینان) با احتساب حداکثر بار مجاز باید 5 در نظر گرفته شود. زنجیرها باید در مواردی که بیش از 5 درصد به طول اولیه آن اضافه شده یا بیش از 1/4 ضخامت اولیه حلقه های زنجیر در اثر کار خورده شده باشد، تعویض شوند.

شرایط استفاده از زنجیر

پ- قبل از استفاده از زنجیرها برای بلند کردن بار باید توجه داشت که پیچ و تاب نداشته و گره نخورده باشند.

ت- زنجیر بلند کننده باید روی استوانه ها، محورها یا قرقرهای که دارای شیارهای مناسب با شکل و ابعاد زنجیر باشد، پیچیده شود به طوری که زنجیر بتواند بدون پیچ و تاب روی قطعات فوق قرار گرفته و به نرمی کار کند.

ث- هنگامی که زنجیر چندین ساعت متوالی در درجات حرارت خیلی پایین قرار می گیرد باید قبل از استفاده مجدد، آن را گرم نمود.

کابل های فلزی

2-8-3-3 مشخصات کابل های فلزی

الف- ضریب اطمینان کابل های فلزی نباید کمتر از 6 باشد.

حفاظت قطعات کابل

ب- حلقه های کابل ها، چنگک ها، حلقه های اتصالی و سایر قطعات کابل فلزی باید دارای حفاظ مخصوص و مناسب برای جلوگیری از آسیب دیدن سطح قطعات مزبور باشند.

موارد تعویض کابل های فلزی

پ- کابل های فلزی که پارگی یا زدگی پیدا کرده و یا زنگ زده است در موارد ذیل باید تعویض شود:

پ-1- کابل های 7 سیمی 6 رشته ای در صورتی که در طول 50 سانتی متر، از مقاومت آن 12 درصد کم شده باشد.

پ-2- کابل های 19 سیمی 6 رشته ای در صورتی که در طول 50 سانتی متر، از مقاومت آن 20 درصد کم شده باشد.

پ-3- کابل های 37 سیمی 6 رشته ای در صورتی که در طول 50 سانتی متر، از مقاومت آن 25 درصد کم شده باشد.

پ-4- کابل های 61 سیمی 6 رشته ای در صورتی که در طول 50 سانتی متر، از مقاومت آن 25 درصد کم شده باشد.

پ-5- کابل های سلی در صورتی که در طول 50 سانتی متر، از مقاومت آن 12 درصد کم شده باشد.

ب-4- کابل های رشته ای با مقطع مثلثی در صورتی که در طول 1 متر از مقاومت آن 10 درصد کم شده باشد.

ب-7- کابل های نوفلکس در صورتی که در طول 1 متر از مقاومت آن 20 درصد کم شده باشد.

نحوه باز کردن کابل

ت-5- به منظور جلوگیری از خمیدگی زیاد و کم شدن تاب خوردگی اولیه کابل های نو باید نکات زیر مراعات شود:

ت-6- در صورتی که کابل فلزی به شکل حلقه خریداری شود برای بازکردن آن باید حلقه پیچیده شده را بر روی سطح افقی و تمیز بدون ماسه غلتانده و قبل از اینکه روی قرقره شیلردار سوار شود، آن را صاف نمود.

ت-7- در صورتی که کابل فلزی به صورت قرقره تحویل شده باشد، برای باز کردن کابل، باید قرقره کابل را روی زمین غلتانده یا آن را به طور افقی روی محور سوار کرد و یا این که قرقره را به طور قائم روی صفحه گردان قرار داد و بعداً کابل را به آرامی باز نمود.

شرایط استفاده از کابل

ت-3- کابل های فلزی که برای بلند کردن، پایین آوردن و یا کشیدن بار به کار می روند، باید بدون گره و خمیدگی باشند.

ت-5- برای جلوگیری از باز شدن رشته های سرکابل باید هر یک از دو انتهای آن محکم بسته شده باشد. قبل از بریدن کابل، باید دوطرف محل برش با نوار بسته شود.

بازدید اتصالات

ج-6- بست ها یا گیره های اتصالات انتهایی کابل ها باید در فواصل زمانی منظم مورد معاینه و بازدید قرار گیرد و چنانچه بست های مختلف اتصال کابل ها لقی داشته باشد باید مجدداً آنها را محکم کرد. در صورت مشاهده کمترین نشانه خطر در روی اتصال های کابل های فلزی، باید از این نقطه در حدود 1 تا 2 متر برید و مجدداً اتصال های کابل را بست.

حفاظت از کابل در حین استفاده

ج-6- در حین استفاده یا جابجایی، باید دقت شود تا کابل روی اشیای آلوده یا چیزهایی که باعث ایجاد خراشیدگی، دندانه دندانه شدن، لهیدگی، یا خمیدگی های تیز در کابل می شوند، کشیده نشود.

نحوه بستن بار

ج-6- کابل فلزی بالابر نباید دور بار پیچیده شود. پیش از اینکه بار بیش از چند سانتی متر از زمین بلند شود، باید بار در وسیله بستن بار، به صورت ایمن محکم و متعادل قرار گرفته شده باشد.

طناب های لیفی

4-3-8-2 مشخصات طناب های لیفی

الف- طناب هایی که از الیاف تهیه شده و برای بالا بردن و پایین آوردن و یا کشیدن بار به کار می روند باید از نوع الیاف مرغوب و مناسب با حداقل مقاومت 800 کیلوگرم بر سانتی مترمربع بوده و ضریب اطمینان برای این نوع طناب نباید کمتر از 10 باشد.

برش طناب لیفی

ب- هنگامی که طناب لیفی لازم است به اندازه معینی بریده شود قبل از بریدن باید دو طرف محل برش طناب بسته شود. هر قطعه طناب لیفی باید دارای روپوش باشد.

شرایط استفاده از طناب لیفی

2- طناب های لیفی که برای بلند کردن بار به کار می روند نباید روی سطوح خشن و ناصاف و یا محل هایی که دارای ماسه و یا مواد مشابه است کشیده شوند. هنگامی که طناب لیفی کاملاً خیس شده باشد باید در محل خشکی یا حرارت متعادل به حالت کلاف و به طور آزاد آویزان قرار گیرد تا خشک شود.

قرقره های شیاردار

5-3-8-2 مشخصات قرقره ها

شیارهای قرقره هایی که زنجیر روی آن کار می کند باید به شکلی باشد که حلقه های زنجیر در آن شیارها جای گیرد. شیارهای قرقره های کابل باید دارای لبه پخ و سطح صاف باشند، به طوری که هیچ گونه صدمه به کابل نرسانند. همچنین اندازه آنها باید به نحوی باشد که بدون برخورد با قطعات دیگر یا تولید خراش، کابل از روی آنها به آسانی عبور داده شود.

قالب ها

6-3-8-2 مشخصات قالب ها

قالب های دستگاه های بالابر باید:

الف - از آهن یا فولاد چکش خوار یا از مجموعه ورقه های فولادی تشکیل شده باشد.

ب - مجهز به شیطانک یا سایر وسایل حفاظتی بوده و یا برحسب نوع کار به شکلی باشد که مانع جدا شدن اتفاقی بار نشود.

پ - در مورد دستگاه های سنگین، مجهز به بلبرینگ های ساچمه ای یا غلتکی باشد.

ت - حداکثر باری که می توان به وسیله قالب بلند نمود باید به طور خوانا در روی آن نوشته شده باشد.

ث - آن قسمت از قالب ها که درتماس با زنجیر و یا کابل است باید گرد بوده و فاقد لبه های تیز باشد.

بازرسی وسایل بستن بار

7-3-8-2 برنامه بازرسی

الف - وسایل بستن بار اعم از کابل ها، زنجیرها، تسمه ها، طناب ها، قالب ها، باید از نظر کشش، فرسودگی، خوردگی، شکستگی، ترک خوردگی و هر نوع خرابی دیگر، به وسیله کارگران علامت دهنده و با اشخاص دیگری که به عنوان کمک به متصدی بالابر از روی زمین دستور می دهند در مقاطع زمانی زیر مورد بازدید قرار گیرد:

الف - قبل از هر دفعه استفاده به وسیله کارگر مربوطه و یا کارگرانی که برای این منظور در نظر گرفته شده اند.

الف - هر هفته یکبار توسط شخص صاحب صلاحیت دیگری که توسط مسئول کارگاه تعیین می شود.

الف - در مواقع ضروری و همچنین در فواصل معینی که از 3 ماه بیشتر نباشد به وسیله شخص صاحب صلاحیت.

صدور گواهینامه

ب - پس از هر بازرسی و آزمایش، شخص صاحب صلاحیت، باید گواهی نامه اجازه کار صادر نماید. این گواهی نامه باید در مستندات کارگاه نگهداری شود.

نگهداری و انبار داری وسایل بستن بار

8-3-8-2 شرایط نگهداری

هنگامی که وسایل بستن بار مورد استفاده نیستند باید آنها را در محل مخصوصی که دسترسی به آن آسان باشد مطابق ضوابط ذیل، آویزان و نگهداری نمود:

الف- وسایل بستن بار باید به چنگک مخصوص به صورتی آویخته شود که کارگر در موقع برداشتن و یا گذاشتن آن دچار حادثه و زحمت نشود.

ب- وسایل فلزی و زنجیرها باید در وضع و شرایطی نگهداری شوند که از زنگ زدگی آن جلوگیری به عمل آید.

ب- در محل هایی گذارده شوند که در اثر عبور وسایل حمل و نقل از روی آنها دچار خوردگی و یا خرابی نشوند.

ت- برای حفظ قابلیت انعطاف و جلوگیری از زنگ زدن کابل های فلزی باید مرتباً در فواصل منظم کابل ها را با روغنی که عاری از مواد اسیدی و قلیایی باشد روغن کاری نمود.

ث- کابل فلزی باید در محل خنک و خشک نگهداری شده و در معرض حرارت زیاد و یا بخار اسید قرار نگیرد.

ج- طناب لیفی را نباید در محل هایی که امکان تماس با اسیدها، بخارات اسیدی یا سایر مواد مخرب شیمیایی وجود دارد به کار برد یا انبار نمود. هنگامی که طناب های لیفی مورد استفاده نیستند باید آنها را به صورت کلاف و به طور آزاد به میخ چوبی آویزان کرد و یا روی سکوهای مشبک چوبی که حداقل ارتفاع آن از زمین 10 سانتی متر باشد، قرار داد. محلی که طناب های لیفی انبار می شود باید کاملاً تهویه شده و آنها را باید دور از دیگ های بخار، لوله های بخار یا سایر منابع حرارتی یا رطوبت یا بخار آب انبار نمود. طناب های لیفی که برای بلند کردن بار مورد استفاده قرار گرفته اند باید قبل از انبار کردن تمیز و خشک شوند.

عبور بار از فراز کارگاه و معابر و بناهای مجاور

4-8-2 ضوابط عبور بار

از روی معابر و فضاهای عمومی و خصوصی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله دستگاه های بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد، باید پس از اخذ مجوز از مرجع صاحب صلاحیت و رضایت صاحبان نفعان، مشروط به انجام یک یا چند اقدام حفاظتی به شرح ذیل، بر اساس نظر دستگاه نظارت انجام گیرد:

1-4-8-2 ایمنی معابر عمومی

برای حصول اطمینان از ایمنی معابر عمومی هنگام عبور بار از فراز آن، در صورت امکان باید ناحیه ای که در زیر بار قرار می گیرد، با استفاده از موانع هدایت مسیر و علائم هشدار دهنده موثر از قبیل تابلوها، پرچم های مخصوص با چراغ های چشمک زن، علائم نوری دستی با قابلیت دید در شب و سایر وسایل هشدار دهنده مقتضی، قرنطینه شده و از تردد عابران و وسایل نقلیه در آن محدوده جلوگیری شود. سازه های حفاظتی مقتضی نیز مطابق ضوابط بند 2-2-2 در صورت قابل اجرا بودن تعبیه شود. در صورت امکان پذیر نبودن انجام اقدامات بیان شده، باید با استقرار افراد علامت دهنده به تعداد مقتضی و تجهیز آنها به علائم هشدار دهنده پیش گفته، از عدم قرارگیری عابران و وسایل نقلیه در زمان عبور بار از فراز معابر عمومی اطمینان حاصل نمود.

2-4-8-2 راهروهای سرپوشیده

به تناسب وزن و نوع بارهای عبوری، باید توسط شخص صاحب صلاحیت، مشخصات راهروهای سرپوشیده و سرپوش های حفاظتی موقت مطابق ضوابط بند 3-2-2 برای مهار بار یا متعلقات باربرداری در صورت سقوط بار یا اجزای بار یا متعلقات جرثقیل، احداث شود.

2-4-8-2 شعاع گردش دستگاه های بالابر

شعاع گردش دستگاه های بالابر از جمله جرثقیل های برجی باید به گونه ای تنظیم و محدود شود که عبور بار از روی بن های مجاور به حداقل میزان خود برسد.

4-4-8-2 روش های ترکیبی

استفاده از روش های ترکیبی از قبیل استفاده توأمان از آسانسور باری و جرثقیل های برجی برای کاهش یا حذف عبور بار، استفاده از تعداد بیشتری از جرثقیل های برجی برای کاهش و محدودکردن شعاع حرکت، استفاده از جرثقیل های برجی بوم متحرک که شعاع عمل محدودتری نسبت به جرثقیل های برجی سرچکشی دارند مجاز می باشد.

5-4-8-2 محدودیت زمانی

عملیات باربرداری به ساعت ها یا روزهای مشخص همراه با حضور فرد علامت دهنده محدود شود.

6-4-8-2 کنترل بوم و وزنه های تعادلی

کنترل شود که بوم یا وزنه های تعادلی جرثقیل های برجی در زمان تعطیلی کار بر فراز بن های مجاور قرار نگیرد.

7-4-8-2 حفاظت تاسیسات عمومی

تاسیسات عمومی و شهری واقع در ناحیه زیر بار نیز باید مطابق بند 4-8-2 حفاظت گردند.

جرثقیل برجی (تاورکرین)

5-8-2 نقشه جانمایی (سایت پلان)

1-5-8-2 پیش از برپایی جرثقیل، شخص صاحب صلاحیت باید یک سایت پلان آماده کند. نقشه جانمایی باید به تایید دستگاه نظارت برسد. در نقشه جانمایی برای هر جرثقیل برجی، باید جزئیات و موارد ذیل مشخص شده باشد:

الف- محل: تراز تکیه گاه و محور مرکزی پایه برج

ب- سیستم تکیه گاهی مناسب برای جرثقیل با توجه به بارهای وارد، جنس خاک، شرایط همواری (همترازی) و سطحی زمین، مجاورت پی یا حفاری ها، شیب ها، سازه های زیرسطحی

پ- جهت پایه برج برای بالآزوی جرثقیل در صورت امکان

ت- طول بوم یا بوم متحرک و بوم تعادلی

ث- حداکثر شعاع کاری بوم یا بوم متحرک

ج- سازه هایی که در شعاع 2 متری از نوک بوم یا بوم متحرک قرار دارند

ج- فضا و فواصل ایمن برای جرثقیل، شامل مواردی از قبیل مسیرهای دسترسی برای اجزای مختلف جرثقیل و تجهیزات مربوط، فضای کافی برای برپایی و پیاده سازی جرثقیل.

ج- شناسایی و انعکاس خطوط برق، دکل های مخابراتی، خطوط راه آهن یا قطار سبک شهری، بناها، معابر، تاسیسات عمومی و شهری و سازه های زیرسطحی (زیر زمینی) در محدوده شعاع کارکرد جرثقیل و حریم های ممنوعه.

خ- پیش بینی روش ها و نقشه های تجهیزات و تاسیسات حفاظتی برای ایمنی عابران، شاغلین کارگاه و تاسیسات قرار گرفته در زیر محدوده شعاع عملکرد تاور کرین.

د- شعاع کارکرد سایر جرثقیل ها و بالابرهای ساختمانی موجود با توجه به سطح و محل استقرار و بوم های برخی از آنها و طرح جانمایی کارگاه با کارگاه های مجاور که ممکن است تداخلی با عملکرد جرثقیل داشته باشند و روش و تجهیزات مورد نیاز برای جلوگیری از برخورد احتمالی با هم پیش بینی شود.

ذ- جمع آوری اطلاعات مرتبط با موقعیت جغرافیایی محلی که قرار است جرثقیل برپا شود از قبیل سرعت و جهت وزش باد، حداقل و حداکثر دمای محیطی، شرایط اسیدی و قلیایی و شیمیایی نامطلوب در محیط و سایر شرایط محیطی نامطلوب موثر بر عملکرد جرثقیل.

ر- گردآوری الزامات الکتریکی جرثقیل، نشان گر ولتاژ، شدت جریان (آمپراز)، فازبندی، اتصال زمین و هر نوع اطلاعات الکتریکی دیگر مختص جرثقیل.

تکیه گاه پایه جرثقیل برجی ثابت

2-5-8-2 طراحی و اجرای تکیه گاه

الف- طراحی و اجرای تکیه گاه پایه جرثقیل برجی ثابت باید توسط شخص یا اشخاص صاحب صلاحیت مطابق ضوابط مندرج در دستورالعمل (کاتالوگ) سازنده دستگاه، طراحی و اجرا شود.

ب- احتمال نشست نامتقارن یا خیز (تغییرمکان) سازه باید در طراحی تکیه گاه لحاظ شود تا جرثقیل در محدوده های قائم تعیین شده باقی بماند. به جز مواقعی که تکیه گاه ها ویژه شرایط غرقاب (مغروق) طراحی شده اند، سایر موارد تکیه گاه باید بالاتر از سطح آب های زیرزمینی بوده و زهکشی مناسب داشته باشد.

ب- مهار (انکر) های مدفون در تکیه گاه بتنی، نباید پس از اجرا، مجددا در محل دیگری مورد استفاده قرار بگیرد. در مواقعی که تولیدکننده یا شخص صاحب صلاحیت مجاز بداند می توان جرثقیل ها را مجددا روی مهارهای مدفون در تکیه گاه بتنی قبلی، برپا کرد.

پایه جرثقیل برجی

3-5-8-2 ارتفاع برپایی

الف- جرثقیل ها باید تا ارتفاعی برپا شوند که تولیدکننده جرثقیل یا شخص صاحب صلاحیت مشخص کرده است. هنگامی که برپایی جرثقیل در مناطق دارای تندبادهای فصلی انجام می شود، توصیه می شود ارتفاع آن کمتر از ارتفاع مجاز مندرج در ضوابط در نظر گرفته شود. سازنده یا شخص صاحب صلاحیت باید ارتفاع مجاز را متناسب با سرعت باد منطقه نصب مشخص کنند.

اتصال پایه برج

ب- به منظور جلوگیری از سقوط درحین عملیات و یا در زمان وزش باد و طوفان، پایه برج باید در فواصل مشخص مطابق جزئیات مشخص شده در دستورالعمل سازنده دستگاه، به سازه میزبان اتصال داده شود.

افزایش ارتفاع پایه برج

ب- هرگونه افزایش ارتفاع پایه برج (بالاروی جرثقیل)، باید با مطابق با دستورالعمل های سازنده دستگاه و توسط افراد ماهر و تحت نظارت مستقیم شخص صاحب صلاحیت یا دستگاه نظارت انجام شود. پیش از شروع عملیات بالاروی جرثقیل، باید سازه برج بازرسی شود که مانعی برای حرکت آزاد جرثقیل وجود نداشته باشد.

وزنه های تعادل، بالاست

4-5-8-2 مشخصات وزنه های تعادل

الف- جرثقیل ها نباید بدون بالاست یا وزنه تعادل، که توسط سازنده دستگاه تعیین می شود کار کنند. وزن بالاست یا وزنه تعادل نباید از حداکثر مقداری که تولیدکننده برای استفاده بر روی جرثقیل مشخصی تعیین کرده، بیشتر باشد.

ب- برای برج های دارای بالاست (وزنه های تثبیت)، باید تمهیداتی برای نگهداشتن و استقرار بالاست در پایه ها در نظر گرفته شود. بالاست، حین عملیات جرثقیل نباید جابجا شده یا از محل خود خارج شود.

ب- بر روی تمامی وزنه های تعادل و بالاست (که مطابق مشخصات سازنده جرثقیل ساخته شده اند)، باید وزن واقعی شان درج شود. نشانه گذاری ها باید زمانی که وزنه ها در محل نصب می شوند، قابل رویت باشند. وسیله ای باید تهیه شود که اجازه ندهد وزنه ها یا بلوک ها حین عملیات جرثقیل، جابجا شده یا از محل خود خارج شوند. وزنه های تعادلی باید از بتن با قلب فولادی یا وزنه های تعادل فولادی صلب (توپر) ساخته شده باشند.

شاریوت

5-5-8-2 مشخصات شاریوت

الف- شاریوت باید بتواند به طور یکنواخت، حرکت را شروع و خاتمه دهد و وقتی در حین عملیات بر روی بوم حرکت می کند، قابلیت کاهش و افزایش شتاب حرکت در درجات مختلف را داشته باشد. در هر دو سر بوم باید ضربه گیر و متوقف کننده شاریوت تعبیه شود. بر روی بدنه یا قلب شاریوت باید سازوکاری تعبیه شود که در مواقع شکستن چرخ، محور و یا بارگذاری جانبی، مانع از جداشدگی آن از ریل (های) هدایت کننده (گایدریل ها) نشود.

ب- شاریوت باید ترمز عملیاتی فعال داشته باشد که بتواند آن را در هر دو جهت (رفت و برگشت) متوقف کند. سیستم ترمز باید وسیله ای برای نگهداشتن شاریوت، بدون نیاز به انجام فعالیت دیگری در اتاقک اپراتور داشته باشد تا در صورت قطع نیرو یا فشار وارد به ترمز، به طور خودکار درگیر شود. علاوه بر ترمز عملیاتی، شاریوت باید ابزار ترمز خودکار داشته باشد که در صورت پاره شدن سیم بکسل محرکه شاریوت، جابجایی شاریوت را به طرف بیرون متوقف کند.

ابزارهای محدودگر عملیات

6-5-8-2 انواع ابزارهای محدودگر

جرثقیل باید مجهز به ابزارهای محدودگر عملیات برای اطمینان از ایمنی عملکرد و پیشگیری از بروز مخاطرات و کنترل شرایط اضطراری باشد. عملکرد و دقت این ابزارها باید به صورت مستمر توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بررسی قرار گیرد. مهمترین این ابزارها عبارتند از:

الف- محدودساز وزن بار غیرمجاز

ب- محدودساز شعاع عملکرد مطابق با ظرفیت اسمی جرثقیل از جمله لنگر بار

پ- کاهنده سرعت و متوقف کننده حرکت شاریوت در دو طرف بوم پیش از رسیدن به حد نهایی فعالیت

ث- کاهنده سرعت و متوقف کننده حرکت بوم متحرک در شعاع حداقل و حداکثر پیش از رسیدن به حد نهایی فعالیت

ث- محدودساز حرکت جرثقیل در هر دو سر مسیر ریلی

اتاقک راننده (کابین)

7-5-8-2 مشخصات اتاقک

اتاقک (محل کار متصدی دستگاه های بالابر) باید دارای شرایط زیر باشد:

الف- دارای سقف محکم و مطمئن باشد تا متصدی از خطر احتمالی سقوط اجسام بر روی سقف محفوظ بماند.

ب- اتاقک جرثقیل باید محفوظ بوده و تمام اطراف آن دارای پنجره های کشویی باشد.

پ- پنجره ها باید در جلو و دو طرف اتاقک تعبیه شوند تا اتاقک هم از جلو و هم از هر دو طرف، میدان دید داشته باشد. توصیه می شود میدان دید جلو شامل شاریوت و نقاط برداشت بار از روی زمین باشد.

ث- پنجره های بازشوندار باید طوری قرار گیرند که حین عملیات جرثقیل، سهواً بسته نشوند.

ث- شیشه های اتاقک باید از نوع شیشه های ایمن (سکوریت) باشند. پنجره جلویی باید مجهز به شیشه ضدخش بوده و دارای ارتباط صوتی با داخل یا خارج از اتاقک برای دریافت پیام و همچنین مجهز به وسیله اطفای حریق باشد.

ج- اتاقک باید روشنایی طبیعی یا لامپ داشته باشد. شدت روشنایی لامپ نباید از 50 لوکس کمتر در نظر گرفته شود.

ج- درها و دریچه های اتاقک، چه از نوع کشویی یا لولایی، باید به سازوکاری مجهز باشند که اجازه ندهند در یا دریچه، حین حرکت یا بهره برداری از جرثقیل سهواً باز یا بسته شود.

ج- ورود افراد متفرقه و فاقد مسئولیت در هدایت، بازرسی و نگهداری و تعمیرات جرثقیل، به داخل اتاقک ممنوع است.

د- صندلی قابل تنظیم پشتی باید برای اپراتور در داخل اتاقک تعبیه شود. چیدمان و ساختار این صندلی باید به گونه ای باشد که خستگی اپراتور به حداقل برسد.

ذ- ابزارها، روغن دان ها و سایر مواد ضروری باید در داخل اتاقک یا روی سکو به صورت ایمن قرار داشته، نگهداری شوند.

و-8-1-2 باید یک خاموش کننده حاوی گاز خنثی یا گاز کربنیک برای خاموش کردن آتش در اتاقک در دسترس باشد.

کنترل اثر باد بر عملکرد جرثقیل

8-5-8-2 تجهیزات اندازه گیری باد

ابزار اندازه گیری سرعت باد (سرعت سنج باد) باید دقیقاً در بالای برج یا محل نزدیک به آن نصب شود. امکان قرائت سرعت باید از ایستگاه اپراتور داخل اتاقک فراهم باشد. در مواقعی که سرعت باد از مقدار مجاز بیشتر می شود، باید اخطار تصویری یا صوتی در داخل اتاقک و در ایستگاه های کنترل از راه دور فعال شود.

مواقعی که سرعت باد از حداکثر مقدار مجازی که تولیدکننده توصیه کرده، تجاوز کند، نباید از جرثقیل استفاده شود.

اثرات باد باید بر روی بارهایی که سطح بادگیر بزرگی دارند لحاظ شود.

وظایف متصدی (اپراتور)

9-5-8-2 وظایف اپراتور

ابتدای هر شیفت کاری باید همه ابزارهای کنترل توسط اپراتور آزمون شوند.

پیش از غیرفعال کردن وسیله قطع برق یا استارت تجهیز، اپراتور باید بررسی کند که همه کنترل ها در وضعیت خاموش یا خلاص باشند.

در صورتی که علامت هشداردهنده روی ابزارهای قطع برق یا کنترل های استارت دیده شود، اپراتور تا زمانی که علامت هشدار توسط شخص صاحب صلاحیت مورد رسیدگی قرار نگرفته و ادامه عملیات تایید نشده، نباید مدار را بسته یا تجهیز را روشن کند.

موقع چرخش بوم یا فلای، انتقال بار با شاریوت یا حرکت دادن جرثقیل، باید از شروع و توقف ناگهانی خودداری شود.

سرعت چرخش و حرکت باید طوری تنظیم شود که چرخش بار بیشتر از شعاع قابل کنترل نباشد. بدین منظور باید حد نهایی چرخش با نشانه یا خط محدودساز مشخص شود. بار نباید تا زیر نقطه ای پایین آورده شود که کمتر از دور کامل سیم بکسل روی درام باقی بماند.

در شرایط آب و هوایی که باعث یخزدگی سازه جرثقیل یا کاهش میدان دید می شود، توصیه می شود عملیات جرثقیل با سرعت کمتر و با وسایل علامت دهی متناسب با این شرایط انجام شود.

اقدامات اپراتور پیش از ترک جرثقیل

اپراتور پیش از ترک جرثقیل باید اقدامات ذیل را انجام دهد:

1- بار، جام، آهنربای باربرداری و سایر ابزارها را روی زمین بنشاند.

2- ترمزهای شاریوت و سایر ابزارهای قفل کننده را فعال کرده و قالب را به بالاترین ارتفاع انتقال بدهد.

3- جریان برق را قطع کرده و در صورت امکان کلاچ اصلی را خلاص کند.

4- تمام کنترل ها را خاموش نموده یا در وضعیت خلاص قرار دهد.

5- موتور احتراقی درون سوز را در داخل جرثقیل، خاموش کند. در خلال تعویض شیفت کاری با تایید شخص صاحب صلاحیت، جرثقیل می تواند روشن بماند.

6- به جز مواردی که تولیدکننده یا شخص صاحب صلاحیت، مقرراتی برای عدم چرخش در اثر وزش باد تعیین کرده باشد، سازه فوقانی را خلاص کند تا همراه با وزش باد بچرخد.

7- در جرثقیل های پایه متحرک، باید پایه را به گونه ای تثبیت کند که سهوا حرکت نکند.

8- هنگام فعال شدن اخطار باد یا پس از اتمام کار در جرثقیل های پایه ریلی، باید با استفاده از گیره های ریل یا سایر ابزارهای تعبیه شده، جلوی حرکت احتمالی جرثقیل گرفته شود.

9- در صورتی که اپراتور تردیدی در مورد علامت داده شده در ارتباط با حرکت جرثقیل داشته باشد یا نیاز به ارتباط با شخص علامت دهنده داشته باشد، باید کل عملیات را متوقف سازد. عملیات جرثقیل نباید تا زمانی که اپراتور و شخص علامت دهنده در مورد رفع مشکل موجود به توافق می رسند، ادامه یابد.

وظایف علامت دهنده (کمک اپراتور)

10-5-8-2 حضور علامت دهنده

الف- هر دستگاه بالابر به ویژه در مواقعی که رانندگان جرثقیل تسلط کامل به مسیر بار و جرثقیل ندارند، علاوه بر متصدی یا راننده، باید حداقل دارای یک نفر کمک متصدی یا علامت دهنده نیز باشد.

صلاحیت های علامت دهنده

ب- علامت دهنده (کمک متصدی) باید در بستن صحیح بار و هدایت متصدی در بالا بردن، پایین آوردن و جابجایی صحیح و ایمن بار تسلط داشته باشد. علامت دهنده باید در زمینه روش های صحیح بستن و بازکردن بار، انتخاب و استفاده از وسایل بستن، نحوه علامت دهی با دست و استفاده از علامت صوتی، آموزش لازم را تحت نظر شخص صاحب صلاحیت گذرانده باشد.

بررسی قبل از علامت دادن

پ- قبل از علامت دادن برای بالا بردن بار علامت دهندگان باید مطمئن باشند که:

ب1- تمام طناب ها، کابل ها، تسمه ها، زنجیرها، چنگک ها و سایر وسایل اتصال دهنده به طور صحیح بار را در برداشته و محکم به یکدیگر و به قالب وصل شده باشند.

ب2- بار مورد نظر باید کاملاً میزان و متعادل بوده و مانعی در سر راه آن قرار نگرفته باشد، به طوری که در اثر برخورد با آن، سبب جابجا شدن و یا احیاناً خراب شدن بار و یا مانع مزبور نشود.

ب3- سایر کارگران در اثر بالا بردن بار در معرض خطر و برخورد قرار نگیرند.

هماهنگی بین علامت دهندگان

ت- در مواردی که بیش از یک نفر علامت دهنده یا کمک متصدی (ریگر) وجود داشته باشد، باید علایم فقط به وسیله یکی از آنها که همیشه در میدان دید متصدی بالابر قرار دارد داده شود. در هر حال متصدی بالابر باید از علامت توقفی که توسط هر یک از علامت دهندگان داده می شود، تبعیت نماید.

تصحیح عملیات

ث- هرگاه به عللی بلند کردن بار درست انجام نشود، کارگر علامت دهنده باید فرمان دستور نگهداشتن بار و علامت پایین آوردن بار را برای تنظیم مجدد صادر کند. هنگام تغییر مکان افقی یا پایین آوردن بار، علامت دهندگان باید حرکت را طوری هدایت کنند که بار با اشیای دیگری برخورد نکند.

ارتباط مستمر

ج- اپراتور جرثقیل و شخص علامت دهنده باید به طور مستمر در تمام مدت عملیاتی بودن جرثقیل با یکدیگر ارتباط داشته باشند. پیش از شروع باربرداری، اپراتور و شخص علامت دهنده باید با یکدیگر تماس برقرار کرده و یکدیگر را شناسایی کنند. در صورتی که زمانی اختلالی در ارتباطشان به وجود آید، اپراتور باید کل عملیات را تا برقراری ارتباط مجدد متوقف کند.

جهت دید

ح- همه علامت هایی که شخص علامت دهنده به اپراتور اعلام می کند باید در جهت دید اپراتور باشند.

علامت دستی و صوتی

11-5-8-2 انواع علامت ها

الف- باید از علامت دستی متداول در بخش 11-2 استفاده نمود و جدول تصاویر علامت در محل کارگاه نصب شود.

ب- تلفن ها، رادیوها یا وسایل مشابه در صورت استفاده، باید پیش از آغاز عملیات باربرداری آزمون شوند.

راه های دسترسی

12-5-8-2 مشخصات راه های دسترسی

الف- پلکان و نردبان های تعبیه شده برای دسترسی به اتاقک و سایر قسمت ها، باید سالم و فاقد شکستگی و خوردگی و پوسیدگی مانند آن باشند. پله ها باید دارای سطح ضد لغزش و مجهز به ریل یا لاین لایف برای تأمین تکیه گاه ایمن برای استفاده از سیستم توقف سقوط باشند.

ب- برای دسترسی به بوم و متعلقات آن باید راهرویی با عرض 18 اینچ (50 میلیمتر) یا بیشتر با سطحی ضد لغزش و مجهز به نرده حفاظتی پیش بینی گردد. راهروها، سکوها، نردبان ها و نرده گذاری ها باید قابلیت تحمل وزن فردی 136 کیلوگرمی را بدون تغییر شکل دائمی داشته باشد.

ب- تمام متصدیان، بازرسان و افرادی که به هر نحو برای انجام وظایف شان بر روی پلکان ها و سایر اجزای افقی و عمودی واقع بر پایه و سازه فوقانی برج حرکت می کنند باید مجهز به تجهیزات توقف سقوط مطابق بند 2-6-7 باشند.

جابجایی پرسنل با جرثقیل

13-5-8-2 شرایط جابجایی پرسنل

جرثقیل های برجی باید فقط برای جابجایی مصالح و تجهیزات ساختمانی مورد استفاده قرار گیرند. جابجایی پرسنل تنها تحت شرایط ذیل مجاز است:

الف- رئیس کارگاه و شخص صاحب صلاحیت باید مشخص کنند که هیچ روش عملی ایمن دیگری برای دسترسی و انتقال پرسنل به آن منطقه وجود ندارد و مجوز اجازه استفاده از جرثقیل را صادر نمایند.

ب- استفاده از سبد مخصوص حمل نفر که مطابق با استانداردهای معتبر ساخته شده برای جابجایی نفرات باشد.

ب- همچنین تمام افراد داخل سبد، در کل زمان انجام عملیات جابجایی، باید مجهز به تجهیزات توقف سقوط باشند.

ب- باید ارتباط بین اپراتور جرثقیل، شخص علامت دهنده و فرد یا افرادی که با جرثقیل جابجا می شوند، حفظ شود.

کار در نزدیکی خطوط برق

14-5-8-2 ضوابط کار در مجاورت خطوط برق

الف- در صورت کارکردن جرثقیل در مجاورت خطوط برق هوایی در زمان وزش باد، باید توجه ویژه به جابجایی کابل ها در اثر وزش باد شود.

ب- مواقعی که جرثقیل در مجاورت خطوط برق برپا می شود، علائم پایا و بادوام، باید در ایستگاه اپراتور و روی پایه جرثقیل نصب شود. این علائم، هشدار دهنده خطر مرگ یا واردشدن صدمات جدی جسمی در اثر برق گرفتگی باشند.

ب- جرثقیل برجی باید مجهز به سیستم اتصال زمین و صاعقه گیر مطابق بخش 12-7-2 باشد.

ت- جرثقیل هایی که با موتور الکتریکی کار می کنند باید مجهز به ابزاری باشند که در مواقع قطع برق، اتصال تمام موتورها را از خط انتقال قطع نماید. تا زمانی که کنترل عملیاتی در وضعیت خلاص (خنثی) قرار نگرفته، هیچ موتوری نباید به صورت خودکار روشن شود. تنظیم مجدد باید حتما به صورت دستی فعال شود.

سایر ضوابط جرثقیل های برجی

10-5-8-2 ضوابط عمومی

الف- تمام فعالیت هایی از قبیل برپایی، پیاده سازی، بالاروی و جابجایی مجدد جرثقیل باید توسط شخص صاحب صلاحیت انجام شود.

ب- هنگامی که در سایت کارگاه دو یا چند جرثقیل برجی در مجاورت هم نصب شده اند یا فاصله شان با کارگاه مجاور به گونه ای است که در حین گردش، احتمال برخورد بوم آنها به همدیگر و به پایه ها وجود دارد، ضروری است ضمن جانمایی مناسب، تدابیر حفاظتی برای محدود کردن شعاع گردش و توقف خودکار در مناطق دارای خطر برخورد، به عمل آورده شود.

ب- علائم، تابلوها، محفظه های انبار کردن، سازه ها یا ضمایمی که توسط سازنده تهیه نشده اند، نباید روی جرثقیل برجی نصب شوند، مگر آنکه اندازه و موقعیت شان با دستورالعمل های تولیدکننده یا شخص صاحب صلاحیت مطابقت داشته باشد.

ت- برای هر جرثقیلی باید جدول بار اسمی با دوام، با حروف و شکل های خوانا تهیه شده و در مکانی نصب شود که برای اپراتور داخل اتاقک کنترل قابل رویت باشد.

ث- در محل نصب جرثقیل، باید برچسب ها و تابلوهای هشداردهنده مورد نیاز عملیات های بارگیری، پیاده سازی قطعات، راهاندازی، اطلاعات تعمیرات، نگهداری و هشدارهایی که نصب آن توسط سازنده جرثقیل و مرجع صاحب صلاحیت مقرر شده، طبق مشخصات بیان شده در بخش 11-2 تعبیه شود.

ج- به جز در مواردی که مقرراتی برای ایمنی چرخش جرثقیل توسط تولیدکننده یا شخص صاحب صلاحیت تهیه و تأیید شده باشد، هنگامی که جرثقیل خارج از سرویس باشد، باید بتواند تحت اثر نیروی باد در شعاع گردش 360 درجه بچرخد. حداقل فاصله آزاد در هنگام چرخش باید 2 متر از موانع در نظر گرفته شود.

ح- در زمان حرکت جرثقیل، باید اخطار صوتی به صورت خودکار و پیوسته پخش شود تا به افرادی که در مجاورت جرثقیل قرار دارند، هشدار دهد.

خ- جرثقیل هایی که به مدت 1 ماه یا بیشتر از آنها استفاده نشده، پیش از اینکه به وضعیت بهره برداری بازگردند، باید مطابق ضوابط، توسط شخص صاحب صلاحیت مورد بازرسی قرار گرفته و پس از تایید فنی، مورد بهره برداری قرار گیرد.

د- در بالاترین نقطه سازه فوقانی جرثقیل، باید یک چراغ چشمک زن قرمز رنگ برای اعلام موقعیت مکانی جرثقیل هنگام شب به خلبان هلیکوپترها و هواپیماهای عبورکننده بر فراز کارگاه، نصب شود.

ذ- در جرثقیل های پایه متحرک ریلی، درصورتی که از گیره استفاده می شود، توصیه می شود بین نقطه اتصال به ریل و انتهای بسته شده ریل، فاصله ای ایمن در نظر گرفته شود. از گیره های ریل نباید برای حفظ تعادل (جلوگیری از واژگونی و کجشدگی) جرثقیل استفاده شود.

جرثقیل های متحرک

6-8-2 فاصله ایمنی

در طرح و نصب جرثقیل متحرک، باید همیشه فاصله ایمن بین قسمت های زیر وجود داشته باشد:

الف- بین بلندترین نقطه جرثقیل و هر نوع حائل و بنایی که بالای آن قرار گرفته.

ب- بین هر قسمت از جرثقیل یا دیوارها، ستون ها یا سایر قطعات و اسکلت های ثابت.

پ- بین دو انتهای جرثقیل و دو انتهای ریل های مسیر آن.

فعالیت بیش از یک جرثقیل

هنگام فعالیت بیش از یک جرثقیل متحرک در یک مسیر کار، باید موارد ذیل رعایت گردد:

الف- حداقل فاصله دو جرثقیل متحرک از 9 متر نباید کمتر باشد.

ب- فقط یک نفر کارگر علامت دهنده به رانندگان هر دو جرثقیل علامت دهد.

پ- به منظور اطمینان از هماهنگی صحیح کار جرثقیل ها پیش بینی های لازم به عمل آید.

فعالیت در شب

هنگام فعالیت جرثقیل های متحرک موتوری هنگام شب، نکات زیر باید رعایت شود:

الف- جرثقیل باید دارای چراغ جلو و حداقل یک چراغ قرمز در عقب باشد.

ب- چراغ ها در داخل اتاق فرمان طوری تعبیه شوند که نور آنها مانع دید رانندگان جرثقیل نباشد و در عین حال رانندگان بتوانند محل کار خود را به خوبی ببینند و دستگاه های اندازه گیری سطح آب و درجه بخار و ... را به طور صحیح کنترل نمایند.

استقرار جرثقیل

4-6-8-2 بررسی بستر تکیه گاه

در زمان استقرار جرثقیل متحرک، باید با یک گردش آزمایشی دکل از استحکام بستر تکیه گاه و عدم احتمال وجود چاه یا حفره و ... اطمینان حاصل شود.

آزمایش دستگاه محدودکننده

5-6-8-2 آزمایش دستگاه محدودکننده

متصدی جرثقیل متحرک باید همیشه در ابتدا و انتهای کار، دستگاه محدودکننده ارتفاع بالا بردن بار را آزمایش نماید.

تجهیزات هشداردهنده

6-5-8-2 آژیر و علائم هشدار

جرثقیل متحرک موتوری باید به آژیر خودکار هشداردهنده مجهز باشد که هرگاه جرثقیل، باری بیش از بار مجاز، بلند کند به طریق مشخص و پر مدا اعلام خطر نماید. همچنین باید به ابزارهای آگاه کننده و قوی مجهز باشد تا بتوان قبل از به کار انداختن جرثقیل و یا احیاناً در حین حرکت از آنها استفاده نمود.

علامت دهی

7-6-8-2 ضوابط علامت دهی

در صورت نیاز به علامت دهنده، باید مطابق ضوابط بند 10-5-8-2 عمل شود.

اتاقک اپراتور

8-6-8-2 مشخصات اتاقک

مشخصات اتاقک اپراتور جرثقیل متحرک باید مطابق بند 7-5-8-2 باشد.

بالابرهای ساختمانی (چرخ چاه)

1-7-8-2 پایه بالابر

پایه ها یا بدنه جرثقیل های ساختمانی (چرخ چاه) باید به طور مطمئنی روی بی محکمی استوار شده باشد. برای تثبیت پایه، چیدن مصالح و امثال آن ممنوع است.

2-7-8-2 اتصال قطعات

اتصال قطعات بالابرهای معمول ساختمانی باید به طریقی باشد که از حرکت جانبی دستگاه جلوگیری شود. علاوه بر لازم است تمام دستگاه های بالابر دارای سیستم قطع کننده برای مواقع اضطراری به خصوص سیستم قطع کننده خودکار برای متوقف نمودن قالب در فاصله حداکثر 200 میلی متری از قرقره باشد.

3-7-8-2 ترمزها

بالابرهای ساختمانی به استثنای آنهایی که مجهز به حلزون و چرخ حلزون بوده و به طور خودکار ترمز می شوند، باید مجهز به تجهیزاتی باشد که در صورت قطع قوه محرکه، بار را به هر وضعی که هست در همان حال، محکم نگهداری نماید.

4-7-8-2 استوانه کابل

طول و قطر استوانه (درام) کابل باید در صورت امکان دارای چنان اندازه ای باشد که کابل بلندکننده بار فقط در یک ردیف روی آن پیچیده شود.

5-7-8-2 فرمان و کلیدها

کلیه فرمان باید مجهز به وسایل قفل کننده مخصوص باشد تا بالابر سهواً به کار نیفتد. کلید فرمان بالابر باید فاقد هرگونه اتصالی برق باشد تا در اثر تماس با دست کاربر موجب برق گرفتگی نشود و باید مجهز به فیوز خودکار قطع جریان اضافی باشد. همچنین استفاده از دو کلید فرمان موازی ممنوع است.

6-7-8-2 حریم خطوط برق

در زمان نصب و بهره برداری از بالابر، باید حریم خطوط و تجهیزات انتقال برق رعایت شود.

7-8-2 اتصال زمین

بدنه فلزی بالابر باید اتصال زمین داشته و مدار برق بالابر، باید مجهز به کلید جریان باقی مانده (کلید تفاضلی) باشد.

8-7-8-2 موتور الکتریکی

موتور الکتریکی (وینچ کشنده بار) باید به صورت کامل به چهارچوب بالابر متصل شده و محل قرارگیری تسمه ها و قرقره (پولی) ها باید با حفاظ پوشانده شود تا دست متصدی بالابر در حین انجام کار، سهواً با آنها برخورد نکنند.

9-7-8-2 ممانعت از تردد

هنگام جابجایی بار، باید از تردد افراد در ناحیه زیر بار ممانعت به عمل آید.

10-7-8-2 حمل کیسه ها

حمل کیسه های گچ و سیمان و مانند آن باید تنها با جام یا سبدی مخصوص حمل بار انجام شود.

11-7-8-2 مشخصات قالب و کابل

مشخصات قالب ها و کابل های فلزی و بازرسی از آنها باید مطابق با ضوابط بند 3-8-2 باشد.

ضوابط آسانسورهای موقت کارگاهی باری (حمل مصالح و نفرات)

1-8-8-2 مشخصات عمومی

الف- چاه آسانسور کارگاهی باید در سرتاسر ارتفاع و تمامی سطوح بسته بوده و به جز درهای طبقات و دریچه های بازدید، خروجی دیگری نداشته باشد.

ب- آسانسور کارگاهی باید به یک منبع تغذیه نیروی اضطراری که به طور خودکار قابل شارژ یا راه اندازی باشد مجهز شود.

ب- آسانسور کارگاهی باید مطابق بند 3-12-2 به سیستم ارت (اتصال به زمین) مجهز باشد.

ب- نصب علائم هشدار دهنده مناسب مطابق بخش 11-2 در دهانه ورودی محفظه آسانسور باری الزامی است.

ب- نصب چراغ گردان هشداردهنده، برای اعلام به کارگران در ابتدا و انتهای شفت در هنگام انتقال بار ضروری است.

ج- نصب، برچیدن، تعمیر و نگهداری آسانسورهای کارگاهی باید توسط اشخاص دارای صلاحیت انجام شود.

ج- قبل از شروع هرگونه عملیات تعمیر و نگهداری در چاه باید از واحد ایمنی مجوز گرفته شود و متصدی و سایر افراد در محیط کارگاه از عملیات مطلع شوند.

ج- آسانسورهای کارگاهی باید دارای ریل های ثابت برای هدایت باربری در مسیر باشند.

ج- ورود غیرمجاز به چاه آسانسور کارگاهی ممنوع است. کارگرانی که در نصب، نگهداری، تعمیرات و برچیدن آسانسور کارگاهی و سایر فعالیت های مورد نیاز مشغول به کار هستند باید مجهز به تجهیزات توقف سقوط کافی مطابق بند 2-6-2 بوده و نسبت به کار با این تجهیزات آموزش های لازم را دیده باشند.

د- قبل از شروع کار آسانسور کارگاهی، تمام دهانه های باز دسترسی به چاه آسانسور در طبقات باید با استفاده از در (دروازه) فلزی، حصارکشی موقت شود تا از سقوط کارگران و ریزش مصالح و نخاله ها به داخل چاه جلوگیری شود. در ساخت درب فلزی موقت باید اندازه چشمی توری فلزی حداکثر 50 x 50 میلی متر باشد. در فلزی باید تمام ارتفاع دهانه باز چاه آسانسور را بپوشاند. درب فلزی باید همیشه بسته باشد و از بیرون قفل شود و درعین حال باید به راحتی از داخل محفظه آسانسور کارگاهی باز شود. در کنار در فلزی باید تابلوها و علائم هشداری مطابق بخش 11-2 نصب شود.

5- در صورت استفاده از شبکه توری برای پیشگیری از ریزش مصالح و اجسام، چشمی توری نباید بزرگتر از 20 x 20 میلی متر باشد.

و- باید روشنایی مناسب در محفظه آسانسور کارگاهی و مسیرهای منتهی به آن به ویژه برای کار در شب فراهم باشد.

ز- کارگران و متصدی آسانسور کارگاهی باید نسبت به نحوه تخلیه و خروج از آسانسور کارگاهی در صورت وقوع آتش سوزی و سایر شرایط اضطراری آموزش های لازم را دیده باشند.

ژ- بهتر است تعداد افرادی که در زمان نصب و برچیدن یا تعمیرات و نگهداری همزمان در چاه آسانسور کار می کنند به حداقل رسانده شود. کار همزمان کارگران در دو تراز مختلف ممنوع است.

س- استفاده از آسانسور کارگاهی دارای گواهی نامه استاندارد مجاز است و نصب و برچیدن آن باید توسط اشخاص دارای صلاحیت انجام شود.

متصدی آسانسور کارگاهی

2-8-8-2 وظایف متصدی

الف- استفاده از آسانسور کارگاهی بدون حضور متصدی ممنوع است.

ب- متصدی دستگاه در زمان استفاده از دستگاه، اجازه استعمال دخانیات و خوردن و آشامیدن ندارد.

ب- کنترل های عملیاتی آسانسور کارگاهی باید در دسترس متصدی قرار داشته و امکان توقف سامانه در شرایط عادی و اضطراری فراهم باشد.

محفظه (کابین) آسانسور کارگاهی

3-8-8-2 مشخصات محفظه

الف- محفظه آسانسور کارگاهی (کابین یا قفس) باید به گونه ای باشد که سقوط اشیا از داخل آن امکان پذیر نباشد. بار باید در داخل محفظه آسانسور کارگاهی در طول زمان جابجایی بی حرکت باقی بماند.

ب- آسانسور کارگاهی مخصوص حمل افراد باید دارای محفظه با سقف محافظ محکم و داخل آن میله ها یا دستگیره هایی برای گرفتن وجود داشته باشد. باید علاوه بر علائم ارتباطی زنگ دار، ارتباط تلفنی یا بی سیم با متصدی آسانسور کارگاهی نیز برقرار باشد.

ب- محفظه آسانسور کارگاهی حمل نفرات باید به وسیله توری مقاوم با اندازه چشمی 13 میلی متری تا ارتفاع 1.85 متر محصور شده باشد تا امکان سقوط اشخاص از آن به داخل چاه وجود نداشته باشد.

ث- درهای محفظه آسانسور کارگاهی نباید به سمت خارج باز شوند و به شکلی باید تنظیم شوند تا در اثر ضربه یا تکان های ناگهانی باز نشوند.

ث- آسانسور کارگاهی باید به حداقل یک کپسول اطفای حریق از نوع پودر خشک شیمیایی مجهز باشد.

ج- کف محفظه آسانسور کارگاهی باید تحمل فشارها و تنش های ایجاد شده در زمان بارگیری و تخلیه در شرایط معمولی و اضطراری را داشته باشد.

ه- ارتفاع محفظه آسانسور کارگاهی نفربر باید به اندازه ای باشد تا اشخاص به آسانی بتوانند در آن بایستند.

ج- داخل محفظه آسانسور کارگاهی باید لوح (پلاک) شناسایی با مشخصاتی چون نام شرکت سازنده، شماره استانداردی که آسانسور کارگاهی بر مبنای آن ساخته شده، ظرفیت حمل نفر یا بار یا هر دو، نوع کاربری، سال ساخت، آدرس و شماره تلفن سازنده وجود داشته باشد و این لوح به طور آشکار در محل مناسبی نصب شده باشد.

خ- هنگام توقف در طبقات، تراز کف محفظه آسانسور کارگاهی باید همتراز با کف طبقه قرارگیرد. سطح کف محفظه آسانسور کارگاهی و ورودی آن باید صاف و فاقد زوائد خطرناک بوده و نباید از مواد لغزنده ساخته شده باشد.

5- کف محفظه آسانسور کارگاهی باید مرتب نظافت شود تا نخاله ها و باقیمانده مصالح، به بیرون پرت نشده و اختلالی در عملگرها ایجاد نکنند.

کنترل گرها

4-8-8-2 انواع کنترل گرها

الف- در آسانسورهای کارگاهی که به طور مشترک برای حمل نفر و بار استفاده می شوند، باید میزان سرعت حمل نفر و مصالح به تفکیک و به وضوح مشخص شده باشد. سرعت حمل بار نباید از حد مجاز طراحی تجاوز نماید و باید به سیستم های خودکار (حسگر کنترل) مهار سرعت و از کارانداز ناشی از اضافه بار مجهز باشد.

ب- دستگاه محرکه آسانسور کارگاهی باید به تنظیم کننده مکانیکی سرعت (گاورنر) مجهزشده و کنترل کننده مذکور با ترمز ایمنی آسانسور کارگاهی مرتبط شود.

پ- ترمز ایمنی (پاراشوت) باید قدرت متوقف کردن و نگهداشتن محفظه آسانسور کارگاهی با تمام ظرفیت آن را در هنگام افزایش سرعت و یا سقوط داشته باشد. آزادکردن آن باید فقط توسط کنترل کننده های مکانیکی سرعت انجام شود و پس از آزاد شدن به صورت عادی عمل کند.

بازرسی

5-8-8-2 برنامه بازرسی

الف- آسانسورهای کارگاهی باید توسط اشخاص صاحب صلاحیت بر اساس استانداردهای معتبر، هر 6 ماه یکبار مورد بازرسی قرارگرفته و گواهینامه سلامت دستگاه مذکور که حاوی نام شرکت، آدرس و تلفن، نام بازرس، تاریخ اعتبار گواهینامه در داخل محفظه آسانسور کارگاهی و یا در محل مناسب در کارگاه نصب و نگهداری شود.

ب- تمام قسمت های انتقال دهنده نیرو، سیم بکسل ها، نگهدارنده ها و ترمزهای آسانسور کارگاهی باید روزانه از نظر صحت عملکرد کنترل شوند.

دفتر ثبت آسانسور

پ- پیمانکار موظف است دفتری برای آسانسور کارگاهی درکارگاه، برای ثبت موارد ذیل اختصاص دهد:

پ-1- شماره سریال و سایر مشخصات فنی آسانسور کارگاهی

ب-2- تاریخ تست بار و بازرسی از آسانسور کارگاهی

ب- امضای شخص دارای صلاحیت برای انجام تست و بازرسی

ب- نگهداری گواهینامه ایمنی و سلامت دستگاه در پرونده مخصوص دستگاه.

ب- نام و نشانی کارخانه سازنده کابل فلزی و وسایل مربوط.

ب- مشخصات کابل، نوع سیم های به کار برده شده و ساختمان آن و نتیجه آزمایش های انجام شده درباره کابل نو

ب- محاسبه مقاومت کل کابل فلزی و همچنین نتیجه آزمایش هایی که برطبق مقررات مربوط انجام می شود.

ب- تاریخ شروع استفاده از کابل و نوع باربری آن.

ب- وزن مرده تمام وسایلی که کابل متحمل می شود به انضمام وزن خود کابل و همچنین حداکثر وزن باری که حمل می کند.

ب- تاریخ و علت خارج کردن کابل از سرویس، نوع تعمیرات و تاریخ سر و ته کردن کابل.

ب11- مقدار عملکرد کابل در حرکت به طرف پایین و در حرکت به طرف بالا و میزان تن - کیلو متر باربری ماهانه.

تست بار و بازرسی

ت- به منظور اطمینان از عملکرد صحیح و شرایط ایمن تجهیزات و ملحقات آسانسور کارگاهی باید پس از نصب و اتمام فرآیند مونتاژ دستگاه، بازرسی و تست بار بر اساس 100 درصد نرخ ظرفیت دستگاه انجام پذیرد. تست بار و بازرسی شرایط ایمن تجهیزات و ملحقات آسانسور کارگاهی در موارد زیر الزامی است:

ت1- در زمان نصب و قبل از راه اندازی عملیاتی

ت2- حین بهره برداری، پس از هرگونه تعمیر و یا تغییرات موثر بر ساختار و سازه آسانسور کارگاهی

ت3- حین بهره برداری، تست سالانه

ت4- پس از فعال شدن کنترل گرهای ایمنی در شرایط اضطراری

سلامت شغلی و حفاظت محیط زیست

مشخصات (عمومی)

1-9-2 اقدامات پیشگیرانه

1-1-9-2 به منظور حفظ سلامت و تامین ایمنی کارگران، عابران و مجاورین کارگاه ساختمانی باید اقدامات لازم برای پیشگیری از سرما زدگی و یا سایر عوارض ناشی از سرما، کنترل گرما و حرارت زیاد، رطوبت و بخار داغ، سر و صدا و ارتعاش، گرد و غبار، دود و سایر عوامل آلوده کننده محیط زیست در کارگاه ساختمانی و اطراف آن به عمل آید.

2-1-9-2 ارزیابی ریسک

در هر مرحله از اجرای عملیات اجرایی و پیش از شروع یا در حین انجام کار، باید نسبت به ارزیابی ریسک های بهداشت کار و زیست محیطی شامل تمام خطرات و عوامل زیان آور مرتبط با کارگاه ساختمانی اقدام شود و براساس اولویت های حاصل شده از فرایند ارزیابی ریسک مربوط، برنامه های مورد نیاز در خصوص کنترل خطرات و عوامل زیان آور محل های کار به مورد اجرا گذاشته شود. نتایج شناسایی خطرات و ارزیابی و کنترل آنها، باید در دفتر کارگاه مستند و به صورت مناسبی نگهداری شود.

3-1-9-2 حدود مجاز آلاینده ها

میزان آلاینده ها در محل کارگاه و یا محوطه اطراف آن نباید از حدود مجاز مواجهه بیشتر باشد.

4-1-9-2 برگه اطلاعات ایمنی مواد

مواد و ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در کارگاه های ساختمانی باید دارای برگه اطلاعات ایمنی مواد باشد و یک نسخه از آن در دفتر کارگاه ساختمانی نگهداری شود. این اطلاعات باید شامل نام ماده و یا ترکیب شیمیایی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، کاربردها، نحوه استفاده، درجه اشتعال، نحوه مقابله در شرایط نشت و آتش سوزی، مخاطرات بهداشتی برای انسان، قابلیت انفجار و اصولاً هرگونه اطلاعات با ارزش در مقابله و پاسخ در شرایط اضطراری و رعایت اصول ایمنی، بهداشتی و محیط زیستی مربوطه، به صورت خلاصه و کاربردی باشد.

5-1-9-2 نگهداری مواد شیمیایی

مواد شیمیایی و ترکیبات مورد استفاده در محل های کار از قبیل ظروف حاوی حلال ها، مواد قابل اشتعال و احتراق، اسیدها، فلزات و سایر مواد مورد استفاده باید دارای برچسب بوده و فقط برای مصرف روزانه نگهداری شود. نگهداری حجم های بیش از نیاز روزانه در محل های کار ممنوع است و باید در انبار مواد شیمیایی کارگاه ساختمانی و تحت دستورالعمل انبارداری مواد شیمیایی نگهداری شود.

6-1-9-2 ممنوعیت اعمال نا ایمن

در حین اجرای کار اعمالی از قبیل خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات، انجام اعمال نا ایمن مانند شوخی کردن، دویدن، پریدن، پرتاب کردن اجسام و سایر اعمال مشابه که مغایر اصول ایمنی و بهداشتی هستند، ممنوع می باشد. این موضوعات باید به نحو مقتضی به اطلاع شاغلین کارگاه های ساختمانی رسیده و از بروز آن جلوگیری شود.

7-1-9-2 شیر برای کارگران

در عملیات ساختمانی به کارگرانی که به طور مستمر با گچ، سیمان یا سایر مواد آلوده کننده تماس مستقیم دارند، باید یک بار برای هر شیفت کاری شیر داده شود.

کمک های اولیه

8-1-9-2 تجهیزات کمک های اولیه

در تمام کارگاه های ساختمانی، باید با توجه به نوع کار و متناسب با تعداد کارگران، وسایل کمک های اولیه فراهم شود. جعبه کمک های اولیه باید دارای حداقل وسایل ضروری اعلام شده توسط مرجع صاحب صلاحیت مطابق جدول 2-2 باشد.

با توجه به شرایط محیطی و خطراتی مانند گرما زدگی، مار زدگی، مسمومیت و ... با نظر شخص صاحب صلاحیت اقلام دیگری می تواند به محتويات جعبه کمک های اولیه اضافه شود. علاوه بر موارد مندرج در جدول 2-2 لازم است به تعداد کافی جعبه کمک های اولیه در بخش های مختلف و دور از هم در محل کار و در موقعیت های مناسب نصب شود تا همه کارکنان در صورت نیاز بتوانند به سهولت به آنها دسترسی پیدا کنند. این جعبه ها باید در جای مناسب نصب و از هرگونه آلودگی و گردوغبار دور نگه داشته شده و همیشه در دسترس کارگران باشد.

وسایل کمک های اولیه باید در بسته بندی های مناسب به طور ایمن و بهداشتی درون جعبه مخصوص در محل کار نگهداری شوند به نحوی که تابش مستقیم نور آفتاب و تغییر شرایط آب و هوایی نظیر درجه حرارت، رطوبت و جریان باد باعث کاهش کیفیت و فساد زود هنگام آنها نشود.

محتويات جعبه باید حداقل هر دو هفته یک بار توسط فرد دارای صلاحیت برای اطمینان از جایگزینی اقلام مصرفی بازدید شود. کتاب راهنمای کمک های اولیه باید در داخل جعبه و در دسترس تمامی کارکنان قرار داشته باشد.

یک فرد دارای صلاحیت و یا تجربه که دوره کمک های اولیه را گذرانده است باید در کارگاه به عنوان مسئول کمک های اولیه تعیین شود و برای تعدادی از کارکنان مجرب و قابل اعتماد که توانایی جسمی لازم را دارند نیز دوره عملی و نظری کمک های اولیه برگزار شود.

باید برای ارتباط فوری با بخش های امداد و نجات و انتقال اضطراری کارگران آسیب دیده یا کارگرانی که دچار بیماری های ناگهانی می شوند، تمهیدات لازم به مراکز پزشکی فراهم شده باشد. شماره تلفن های تعدادی از پزشکان محلی و بیمارستان ها و مراکز اورژانس نزدیک محل کار باید همواره در دفتر کارگاه در دسترس باشد.

در مناطق صعب العبور یا مناطقی که کارگاه در خارج از محدوده های شهری قرار دارد و در شرایطی که در نزدیکی محل کارگاه، بیمارستان، اورژانس یا درمانگاه محلی برای رسیدگی به مصدومین حادثه و بیماران وجود نداشته باشد، لازم است تا در کارگاه آمبولانس استقرار یابد.

در عملیاتی مانند نقشه برداری یا کار با ماشین های راهسازی که برخی اوقات افراد بنا بر ضرورت دور از محل تجمع کارکنان و امکانات کارگاهی کار می کنند و به خدمات شهری و محلی نیز دسترسی ندارند، باید وسایل و تجهیزات کمک های اولیه مورد نیاز در اختیار گروه اجرایی قرار داده شود و اطمینان حاصل شود که حداقل یکی از افراد گروه آموزش کافی در مورد کمک های اولیه را دیده است.

جدول محتویات جعبه کمک های اولیه

مقابله با گزیدگی

در کارگاه ساختمانی در مناطقی که احتمال گزیده شدن کارگران توسط مارهای سمی، عقرب، رتیل و مانند آن وجود دارد باید برای مقابله با این موارد ابزار آلات دفع حیوانات گزنده و جعبه کمک های اولیه حاوی پادزهر موجود باشد. تزریق پاد زهر و رسیدگی فوری به وضعیت افراد گزیده شده باید توسط فرد آموزش دیده انجام شود. در مناطقی که احتمال حمله حیوانات وحشی به شاغلان کارگاهی وجود دارد باید تمهیدات لازم برای مقابله و جلوگیری از ورود آنها به داخل محدوده کارگاه و حفاظت شاغلان در زمان تردد در داخل و اطراف کارگاه در برابر حملات حیوانات درنده به عمل آورده شود.

نصب دستورات بهداشتی

باید دستورات بهداشتی مربوط به کارگاه و همچنین دستورات بهداشتی مربوط به امراض واگیر و امراضی که به صورت همه گیر در آمده است برای اطلاع کارگران در محل های مناسب نصب شود.

مراقبت های بهداشتی

11-9-2 موارد مراقبت بهداشتی

مراقبت های بهداشتی در کارگاه باید شامل موارد ذیل باشد:

کنترل بهداشت عمومی کارگاه از نظر وضع بهداشتی ساختمان، نظافت، آب آشامیدنی، حمام، سرویس بهداشتی، دستشویی، رختکن، دفع زباله، فاضلاب و همچنین بهداشت تاسیسات دیگر از قبیل آشپزخانه، سالن غذاخوری، اقامتگاه کارگری و نظایر آن (در صورت وجود).

کنترل بهداشت محیط کار نسبت به کلیه عوامل فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی که ممکن است سلامت کارگران را به خطر سازد مانند گردوغبار، بخارات و گازهای زیان آور، تشعشعات و صدا، حرارت، رطوبت، نور، تهویه و ارتعاش.

انجام نمونه برداری و آزمایش های لازم.

بهبود شرایط کار از نظر اثرات نامطلوبی که کارگران به مناسبت شغل، سن، جنس، ساعت کار، میزان کار و مسائلی از قبیل نوبت کاری و تداوم کارها با آن مواجه می شوند.

معاینه شغلی

2-9-2 کارت سلامت شغلی

تمام شاغلین کارگاه های ساختمانی، باید دارای کارت سلامت شغلی معتبر بوده و استعداد جسمانی و روانی متناسب با کارهای ارجاع شده را داشته باشند. قبل از به کارگماری مهندسان، کارمندان، پیمانکاران جزء، کارگران و کارآموزان، تکنسین ها، رانندگان و اپراتورهای ماشین آلات و به طورکلی شاغلین کارگاهی، باید از سلامت جسمانی و روانی و توان بدنی متناسب با نوع کار، عدم اعتیاد به الکل و مواد مخدر، عدم ابتلا به بیماری های مسری و صرع از طریق انجام آزمایش های پزشکی تحت نظر مرجع صاحب صلاحیت اطمینان حاصل شود.

2-2-9-2 کارگران مشاغل سخت

کارگرانی که در فرایند شغلی خود به طور پیوسته یا ناپیوسته حمل دستی بار را انجام می دهند یا کارگران مشاغلی که در زمره کارهای سخت و زیان آور قرار دارند، باید علاوه بر برخورداری از سلامت جسمی، روحی و روانی متناسب با نوع کار، از نظر شرایط جسمانی نظیر قد و وزن و جنسیت نیز متناسب با وظیفه محوله باشند. به کارگیری کارگران مذکور منوط به انجام معاینات بدو استخدام و دوره ای به ویژه از نظر آسیب های اسکلتی عضلانی مطابق قوانین کار یا دستورالعمل های سایر مراجع صاحب صلاحیت است. باید ترتیبی اتخاذ شود که کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور و کارگران کمتر از 18 سال و معلولین تحت مراقبت مخصوص قرار گیرند. فواصل تجدید معاینات این افراد نیز از طرف مرجع صاحب صلاحیت تعیین می شود.

3-2-9-2 معاینه پزشکی سالیانه

کارگران کارگاه باید حداقل سالی یکبار مورد معاینه پزشکی قرار گیرند و نتایج آزمایش در پرونده پزشکی آنها منعکس شود.

مرکز بهداشت

1-3-9-2 تشکیل مرکز بهداشت

در کارگاه های ساختمانی با بیش از 200 نفر شاغل، باید نسبت به تشکیل خانه (مرکز) بهداشت اقدام شود و امکانات لازم برای ارائه کمک های اولیه و خدمات بهداشت کار در مخاطراتی چون مسمومیت، استنشاق گازهای سمی، سوختگی، برق گرفتگی و غیره فراهم باشد.

2-3-9-2 وظایف مرکز بهداشت

مرکز بهداشت کار باید پرونده پزشکی برای کارگران تنظیم نماید و آمارهای مربوط به حوادث و بیماری های ناشی از کار و اطلاعات مربوط به شرایط بهداشتی کارگاه و خدمات مرکز بهداشت کار را به طور مرتب تهیه و به منظور بررسی، نگهداری نماید. مسئول مرکز بهداشت کار موظف است در صورت مشاهده بیماری های شغلی و حوادث ناشی از کار مراتب را به مرجع صاحب صلاحیت اعلام نماید.

تاسیسات و تسهیلات بهداشتی کارگاه

1-4-9-2 تاسیسات بهداشتی کارگاه

آب آشامیدنی و بهداشتی

1- در تمام محل های کار در کارگاه ساختمانی، باید آب آشامیدنی سالم، گوارا و کافی در اختیار کارگران قرار گیرد. آب آشامیدنی باید از منابع بهداشتی تأیید شده تهیه شود و تمام نکات بهداشتی از نظر سالم نگه داشتن مخازن و ظروف نگهداری آب رعایت شود. مصارف بهداشتی باید منطبق بر استانداردهای بهداشتی و مورد تایید مرجع صاحب صلاحیت باشد.

2- در کارگاه هایی که از آب چاه استفاده می نمایند، ساخت، بهره برداری و لوله کشی آب باید منطبق بر ضوابط بهداشتی باشد و باید از طریق نمونه برداری و آزمایش های لازم از سالم بودن آب اطمینان حاصل شود. برای ضد عفونی کردن آب باید از دستگاه کلرزنی به طوری که کار باقی مانده 0.2 – 0.5 قسمت در میلیون باشد استفاده شود. ذخیره سازی آب باید در مخازن سرپوشیده و محفوظ که طبق اصول بهداشتی ساخته و نگهداری می شوند، انجام شود.

3- در صورتی که در کارگاه ساختمانی برای مصارف غیرآشامیدنی، آب ذخیره و نگهداری شود، باید بر روی مخازن و شیرهای برداشت تابلوی «غیر قابل شرب» نصب شود.

نور و روشنایی

ب- در تمام کارگاه های ساختمانی، باید نور و روشنایی طبیعی و یا مصنوعی کافی و مناسب و در صورت لزوم وسیله روشنایی قابل حمل، در محل های کار، عبور و مرور، سرویس های بهداشتی، رختکن، غذاخوری، اقامت و استراحت کارگران فراهم شود.

ب- تامین روشنایی مناسب به صورت طبیعی یا مصنوعی یا ترکیبی مجاز است. نور تامین شده باید دارای روشنایی کافی بوده، خیره کننده نبوده و به طور یکسان پخش شده باشد. منابع روشنایی باید در فواصل مناسبی نسبت به هم نصب شوند.

تهویه

ب- تمام محل های کار، رختکن، سرویس های بهداشتی، اقامت، استراحت، آشپزخانه، انبار و غذاخوری کارگران باید به طور طبیعی یا مصنوعی تهویه شوند، به گونه ای که همواره هوای کافی و سالم برای تنفس فراهم شود. در محل های کار سرپوشیده، برای هر کارگر بر حسب نوع کار، باید حداقل در هر ساعت 30 الی 50 متر مکعب هوای سالم تامین شود.

فاضلاب

ت- فاضلاب اماکن عمومی کارگاهی باید طبق ضوابط بهداشتی جمع آوری و دفع شود. فاضلاب سرویس های بهداشتی دفاتر اداری و اقامتگاه های کارگری و تاسیسات عمومی (آشپزخانه، حمام و ...) باید به وسیله مجاری فاضلاب به چاه یا شبکه جمع آوری فاضلاب ریخته شود. این مجاری باید با مصالح مقاوم و مناسب ساخته شده و قطر داخلی و شیب آنها طوری باشد که به سهولت فاضلاب را به چاه ها یا شبکه فاضلاب هدایت نماید. در محل هایی که شیب کافی وجود ندارد انتقال فاضلاب باید با استفاده از وسایل مکانیکی انجام شود.

تسهیلات بهداشتی کارگاه

3-4-9-2 انواع تسهیلات

آشپزخانه، سردخانه و انبار مواد غذایی

الف- مشخصات، ویژگی های عمومی و موقعیت آشپزخانه باید طوری باشد که از مکان های آلوده دور بوده و مجاور سالن غذا خوری باشد.

الف- آب مصرفی در آشپزخانه باید آب آشامیدنی باشد.

الف- آشپزخانه باید دارای سیستم جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب بوده و در آن زباله دان هایی درب دار و قابل شستشو و از جنس زنگ نزن به تعداد و حجم مناسب موجود باشد. به طوری که زباله ها به طریق بهداشتی جمع آوری و دفع گردند.

الف- نظارت مستمر بر وضعیت بهداشتی پرسنل شاغل در آشپزخانه، آموزش موازین بهداشتی و اخذ تاییدیه های سلامت از مرجع صاحب صلاحیت الزامی بوده و استعمال دخانیات برای تمام کارکنان آشپزخانه در حین کار در محل آشپزخانه ممنوع می باشد.

الف- مواد غذایی فاسدشدنی باید در یخچال و سردخانه نگهداری شده و از ورود حشرات به محل انبار مواد غذایی جلوگیری شود.